Ẹghale Omosasọ Nọ Jihova Ọ Rẹ Kẹ
“Ẹruọrọsuọ mai kpahe owhai ọ rẹ gaga; keme ma riẹ nọ, epanọ owha rọ bi lele omai ruẹ uye na, e re na whai kpobi a re ti lele omai wo omosasọ re.”—2 AHWO KỌRINT 1:7.
1, 2. Eme ahwo buobu nọ a zihe ruọ Ileleikristi no nẹnẹ a rọ ẹro ruẹ no?
AHWO buobu nọ i bi se Uwou-Eroro Na nẹnẹ na a rro no emaha ze ababọ eriariẹ uzẹme Ọghẹnẹ. Ẹsejọhọ ere o rọ k’owhẹ re. Otẹrọ ere, dai roro epanọ o j’owhẹ oma nọ ibiaro otoriẹ ra i muhọ erovie. Wọhọ oriruo, nọ whọ kake riẹ nọ iwhuowhu na e be ruẹ-uye he rekọ inọ a riẹ onahona ha, udu u gbe kie owhẹ vi? Yọ nọ who wuhrẹ kpahe ẹruore iwhuowhu na, inọ a te kpare ahwo ima-idu ziọ uzuazọ evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ, oma o gbẹ sasa owhẹ?—Ọtausiuwoma Na 9:5, 10; Jọn 5:28, 29.
2 Kọ ẹvẹ kpahe eyaa Ọghẹnẹ nọ o ti ro ku emuemu họ jẹ rẹriẹ otọakpọ ọnana kpohọ aparadase? Okenọ who wuhrẹ kpahe onana, o gbẹ sasa owhẹ oma je fi ọwhọ irẹro họ owhẹ oma? Ẹvẹ o j’owhẹ oma nọ whọ kaki wuhrẹ kpahe uvẹ seba-ewhuo gbe ọrọ ẹzọ kpohọ Aparadase otọakpọ nọ ọ be tha na? Ababọ avro u gb’owhẹ unu. Ẹhẹ, ovuẹ omosasọ Ọghẹnẹ u t’owhẹ obọ no onọ Isẹri Jihova a be ta enẹna evaọ akpọ-soso na.—Olezi 37:9-11, 29; Jọn 11:26; Eviavia 21:3-5.
3. Fikieme ahwo nọ e be ghale ovuẹ omosasọ Ọghẹnẹ kugbe amọfa a jẹ ruẹ-uye ukpokpoma re?
3 Ghele, whọ tẹ gwọlọ ghale ovuẹ Ebaibol na kugbe amọfa, who re je vuhumu inọ “orọnọ ai kpobi a wo ẹrọwọ họ.” (2 Ahwo Tẹsalonika 3:2) Ẹsejọ egbẹnyusu ra jọ vẹre e rẹ sai s’owhẹ ẹkoko fikinọ who bi fi ẹrọwọ họ eyaa Ebaibol na. O sae tubẹ jọ nọ a kpokpo owhẹ no dede fikinọ who gbe bi lele Isẹri Jihova wuhrẹ Ebaibol na. Ọwọsuọ na ọ rẹ sae ga viere nọ who te mu inwene họ eruo no re whọ rehọ uzuazọ ra ze te rọwokugbe izi Ebaibol. Who te mu uye nọ Setan avọ akpọ riẹ a rẹ kẹ ahwo nọ e jẹ omosasọ Ọghẹnẹ rehọ ẹruẹ.
4. Evaọ idhere sa-sa vẹ ahwo kpokpọ nọ i wo isiuru a re ro dhesẹ uruemu rai kpahe ukpokpoma?
4 Avọ uweri, wọhọ epanọ Jesu ọ ruẹaro riẹ, ukpokpoma u re ru otujọ zoruẹ a vẹ siọ usu ba ẹnya kugbe ukoko Ileleikristi na. (Matiu 13:5, 6, 20, 21) Otujọ a re thihakọ ukpokpoma ẹkwoma iroro rai nọ a rẹ rọ kpahe eyaa omosasọ nọ a bi wuhrẹ kpahe na. Ukuhọ riẹ a vẹ rehọ izuazọ rai mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame wọhọ ilele Ọmọ riẹ, Jesu Kristi. (Matiu 28:19, 20; Mak 8:34) Ghele, ukpokpoma o re serihọ họ nọ Oleleikristi ọ tẹ họ-ame no. Wọhọ oriruo, re ohwo o ru oma riẹ fuafo o rẹ sae jọ ohọre ulogbo kẹ ahwo nọ ọfariẹ-ogbe ọ vọ okegbe rai. Efa a re thihakọ ọwọsuọ nọ ahwo uviuwou rai nọ e rọwo ho a rẹ wha ze. Oghẹrẹ nọ ukpokpoma na o rọ kpobi, ahwo nọ a rehọ ẹrọwọ le uzuazọ omarọkẹ Ọghẹnẹ a rẹ sai wo imuẹro oware jọ. Rọ kẹ ae, a rẹ sae ruẹ omosasọ gbe obufihọ Ọghẹnẹ.
“Ọghẹnẹ Omosasọ Kpobi”
5. Kugbe edawọ buobu nọ Pọl ọ ruẹ-uye rai, kọ eme ọfa u te rie oma re?
5 Ohwo jọ nọ o wo ovuhumuo odidi kpahe omosasọ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ họ Pọl ukọ na. Nọ ọ ghinẹ ruẹ edawọ buobu no evaọ Esia gbe Masẹdonia, ọ tẹ ruẹ ufuoma ulogbo nọ o yo nọ ukoko ahwo Kọrint a dede ileta ọwhọkuo riẹ rehọ. Onana o tẹ wọe kere ileta avivẹ, onọ u wo eme ujiro enana: “Arọ ujiro kẹ Ọghẹnẹ jegbe Ọsẹ Ọnowo mai Jesu Kristi, Ọsẹ ohrọ kpobi jegbe Ọghẹnẹ omosasọ kpobi; ọnọ o ru omai wo omosasọ eva uye mai.”—2 Ahwo Kọrint 1:3, 4.
6. Eme ma wuhrẹ no eme ọ Pọl nọ a rẹ ruẹ eva 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4 ze?
6 Eme nana nọ a rọ ogaga ẹzi kere na e k’omai otoriẹ buobu. Joma kiẹ eme na riwi. Okenọ Pọl ọ tẹ be fodẹ ujiro hayo uyere kẹ Ọghẹnẹ hayo nọ ọ be yare iẹe evaọ ileta riẹ, ma rẹ ruẹ nọ ẹsikpobi ọ rẹ fodẹ ovuhumuo odidi kẹ Jesu re, ọnọ o wo Uzou ukoko Ileleikristi na. (Ahwo Rom 1:8; 7:25; Ahwo Ẹfẹsọs 1:3; Ahwo Hibru 13:20, 21) Fikiere, Pọl o te kpeze ẹme ujiro ọnana se ‘Ọghẹnẹ jegbe Ọsẹ Ọnowo mai Jesu Kristi.’ Kẹsena, evaọ oke ọsosuọ kpobi evaọ ikere riẹ, ọ rọ rehọ ẹme Grik nọ a fa wọhọ “ohrọ” ro ruiruo. Ẹme ọnana o no ẹme nọ a re ro dhesẹ uweri fiki uye-oruẹ omọfa ze. Fikiere Pọl o bi dhesẹ ohrọ Ọghẹnẹ nọ o wo kẹ idibo ẹrọwọ Riẹ kpobi enọ e be ruẹ-uye ukpokpoma—ọdawẹ nọ o wọ Ọghẹnẹ re o dhesẹ ohrọ kẹ ai. Uwhremu na, Pọl o te rri bru Jihova wọhọ ehri okwakwa isiuru ọnana nọ o ro sei ‘Ọsẹ ohrọ.’
7. Fikieme a jẹ sae tae nọ Jihova họ ‘Ọghẹnẹ omosasọ kpobi’?
7 “Ohrọ” Ọghẹnẹ o rẹ wha ufuoma se ohwo nọ ọ be ruẹ-uye ukpokpoma. Fikiere Pọl ọ tẹ nyaharo dhesẹ Jihova wọhọ “Ọghẹnẹ omosasọ kpobi.” Fikiere, makọ omosasọ kpobi nọ ma re wo no uwowou ibe enọ e rọwo ze, ma rẹ sai rri bru Jihova wọhọ ehri riẹ. Uvi omosasọ ọvuọvo nọ o rẹ tọ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze he o riẹ hẹ. Ofariẹ, ọye họ ọnọ ọ ma ohwo evaọ uwoho riẹ, nọ o k’omai uvẹ nọ ma rẹ rọ sasa amọfa oma. Yọ ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ ọ be wọ idibo riẹ re a dhesẹ ọdawẹ kẹ ahwo nọ a wo ẹgwọlọ omosasọ.
A Wuhrẹ Omai re Ma Sasa Amọfa Oma
8. Dede nọ Ọghẹnẹ họ ehri edawọ mai hi, didi erere ithihakọ ukpokpoma o re wo evaọ oma omai?
8 Nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ rẹ kuvẹ edawọ sa-sa nọ i re bru idibo ẹrọwọ riẹ ze na, ọye họ ehri edawọ itieye na vievie he. (Jemis 1:13) Ghele, omosasọ nọ ọ rẹ kẹ okenọ ma te bi thihakọ ukpokpoma o rẹ sai wuhrẹ omai re ma riẹ kpahe ẹgwọlọ amọfa viere. Eme u re noi ze? “Re ma ruẹse sasa enọ erọ eva uye kpobi oma, fiki omosasọ nọ mai oma mai a jọ obọ Ọghẹnẹ wo.” (2 Ahwo Kọrint 1:4) Fikiere Jihova o bi wuhrẹ omai re ma jọ ahwo nọ e rẹ ghale omosasọ riẹ kugbe ibe enọ e rọwo jegbe ahwo nọ ma nyaku evaọ odibọgba mai evaọ aruorokele Kristi jẹ be ‘jaja enọ e rọ uweli oma.’—Aizaya 61:2; Matiu 5:4.
9. (a) Eme o re fiobọhọ k’omai thihakọ uye-oruẹ? (b) Ẹvẹ amọfa a sai ro wo omosasọ otẹrọnọ ma rọ ẹrọwọ thihakọ ukpokpoma?
9 Pọl o thihakọ uye-oruẹ buobu riẹ, uyere u te omosasọ buobu nọ o wo no obọ Ọghẹnẹ ze ẹkwoma Kristi. (2 Ahwo Kọrint 1:5) Ma rẹ sae ruẹ omosasọ buobu re ẹkwoma eroro kpahe eyaa eghaghae Ọghẹnẹ, ẹkwoma ẹlẹ kẹ uketha ẹzi ọfuafo riẹ, jegbe ẹruẹ iyo Ọghẹnẹ kẹ elẹ mai. Kọ enẹ ma re ro wo ẹgba re ma nyaharo evaọ ẹkpare kpehru esuo Jihova je dhesẹ Ẹdhọ fihọ ọtọrue. (Job 2:4; Itẹ 27:11) Nọ ma tẹ jọ evaọ ẹrọwọ thihakọ oghẹrẹ ukpokpoma kpobi no, mai, wọhọ Pọl, ma rẹ rehọ orro na kpobi kẹ Jihova, ọnọ omosasọ riẹ o be lẹliẹ Ileleikristi kpobi kru ẹrọwọ rai evaọ otọ ẹdawọ. Ithihakọ Ileleikristi ẹrọwọ o wo abọ ọjaja evaọ okugbe inievo na, nọ o rẹ kẹ amọfa udu re a “thihakọ utiọ ẹbẹbẹ uye nọ ma be ruẹ re na.”—2 Ahwo Kọrint 1:6.
10, 11. (a) Eme họ eware jọ nọ e wha uye-oruẹ se ukoko Kọrint anwae? (b) Ẹvẹ Pọl ọ rọ sasa ukoko Kọrint na oma, kọ didi ẹruore ọ fodẹ?
10 Ahwo Kọrint a wo ẹkẹ uye-oruẹ rai enọ i bi te oma Ileleikristi uzẹme kpobi na. Fiba onana, a gwọlọ ohrẹ re a si ogberedha nọ o kurẹriẹ hẹ no ukoko. (1 Ahwo Kọrint 5:1, 2, 11, 13) Fikinọ a sae ru onana ha yọ a ku ozighi gbe omohẹriẹ họ họ o tẹ wha omovuọ se ukoko na. Rekọ ukuhọ riẹ a te fi ohrẹ Pọl họ iruo a te dhesẹ uvi ekurẹriẹ. Fikiere, o te jiri ai ziezi jẹ ta nọ emamọ odederehọ nọ a kẹ ileta riẹ o sasa e riẹ oma. (2 Ahwo Kọrint 7:8, 10, 11, 13) Ababọ avro, ọnọ a sino ukoko no na o kurẹriẹ re. Fikiere Pọl ọ tẹ kẹ ai ohrẹ nọ a ‘rọ vrẹ riẹ jẹ sasa iẹe oma, re uweli o se ohwo otiọye na oma ba ẹdafia.’—2 Ahwo Kọrint 2:7.
11 Ileta avivẹ Pọl ọnana ọ sasa ukoko ahwo Kọrint na oma gaga. Yọ onana họ ẹjiroro ọvo riẹ jọ. O ru rie vevẹ inọ: “Ẹruọrọsuọ mai kpahe owhai ọ rẹ gaga; keme ma riẹ nọ, epanọ [wha] rọ bi lele omai ruẹ uye na, e re na whai kpobi a re ti lele omai wo omosasọ re.” (2 Ahwo Kọrint 1:7) Evaọ ekuhọ ileta riẹ, Pọl ọ tẹ tudu họ ae awọ nọ: “Wha . . . [he wo omosasọ], . . . jọ Ọghẹnẹ uyoyou avọ udhedhẹ na o lele owhai ria.”—2 Ahwo Kọrint 13:11.
12. Didi ẹgwọlọ Ileleikristi kpobi a wo?
12 Didi obọdẹ uwuhrẹ ma jọ etenẹ wuhrẹ na! Ahwo nọ a rọ ukoko Ileleikristi na kpobi a rẹ ‘ghale omosasọ’ nọ Ọghẹnẹ ọ be kẹ ẹkwoma Ẹme riẹ, ẹzi ọfuafo riẹ, gbe ukoko otọakpọ riẹ. Makọ ahwo nọ a sino ukoko no dede a rẹ sae wo ẹgwọlọ omosasọ otẹrọnọ a kurẹriẹ jẹ kpọ idhere ethọthọ rai vi. Fikiere, ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ’ na ọ k’omai ekwakwa ohrọ no re i fiobọhọ k’omai. Ẹsiẹvo evaọ ẹgbukpe ekpako ivẹ e rẹ sae weze bru ahwo nọ a sino ukoko. Ẹsejọhọ enana a gbe bi dhesẹ uruemu aghẹmeeyo ho hayo a gbẹ be raha izi ilogbo ho yọ o wọhọ nọ a gwọlọ obufihọ nọ o rẹ lẹliẹ ai jẹ emamọ owọ re a zihe ai ze.—Matiu 24:45; Izikiẹl 34:16.
Ukpokpoma Pọl Evaọ Esia
13, 14. (a) Ẹvẹ Pọl o dhesẹ oke ukpokpoma ologbo nọ o te rie evaọ Esia? (b) Didi oware o wọhọ nọ Pọl o wo họ iroro?
13 Oghẹrẹ uye-oruẹ nọ ukoko Kọrint ọ ruẹ no na a rẹ sae rehiẹe wawo ikpokpoma nọ Pọl o thihakọ rai hi. Fikiere, ọ rẹ sae kareghẹhọ ai nọ: “Imoni, ma [rẹ jẹ] owhai jọ ogbori uye nọ u te omai obọ Esia ha nọ u tunyẹ omai whawha, o nọ o vrẹ ogaga mai, oma uzuazọ u te no omai no fiki epanọ o ga hrọ. Iroro uwhu koyeọvo ma wo evaọ eva mai, nnọ ma gbe wo ẹruọrọsuọ oma obọ mai hi, ajokpa Ọghẹnẹ nọ o re ru iwhuowhu tovrẹ ọvo: ọnọ o si omai no uwhu uyoma oyena, ọ ye o re ti siwi omai; ọnọ ma fievahọ no nọ o re ti si omai.”—2 Ahwo Kọrint 1:8-10.
14 Emọ-iwuhrẹ Ebaibol jọ a rọwo inọ Pọl ọ jẹ ta kpahe ozighi nọ ọ jọ Ẹfẹsọs, onọ o jẹ te rehọ te izuazọ Pọl gbe orọ egbẹnyusu erẹ Masẹdonia ivẹ riẹ, Gayọs avọ Aristakọs. Ileleikristi ivẹ enana a gba rai họ ruọ afe arozaha nọ ahwo igbulegbu e vọ enọ “ai kpobi a [jọ] je bo krite ole auwa ivẹ annọ, ‘Atẹmis [ọghẹnẹ-aye] ahwo Ẹfẹsọs ọ rẹ ruaro!’ ” Ukuhọ riẹ, oletu okpẹwho na jọ ọ tẹ rọ udugaga ru ogbotu na fibo. Eguegue izuazọ Gayọs avọ Aristakọs ọnana o kẹ Pọl uye gaga. Evaọ uzẹme, ọ jẹ te gwọlọ rueva re ọ jiroro kugbe ahwo igbulegbu na, rekọ a whaha e riẹ re ọ siọ uzuazọ riẹ ba efihọ awa evaọ edhere ọnana.—Iruẹru 19:26-41.
15. Didi eyero ọgaga a dhesẹ eva 1 Ahwo Kọrint 15:32?
15 Ghele, o sae jọ nọ Pọl o je dhesẹ eyero nọ ọ mae yoma vi onọ o via na. Evaọ ileta ọsosuọ riẹ ro se ahwo Kọrint na, Pọl ọ nọ inọ: “Otẹrọnọ epa ogaga ohwo diodi mẹ rọ họre erao obọ Ẹfẹsọs, erere vẹ ọ ja riẹ te omẹ?” (1 Ahwo Kọrint 15:32) Onana o rẹ sai dhesẹ inọ orọnikọ ahwo nọ e wọhọ erao ọvo i guegue uzuazọ Pọl ho rekọ te erao ijihẹ evaọ afe arozaha Ẹfẹsọs. Ẹsejọ a rẹ lahiẹ irumuomu ẹkwoma ẹgbahọ nọ a rẹ gba ai họ re a họre erao ijihẹ yọ ogbotu nọ azẹ okpe ọ rẹ were a bi riughe. Otẹrọnọ Pọl ọ be ta nọ ọ rẹriẹ ova dhe erao ijihẹ itieye na, o sae jọ nọ a rehọ idhere igbunu siwi ei no uwhu oja oyena nọ ọ kẹle uwhu no, wọhọ epanọ a siwi Daniẹl no unu ikpohrokpo na.—Daniẹl 6:22.
Iriruo Oke Mai Nana
16. (a) Fikieme Isẹri Jihova buobu nẹnẹ a ro fiabọ kpahe ikpokpoma nọ Pọl ọ ruẹ-uye rai? (b) Eme u re mu omai ẹro kpahe ahwo nọ i whu no fiki ẹrọwọ rai? (c) Didi okpomahọ owoma o no rie ze no nọ Ileleikristi a tẹ rọ abọgaga dhẹvabọ no uwhu?
16 Ileleikristi oke mai nana buobu a ruẹ oghẹrẹ ikpokpoma nọ Pọl ọ ruẹ-uye rai na no. (2 Ahwo Kọrint 11:23-27) Nẹnẹ re, Ileleikristi a rọ otọ ‘otunyẹ ọwhawha nọ o vrẹ ogaga rai,’ yọ ibuobu a rẹriẹ ova ku iyero nọ ‘izuazọ rai i je mu ai ẹro ho no.’ (2 Ahwo Kọrint 1:8) Ejọ rai i whu no evaọ abọ ijihẹ gbe enọ e rọ evegaga lahiẹ ai. O rẹ sai mu omai ẹro nọ ogaga omosasọ Ọghẹnẹ o kẹ rai ẹgba re a thihakọ gbe nọ a whu avọ idu gbe iroro erugba ẹruore rai, makọ o rọ ẹruore obọ odhiwu hayo orọ otọakpọ. (1 Ahwo Kọrint 10:13; Ahwo Filipai 4:13; Eviavia 2:10) Evaọ eria efa, Jihova ọ kpọ eware, a te siwi inievo mai no uwhu. Ababọ avro ahwo nọ a ruẹ usiwo otiọye na no a wo evaifihọ ologbo fihọ “Ọghẹnẹ nọ o re ru iwhuowhu tovrẹ.” (2 Ahwo Kọrint 1:9) U te no ere no, a vẹ ta avọ imuẹro viere nọ a be ghale ovuẹ omosasọ Ọghẹnẹ na kugbe amọfa.—Matiu 24:14.
17-19. Didi eware e via nọ i dhesẹ nọ inievo mai evaọ obọ Rwanda a wo oghale omosasọ Ọghẹnẹ?
17 Kẹle na inievo eghaghae mai evaọ Rwanda a ruẹ oghẹrẹ eware nọ e via kẹ Pọl gbe egbẹnyusu riẹ. Ibuobu a ku izuazọ rai fiẹ, rekọ omodawọ Setan o sae raha ẹrọwọ rai hi. Ikpoye, inievo mai evaọ ẹkuotọ ọnana a ruẹ omosasọ Ọghẹnẹ evaọ idhere buobu. Evaọ etoke ikpakpe ahwo Tutsi gbe Hutu nọ e be rria Rwanda, ahwo Hutu e jariẹ enọ i fi izuazọ rai họ awa re a thọ ahwo Tutsi gbe ahwo Tutsi enọ e thọ ahwo Hutu. Ahwo oheri ẹvẹrẹ obọ rai a kpe ejọ fikinọ a thọ ahwo nọ a gbẹ rọ ẹrọwọ ọvo na. Wọhọ oriruo, Osẹri Hutu jọ nọ a re se Gahizi a kpe rie fikinọ ọ ko oniọvo-ọmọtẹ ohwo Tutsi jọ nọ a re se Chantal dhere. Jean, ọzae Chantal nọ ọ rọ ohwo Tutsi, oniọvo-ọmọtẹ Hutu ọfa nọ a re se Charlotte ọ ko riẹ dhere fihọ abọ ọfa. Evaọ edẹ 40 Jean avọ oniọvo Tutsi ọfa a jọ idhere evaọ eghogho-iwiri uwou jọ, a vẹ dina no eghogho na ze etoke kpẹkpẹe evaọ aso ọvo. Oke nana kpobi, Charlotte ọ jẹ kẹ ai emuore gbe uketha dede nọ ọ be rria kẹle evuẹ egbaẹmo Hutu. Evaọ ẹwẹ-obe ọnana, whọ rẹ sae ruẹ ifoto Jean avọ Chantal nọ a wariẹ kuomagbe no, enọ e be kẹ uyere inọ ibe egegagọ Hutu rai ‘a fi izuazọ rai họ awa’ rọ kẹ ai, nwane wọhọ epanọ Priska avọ Akuila a ru kẹ Pọl ukọ na.—Ahwo Rom 16:3, 4.
18 Osẹri Hutu ọfa, Rwakabubu, o wo ajiri no obe awhusi Intaremara ze fikinọ ọ thọ ohwo Tutsi nọ ọ rọ ibe ọnọ ọ rọwo.a Obe na o ta nọ: “Rwakabubu yọ ọjọ re, omọvo Isẹri Jihova, ọnọ ọ jẹ ko ahwo dhere noria ruoria evaọ udevie inievo riẹ (ere ibe enọ e rọwo a re se omoma rai). Ọ jẹ hẹ raha okpẹdoke soso wha emuore gbe ame nọ a rẹ da ro se ai dede nọ ọ be mọ ofe. Rekọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ẹgba ologbo.”
19 Whọ dai je roro kpahe ọzae avọ aye Hutu jọ nọ i wo isiuru kpahe ovuẹ mai nọ a re se Nicodeme avọ Athanasie. Taure ẹmo na ọ tẹ te bẹre lahwe, ọzae avọ aye ọnana a je wuhrẹ Ebaibol na kugbe Osẹri ohwo Tutsi nọ a re se odẹ riẹ Alphonse. Avọ izuazọ rai nọ a fihọ awa, a tẹ ko Alphonse dhere họ uwou rai. Uwhremu na a te vuhumu nọ uwou na u dhere te oria nọ a rẹ jọ ko ẹe dhere he, keme erivẹ Hutu rai a riẹ kpahe ogbẹnyusu Tutsi rai. Fikiere, Nicodeme avọ Athanasie a tẹ ko Alphonse dhere họ eghogho jọ evaọ ighẹ rai. Onana o jọ omamọ ẹjiroro keme erivẹ rai na a te muhọ ẹnyaze be gwọlọ Alphonse unwenọ kẹdẹ kẹdẹ. Nọ o je kiẹzẹ eghogho ọnana edẹ 28 na, yọ Alphonse o bi roro kpahe iku Ebaibol wọhọ ọrọ Rehab, ọnọ ọ ko ahwo Izrẹl ivẹ dhere họ ehru-edi uwou riẹ evaọ Jeriko. (Joshua 6:17) Nẹnẹ, Alphonse ọ gbẹ be gọ evaọ Rwanda wọhọ ọtausiuwoma, be ghọghọ inọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol Hutu riẹ a fi uzuazọ rai họ awae fiki riẹ. Kọ ẹvẹ kpahe Nicodeme gbe Athanasie? Enẹna a họ-ame no wọhọ Isẹri Jihova yọ a bi ru iwuhrẹ Ebaibol nọ i bu vi 20 kugbe ahwo nọ i wo isiuru.
20. Evaọ edhere vẹ Jihova ọ rọ sasa inievo mai oma no evaọ Rwanda, rekọ didi ẹgwọlọ ibuobu rai a gbe wo?
20 Okenọ ikpakpe obọ Rwanda na u muhọ, etusiwoma nọ e jọ orẹwho oyena i bu te 2,500. Dede nọ udhusoi buobu rai i ku izuazọ rai fiẹ hayo o gba rae họ re a dhẹ no orẹwho na, unu Isẹri na i vihọ bu viọ 3,000 no. Oyena yọ imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọ ghinẹ sasa inievo mai oma. Kọ ẹvẹ kpahe emọ nọ i wo esẹ gbe ini hi gbe eyae-uku evaọ udevie Isẹri Jihova? Wọhọ epanọ u notọ ze, enana a gbẹ be ruẹ-uye ukpokpoma jẹ gwọlọ omosasọ buobu. (Jemis 1:27) A ti ririe irui oviẹ rai kpobi no riẹriẹriẹ nọ ẹkparomatha na ọ tẹ roma via evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ. Ghele, uyere u te odibọgba inievo rai yọ fikinọ a be gọ “Ọghẹnẹ omosasọ kpobi,” a be sai thihakọ uzuazọ.
21. (a) Eria efa vẹ inievo mai a je wo ẹgwọlọ ologbo ọrọ omosasọ Ọghẹnẹ, kọ edhere jọ vẹ mai kpobi a sai jo fiobọhọ? (Rri ẹkpẹti “Omosasọ Evaọ Etoke Ikpe Ene Ẹmo.”) (b) Okevẹ a ti ro ru ẹgwọlọ mai kẹ omosasọ gba riẹriẹriẹ?
21 Evaọ eria efa buobu, wọhọ Eritrea, Singapore, gbe eria Yugoslavia vẹre, inievo mai a gbẹ be gọ Jihova avọ ẹrọwọ ghelọ ukpokpoma. Joma fiobọhọ kẹ inievo itieye na ẹkwoma olẹ nọ ma rẹ lẹ kpahe ai kẹse kẹse re a wo omosasọ. (2 Ahwo Kọrint 1:11) Yọ joma thihakọ avọ ẹrọwọ bọo okenọ Ọghẹnẹ ẹkwoma Jesu Kristi o ti ro “ririe irui kpobi no aro” mai riẹriẹriẹ. Kọ okioye ma te rọ ruẹ omosasọ nọ Jihova ọ rẹ kẹ vọvọ evaọ akpọ ọkpokpọ ẹrẹreokie riẹ.—Eviavia 7:17; 21:4; 2 Pita 3:13.
[Footnotes]
a Uwou-Eroro Na, January 1, 1995 (ọrọ Oyibo), ẹwẹ-obe avọ 26, o gbiku kpahe ọmọtẹ Rwakabubu, Deborah, ọnọ olẹ riẹ u duobọ te isoja ahwo Hutu a te siwi uviuwou na kpobi no uwhu.
Kọ Whọ Riẹ?
◻ Fikieme a je se Jihova ‘Ọghẹnẹ omosasọ kpobi’?
◻ Ẹvẹ ma re rri ikpokpoma?
◻ Amono ma rẹ ghale omosasọ kugbe?
◻ Ẹvẹ a ti ro ru ẹgwọlọ mai kẹ omosasọ gba riẹriẹriẹ?
[Picture on page 29]
Jean avọ Chantal, dede nọ a rọ Isẹri ofẹ Tutsi, Isẹri ahwo Hutu a si rai no họ oria sa-sa evaọ etoke ikpakpe obọ Rwanda na
[Picture on page 29]
Isẹri Jihova a gbẹ be ghale ovuẹ omosasọ Ọghẹnẹ kugbe erivẹ rai evaọ Rwanda