Uzuazọ Nọ U Re Lele Uwhu—Eme Ẹbaibol Na Ọ Ta?

“Whẹ ẹkpẹ, jẹruọ ẹkpẹ who re ti zihe rua.”—EMUHỌ 3:19.

1, 2. (a) Didi iroro sa-sa kpahe Akpọ-Ọfa e riẹ? (b) Eme u fo nọ ma rẹ kiẹriwi re ma riẹ oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe ẹwẹ?

“EWUHRẸ uye-oruẹ ebẹdẹ bẹdẹ o wọso ẹrọwọ fihọ uyoyou Ọghẹnẹ kẹ eware nọ ọ ma. . . . Re a rọwo uye-oruẹ ebẹdẹ bẹdẹ orọ ẹwẹ na fiki iruthọ unuikpe jọ ọvo, ababọ uvẹ nọ a rẹ kẹe sọ o re nwene, yọ oware nọ o kare iroro,” ere ọgbaeriariẹ Hindu jọ, Nikhilananda, o muẹrohọ.

² Wọhọ Nikhilananda, uwuhrẹ olahiẹ ebẹdẹ bẹdẹ o rrọ ahwo buobu oma thọhọ thọhọ nẹnẹ. Evaọ edhere ọvo na, o rrọ bẹbẹ kẹ amọfa re a wo otoriẹ kpahe iwuhrẹ wọhọ ẹnyate Nirvana gbe omaukugbe ọnọma na. Makọ evaọ udevie ahwo nọ a ta nọ a rọwo Ebaibol na, iroro sa-sa e riẹ kpahe oware nọ ẹwẹ na o rọ gbe oware nọ o rẹ via kẹe evaọ okenọ ma te whu. Rekọ eme Ebaibol na o ghine wuhrẹ kpahe ẹwẹ na? Re ma riẹ, u fo re ma kiẹ otofa eme Hibru gbe erọ Griki na riwi enọ a jọ Ebaibol na fa “ẹwẹ” na.

Epanọ Ebaibol U Dhesẹ Ẹwẹ Na

3. (a) Didi ẹme a fa “ẹwẹ” evaọ Ikereakere Hibru, kọ eme họ uzedhe otofa riẹ? (b) Ẹvẹ Emuhọ 2:7 o ro dhesẹ nọ ẹme na “ẹwẹ” o rẹ sai dhesẹ oma ohwo na soso?

³ Ẹme Hibru nọ a fa fihọ “ẹwẹ” na họ neʹphesh, yọ o roma via asia 754 evaọ Ikereakere Hibru na. Eme họ otofa neʹphesh? Wọhọ epanọ The Dictionary of Bible and Religion o ta, “u dhesẹ oma omama nọ o rọ uzuazọ na soso, oma ohwo na soso.” Onana u dhesẹ oma via evaọ oghẹrẹ nọ Ebaibol na o dhesẹ ẹwẹ na evaọ Emuhọ 2:7 (NW ): “Jihova Ọghẹnẹ ọ tẹ ma ohwo na no ovu otọ na ze, o te ku erri uzuazọ ku inwe riẹ, koyehọ ohwo na o te zihe ruọ ẹwẹ nọ ọ rọ uzuazọ.” Muẹrohọ nnọ ọzae ọsosuọ na o “zihe ruọ ẹwẹ.” Koyehọ, orọnikọ Adamu o wo ẹwẹ hẹ; ọ jọ ẹwẹ—wọhọ epanọ ohwo nọ o zihe ruọ edọkita ọ rọ edọkita na. Fikiere, ẹme na “ẹwẹ” o jọ etenẹ dhesẹ oma ohwo na soso.

4. Didi ẹme a fa “ẹwẹ” evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, kọ eme họ uzedhe otofa ẹme ọnana?

⁴ Ẹme nọ a fa “ẹwẹ” na (psy·kheʹ) o roma via bu vi unuẹse udhusoi evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na. Wọhọ neʹphesh ẹme ọnana o re dhesẹ oma ohwo soso. Wọhọ oriruo, roro kpahe eme enana: “[Ẹwẹ, NW ] mẹ ọ be rova.” (Jọn 12:27) “Ozọ u tezi mu ahwo [“ewẹ,” NW ] kpobi.” (Iruẹru 2:43) “Jọ kohwo kohwo [“ẹwẹ kpobi,” NW ] oyo ẹme enọ a kẹ udu na.” (Ahwo Rom 13:1) “Wha ta udu họ [“ewẹ,” NW ] enọ udu u re bro awọ.” (1 Ahwo Tẹsalonika 5:14) “Umutho, koyehọ, [ewẹ eree, NW ] e zọe no uwhu ame.” (1 Pita 3:20) O rọ vevẹ inọ psy·kheʹ, wọhọ neʹphesh, u dhesẹ oma ohwo na soso. Wọhọ epanọ ọwena-isukulu Nigel Turner ọ ta, ẹme ọnana “o dhesẹ okwakwa ohwo-akpọ, ohwo na, ugboma nọ u wo rûaḥ [ẹzi] Ọghẹnẹ nọ o ku ku ei na. . . . Oma ohwo na soso a be t’ẹme kpahe na.”

5. Kọ erao yọ ewẹ? Ru ei vẹ.

⁵ Avọ isiuru, evaọ Ebaibol na ẹme na “ẹwẹ” o kẹre te orọnikọ ahwo-akpọ ọvo ho rekọ te erao. Wọhọ oriruo, nọ o je dhesẹ ẹma emama abade na, Emuhọ 1:20 o ta nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ujaje nọ: “Jọ owa eware [“ewẹ,” NW ] nọ i wo uzuazọ i su [no] evaọ ame ze.” Yọ evaọ ẹdẹ emama nọ o kẹle riẹ, Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Jọ oghoghẹrẹ erao [“ewẹ,” NW ] nọ i wo uzuazọ i no otọ ze: gbe iruẹ gbe eware nọ i re siẹ gbe oghoghẹrẹ erao otọ.”—Emuhọ 1:24; wawo Ikelakele 31:28.

6. Eme a rẹ sae ta kpahe epanọ Ebaibol ọ rehọ ẹme na “ẹwẹ” ruiruo?

⁶ Fikiere ẹme na “ẹwẹ” wọhọ epanọ a rehọ e riẹ ruiruo evaọ Ebaibol na o dhesẹ ohwo hayo arao hayo uzuazọ nọ ohwo hayo arao ọ be reawere riẹ. (Rri etehe obehru na.) Otofa Ebaibol kpahe ẹwẹ o rọ lọlọhọ, o rọwo-kugbe, yọ ereghẹ-ididi ewhawhaliẹ gbe ogbẹrọwọ ahwo e rẹ sai ruru ei hi. Otẹrọ ere, onọ ulogbo na họ, Wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta, eme ọ rẹ via kẹ ẹwẹ na evaọ oke uwhu?

Iwhuowhu E Riẹ Onahona Ha

7, 8. (a) Eme Ikereakere na i dhesẹ via kpahe uyero iwhuowhu na? (b) Kẹ iriruo no Ebaibol na ze ro dhesẹ nọ ẹwẹ ọ rẹ sai whu.

⁷ A ru uyero iwhuowhu na vevẹ eva Ọtausiuwoma Na 9:5, 10, nọ ma jọ se nọ: “Iwhuowhu na e riẹ oware ovo ho . . . Uvumọ ilale, omaa, eriariẹ hayo ereghẹ, e rọ eva uki na ha.” (Moffatt) Fikiere, uwhu yọ uyero ọ seba-ẹrria. Ọso-ilezi na o kere nnọ okenọ ohwo o te whu, “o ve zihe kpo ẹkpẹ, evaọ ẹdẹọvo ọyena, oma iruo riẹ kpobi ovẹ raha.” (Olezi 146:4) Fikiere iwhuowhu na e riẹ onahona ha, a kare iruo.

⁸ Okenọ o je bruoziẹ kpe Adamu, Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Whẹ ẹkpẹ, jẹruọ ẹkpẹ who re ti zihe rua.” (Emuhọ 3:19) Taure Ọghẹnẹ ọ tẹ te mae no ovu otọ na ze jẹ kẹe uzuazọ, Adamu ọ jẹ rria ha. Okenọ o whu, Adamu o te zihe kpohọ uyero oyena. Uye riẹ họ uwhu—orọnikọ ẹfa kpohọ akpọ ọfa jọ họ. Kọ eme ọ via kẹ ẹwẹ riẹ? Nọ o rọnọ evaọ Ebaibol na ẹme na “ẹwẹ” ẹsibuobu u re dhesẹ ohwo gheghe na, okenọ ma tẹ ta nọ Adamu o whu, yọ ma be ta nọ ẹwẹ nọ a re se Adamu na o whu. Onana o sai do wọhọ oware okpokpọ kẹ ohwo nọ ọ rọwo seba-ewhuo ẹwẹ na. Dede na, Ebaibol na ọ ta nọ: “[Ẹwẹ, NW ] nọ o ruthọ o re ti whuẹ.” (Izikiẹl 18:4) Iruo-Izerẹ 21:1 (NW ) o t’ẹme kpahe “ẹwẹ nọ o whu no” (“ori,” The Jerusalem Bible). Yọ a ta kẹ ahwo Nazarat nọ a re fou oma kẹle “ohwo [“ẹwẹ,” NW ] owhuowhu hu,” (“ugboma nọ u whu no,” Lamsa).—Ikelakele 6:6.

9. Eme Ebaibol na o bi dhesẹ nọ o ta nọ ‘ẹwẹ [Reshẹl] o je noi oma’?

⁹ Kọ ẹvẹ kpahe eme nọ e rọ Emuhọ 35:18 na, kpahe uwhu oja Reshẹl, onọ o via evaọ okenọ o je yẹ ọmọ avivẹ riẹ? Ma jọ etẹe se nọ: “Epanọ [ẹwẹ, NW ] riẹ o je ro no i oma no (keme o whu) o te se odẹ riẹ Bẹn-oni . . . rekọ ọsẹ riẹ [o] te se ei nọ Bẹnjamin.” Kọ oria nana u dhesẹ nnọ Reshẹl o wo oma uzuazọ jọ eva oma riẹ nọ u no rie oma evaọ oke uwhu riẹ? Vievie. Kareghẹhọ, a rẹ sae rehọ ẹme na “ẹwẹ” rọ fodẹ uzuazọ nọ ohwo o wo. Fikiere evaọ etenẹ na “ẹwẹ” Reshẹl u dhesẹ “uzuazọ” riẹ gheghe ọvo. Oye jabọ nọ Ebaibol efa i je kere eme ọ ‘ẹwẹ riẹ o je noi oma’ na wọhọ “o je s’ẹwẹ họ ẹmẹrera” (Knox), “o ku eri urere riẹ” (JB), gbe “uzuazọ riẹ u no riei oma” (Bible in Basic English). Edhesẹ ọvuọvo ọ riẹ hẹ inọ abọ ogbunu Reshẹl jọ o zọ vrẹ uwhu riẹ.

10. Edhere vẹ ẹwẹ ọmọ aye-uku nọ a kpare ze na o ro “zihe bru ei”?

¹⁰ Epọvo na o rọ kpahe ẹkparomatha ọmọzae aye-uku jọ, nọ a kere fihọ 1 Ivie uzou 17 na. Evaọ owọ avọ 22, ma se nnọ epanọ Elaeja ọ jẹ rọ lẹ kẹ ọmọzae na, “ọnowahwo o te yo uru Elaeja; [ẹwẹ, NW ] ọmọ na o te zihe bru ei ze, ọ tẹ zọ.” Evaọ etenẹ re, ẹme na “ẹwẹ” o dhesẹ “uzuazọ.” Fiki onana, New American Standard Bible na o se nọ: “Uzuazọ ọmọ na u te zihe bru ei ọ tẹ zọ.” Ẹhẹ, uzuazọ, orọnikọ oghẹrẹ uwoho jọ u zihe bru ọmọzae na ha. Onana o rọwokugbe ẹme nọ Elaeja ọ ta kẹ oni ọmọzae na: “Ri, ọmọ ra [ohwo na soso] ọ zọe.”—1 Ivie 17:23.

Kọ Eme họ Ẹzi Na?

11. Fikieme ẹme na “ẹzi” u gbe ro dhesẹ oware jọ nọ o hẹrioma no ohwo nọ o rẹ zọ vrẹ uwhu hu?

¹¹ Ebaibol na ọ ta nọ okenọ ohwo o te whu, “ẹzi riẹ o ve noi oma, o ve zihe kpohọ ẹkpẹ riẹ.” (Olezi 146:4, NW ) Kọ onana u dhesẹ nọ ẹzi jọ nọ o wo uzuazọ k’omobọ riẹ ọ rẹ nya no oma na jẹ rria haro evaọ okenọ ohwo o te whu no? O sae jọ ere he, keme ọso-ilezi na ọ ta haro nọ: “Evaọ ẹdẹọvo ọyena, oma iruo riẹ kpobi ovẹ raha” (“iroro riẹ kpobi i ve t’oba,” The New English Bible). Otẹrọ ere, kọ eme họ ẹzi na, kọ ẹvẹ o re ro ‘no oma’ ohwo evaọ oke uwhu riẹ?

12. Eme họ otofa ẹme Hibru gbe Griki nọ a jọ Ebaibol fa “ẹzi” na?

¹² Evaọ Ebaibol na eme nọ a fa “ẹzi” na (Hibru, ruʹach; Griki, pneuʹma) i dhesẹ “ofou-ẹwẹ.” Fikiere, viukpọ “ẹzi riẹ o ve noi oma,” efafa ọ R. A. Knox u te kere nọ “ofou-ẹwẹ na o te noi oma.” (Olezi 145:4) Rekọ ẹme na “ẹzi” o dhesẹ vi iruo ọ ẹwẹ-ọwẹ gheghe. Wọhọ oriruo, nọ u je dhesẹ ọraha uzuazọ ohwo-akpọ gbe erao evaọ etoke Ẹvo akpọ soso na, Emuhọ 7:22 (NW ) o ta nọ: “Oware kpobi nọ o jẹ rọ inwe riẹ wẹ ẹwẹ ogaga [hayo, ẹzi; Hibru, ruʹach] uzuazọ, koyehọ, enọ e jẹ rria otọ oyaya na, i te whu.” Fikiere “ẹzi” ọ rẹ sai dhesẹ ogaga uzuazọ nọ o rọ oma emama uzuazọ kpobi, te ahwo te erao, onọ ẹwẹ-ọwẹ ọ rẹ sẹro riẹ.

13. Ẹvẹ ẹzi na o re ro zihe bru Ọghẹnẹ okenọ ohwo o te whu?

¹³ Eme u dhesẹ nọ Ọtausiuwoma Na 12:7 o ta nnọ okenọ ohwo o te whu no, “ẹzi o ve zihe kpobọ Ọghẹnẹ ọnọ ọ rehọ e riẹ kẹ”? Kọ onana u dhesẹ nọ ẹzi na ọ rẹ rueva evevẹ na nya bru Ọghẹnẹ? Kakaka. Nọ ẹzi na ọ rọ ogaga uzuazọ na, u re “zihe kpobọ Ọghẹnẹ” evaọ iroro na inọ enẹna ẹruore uzuazọ obaro ohwo yena kpobi o rọ obọ Ọghẹnẹ riẹriẹriẹ. Ọghẹnẹ ọvo ọ rẹ sai zihe ẹzi na, hayo ogaga uzuazọ na ze, o vẹ lẹliẹ ohwo zihe ziọ uzuazọ. (Olezi 104:30) Rekọ kọ Ọghẹnẹ o w’iroro nnọ o ti ru ere?

‘Ọ Te Kparoma’

14. Eme Jesu ọ ta je ru re ọ rehọ ufuoma gbe omosasọ se inievo Lazarọs evaọ okenọ oniọvo rai ọ vọ ai abọ?

¹⁴ Evaọ ẹwho ọsese jọ ọrọ Bẹtani, oware wọhọ ikilomita esa kpohọ ofẹ ovatha-ọre Jerusalẹm, Meri avọ Mata a je weri uwhu idudhe oniọvo rai, Lazarọs. Jesu o lele i rai weri, keme o you Lazarọs gbe inievo riẹ. Kọ ẹvẹ Jesu o ti ro whrehe inievo riẹ na? Orọnikọ ẹkwoma iku awere jọ nọ o re gbe kẹ ai hi, rekọ ẹkwoma uzẹme na nọ ọ rẹ ta kẹ ai. Jesu ọ ta ọvo nọ: ‘Oniọvo ra ọ te kparoma.’ Fikiere Jesu o te kpohọ uki na, ọ tẹ kpare Lazarọs—zihe uzuazọ se ọzae nọ o whu te edẹ ene no na!—Jọn 11:18-23, 38-44.

15. Eme họ uyo Mata kẹ oware nọ Jesu ọ ta je ru?

¹⁵ Kọ ẹme Jesu inọ Lazarọs ọ te “kparoma” u gbe Mata unu? O wọhọ ere he, keme o yo nọ: “Mẹ riẹ nọ ọ rẹ te kparoma eva ẹkparomatha ẹdẹ urere.” O wo ẹrọwọ fihọ eyaa ẹkparomatha na no vẹre. Fikiere Jesu ọ tẹ ta kẹe nọ: “Mẹ họ ẹkparomatha gbe uzuazọ: ọ nọ ọ rọwo omẹ makọ o whu no, ọ rẹ te zọ.” (Jọn 11:23-25) Iruo igbunu ọ ezihetha uzuazọ Lazarọs u te fiẹgba họ ẹrọwọ riẹ jẹ lẹliẹ amọfa wo ẹrọwọ. (Jọn 11:45) Rekọ eme ẹme na “ẹkparomatha” o dhesẹ dẹe?

16. Eme họ otofa ẹme na “ẹkparomatha”?

¹⁶ Ẹme na “ẹkparomatha” a fa riẹ no ẹme Griki na a·naʹsta·sis ze, onọ otofa riẹ gheghe u dhesẹ “ẹwariẹ kparoma dikihẹ.” Efefafa Hibru nọ e fa Griki na a fa a·naʹsta·sis kugbe ẹme “ẹkpare ziọ uzuazọ ọrọ iwhuowhu na” (Hibru, techi·yathʹ ham·me·thimʹ).a Fikiere, ẹkparomatha u dhesẹ ẹkpare ohwo na no uyero ababọ-uzuazọ orọ uwhu—ezihetha gbe erukpokpọ uzuazọ ohwo na.

17. (a) Fikieme ẹkparomatha ahwo o gbẹ rọ jọ ẹbẹbẹ kẹ Jihova Ọghẹnẹ gbe Jesu Kristi hi? (b) Didi eyaa Jesu ọ yaa kpahe enọ e rọ uki ekareghẹhọ?

¹⁷ Fikinọ areghẹ riẹ o wo oba ha ọ tẹ jẹ rọ gbagba evaọ ekareghẹhọ, Jihova Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kpare ohwo lọlọhọ. Ekareghẹhọ oghẹrẹ uzuazọ enọ i whu no na—oka ọ ekwakwa-oma rai, ikuigbe omobọ rai, gbe eware kpahe evuhu rai kpobi—o rọ ẹbẹbẹ kẹe he. (Job 12:13; wawo Aizaya 40:26.) Ofariẹ, wọhọ epanọ oriruo ọrọ Lazarọs o dhesẹ na, u no Jesu Kristi eva ze o te je te re ọ kpare iwhuowhu na. (Wawo Luk 7:11-17; 8:40-56.) Evaọ uzẹme, Jesu Kristi ọ ta nọ: “Oke o be tha nọ enọ e rọ eva [iki ekareghẹhọ, NW ] kpobi i je ti yo uru riẹ [orọ Jesu], a vẹ te nya via.” (Jọn 5:28, 29) Ẹhẹ, Jesu Kristi ọ y’eyaa nnọ a rẹ te kpare enọ e rọ evaọ ekareghẹhọ Jihova kpobi. U re vevẹ, wọhọ epanọ Ebaibol i dhesẹ, ẹwẹ o re whu, yọ ifue uwhu kpobi họ ẹkparomatha na. Rekọ ima-idu ahwo a rria je whu no. Kọ amono a rọ ekareghẹhọ Ọghẹnẹ evaọ udevie rai, be hẹrẹ ẹkparomatha na?

18. Amono a te kpare ze?

¹⁸ A te kpare ahwo nọ a le edhere okiẹrẹe wọhọ idibo Jihova. Rekọ ima ọ amọfa a whu no ababọ edhesẹ sọ a rẹ te r’uzou kpotọ kẹ ute okiẹrẹe Ọghẹnẹ. A jọ igbori kẹ ute Jihova hayo oke nọ o jọ kẹ ae re a nwene u tulo ho. Enana e rọ ekareghẹhọ Ọghẹnẹ re yọ a te kpare ae, keme Ebaibol na ọ y’eyaa nọ: “Ẹkparomatha enọ ikiete avọ enọ ikiete he e rẹ te jarọ.”—Iruẹru 24:15.

19. (a) Didi eruaruẹ i te Jọn ukọ na obọ kpahe ẹkparomatha na? (b) Eme a ti ‘gbolo fihọ ẹtẹre erae na,’ kọ eme họ otofa ẹme ọyena?

¹⁹ Jọn ukọ na ọ ruẹ eruẹaruẹ oghọghọ orọ ahwo nọ a kpare ze nọ i dikihẹ aro agbara-uvie Ọghẹnẹ. Nọ o je dhesẹ iẹe, o te kere nọ: “Abade o te [siobọno] enọ i whu fihọ iẹe, uwhu avọ ẹri i te siobọno enọ e jọ eva rai, a te bruoziẹ rai kpobi wọhọ epanọ iruo rai e jọ. A te gbolo uwhu avọ ẹri fihọ ẹtẹre erae. Ẹtẹre erae nana họ uwhu avivẹ na.” (Eviavia 20:12-14) Roro oware nọ oyena u dhesẹ! Enọ i whu nọ e rọ ekareghẹhọ Ọghẹnẹ na kpobi a re ti siobọno ai n’evaọ Hedis, hayo Sheol ze, uki ohwo-akpọ. (Olezi 16:10; Iruẹru 2:31) Kẹsena a ve ti gbolo “uwhu avọ ẹri” fihọ oware nọ a se nọ “ẹtẹre erae,” onọ u dikihẹ kẹ ẹraha muotọ. Uki ohwo-akpọ na o gbẹ te jọ họ.

Obọdẹ Irẹro!

20. Okegbe vẹ a te kpare ima ahwo nọ i whu no nẹnẹ na fihọ?

²⁰ Okenọ a tẹ kpare ima ahwo buobu ze no evaọ ẹkparomatha na, a ti zihe ai ziọ uzuazọ evaọ otọakpọ ufofe he. (Aizaya 45:18) A te kparoma evaọ ikegbe nọ a ru wowoma no yọ a te ruẹ nnọ a ruẹrẹ eria nọ a rẹ rria, emuosẹ, gbe emuore buobu fihọ kẹ ai no. (Olezi 67:6; 72:16; Aizaya 65:21, 22) Kọ amono a ti ru eruẹrẹfihotọ enana kpobi? U re vevẹ, ahwo jọ a te jọ uzuazọ evaọ akpọ ọkpokpọ na taure ẹkparomatha otọakpọ na o te ti muhọ. Rekọ amono?

21, 22. Didi obọdẹ irẹro e rọ obaro kẹ enọ e be rria evaọ “edẹ urere” enana?

²¹ Orugba eruẹaruẹ Ebaibol o dhesẹ nọ ma be rria evaọ “edẹ urere” erọ eyero eware nana.b (2 Timoti 3:1) Kẹle na, Jihova Ọghẹnẹ o bi ti dh’omahọ iruẹru ohwo-akpọ o ve ririe emuemu kpobi no otọakpọ na. (Olezi 37:10, 11; Itẹ 2:21, 22) Eva oke oyena, eme ọ te via kẹ enọ e be gọ Ọghẹnẹ avọ ẹrọwọ?

²² Jihova ọ te raha ikiẹrẹe na kugbe irumuomu hu. (Olezi 145:20) O ri ru oware utioye na ẹdọvo ho, yọ o ti ru ere he evaọ okenọ o ti ru otọakpọ na fo no eyoma kpobi na. (Wawo Emuhọ 18:22, 23, 26.) Evaọ uzẹme, obe urere Ebaibol na o t’ẹme kpahe “otu obuobu jọ, nọ ohwo ọvo ọ sai kele he, nọ i no erẹwho kpobi ze, erua gbe ahwo gbe erọo-unu,” nọ i no ‘uye ulogbo na’ ze. (Eviavia 7:9-14) Ẹhẹ, ogbotu gbidigbidi a te zọ vrẹ uye ulogbo na onọ akpọ omuomu ọnana o ti jo t’oba na, yọ a te rueva akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ. Evaọ obei, ahwo ẹmeoyo a sai ti wo erere vọvọ no ọruẹrẹfihọ ogbunu Ọghẹnẹ ze nọ ọ te rọ kẹ ahwo-akpọ ufuoma no umuemu gbe uwhu. (Eviavia 22:1, 2) Fikiere, “otu obuobu” na a te rẹro ruẹ uwhu vievie he. Ẹruore na o tube woma yọ!

Uzuazọ nọ O Kare Uwhu

23, 24. Eme who re ru hrọ whọ tẹ gwọlọ reawere uzuazọ ababọ uwhu evaọ Aparadase otọakpọ?

²³ Kọ ma sai fievahọ ẹruore ogbunu ọnana? Riẹriẹriẹ! Jesu Kristi omariẹ o dhesẹ nọ oke o te jọ nọ ahwo a te rria ababọ ewhuo. Taure ọ tẹ te kpare ogbẹnyusu riẹ Lazarọs, Jesu ọ ta kẹ Mata nọ: “Kohwo kohwo nọ ọ rọ nọ ọ rọwo omẹ, o re ti whuẹ hẹ.”—Jọn 11:26.

²⁴ Kọ whọ gwọlọ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase ọ otọakpọ? Kọ who wo isiuru re whọ wariẹ ruẹ iyoyou ra? Jọn ukọ na ọ ta nọ: “Akpọ na avọ urusio riẹ e rẹ te vrẹ, rekọ ohwo nọ o re ru oreva Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ bẹdẹ.” (1 Jọn 2:17) Enẹna họ oke nọ who re ro wuhrẹ oware nọ oreva Ọghẹnẹ o rọ whọ vẹ jẹ tae mu re whọ rria lele iei. Kẹsena t’owhẹ te ima amọfa nọ i muọ oreva Ọghẹnẹ họ eruo no, a vẹ sae rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase otọakpọ.

[Footnotes]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

◻ Eme họ uzedhe otofa ẹme ẹvẹrẹ ọsosuọ nọ a fa “ẹwẹ” na?

◻ Eme ọ rẹ via kẹ ẹwẹ na eva oke uwhu?

◻ Wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta, eme họ ifue uwhu?

◻ Didi obọdẹ ẹruore ọ rrọ obaro kẹ ahwo ẹrọwọ inẹnẹ?

[Box on page 25]

“Ẹwẹ” Wọhọ Uzuazọ Omama

Ẹsejọ, ẹme na “ẹwẹ” o re dhesẹ uzuazọ nọ ohwo hayo arao ọ be reawere riẹ na. Onana u nwene otofa Ebaibol kpahe ẹwẹ na wọhọ ohwo hayo arao ho. Re a dhesẹ iẹe: Ma rẹ ta nọ ohwo ọ rọ ọkpokpọ, nọ u dhesẹ nọ ohwo na ọ rrọ uzuazọ. Ma rẹ jẹ sae ta nnọ o wo uzuazọ. Evaọ edhere ọvo na, ohwo nọ ọ rrọ uzuazọ yọ ẹwẹ. Ghele, nọ ohwo na ọ rrọ ọkpokpọ na, a sai dhesẹ “ẹwẹ” wọhọ oware nọ o woi.

Wọhọ oriruo, Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Mosis nọ: “Ahwo nọ a jẹ gwọlọ owhẹ [“ẹwẹ ra,” NW ] kpe a whu no.” U re vevẹ, ewegrẹ Mosis a jẹ gwọlọ uzuazọ riẹ. (Ọnyano 4:19; wawo Joshua 9:24; Itẹ 12:10.) Edhere ọvo na Jesu ọ rọ rehọ ẹme na ruiruo nọ ọ ta nọ: “Ọmọ ohwo ọ ze re . . . ọ rọ ẹwẹ riẹ ta ibuobu.” (Matiu 20:28, NW; wawo 10:28.) Evaọ aikpobi na, ẹme na “ẹwẹ” o dhesẹ “uzuazọ orọ omama.”

[Pictures on page 25]

Aikpobi ewẹ

[Credit Line]

Ẹdidi: U.S. Fish and Wildlife Service, Washington, D.C./Dean Biggins

[Picture on page 27]

Jesu o dhesẹ nọ ifue uwhu họ ẹkparomatha

[Picture on page 28]

“Kohwo kohwo nọ ọ rọ nọ ọ rọwo omẹ, o re ti whuẹ hẹ.”—Jọn 11:26