Ekwotọ Nọ A Ta Ẹme Kpahe Evaọ Ebaibol Na

NỌ Izrẹl ọ jẹ ruẹrẹ oma kpahe re a ruọ Ẹkwotọ Eyaa na, Mosis ọ tẹ ta ẹgwọlọ odidi eva riẹ kẹ Ọghẹnẹ nọ: “Jọ omẹ nyavrẹ, mẹ lẹ owhẹ, re mẹ ruẹ otọ uwoma na nọ o rọ abọdekọ Jọdan na, orẹwho ukpehru uwoma na.”—Izie 3:25.

A rọwo kẹ Mosis hi, rekọ ọ gadiẹ ugbehru jọ nọ o rẹriẹ aro dhe Jẹriko, ọ tẹ ruẹ ẹkwotọ na—‘Giliad ri te Dan gbe otọ Juda ri te abọ ukiediwo-ọre Ethẹ na, Negẹb, avọ otọ opẹpẹriẹ na gbe ukiekpotọ Jọdan.’ (Izie 3:27; 34:1-4) Kọ who yo edẹ yena no vẹre? Kọ whọ riẹ eria nọ e rrọ?

Umutho ahwo Jihova jọ ọvo nẹnẹ a rẹ sai kpohọ eria buobu nọ a re se kpahe evaọ Ebaibol na. A rẹ sai ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham nnọ o ru na ha, re ọ nya okẹkẹe gbe uthethei Ẹkwotọ Eyaa na duwu. (Emu 13:14-17) Ghele na, o rrọ Ileleikristi uzẹme oja re a riẹ kpahe ekwotọ nọ a ta ẹme te evaọ Ebaibol na jẹ ruẹ epanọ i ro wo obọ kugbe ohwohwo.

“Ruẹ Otọ Uwoma Na” yọ okwakwa nọ whọ sai ro ru otoriẹ Ikereakere ra kẹre. Ifoto ọ eria nọ a rẹ sae nya te dẹẹ e riẹ, wọhọ Giliad, nọ e rrọ uke ibroshọ na. Udhesẹ-oria nọ e riẹ na e tubẹ kẹ otoriẹ vi ere, e rẹ sai ru eriariẹ ra kpahe eria nọ a ta ẹme te evaọ Ebaibol na diwi vi ere.

Udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 2 gbe ọrọ avọ 3 na u dhesẹ ekwotọ nọ e viodẹ. Wọhọ oriruo, whọ tẹ jọ Ẹkwotọ Eyaa na rri kpohọ ofẹ nọ Asiria gbe Ijipti e jọ, who re wo otoriẹ eruẹaruẹ nọ e fodẹ ekwotọ eyena vi ere. (Aiz 7:18; 27:13; Ho 11:11; Mae 7:12) Otọ nọ o rẹ hwahwa thethei nọ a se nọ Ẹkwotọ Eyaa na yọ oria nọ idhere buobu e jọ lafi ohwohwo evaọ oke anwae, yọ erẹwho efa e jẹ gwọlọ nnọ a re wo ọgbọ ibi, ọgbọ evaene, gbe ọgbọ ire-olivi riẹ na.—Izie 8:8; Ibr 15:5.

Ẹsejọ whọ te gwọlọ rehọ udhesẹ-oria nọ e riẹ na wawo ohwohwo. Wọhọ oriruo, a vi Jona uwou kpohọ okpẹwho-esuo ọ Asiria, rekọ ọ tẹ ruọ okọ nọ u bi kpohọ Tashish. (Jona 1:1-3) Kọ whọ ruẹ eria eyena evaọ udhesẹ-oria ọsosuọ na? Rekọ who rri Tashish fihọ Tasọs ho, ẹwho nọ a jọ yẹ Pọl ukọ na. Whọ rẹ ruẹ Tasọs gbe ikpewho efa nọ e viodẹ evaọ udhesẹ-oria nọ o rrọ etenẹ na.

Nọ whọ be gwọlọ Ọr, Heran, gbe Jerusalẹm na, roro kpahe uthethei gbe edhere ọrọ erẹ ọ Abraham na. Nọ Jihova o se i no Ọr ze no, ọ rria Heran kẹsena ọ tẹ kwa kpohọ Ẹkwotọ Eyaa na. (Emu 11:28–12:1; Iruẹru 7:2-5) Erẹ Abraham o ti vẹ owhẹ ẹro vi ere nọ who ti se uzoẹme na, “Uzuazọ nọ Esẹ-Orua na I Yeri,” evaọ ẹwẹ-obe avọ 6-7.

A ru udhesẹ-oria ọsosuọ na gbe onọ o rrọ etenẹ na lele oke nọ eware na e rọ via ha. U te no ivẹ yena no, a ru udhesẹ-oria na nya lele etoke nọ eware e rọ via. Ikpewho hayo eware nọ e rrọ udhesẹ-oria i wo obọ kugbe eware nọ e jọ etoke jọ via. Dede nọ Ọruẹrẹhọ Izoẹme na (ẹwẹ-obe avọ 34-35) u dhesẹ oria kpobi nọ a fodẹ evaọ udhesẹ-oria na ha, o rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ riẹ udhesẹ-oria nọ u kie kpahe ẹme nọ whọ be kiẹ kpahe na.

Udhesẹ-oria okẹkẹe nọ o rrọ udevie obe na (ẹwẹ-obe avọ 18-19) a rẹ mae jọ ruẹ ewho gbe ikpewho ọ Ẹkwotọ Eyaa na. Oruvẹ Udhesẹ-Oria na u ti fi obọ họ kẹ owhẹ duku ikpewho orua Livae gbe ikpewho adhẹzọ ezeza na, jẹ riẹ sọ evaọ Ikereakere Hibru na, Ikereakere Griki na a fodẹ oria jọ, hayo evaọ ivẹ na.

Nẹnẹ na a rẹ sai duku eria jọ nọ Ebaibol na e fodẹ na ha, fikiere edẹ eyena buobu e rrọ udhesẹ-oria udevie na ha. Ofariẹ, o sae lọhọ re a fi ọ ewho kpobi họ iẹe he, wọhọ ewho kpobi nọ e rrọ uhie iwhru erua na. (Jos, uzou 15-19) Ghele na, udhesẹ-oria oyena u wo ikpewho ekẹloma, onọ u re ru ei lọhọ kẹ owhẹ roro oria nọ ewho eyena e rrọ. A kpoka họ eware jọ nọ a rẹ jọ okegbe na ruẹ (igbehru, ithẹ, gbe ikiekpotọ), yọ a rehọ ekọlọ dhesẹ ugbuhru gbe ete-otọ. Eware itieye na e rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ jọ udu ra ruẹ abọ sa-sa ọrọ ikuigbe Ebaibol na.

Evuẹ efa kpahe eria Ebaibol e rrọ ofeme-ulogbo na Insight on the Scriptures, onọ a fa fihọ evẹrẹ buobu no na.a Nọ whọ be rehọ oyena gbe ebe uwuhrẹ Ebaibol efa ro ru iruo na, fi “Ruẹ Otọ Uwoma Na” kẹle oma. Rri rie nọ who te bi wuhrẹ Ikereakere na kpobi, enọ e rẹ kẹ uzuazọ ra erere gaga na.—2Ti 3:16, 17.

[Oruvẹ-obotọ]

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

A KERE EBE EBAIBOL EVAỌ:

Babilọn

Sisaria

Kọrint

Ijipti

Ẹfẹsọs

Jerusalẹm

Masidonia

Moab

Patmọs

Ẹkwotọ Eyaa

Rom

Shushan

[Udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 4, 5]

Ekwotọ gbe Ikpewho nọ A Ta Ẹme Kpahe Evaọ Ebaibol Na

A1 ITALI

A2 ROM

A3 SICILY

A3 MALTA

C2 MASIDONIA

C2 Filipai

C2 GRISI

C3 ATHẸNS

C3 Kọrint

C3 KRITI

C4 LIBIA

D3 Antiọk (ọrọ Pisidia)

D3 Ẹfẹsọs

D3 PATMỌS

D3 RỌDS

D4 MẸMFIS

D5 IJIPTI

E2 ESIA MINOR

E3 Tasọs

E3 Antiọk (ọrọ Siria)

E3 SAIPRỌS

E4 Saidọn

E4 Damaskọs

E4 Taya

E4 Sisaria

E4 ẸKWOTỌ EYAA

E4 JERUSALẸM

E4 MOAB

E4 Kadẹsh

E4 EDỌM

F3 Ọgbọ Idẹn?

F3 ASIRIA

F3 Heran

F3 SIRIA

F5 AREBIA

G3 NINẸVE

G4 BABILỌN

G4 KALDIA

G4 Shushan

G4 Ọr

H3 MIDIA

[Igbehru]

E5 Ugb. Saena

G2 IGB. ARARAT

[Igbehru]

C3 Abade Mediterenia (Abade Ologbo)

E1 Abade Obiebi

E5 Abade Ọwawae

H2 Abade Caspian

H5 Ukiekpotọ Pasia

[Ithẹ]

D5 Ethẹ Naele

F3 Ethẹ Yufretis

G3 Ethẹ Taigris