Idhere Sa-Sa nọ A be rọ Ta Usi Uwoma Na

JESU o fi oriruo hotọ kẹ ilele riẹ ẹkwoma ajọwha nọ o ro whowho usi uwoma na. Ọ keria hẹrẹ nọ ahwo a nyabru ei ze he, ọ nyabru ahwo na, o je wuhrẹ evaọ iwou rai gbe evaọ eria ẹgbede. (Mat. 9:35; 13:36; Luk 8:1) Jesu ọ jẹ ta ẹme kẹ ahwo omomọvo, o wuhrẹ ilele riẹ evaọ oria nọ ae ọvo a jọ, ọ tẹ jẹ ta ẹme kẹ ogbotu ahwo nọ a bu te idu buobu. (Mak 4:10-13; 6:35-44; Jọn 3:2-21) Ọ rehọ uvẹ kpobi nọ u rovie fihọ je kiehọ rọ ta eme uduotahawọ gbe eme nọ e rẹ kẹ ẹruore. (Luk 4:16-19) Makọ okenọ o gwọlọ nọ ọ rẹ re emu je somahọ, o gbolaro kẹ uvẹ nọ o re ro se isẹri hi. (Mak 6:30-34; Jọn 4:4-34) Nọ ma te se ikuigbe odibọgba Jesu nọ e rrọ Ebaibol na, kọ oma o gbẹ be hae wọ omai re ma rọ aro kele iei? Ere o rrọ, nwane wọhọ epanọ o jọ kẹ ikọ na.​—Mat. 4:19, 20; Luk 5:27, 28; Jọn 1:43-45.

² Ma te ta kpahe uvẹ sa-sa nọ i rovie fihọ kẹ Ileleikristi nẹnẹ nọ a re ro ru iruo nọ Jesu Kristi o muhọ enwenọ ikpe idu ivẹ (2,000) nọ e vrẹ.

USI UWOMA OTA NO UWOU RUỌ UWOU

³ Mai Isẹri Jihova ma riẹ epanọ u wuzou te re ma ta usi uwoma Uvie na no uwou ruọ uwou evaọ edhere nọ ọ rrọ kpatiẹ. Ma rehọ edhere nana whowho usi uwoma na te epanọ a rọ rehọ iẹe riẹ omai no. Iyẹrẹ nọ e rẹ kẹ evawere nọ ma bi wo i dhesẹ via no inọ onana yọ emamọ edhere nọ a rẹ rọ rehọ ovuẹ na te ima ahwo buobu oma evaọ omoke kpẹkpẹe. (Mat. 11:19; 24:14) Usi uwoma nọ ma rẹ ta no uwou ruọ uwou na yọ uvi edhere nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you Jihova gbe ọrivẹ mai.​—Mat. 22:34-40.

⁴ Usi uwoma ota no uwou ruọ uwou yọ oware nọ Isẹri Jihova a tohọ evaọ oke mai na ha. Pọl ukọ na ọ ta nọ o je wuhrẹ evaọ iwou ahwo. Nọ ọ jẹ ta kpahe odibọgba riẹ kẹ esẹro nọ e jọ Ẹfisọs, ọ ta nọ: “Anwọ ẹdẹ ọsosuọ nọ mẹ rọ rehọ ithihi te ubrotọ Esia, . . . mẹ siọ ẹme ọvuọvo nọ ọ rẹ kẹ erere ba ẹta kẹ owhai hi, yọ mẹ siọ owhai ba ewuhrẹ hẹ . . . no uwou ruọ uwou.” Evaọ edhere ọnana gbe efa, Pọl ọ “romatotọ se isẹri kẹ ahwo Ju gbe ahwo Griki inọ a kurẹriẹ bru Ọghẹnẹ ze je fi ẹrọwọ họ Olori mai Jesu.” (Iruẹru 20:18, 20, 21) Evaọ oke yena, isu ilogbo Rom i je ru ahwo gọ emedhọ, yọ ahwo buobu a “wo ozodhẹ eghẹnẹ” nọ a jẹ gọ na. Fikiere, re ahwo a gwọlọ “Ọghẹnẹ nọ ọ ma akpọ na gbe eware kpobi nọ e rrọ eva riẹ,” Ọnọ “ọ be ta kẹ ahwo kpobi evaọ oria kpobi nọ a kurẹriẹ,” o jọ oware nọ a re ru kpata kpata.​—Iruẹru 17:22-31.

⁵ Enẹna o tubẹ mae gwọlọ nọ ma rẹ vuẹ ahwo usi uwoma na kpata kpata. Ekuhọ uyero-akpọ omuomu nana o be tha kpata kpata. Nọ ma riẹ nọ enẹ o rrọ na, ma rẹ daoma fiba omodawọ mai. Ma ruẹ vuhumu no inọ usi uwoma ota no uwou ruọ uwou họ edhere nọ o mai woma nọ ma rẹ rọ gwọlọ ahwo nọ ohọo uzẹme na u bi kpe. Ma be rọ edhere nana nyate ahwo oma ziezi nẹnẹ wọhọ epanọ o jọ evaọ edẹ Jesu gbe ikọ na.​—Mak 13:10.

⁶ Kọ whọ be hai kpohọ usi uwoma ota no uwou ruọ uwou na ziezi? O tẹ rrọ ere, jọ u mu owhẹ ẹro inọ eva ra e be were Jihova. (Izik. 9:11; Iruẹru 20:35) O sae jọ nọ odibọgba no uwou ruọ uwou na o lọhọ kẹ owhẹ tere he. O sae jọ nọ oma ra o ga tere he, hayo o sae jọ nọ a ghale owhẹ fihọ ẹkwotọ nọ ahwo buobu a be jọ gaviezọ họ. O sae tubẹ jọ nọ egọmeti o fi awhaha họ iruo na. Ẹsejọhọ oma o rẹ vuọ owhẹ, yọ o rẹ jọ bẹbẹ gaga kẹ owhẹ re who mu ẹme họ ẹta kugbe erara. Fikiere, oke kpobi nọ whọ rrọ usi uwoma ota no uwou ruọ uwou na, whọ rẹ dina jọ awawa. Jọ oma o lọhọ owhẹ no ho. (Ọny. 4:10-12) Uyero ra o wọhọ orọ inievo ra nọ e rrọ eria efa buobu.

⁷ Jesu ọ ya eyaa kẹ ilele riẹ nọ: “Rri! Mẹ rrọ kugbe owhai edẹ na kpobi rite oke urere uyero-akpọ na.” (Mat. 28:20) Eyaa yena i bi ru omai kru oma ga evaọ iruo nọ ma be jọ fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele na. O rrọ omai oma wọhọ Pọl ukọ na, ọnọ ọ ta nọ: “Evaọ eware kpobi, me bi wo ẹgba ẹkwoma ọnọ ọ be kẹ omẹ ogaga.” (Fil. 4:13) Hai kuomagbe ọruẹrẹfihotọ ukoko na nọ a re ro kpohọ usi uwoma ota no uwou ruọ uwou. Nọ who te bi kuomagbe amọfa kpohọ usi uwoma ota, who ti wo uduotahawọ gbe obufihọ. Lẹ nọ Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ owhẹ re who fi ezadhe kpobi nọ whọ te rẹriẹ ovao dhe kparobọ, jẹ dawo ẹgba ra kpobi ta usi uwoma na.​—1 Jọn 5:14.

⁸ Nọ whọ be ta usi uwoma na kẹ amọfa na, who ti wo uvẹ nọ whọ rẹ rọ vuẹ ae kpahe “ẹjiroro nọ [who] ro wo ẹruore nọ [who] wo na.” (1 Pita 3:15) Whọ te ruẹ ohẹriẹ nọ o rrọ udevie ahwo nọ a wo ẹruore Uvie na gbe ahwo nọ a wo ẹruore he vi epaọ anwẹdẹ. (Aiz. 65:13, 14) Eva e te were owhẹ inọ who yoẹme kẹ ujaje Jesu nọ ọ kẹ inọ “jọ elo rai o lo,” yọ ẹsejọhọ who ti wo uvẹ-ọghọ nọ who ti ro fiobọhọ kẹ amọfa riẹ Jihova gbe uzẹme na nọ u re su kpohọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.​—Mat. 5:16; Jọn 17:3; 1 Tim. 4:16.

⁹ A re ru ọruẹrẹfihotọ nọ a re ro kpohọ usi uwoma ota no uwou ruọ uwou evaọ urere-oka gbe udevie edẹ ẹkpoka na. Evaọ eria nọ a rẹ jọ kaki di ahwo họ uwou evaọ ohiohiẹ gbe uvo ho, ikoko jọ i ru ọruẹrẹfihotọ nọ a re ro kpohọ usi uwoma ota evaọ owọwọ. O sae jọ nọ o rẹ mai kiehọ ahwo oma re a dede erara rehọ evaọ ubrobọ owọwọ vi evaọ ohiohiẹ.

GWỌLỌ ENỌ I TE VIA

¹⁰ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ a “gwọlọ” enọ i te via. (Mat. 10:11) Orọnikọ odibọgba no uwou ruọ uwou na ọvo ọ jẹ rọ gwọlọ enọ i wo eva ezi hi. Evaọ uzẹme, o je se isẹri evaọ oke kpobi nọ u kiehọ, te okenọ ọ wọ owọ usi uwoma ota gbe oke gheghe. (Luk 8:1; Jọn 4:7-15) Ikọ na i je se isẹri kẹ ahwo re evaọ oghẹrẹ eria sa-sa.​—Iruẹru 17:17; 28:16, 23, 30, 31.

¹¹ Epọvo na re nẹnẹ, utee mai họ re ma rehọ ovuẹ Uvie na nyate ohwo kpobi oma te epanọ o rẹ sae lọhọ te. Re ma ru ere o gwọlọ nọ ma rẹ rọ aro kele Jesu avọ ikọ riẹ evaọ oghẹrẹ nọ a ro ru iruo ilele-iruo na, ma re je muẹrohọ epanọ eware i bi nwene gbe oghoghẹrẹ iyero nọ ahwo ẹkwotọ mai a be rẹriẹ ovao dhe. (1 Kọr. 7:31) Wọhọ oriruo, iwhowho-uvie e ruẹ emamọ iyẹrẹ no nọ a tẹ nyabru ahwo evaọ eria iruo gbe eria ekiọthuọ. Evaọ erẹwho buobu, emamọ iyẹrẹ i no isẹri-ise iyẹrẹ ze no, yọ ere o be jọ re nọ a tẹ be ta usi uwoma evaọ eria nọ ahwo a re kpohọ jọ zaharo, eria nọ a rẹ dhẹ imoto fihọ, hayo oria kpobi nọ a rẹ jọ duku ahwo. Ikoko jọ a re fi ebe mai họ emẹjẹ hayo eware nọ a re ghelie evaọ eria nọ ahwo a rẹ jọ ruẹ e rai evaọ ẹkwotọ rai. U te no ere no, uwou ogha o sai ru ọruẹrẹfihotọ usi uwoma ota ẹgbede evaọ eria nọ i re zurie evaọ okpẹwho, onọ a rẹ jọ rehọ inievo no ikoko sa-sa ze. Onana o sai ru nọ a rẹ rọ jọ eria efa ta usi uwoma na kẹ ahwo nọ iwhowho-uvie a dihọ uwou hu.

¹² Nọ ma tẹ jọ eria ẹgbede nyaku ahwo nọ a dhesẹ isiuru kpahe ovuẹ Ebaibol na, ma sae kẹ ae obe mai jọ nọ u fo. Re ma ruẹsi ru isiuru na ga, whọ sae kẹ ohwo na inọmba ifonu ra, who ve ru ọruẹrẹfihotọ kẹ ozihebro, jẹ vuẹe kpahe jw.org, hayo whọ vẹ kẹe adrẹse oria nọ a rẹ jọ ru iwuhrẹ ukoko nọ o kẹle riẹ. Usi uwoma nọ whọ rẹ ta kẹ ahwo evaọ eria ẹgbede o sae jọ emamọ edhere nọ who re ro ru odibọgba ra kẹre.

¹³ Rekọ, orọnikọ usi uwoma na nọ ma re whowho ọvo họ iruo nọ a kẹ Ileleikristi nẹnẹ hẹ. Re whọ sai gine fiobọhọ kẹ amọfa dede uzẹme nọ u re su kpohọ uzuazọ na rehọ, o gwọlọ nọ who re dhe ezezihe bru ahwo nọ a wo isiuru kẹ uzẹme na re a sai wo ẹnyaharo nọ a re ro zihe ruọ Ileleikristi nọ e kpako.

KPOHỌ IZIHEBRO

¹⁴ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha ve ti se isẹri kpahe omẹ . . . rite oria nọ o mai thabọ evaọ otọakpọ na.” (Iruẹru 1:8) Ọ tẹ jẹ ta kẹ ae nọ: “Fikiere wha nya, re wha ru ahwo zihe ruọ ilele evaọ udevie ahwo erẹwho na kpobi, . . . wha wuhrẹ ae re a ru eware kpobi nọ me jie uzi rai kẹ owhai.” (Mat. 28:19, 20) Izihebro nọ ma re kpohọ o rẹ wha oghọghọ se omai nọ ma bi ru iruo Jihova na. Nọ ahwo nọ a dhesẹ isiuru kpahe usi uwoma na evaọ oke ọsosuọ nọ whọ rọ nyabru ai a tẹ ruẹ nọ who zihe ze, ẹsejọhọ eva e te were ai. Ẹkwoma eme efa nọ who ti lele ai ta no Ebaibol ze, whọ te sai ru ai wo ẹrọwọ kpahe Ọghẹnẹ je fiobọhọ kẹ ae riẹ nọ u fo re a gọ Ọghẹnẹ. (Mat. 5:3) Who te ru ọruẹrẹfihotọ nọ who re ro zihe evaọ oke nọ u kiehọ kẹ ae jẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi, whọ te sai mu obe-uwuhrẹ Ebaibol họ. Ẹjiroro nọ whọ rẹ mai ro kpohọ izihebro họ re whọ tuọ obe-uwuhrẹ Ebaibol họ. Orọnikọ ma rẹ kọ ubi uzẹme na ọvo ho rekọ ma re ku ame ku ei re.​—1 Kọr. 3:6.

¹⁵ O sae jọ bẹbẹ kẹ otujọ re a ru izihebro. Ẹsejọhọ whọ riẹ epanọ whọ rẹ rọ ta ẹme kpẹkpẹe kẹ ahwo kpahe emamọ usi na ziezi no, yọ abọ yena odibọgba na o rẹ were owhẹ oma. Rekọ nọ who te roro te epanọ who ti ro zihe bru ohwo na re wha ta ẹme ziezi kpahe Ebaibol na, o vẹ wọhọ oware nọ a sai ru hu. Whọ tẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi o rẹ lẹliẹ owhẹ wo udu. Hae daoma fi eware nọ a be hae ta ẹme te evaọ ewuhrẹ udevie oka na họ iruo. Whọ sae jẹ ta kẹ owhowho-uvie nọ o wo onaa usi uwoma ota vi owhẹ re wha gbẹ nya.

RU EBE-IWUHRẸ EBAIBOL

¹⁶ Nọ Filip ọtausiuwoma na ọ jẹ ta ẹme kẹ ohwo jọ nọ o kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju nọ o je se Ẹme Ọghẹnẹ, ọ nọ riẹ inọ: “Kọ whọ ginẹ riẹ oware nọ who bi se na?” Ọzae na ọ tẹ ta nọ: “Kọ ẹvẹ mẹ sae rọ riẹe ajokpanọ ohwo jọ o fiobọhọ kẹ omẹ?” A jọ iku Ebaibol nọ e rrọ Iruẹru Ikọ uzou avọ 8 vuẹ omai inọ, nọ Filip ọ rehọ oria Ikereakere nọ ọzae na o je se na ro muhọ, “o te whowho usi uwoma kpahe Jesu kẹe.” (Iruẹru 8:26-36) Ma riẹ epanọ Filip ọ jọ kugbe ọzae na kri te he, rekọ Filip o whowho usi uwoma na vevẹ te epanọ ọzae na ọ rọ rọwo jẹ yare nọ a họe ame. O te zihe ruọ olele Jesu Kristi.

¹⁷ Ahwo buobu nẹnẹ a riẹ oware nọ o rrọ Ebaibol na ha, fikiere o sae gwọlọ nọ ma re zihe bru ai unuẹse buobu jẹ romatotọ wuhrẹ ai evaọ eka buobu, emerae, ukpe ọvo hayo kri vrẹ ere dede re a te ti wo ẹrọwọ je te kẹ ame-ọhọ. Rekọ odiri avọ uyoyou nọ who re ro fiobọhọ kẹ enọ i wo emamọ udu re a zihe ruọ ilele u wo osohwa, wọhọ epanọ Jesu ọ ta na: “Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.”​—Iruẹru 20:35.

¹⁸ Ababọ avro, whọ te gwọlọ rehọ obe jọ nọ a ruẹrẹhọ kẹ ẹjiroro nana ro ru obe-uwuhrẹ Ebaibol. Who te bi fi ithubro nọ a be hae kẹ evaọ ewuhrẹ udevie oka na họ iruo je bi lele inievo nọ e riẹ ewuhrẹ ziezi evaọ ukoko na kpohọ usi uwoma, whọ te sai ru ebe-iwuhrẹ nọ i re wo ẹnyaharo, rọ ere fiobọhọ kẹ amọfa zihe ruọ ilele Jesu Kristi.

¹⁹ Whọ tẹ gwọlọ obufihọ nọ whọ sai ro mu obe-uwuhrẹ Ebaibol họ je ru ei ẹsikpobi, ta kẹ ọkpako jọ hayo oniọvo jọ nọ o wo onaa ziezi evaọ eruo ebe-iwuhrẹ Ebaibol. Oghẹrẹ nọ a sai ro ru obe-uwuhrẹ Ebaibol nọ a be hae ta kpahe evaọ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ gbe Usi Uwoma Ota gbe idhesẹvia nọ a be hai ru evaọ obọ ewuhrẹ na i ti fiobọhọ kẹ owhẹ re. Rẹroso Jihova jẹ lẹ kpahe ẹgwọlọ ra na. (1 Jọn 3:22) Fikiere otẹrọnọ o rẹ sae lọhọ, gbaemu nọ who re wuhrẹ Ebaibol kugbe ohwo jọ u te no onọ who bi ru kugbe ahwo uviuwou ra no. Who te bi ru ebe-iwuhrẹ Ebaibol, who ti wo oghọghọ ziezi evaọ odibọgba na.

KPỌ AHWO NỌ A WO ISIURU ZIỌ UKOKO JIHOVA

²⁰ Ma te bi fiobọhọ kẹ ahwo re a riẹ Jihova Ọghẹnẹ je zihe ruọ ilele Jesu Kristi, u re ru ai zihe ruọ ahwo ukoko na. Emọ-uwuhrẹ Ebaibol a ti wo ẹnyaharo jẹ jọ Ileleikristi nọ e kpako nọ a te vuhu ukoko Jihova mu jẹ be nya lele iei. U wuzou re a wuhrẹ ai epanọ a re ro ru ere. A ruẹrẹ ividio sa-sa gbe ibroshọ Amono A bi Ru Oreva Jihova Nẹnẹ? na họ fiki ẹjiroro nana. Eware jọ nọ e rrọ Uzou avọ 4 obe nana e sai je fiobọhọ.

²¹ Okenọ who ro mu ẹme họ ẹta kpahe Ebaibol kugbe ọmọ-uwuhrẹ who re ro fiobọhọ kẹe riẹ nọ Jihova ọ be rehọ ukoko jọ ru iruo usi uwoma ota na evaọ otọakpọ nẹnẹ. Fodẹ aghare nọ ebe mai nọ ma bi ro wuhrẹ ahwo Ebaibol na i wo, je dhesẹ epanọ ahwo nọ a fialoma via nọ a roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ a bi ro ru ai jẹ ghale ae evaọ akpọ-soso. Zizie ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ra re o lele owhẹ kpohọ ewuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie. Dhesẹ epanọ a re ru iwuhrẹ na kẹe je dhesẹ iẹe kẹ inievo nọ e ziọ ewuhrẹ. Whọ sai je fiobọhọ kẹe re ọ riẹ inievo efa evaọ ikokohọ esese gbe ilogbo. Jọ ohwo ọkpokpọ na ọ jọ eria enana gbe eria efa ruẹ kẹ omobọriẹ epanọ ahwo Jihova a bi ro dhesẹ uyoyou, onọ o rrọ oka nọ a re ro vuhu Ileleikristi uzẹme. (Jọn 13:35) Nọ ukoko Jihova o be daruọ iẹe oma na, o ti si kẹle Jihova ziezi.

REHỌ EBE NỌ A KERE NO EBAIBOL ZE RUIRUO

²² Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ rọ ọwhọ whowho Ẹme Ọghẹnẹ. A rehọ obọ kere eme Ikereakere na fihọ ebe efa nọ a jẹ hai se kẹ omobọ rai je ro ru ewuhrẹ ukoko. A jẹ tuduhọ amọfa awọ re a se Ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzẹme na. Enọ a rehọ obọ kere na i bu hu, yọ a rri rai ghaghae gaga. (Kọl. 4:16; 2 Tim. 2:15; 3:14-17; 4:13; 1 Pita 1:1) Nẹnẹ, Isẹri Jihova a be rehọ ijini ọgbọna ru Ebaibol gbe ebe nọ a re ro wuhrẹ Ebaibol egba-ima buobu. Enana jọ họ emebe-evẹvẹ, ibroshọ, ebe-ikokoli, gbe emagazini evaọ evẹrẹ udhusoi buobu.

²³ Nọ whọ be vuẹ amọfa usi uwoma na, daoma ruẹ nọ whọ be rehọ ebe nọ Isẹri Jihova a kere no Ebaibol ze na ruiruo. Whọ tẹ be hae kareghẹhọ epanọ ebe Isẹri Jihova nọ who bi se je wuhrẹ e be kẹ owhẹ erere te, o te wọ owhẹ rehọ ae kẹ amọfa re.​—Hib. 13:15, 16.

²⁴ Evaọ Itanẹte ahwo buobu a be mae jọ gwọlọ evuẹ enẹna. Fikiere, u te no ebe mai no, oware jọ nọ ma be rọ vaha usi uwoma na gaga họ oria evuẹ mai evaọ Itanẹte nọ a re se jw.org. Ahwo evaọ akpọ na soso a sae jọ ekọmputa se hayo gaviezọ kẹ isase Ebaibol gbe ebe nọ a kere no Ebaibol ze evaọ evẹrẹ udhusoi buobu. Ahwo nọ a rẹ rọwo lele omai ta ẹme he hayo nọ e be rria eria nọ a be jọ kake ruẹ Isẹri Jihova lele ta ẹme he a be sae jọ obọ uwou rai rehọ jw.org kiẹ kpahe eware nọ ma rọwo.

²⁵ Fikiere, ma rẹ rehọ uvẹ kpobi nọ u rovie fihọ whowho jw.org na. Nọ ohwo ọ tẹ nọ onọ kpahe eware nọ ma rọwo, ma sae jọ ifonu hayo ekọmputa dhesẹ uyo na kẹe okioke yena. Ma tẹ nyaku ohwo nọ ọ be ta ẹvẹrẹ ọfa, makọ ẹvẹrẹ obọ rọ t’ẹme, ma sai dhesẹ oria evuẹ mai na kẹe re ọ jariẹ gwọlọ Ebaibol gbe ebe ukoko na evaọ ẹvẹrẹ riẹ. Iwhowho-uvie buobu a rehọ ividio nọ e rrọ oria evuẹ mai na ro mu ẹme họ kugbe ahwo no.

USI UWOMA OTA EVAỌ OKE GHEGHE

²⁶ Jesu ọ ta kẹ ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹ ẹme riẹ nọ: “Whai họ elo akpọ na. . . . Jọ elo rai o lo evaọ iraro ahwo, re a ruẹse ruẹ iruo iwoma rai, a vẹ rọ oruaro kẹ Ọsẹ rai nọ ọ rrọ obọ idhiwu na.” (Mat. 5:14-16) Ilele yena a ru amọfa ruẹ idhere Ọghẹnẹ ẹkwoma aro nọ a ro kele Jesu, ọnọ ọ ta kpahe omariẹ nọ: “Mẹ họ elo akpọ na.” Jesu o fi oriruo hotọ kẹ Ileleikristi kpahe epanọ a re ro ru “elo uzuazọ” na lo, onọ o rẹ kẹ ahwo kpobi nọ a te gaviezọ erere.​—Jọn 8:12.

²⁷ Pọl ukọ na o fi oriruo họ otọ kẹ omai re nọ ma re lele. (1 Kọr. 4:16; 11:1) Okenọ ọ jọ Athẹns, ọ jẹ jọ oria eki na ta usi uwoma kẹdẹ kẹdẹ kẹ ahwo nọ ọ ruẹ kpobi. (Iruẹru 17:17) Ileleikristi obọ Filipai a lele oriruo riẹ. Oyejabọ Pọl o ro kere se ai nọ a be rria “udevie oge omuomu nọ ọ vọ avọ uzioraha,” enọ a “be jọ udevie rai lo wọhọ ikpẹ evaọ akpọ na.” (Fil. 2:15) Mai omamai nẹnẹ, ma rẹ sae rọ ẹmeunu gbe uruemu mai ru uzẹme Uvie na lo via evaọ oke kpobi nọ uvẹ u te rovie fihọ kẹ omai nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma na kẹ amọfa. Uzẹme, emamọ uruemu mai nọ ma rọ rrọ ahwo oruọzewọ nọ i bi ru oware uwoma o sai ru ahwo riẹ nọ ma wo ohẹriẹ no akpọ na. Rekọ, ma tẹ be ta usi uwoma na kẹ ae, a vẹ te riẹ oware nọ ma ro wo ohẹriẹ.

²⁸ Isẹri Jihova buobu a rẹ ta usi uwoma na kẹ ahwo nọ a nyaku evaọ obọ iruo, obọ isukulu, nọ a tẹ rrọ omoto-ofa, hayo eria efa nọ a bi ru iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ rai. Ma te bi kpohọ erẹ, ma sai wo uvẹ nọ ma rẹ rọ ta ẹme kẹ ahwo nọ ma gbe bi kpohọ erẹ na. Mai omomọvo ma re muẹrohọ otọ kẹ uvẹ nọ ma rẹ rọ rẹriẹ iku gheghe kpohọ usi uwoma ota. Joma ruẹrẹ oma họ re ma ta usi uwoma kẹ amọfa evaọ oke kpobi nọ u kiehọ.

²⁹ Ma ti wo ọwhọ nọ ma re ro ru ere nọ ma tẹ be kareghẹhọ nọ ma be rọ ere jiri Ọnọ ọ ma omai jẹ be wha orro se odẹ riẹ. U te no ere no, ma te sai fiobọhọ kẹ ahwo nọ a wo emamọ udu riẹ Jihova re ae omarai a sae gọe je wo ẹruore uzuazọ nọ u re te ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ Jesu Kristi. Ohwo nọ o bi ru eware nana ọ rẹ were Jihova keme yọ idhere jọ nọ ma be rọ gọe.​—Hib. 12:28; Evia. 7:9, 10.

ẸKWOTỌ

³⁰ Jihova ọ gwọlọ nọ a whowho ovuẹ Uvie na evaọ akpọ na soso, te evaọ ikpewho te iwhre. Re a sai ru onana, uwou ogha o rẹ ghale ẹkwotọ kẹ ikoko gbe ahwo nọ a be ta usi uwoma evaọ eria nọ i siomano. (1 Kọr. 14:40) Onana o rọwokugbe ọruẹrẹfihotọ nọ Ọghẹnẹ o ru evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na. (2 Kọr. 10:13; Gal. 2:9) Nọ iruo Uvie na e be nyaharo kpata kpata evaọ edẹ urere nana, ma te sai te ahwo buobu oma nọ ma te wo emamọ ọruẹrẹfihotọ nọ ma re ro ru ẹkwotọ ukoko mai.

³¹ Ọsẹro usi uwoma ota na họ ọnọ ọ rẹ rẹrote ọruẹrẹfihotọ nana. Odibo oruiruo ọ sae jọ ọnọ o re dhe ekwotọ na. Oghẹrẹ ekwotọ ivẹ e riẹ, ekwotọ utu gbe ekwotọ omobọ ohwo. Evaọ eria nọ a jọ wo ekwotọ bu hu, esẹro utu a re wo ekwotọ nọ e rẹ jọ kẹ utu rai, enọ iwhowho-uvie utu na a sae jọ ta usi uwoma. Evaọ abọdekọ riẹ, evaọ eria nọ a jọ wo ekwotọ buobu, iwhowho-uvie e sai mi ekwotọ kẹ omobọ rai.

³² Owhowho-uvie nọ o wo ẹkwotọ obọriẹ o ti wo oria nọ ọ sae jọ ta usi uwoma evaọ okenọ a gbe ru ọruẹrẹfihotọ omakugbe kẹ usi uwoma ota ha hayo nọ o gbẹ lọhọ họ re o kuomagbe utu na. Wọhọ oriruo, iwhowho-uvie jọ a re mi ẹkwotọ kẹle oria iruo rai nọ a rẹ jọ ta usi uwoma evaọ oke eriosehọ uvo hayo nọ a te ku iruo họ no. Iviuwou jọ a re mi ẹkwotọ obọrai evaọ okegbe nọ a be rria nọ a rẹ jọ ta usi uwoma evaọ owọwọ sa-sa. Owhowho-uvie o te wo ẹkwotọ obọriẹ nọ o kẹle riẹ oma, u re fiobọhọ kẹe rehọ oke nọ o fihọ kẹ usi uwoma ota ruiruo ziezi. Ghele na, a sae jọ ekwotọ nọ a rehọ kẹ iwhowho-uvie jọ ta usi uwoma nọ inievo a te kpohọ usi uwoma okugbe. Whọ tẹ gwọlọ wo ẹkwotọ obọra, whọ sae ta kẹ odibo ẹkwotọ na.

³³ Ohwo nọ o mi ẹkwotọ ọ rẹ daoma ruẹ nọ a jọ uwou kpobi ta ẹme kẹ ohwo jọ, te o rrọ ẹkwotọ utu nọ ọsẹro utu o mi hayo ẹkwotọ omobọ ohwo nọ owhowho-uvie jọ o mi. Ọruẹrẹfihotọ nọ a re ru nọ a rẹ rọ jọ ẹkwotọ na ta usi uwoma o rẹ rọwokugbe izi orẹwho rai nọ e ta kpahe oghẹrẹ nọ a re ro mi ohwo evuẹ riẹ gbe oware nọ a rẹ rehọ ai ru hu, evuẹ wọhọ, inọmba ifonu, adrẹse uwou gbe evuẹ itieye na. Ọsẹro utu hayo owhowho-uvie kpobi nọ o mi ẹkwotọ ọ rẹ daoma ruẹ nọ a ru rie re evaọ oware emerae ene. Nọ ẹkwotọ na o tẹ nwani re no, ọ rẹ vuẹ odibo ẹkwotọ na. Ro lele epanọ eware e rrọ, ọsẹro utu hayo owhowho-uvie na ọ sai gbe kru ẹkwotọ na re ọ wariẹ jariẹ ta usi uwoma hayo siobọnoi kẹ odibo ẹkwotọ na.

³⁴ Nọ ahwo kpobi nọ a rrọ ukoko na a te bi ru lele ọruẹrẹfihotọ, a sae robọ kotọ ru ẹkwotọ na re. O sai je ru nọ iwhowho-uvie a gbẹ jọ oria nọ omọfa ọ nwane jọ ta usi uwoma no wariẹ ta usi uwoma ha, keme o sae wha evedha se ahwo na. Ma rẹ rọ ere dhesẹ ororokẹ kẹ inievo mai gbe ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ na.

MA RE RUIRUO KUGBE RE MA TA USI UWOMA KẸ AHWO EVẸRẸ KPOBI

³⁵ U fo nọ ohwo kpobi o re wuhrẹ kpahe Jihova Ọghẹnẹ, Ọmọ riẹ, gbe Uvie na. (Evia. 14:6, 7) Ma gwọlọ fiobọhọ kẹ ahwo evẹrẹ kpobi re a se odẹ Jihova re a wo esiwo jẹ whẹ uruemu Oleleikristi họ oma. (Rom 10:12, 13; Kọl. 3:10, 11) Ebẹbẹ jọ vẹ e rẹ romavia nọ ma tẹ be ta usi uwoma evaọ eria nọ a rẹ jọ ta evẹrẹ sa-sa? Eme ma rẹ sai ru re ahwo na a wo uvẹ nọ a re ro yo ovuẹ Uvie na evaọ ẹvẹrẹ nọ a be mai wo otoriẹ riẹ?​—Rom 10:14.

³⁶ Ẹvẹrẹ a re rri rọ ghale ẹkwotọ kẹ ukoko. Fikiere evaọ eria nọ a be jọ ta evẹrẹ sa-sa, iwhowho-uvie ikoko sa-sa a rẹ ta usi uwoma evaọ okegbe ọvona. O tẹ rrọ ere, o rẹ mai woma re iwhowho-uvie ukoko ovuovo a tẹrovi ahwo ẹvẹrẹ ukoko rai nọ a rẹ ta usi uwoma kẹ. Ere a re ru re nọ a tẹ be kẹ ahwo ebe-uzizie rọkẹ eware nọ ma re ru ẹsiẹvo ẹgbukpe. Rekọ nọ iwhowho-uvie a tẹ be ta usi uwoma evaọ oke gheghe hayo evaọ ẹgbede, a rẹ sae ta ẹme kẹ ohwo kpobi jẹ rehọ ebe ẹvẹrẹ kpobi kẹ ahwo.

³⁷ Ẹsejọ, ikoko evẹrẹ efa e sai ru ẹkwotọ rai nọ ọ mai thabọ re kẹse kẹse he. O tẹ rrọ ere, esẹro usi uwoma ota ikoko nọ i wo ẹkwotọ na a rẹ jiroro edhere nọ u kiehọ nọ a re ro ru ẹkwotọ na re. Onana u re ru ohwo kpobi wo uvẹ nọ o re ro yo ovuẹ Uvie na je ru nọ iwhowho-uvie a gbẹ rọ ta usi uwoma kẹ omọvo ẹtẹta evaọ ẹdẹ ọvona ha.​—Itẹ 15:22.

³⁸ Eme ma re ru otẹrọnọ ohwo nọ o rovie ẹthẹ ọ be ta ẹvẹrẹ nọ ọ rrọ ọmai hi? Ma du roro ho inọ iwhowho-uvie ẹvẹrẹ riẹ a te nyabru ei. Iwhowho-uvie jọ i wuhrẹ edhere ọlọlọhọ nọ a sae rọ ta usi uwoma evaọ ẹvẹrẹ jọ nọ a rẹ nyaku ahwo riẹ gaga evaọ ẹkwotọ rai. Ma sai dhesẹ epanọ ohwo na ọ sai ro se ebe mai hayo rehọ ai kẹ omariẹ evaọ oria evuẹ jw.org mai na, hayo ma sae vuẹe nọ ma te rehọ obe ẹvẹrẹ riẹ sei.

³⁹ Ohwo o te dhesẹ uvi isiuru, ma rẹ daoma gwọlọ ohwo nọ o te re ọ rehọ ẹvẹrẹ nọ o re wo otoriẹ riẹ fiobọhọ kẹe. Ma rẹ jẹ sae vuẹe oria nọ o kẹle riẹ nọ a rẹ jọ rehọ ẹvẹrẹ riẹ ru ewuhrẹ. Ọ tẹ gwọlọ nọ ohwo ẹvẹrẹ riẹ ọ nyabru ei, ma re dhesẹ kẹe epanọ ọ sai ro kere oghẹrẹ nọ a rẹ rọ nyatei oma fihọ jw.org. Uwou ogha o vẹ te gwọlọ owhowho-uvie, utu hayo ukoko nọ o rẹ ta ẹvẹrẹ ohwo na nọ o kẹle riẹ oma re a fiobọhọ kẹe.

⁴⁰ Ma rẹ gbẹ hae nyabru ohwo na bẹsenọ ọ rẹ ta kẹ omai nọ ohwo ẹvẹrẹ riẹ jọ ọ nyabru ei no. Evaọ ẹsejọ, uwou ogha o rẹ vuẹ se ekpako na nọ a ruẹ ohwo nọ ọ rẹ ta ẹvẹrẹ ohwo na ha. O tẹ via ere, ma rẹ daoma kpobi gbẹ bọ isiuru ohwo na ga. O tẹ lọhọ, ma sae rehọ obe ẹvẹrẹ riẹ ro wuhrẹ Ebaibol kugbei. Ma tẹ be rehọ iwoho nọ e rrọ obe na ruiruo ziezi jẹ ta kẹe nọ o se eria ikere nọ a fodẹ, o ti wo otoriẹ ugogo eware jọ evaọ Ebaibol na. A sae jẹ ta kẹ ohwo uwou riẹ jọ nọ ọ riẹ ẹvẹrẹ riẹ avọ ẹvẹrẹ nọ whọ be ta na re ọ fa otọ eme na kẹe jẹ fa kẹ owhẹ.

⁴¹ Re ma sae kpọ ohwo na ziọ ukoko Ọghẹnẹ, ma re ziziei ziọ iwuhrẹ mai, o tẹ make rọnọ o ti wo otoriẹ iwuhrẹ na kpobi hi. Nọ a te bi se oria Ebaibol jọ, ma sai fiobọhọ kẹe gwọlọ iẹe evaọ Ebaibol ẹvẹrẹ riẹ otẹrọnọ ọjọ ọ riẹ. O te bi kuomagbe amọfa evaọ ukoko na, o sae bọe ga je fiobọhọ kẹe wo ẹnyaharo ziezi.

⁴² Ẹko-Ahwo nọ A ri Te Utu Hu: Ẹko-ahwo nọ a ri te utu hu yọ iwhowho-uvie nọ e rẹ ta usi uwoma kẹ ahwo ẹvẹrẹ nọ ọ rrọ ẹvẹrẹ ukoko rai hi, dede nọ a wo ọkpako hayo odibo oruiruo nọ ọ rẹ sai ru ewuhrẹ ẹsiẹvo ẹkpoka evaọ ẹvẹrẹ yena ha. Uwou ogha u re kuenu kẹ ukoko re o rẹrote ẹko-ahwo nọ a ri te utu hu otẹrọnọ a nyate itee nọ ma be te fodẹ na:

1. (1) Ahwo buobu nọ a be rria oria yena a rẹ jẹ ẹvẹrẹ nọ o wo ohẹriẹ no onọ a bi ro ru ewuhrẹ evaọ ukoko na.

2. (2) O tẹ kawo, umutho iwhowho-uvi jọ a riẹ ẹvẹrẹ na hayo u no rai eva ze nọ a re wuhrẹ ẹvẹrẹ na.

3. (3) U no ugboma ekpako na eva ze nọ a rẹ rẹrote iruo usi uwoma ota na evaọ ẹvẹrẹ yena.

Otẹrọnọ ugboma ekpako na o gwọlọ nọ a rẹ rẹrote ẹko-ahwo nọ a ri te utu hu, ekpako na a rẹ jẹ ọsẹro okogho na riẹ. Ọsẹro okogho na ọ sae riẹ kpahe ikoko efa nọ e gwọlọ ta usi uwoma kẹ ahwo ẹvẹrẹ yena, yọ ọ sae jẹ ta eme nọ i re fiobọhọ evaọ iroro ejẹ kpahe ukoko nọ o te mai woma re o rẹrote ẹko-ahwo nọ a ri te utu hu na. Nọ a tẹ nwane rọwo fihọ ukoko nọ o te rẹrote ahwo na no, ekpako na i ti kere ileta kpobọ uwou ogha rọ yare inọ a gwọlọ nọ a riẹ ae wọhọ ukoko nọ o be rẹrote ẹko-ahwo nọ a ri te utu hu.

⁴³ Utu: Uwou ogha u re kuenu kẹ ukoko re o rẹrote utu otẹrọnọ a nyate itee nọ ma be te fodẹ na:

1. (1) Ahwo nọ a be ta ẹvẹrẹ na nọ a wo isiuru a re bu omojọ, yọ u re muẹro inọ amọfa a ti kuomagbe ai.

2. (2) A wo umutho iwhowho-uvie jọ nọ e rẹ jẹ ẹvẹrẹ na hayo nọ i bi wuhrẹ ẹvẹrẹ na.

3. (3) Ọkpako hayo odibo oruiruo nọ o te ọ rẹ jariẹ nọ o re ru iwuhrẹ ẹkpoka na, o tẹ kawo, ọvo jọ koka koka evaọ ẹvẹrẹ yena​—hayo abọ jọ ewuhrẹ nọ ma re ru koka koka na, wọhọ ovuẹ ogbotu hayo Uwuhrẹ Uwou-Eroro.

Nọ a tẹ nyate itee nana te umuo nọ u fo, ugboma ekpako na u re kere ileta nọ a rẹ jọ fodẹ oware kpobi nọ u fo nọ a re kere kpahe kpobọ uwou ogha rọ yare inọ a gwọlọ nọ a riẹ ae wọhọ ukoko nọ o be rẹrote utu. Otẹrọnọ ọkpako ukoko ọ be rẹrote utu na a re sei “ọsẹro utu,” rekọ o tẹ rrọ odibo oruiruo a re sei “odibo utu.”

⁴⁴ Nọ a tẹ nwane to utu na họ no, ugboma ekpako ukoko nọ o be rẹrote utu na o rẹ jiroro sọ a re ku abọ efa iwuhrẹ ukoko kugbe onọ a bi ru vẹre gbe unuẹse nọ a rẹ hai ru iwuhrẹ na evaọ amara. A sai je ru ọruẹrẹfihotọ kẹ utu na nọ a re ro ru iwuhrẹ omakugbe kẹ usi uwoma ota. Ahwo utu na kpobi a rrọ otọ ekpakpọ ugboma ekpako nọ o be rẹrote utu na. Ekpako na a te kẹ ọkpọvio nọ u fo jẹ daoma fiobọhọ ru ẹgwọlọ utu na kẹ ae. Nọ ọsẹro okogho o te lele utu na ruiruo evaọ oka nọ o ro kpohọ ukoko nọ o be rẹrote utu na, ọ te niyẹrẹ kpẹkpẹe se uwou ogha kpahe ẹnyaharo utu na gbe ẹgwọlọ kpobi nọ a wo. Nọ oke o be nya na, o sai te epanọ utu na u re ro zihe ruọ ukoko. Otẹrọnọ ahwo kpobi nọ a be jariẹ wobọ a bi ru lele oware nọ ukoko na o ta, eva e rẹ were Jihova.​—1 Kọr. 1:10; 3:5, 6.

USI UWOMA OTA OKUGBE

⁴⁵ Ileleikristi nọ e roma mudhe no a wo owha-iruo nọ a re ro whowho usi uwoma na kẹ amọfa. Idhere buobu e riẹ nọ a re ro ru onana, rekọ o rẹ were ibuobu mai re ma kuomagbe amọfa kpohọ usi uwoma ota. (Luk 10:1) Fiki onana, ikoko i re kuomagbe kẹ usi uwoma ota evaọ urere-oka gbe evaọ edẹ ẹkpoka na. Oke ehọlide o tẹ jẹ rrọ emamọ uvẹ kẹ usi uwoma ota okugbe, keme inievo buobu a re kpohọ iruo ho. Ogbẹgwae Iruo Ukoko na o rẹ ruẹrẹ iwuhrẹ omakugbe kẹ usi uwoma ota fihọ oke gbe eria nọ i kiehọ nọ a re kokohọ evaọ ohiohiẹ, uvo gbe owọwọ.

⁴⁶ Usi uwoma ota okugbe u re ru nọ iwhowho-uvie a re ro kpohọ usi uwoma ota kugbe a vẹ “sae tuduhọ ohwohwo awọ.” (Rom 1:12) Iwhowho-uvie ekpokpọ a sai lele iwhowho-uvie nọ i wo onaa je kri no, a ve wuhrẹ mi ai. Evaọ eria jọ, o sae mai woma re iwhowho-uvie ivẹ hayo bu viere a jọ usu fiki ozọ eware iyoma nọ e rẹ sae via. O tẹ make rọnọ whọ jiroro nọ whẹ ọvo ọ gwọlọ jọ usu evaọ ẹkwotọ na, o sae jọ uduotahawọ kẹ ahwo na kpobi nọ who te kuomagbe ewuhrẹ omakugbe kẹ usi uwoma ota na. Nọ whọ tẹ riẹ nọ amọfa a rrọ usi uwoma ota evaọ okegbe ọvona, o sae kẹ owhẹ udu. Ekobaro gbe amọfa a rẹ rehọ iẹe wọhọ ọgbahọ họ inọ a rẹ jariẹ evaọ ọruẹrẹfihotọ omakugbe kẹ usi uwoma ota kpobi nọ ukoko rai u ru, maero nọ e tẹ rrọ kẹdẹ kẹdẹ. Rekọ, ẹsejọhọ o sae lọhọ re a jariẹ evaọ omakugbe kẹ usi uwoma ota unuẹse jọ koka koka.

⁴⁷ Jọ mai kpobi ma lele oriruo nọ Jesu avọ ikọ riẹ a fihọ otọ! U mu omai ẹro nọ Jihova ọ rẹ ghale omodawọ mai nọ ma bi ro wobọ vọvọ evaọ iruo usi uwoma ota Uvie na nọ i wuzou gaga na.​—Luk 9:57-62.