Obe Areghẹ avọ Ovuẹ Rọkẹ Ẹdẹ Inẹnẹ

“AGHAE areghẹ o vi ọ rọ izuu,” ere Job, ọsẹ-ode anwae jọ, o muẹrohọ, ọnọ ọ jọ usu edafe nọ e jọ evaọ oke riẹ. (Job 1:3; 28:18; 42:12) Uzẹme, areghẹ ọ ghare gaga vi ekwakwa efe nọ a tẹ fodẹ oware nọ u re fiobọhọ k’ohwo kparobọ evaọ uzuazọ riẹ. Solomọn ovie owareghẹ na ọ ta nọ: “Areghẹ ọ rọ ọthuke wọhọ epanọ ugho o rọ ọthuke na, rekọ ewoma eriariẹ họ areghẹ o re siwi ọnọ o wo rie.”—Ọtausiuwoma Na 7:12, NW.

Rekọ diẹse a sae jọ ruẹ areghẹ otiọye na nẹnẹ? Ahwo a rẹ wha ebẹbẹ rai bru ekohrẹ ikere-ebe, ewena iroro, enọ i re siwi ẹyao-ẹvori, makọ enọ i re me eto jẹ dhẹ imoto. Yọ ewena nọ a re kele mu hu a ruẹrẹ oma kpahe re a k’ohrẹ evaọ ẹme kpobi nọ whọ wha bru ai—evaọ unuigho nọ a fihọ. Rekọ, ẹsibuobu eme “areghẹ” itieye na e wha okiekpe ze no, ẹsejọ dede okpẹtu. Fikiere, ẹvẹ ma sae rọ ruẹ uvi areghẹ?

Jesu Kristi, ọnọ o wo orimuo gaga kpahe iruẹru ahwo, ọ ta okejọ nọ: ‘Iruo areghẹ a re ro vuhu ẹrẹreokie riẹ.’ (Matiu 11:19) Joma rri ebẹbẹ odode jọ evaọ izuazọ ahwo re ma ruẹ eme areghẹ nọ i ghine fiobọhọ kẹ ai no je woma kẹ ai vi ‘ẹkpa izuu.’ Whọ te sae jẹ ruẹ ‘ẹkpa areghẹ’ na re who je wo erere noi ze.

Kọ Whọ be Ruẹ Uye Ọkora?

“Otẹrọnọ ikpe-udhusoi avọ 20 nana o wha Oge Awaọruọ ze, ekuhọ riẹ ọ be ruẹ emuhọ Oge Ọkora,” ere International Herald Tribune ọrọ London o muẹrohọ. U fibae nọ “ọkiẹriwo akpọ soso ọrọ ọkora odidi u dhesẹ nọ ẹbẹbẹ na ọ be jọ akpọ na soso viharo. Evaọ erẹwho nọ e hẹrioma wọhọ Taiwan, Lebanon gbe New Zealand, oge kpobi o bi kie kẹ ẹbẹbẹ na.” Ahwo nọ a yẹ no umuọ 1955 ze a re kie ruọ ọkora ologbo akuasa vi esẹ rai.

Oye họ oware nọ o via kẹ Tomoe, ọnọ ọ ruẹ-uye ọkora odidi jẹ raha edẹ uzuazọ riẹ buobu evaọ ehwa. Fikinọ ọ be sae rẹro te ọmọzae ikpe ivẹ riẹ hẹ, ọ tẹ kwa zihe ziọ uwou ọsẹ gbe oni riẹ. Ọrivẹ jọ nọ o wo ọmọtẹ nọ avọ ọmọzae Tomoe a rrọ ọhwa o te mu ogbẹnyusu kugbe Tomoe. Okenọ Tomoe ọ ta kẹ ọrivẹ riẹ epanọ ọ rọ ọkora te, ọrivẹ na o te dhesẹ ẹme jọ no obe jọ ze kẹe. U se nọ: “Ubiẹro o sae ta kẹ obọ nọ, ‘[Me] wo abọ ọvo kpahe owhẹ hẹ hẹ’, dazigbe re nọ, uzou o sae ta kẹ awọ nọ, ‘Me wo abọ ọvo kpahe owhẹ hẹ hẹ.’ Ere o rọ re, abọ jọ oma nọ ma bi ri vo na, i wo iruo buobu evaọ oma na.”a Irui i te su no Tomoe aro ze nọ o vuhumu nọ ohwo kpobi o wo ẹkabọ riẹ evaọ akpọ na, yọ a gwọlọ ohwo ọyena.

Ọrivẹ na ọ tẹ jiroro kẹe nnọ o rri obe nọ eme eyena i no ze na. Tomoe o te fi uzou, dede nọ rri bọwo oke oyena ọ te rehọ udu obọ riẹ ru uvumọ oware he, kabikọ ọ y’eyaa kẹ ohwo jọ. Ọrivẹ na o te je fiobọhọ kẹe kpohọ eki, yọ tei te Tomoe a re there emu kugbe kẹdẹ kẹdẹ. Amara ọvo ọ ruemu no, Tomoe o te muhọ ẹkpama k’ohiohiẹ k’ohiohiẹ, fọrọ ehọ riẹ, hwere uwou na, kpohọ eki, there emu, wọhọ epanọ aye uwou-orọo kpobi o re ru na. Ebẹbẹ buobu e jariẹ nọ o re fi kparobọ, rekọ ọ ta nọ, “Me wo evaifihọ nnọ me te lele eme areghẹ nọ mẹ ruẹ na ọvo, oma o te g’omẹ.”

Ẹkwoma efihiruo areghẹ nọ o duku no, Tomoe o te fi edẹ ọkora riẹ kparobọ. Enẹna Tomoe o bi ruiruo oke kpobi bi fiobọhọ kẹ amọfa fi eme nọ e lẹliẹ e riẹ thihakọ ebẹbẹ riẹ na h’iruo. Eme ọ areghẹ enana e rọ obe anwae jọ onọ u wo ovuẹ kẹ ahwo kpobi nẹnẹ.

Kọ Whọ Rẹriẹ Ovao Dhe Ebẹbẹ Uwou?

Nya akpọ na wariẹ erọo nọ e be fa i bi vihọ. Ebẹbẹ uwou i bi vihọ makọ evaọ erẹwho Ovatha-Ọre dede, oria nọ ahwo a jẹ jọ rehọ okugbe uviuwou rai seha. Diẹse ma sai jo duku uketha orọo nọ u re ruiruo?

Roro kpahe oriruo Shugo avọ Mihoko, ọzae avọ aye nọ a re dhe ẹwhẹwhọ. A rẹ rehọ oware nọ o via kpobi whọ. Shugo o wo ofu-ọkpoo, Mihoko o ve mu enu họ edo oke kpobi nọ ọzae riẹ ọ tẹ whọ ku ei. Mihoko o tube roro nọ, ‘U re wo ẹme ọvo nọ ma rẹ jọ rọwo kugbe he.’

Ẹdẹjọ aye jọ o te weze bru Mihoko ze o te se eme enana kẹe no obe jọ ze: “Fikiere koware koware nọ wha guọlọ nọ ahwo a ru kẹ owhai, wha ru [itieye] kẹ ai re.”b Dede nọ o wo isiuru kpahe egagọ họ, Mihoko ọ tẹ rọwo nọ o re wuhrẹ obe nọ a se eme eyena no ze. Isiuru riẹ họ re o nwene uzuazọ uviuwou riẹ. Fikiere okenọ a zizie ei kpohọ ewuhrẹ nọ a be jọ wuhrẹ obe nọ uzoẹme riẹ o rọ Making Your Family Life Happy, Mihoko—avọ ọzae riẹ—a tẹ rọwo vẹrẹ vẹrẹ.c

Evaọ ewuhrẹ na, Shugo o muẹrohọ nọ ahwo nọ a rọ etẹe na a bi ghine fi eware nọ a bi wuhrẹ họ iruo gbe nnọ a be wereva. Ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ kiẹ obe nọ aye riẹ o bi wuhrẹ na riwi. Ẹme jọ o te si iroro riẹ: “Ọnọ ọ rẹ kake muofu hu o re riwi oware muẹ gaga, rekọ ọnọ o re muofu ọkpakpata o re ru eware [igheghẹ].”d Dede nọ o rehọ oke jọ re o te ti fi ehri-uzi onana h’iruo evaọ uzuazọ riẹ, erivẹ riẹ gbe aye riẹ a muẹrohọ enwene ẹmẹrera riẹ.

Nọ ọ ruẹ inwene nọ ọzae riẹ o ru no, Mihoko omariẹ o te muọ eware nọ o bi wuhrẹ họ efihiruo. Ehri-uzi jọ nọ u fiobọhọ gaga ona: “Wha gu ahwo ho, re a se owhai ba eguo. Keme oziẹ nọ owha ro bru a je ro bru owhai re.”e Fikiere Mihoko avọ ọzae riẹ a tẹ jiroro nọ a rẹ t’ẹme kpahe abọ owoma rai gbe epanọ a sai ro nwene viukpenọ a rẹ gwọlọ ẹthọthọ ohwohwo. Eme o no rie ze? Mihoko ọ kareghẹhọ nọ: “U ghine ru eva were omẹ. Oke kpobi nọ ma tẹ be re emu evaọ owọwọ ma re ru onana. Makọ ọmọzae ikpe esa mai o re kuomagbe ẹmeọta na. O ghinẹ rọ uvi omosasọ k’omai!”

Okenọ uviuwou onana u fi uvi ohrẹ nọ a wo no h’iruo, a sai fi ebẹbẹ rai kparobọ enọ i fi idhọvẹ họ usu rai kẹle ẹfa no. Kọ oyena o gbẹ ghare kẹ ai vi ẹkpa izuu?

Kọ Whọ Gwọlọ jọ Uzuazọ Ra Kparobọ?

Rọ kẹ ahwo buobu nẹnẹ, ilale efe họ ute rai evaọ uzuazọ. Ghele na, ọthueki ọdafe jọ evaọ United States nọ ọ rehọ edọla ima udhusoi buobu ruọghọ ro fiobọhọ kẹ amọfa no ọ ta okejọ nọ: “Ugho u re mu ahwo jọ, rekọ uvumọ ohwo ọ rẹ sai ku eviẹ ene họ ẹsiẹvo ho.” Ahwo nọ a vuhu onana mu a bu hu, yọ enọ e siọ efe ba ele no a bu hu.

Hitoshi ọ jọ oyogbere n’otọ ze, fikiere o te wo isiuru egaga re o fe. Okenọ ọ ruẹ iwhayo nọ enọ i re momo igho kẹ ahwo a bi fi ahwo, o te ku ei họ nọ: “Ohwo nọ ọ mai wo ugho họ ọnọ ọ kparobọ.” Hitoshi ọ rọwo ogaga ugho te epanọ o ro roro nọ a rẹ sae rehọ iẹe dẹ uzuazọ ohwo. Re ọ ruẹsi fe, ọ tẹ r’oma kẹ iruo ekpọ-ame riẹ gaga evaọ ẹgbukpe soso, o serihọ ẹdọvo ho. Epanọ ọ daoma te kẹhẹ, Hitoshi o te ti vuhumu nnọ ọ sai ti fe te ahwo nọ a be rọ iruo kẹe ru na ha. Kẹdẹ kẹdẹ o te je wo awaọruọ gbe ozọ igho nọ i ti kiekpei.

Kẹsena ọzae jọ ọ tẹ ziọ uwou Hitoshi ọ tẹ nọe sọ ọ riẹ nọ Jesu Kristi o whu kẹe. Nọ Hitoshi o roro nọ ohwo ọvo ọ rẹ sai whu kẹ ohwo wọhọ ọye omariẹ hẹ na, oma o tẹ jẹ kpakpa iẹe ọ tẹ gwọlọ nọ a t’ẹme na haro. Oka nọ u lele i rie, o te kpohọ ovuẹ ogbotu jọ, u te gbei unu nọ o yo ohrẹ na inọ jọ a ru “ẹro na lọlọhọ.” Oruẹme na o te ru ei vẹ nnọ ẹro ‘ọlọlọhọ’ họ ọnọ ọ rẹ ruẹ thabọ jẹ t’ọvi eware abọ-ẹzi; evaọ abọdekọ riẹ, ẹro “oyoma,” hayo ọrọ “ihri-eriọ,” o rẹ t’ọvi isiuru uwo obọnana ọvo, yọ u re rri kparo ho. Ohrẹ na, “Oria nọ okọ ra o rọ, etẹe eva ra e rẹ jọ re,” u te duobọ tei gaga.f Oware jọ nọ u woma vi efe o rọ! O ri yo eme itiena ẹdọvo ho.

Avọ evawere, o te muọ eware nọ o bi wuhrẹ họ efihiruo. Ukpenọ o re le igho, o te muọ eware abọ-ẹzi họ efihọ oria ọsosuọ evaọ uzuazọ riẹ. Ọ tẹ jẹ raha oke be rẹro te ewoma abọ-ẹzi uviuwou riẹ. Wọhọ epanọ o rẹ jọ, oyena u te bru no oke nọ ọ rẹ raha kẹ iruo, ghele na iruo riẹ e jẹ nyaharo. Fikieme?

Ofu-ọkpoo riẹ vẹre u te nwene kpohọ udu uwowolẹ nọ ọ be j’owọ kẹ ohrẹ nọ a be kẹe na. Uthubro onana o mai si ei urru kpobi: “Rekọ enẹna wha si eware nana kpobi no unu rai no: evaedha, ofu, egrọẹjẹ, ẹwhọ gbe eme igbegbe eta. Je ohwo ọ ta uzẹme kẹ ọrivẹ riẹ, no wha ruẹ nọ wha se uruemu anwae ba no na wha whẹ uruemu okpokpọ họ oma onọ Ọghẹnẹ ọ jọ eva ẹriẹ dhesẹ uwoho emama riẹ.”g Elele ohrẹ onana u ru rie fihọ ọdafe he, rekọ “uruemu okpokpọ” riẹ u duobọte ehreki riẹ nọ a ro fievahọ iẹe. Ẹhẹ, eme areghẹ nọ o duku i ru rie kparobọ evaọ uzuazọ. Rọ kẹe, e ghare kẹe vi ẹkpa izuu hayo ugho.

Kọ Who ti Rovie Ẹkpa Na?

Kọ whọ rẹ sai vuhu ẹkpa nọ ọ vọ avọ areghẹ nọ o jọ aghare kẹ ahwo nọ e rọ iriruo obehru na? Oye họ areghẹ nọ a rẹ jọ Ebaibol na duku, obe nọ a mae vaha no jẹ mai bu evaọ otọakpọ na. Ẹsejọhọ who wo ovo jọ hayo whọ rẹ sae dẹ ojọ lọlọhọ. Rekọ epanọ ewo ẹkpa nọ ọ vọ avọ izuu ababọ efihiruo riẹ o rẹ kẹ ohwo erere he na, ere ewo Ebaibol na ọvo o rẹ kẹ ohwo erere he. Eme jabọ who gbe rovie ẹkpa na ha, wọhọ odẹme, re who fi ohrẹ areghẹ gbe uthubro ẹruoke Ebaibol na h’iruo re whọ ruẹ epanọ u ti fiobọhọ k’owhẹ fi ebẹbẹ uzuazọ kparobọ.

Otẹrọnọ a k’owhẹ ẹkpa izuu, kọ eva e gbẹ were owhẹ re whọ jẹ gwọlọ riẹ ọnọ o ru owhẹ ọghọ na re who yere iei? Kọ whọ riẹ ọnọ ọ rọ Ọkokẹ Ebaibol na?

Ebaibol na o dhesẹ Ehri areghẹ nọ e rọ eva riẹ nọ o ta nọ: “Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku ikerakere na kpobi.” (2 Timoti 3:16) O tẹ jẹ ta k’omai nọ “ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo.” (Ahwo Hibru 4:12) Oye jabọ nọ eme nọ e rọ Ebaibol na e jẹ nwani fo na je w’iruo k’omai nẹnẹ. O te were Isẹri Jihova eva re a fiobọhọ k’owhẹ wuhrẹ kpahe Ọkokẹ ọghọ ọnana, Jihova Ọghẹnẹ, re whọ ruẹsi wo erere no ‘ẹkpa areghẹ’ na ze nọ o rọ Ebaibol na—obe areghẹ nọ u wo ovuẹ kẹ ahwo nẹnẹ.

[Footnotes]

[Box/Picture on page 4]

Eme ọ Areghẹ kẹ Ẹyọrọ Iroro Owowa

“O ỌNOWO, otẹrọnọ, who roro imuemu mai, ỌNOWO kọ ono ọ rẹ sai dikihẹ? Rekọ who wo erọvrẹ, re a ruẹse dhẹozọ ra.”—Olezi 130:3, 4.

“Evaiwoma e rẹ wha ovao osasa tha, rekọ eva nọ i wo uweri e rẹ lọhọ ẹzi oma.”—Itẹ 15:13.

“Who kiẹrẹe hrọ họ, who ru oma ra wo areghẹ hrọ gbe he; eme jabọ who je kpe oma ra?”—Ọtausiuwoma Na 7:16.

“Ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio.”—Iruẹru 20:35.

“Wha dhaeva raha uzi hi, wha jọ [ọre] o kiedi ofu rai họ họ.”—Ahwo Ẹfẹsọs 4:26.

[Box/Picture on page 5]

Eme ọ Areghẹ kẹ Uzuazọ Uviuwou Evawere

“Ababọ ẹjiroro eware e rẹ nya thọ, rekọ ehrahrẹ i te bu a rẹ kpare obọ.”—Itẹ 15:22.

“Ọkiroro ọye o re wo urusio eriariẹ, jegbe ezọ enọ i wo areghẹ e rẹ gwọlọ eriariẹ.”—Itẹ 18:15.

“Ẹme nọ a ta kiehọ ọ wọhọ ibi igoru nọ a fihọ udevie isiliva.”—Itẹ 25:11.

“Whai ohwo o thi-akọ kẹ ohwo, re ohwo jọ o te wo eguago kpahe ọrivẹ riẹ, jọ ọrọ vrẹe; wọhọ epanọ Ọnowo na ọ rọ vrẹ owhai na ere wha rẹ rọ vrẹ re. Rekọ onọ omae ro vi enana kpobi, wha whẹ uyoyou họ oma, onọ orọ ọwhẹgbe eware kpobi.”—Ahwo Kọlọsi 3:13, 14.

“Fikiere wha riẹ onana, imoni iyoyou mẹ. Jọ kohwo kohwo o he yo vẹrẹ, ọ vẹ rọ ẹrera ruọ ẹme-ọta, je muofu ẹrera.”—Jemis 1:19.

[Box/Picture on page 6]

Eme ọ Areghẹ kẹ Obokparọ Evaọ Uzuazọ

“Owawọ-eviẹhọ u re tu ỌNOWO na oma, rekọ owawọ nọ ukiete o rẹ kẹ ẹe evawere.”—Itẹ 11:1.

“Omovia o rẹ wha ọraha tha, uzou-uveghe o rẹ wha ekie tha.”—Itẹ 16:18.

“Ohwo nọ ọ sae yọrọ oma riẹ hẹ, ọ wọhọ okpẹwho nọ a kporo no, nọ a nya seba ababọ [ugbẹhẹ].”—Itẹ 25:28.

“Whọ kaki mu ofu hu, keme ofu ọ rẹ ruọ igbama ohwo ogheghẹ.”—Ọtausiuwoma Na 7:9.

“Gbolo ebrẹdi ra fihọ evaọ ame, keme whọ te rueriẹe nọ edẹ buobu e vrẹ no.”—Ọtausiuwoma Na 11:1.

“Wha jọ eme ogbẹta u no enu rai ze he, rekọ onọ uwoma nọ o rẹ wha ohwo udu wọhọ epanọ u kiehọ, re o ruẹse rehọ aruoriwo kẹ otu nọ o re yo.”—Ahwo Ẹfẹsọs 4:29.

[Picture on page 7]

Ewuhrẹ Ebaibol na họ owojẹ ọsosuọ kpohọ erere o wo no ‘ẹkpa areghẹ’ na ze