‘Oke Na U Te No!’
“Oke riẹ u te no nọ o re ti ro no akpọ na no kpobọ Ọsẹ na.”—JỌN 13:1.
1. Nọ Ọnyavrẹ 33 C.E. ọ be kẹle na, didi eme ototọ e vọ Jerusalẹm, kọ fikieme?
EVA etoke ame-ọhọ riẹ evaọ 29 C.E., Jesu o muọ iruo nọ i ti su kpohọ “oke” uwhu, ẹkparomatha, gbe oruaro riẹ họ. Enẹna oke na u te okpakpọ 33 C.E. no. Eka jọ ọvo e vrẹ no anwẹnọ okọto ukpehru ahwo Ju na, Sanhẹdrin, o rọ gbẹgwae nọ a re kpe Jesu. Nọ ọ riẹ kpahe ẹjiroro rai, ẹsejọhọ mi Nikodemọs, omọvo Sanhẹdrin na ọnọ o mu usu kugbei no, Jesu o te no Jerusalẹm o te kpohọ imivu orẹwho na evaọ abobe Ethẹ Jọdan. Nọ Ehaa Ọnyavrẹ na e be kẹle na, ahwo buobu a te no orẹwho na ziọ Jerusalẹm, yọ eme ototọ e da okpẹwho na fia kpahe Jesu. Ahwo a be nọ omoma rai nọ: “Ẹvẹ wha ri rie fihọ? Inọ, ọ rẹ te tha eha na ha?” Ilori izerẹ gbe otu Farisi na a fiba okpakpa na no keme a juzi nọ ohwo nọ ọ ruẹ Jesu kpobi ọ vuẹ ae.—Jọn 11:47-57.
2. Iruẹru Meri vẹ e wha ẹwhọ ze, yọ eme uyo Jesu evaọ ethathọ riẹ u dhesẹ kpahe ẹriẹ “oke riẹ”?
2 Evaọ Nisan 8, edẹ ezeza taure ehaa Ọnyavrẹ na o te ti muhọ, Jesu o te zihe ziọ ekẹloma Jerusalẹm. Ọ tẹ ziọ Bẹtani—otẹwho egbẹnyusu eghaghae riẹ Mata, Meri, gbe Lazarọs—oria nọ o rọ oware wọhọ ikilomita esa therabọ no Jerusalẹm. O jọ owọwọ Edisoi-Oka, yọ etẹe Jesu ọ jọ evaọ Ẹdijala na. Owọwọ nọ u lele i rie nọ Meri ọ rọ udẹ oghaghae gbodibo kẹe, eva e tẹ dha ilele na. Jesu ọ tẹ kuyo nọ: “Wha vu ei wa re o ru ei hẹrẹ ẹdẹ ukio mẹ. Keme whẹ avọ iyogbere wha gbẹ rọ kẹse kẹse rekọ mẹ avọ owhai a gbẹ rọ ẹsekpobi hi.” (Jọn 12:1-8; Matiu 26:6-13) Jesu ọ riẹ nọ ‘oke riẹ u te no nọ o ti ro no akpọ na bru Ọsẹ na.’ (Jọn 13:1) Edẹ isoi i kiọkọ “re ọ rọ uzuazọ riẹ ta ahwo buobu no igbo.” (Mak 10:45) No okioye vrẹ, Jesu ọ tẹ jẹ rọ oma ovẹrẹ ru je wuhrẹ eware kpobi. Ẹvẹ onana o k’omai obọdẹ oriruo te nọ ma be hẹrẹ ekuhọ uyerakpọ nana avọ ọwhọ na! Roro oware nọ o via kẹ Jesu evaọ okiokiọ riẹ.
Ẹdẹ nọ Jesu Ọ Rrọ Rueva avọ Obokparọ
3. (a) Oghẹrẹ vẹ Jesu ọ rọ rueva Jerusalẹm evaọ Ẹdoka, Nisan 9, kọ didi owọ ahwo buobu nọ a wariẹ e riẹ họ a jẹ? (b) Didi uyo Jesu ọ kẹ otu Farisi nọ i gu inoma kpahe ogbotu na?
3 Evaọ Ẹdoka, Nisan 9, Jesu ọ tẹ ruọ Jerusalẹm avọ obokparọ. Nọ ọ kẹle okpẹwho na—be dhẹ eketekete evaọ orugba Zekaraya 9:9—ahwo buobu nọ e wariẹ e riẹ họ a tẹ rọ iwu rai hwa edhere na, efa a te bru egha ire rọ hwa edhere. A te je bo nọ: “Ovie, nọ ọ be rehọ odẹ Ọnowo tha o wo oghale.” Otu Farisi jọ nọ e rọ ogbotu na a gwọlọ re Jesu ọ whọku ilele riẹ. Rekọ, Jesu ọ tẹ kuyo nọ: “Mẹ ta kẹ owhai nọ, enana i te fibo, itho na i re ti bo.”—Luk 19:38-40; Matiu 21:6-9.
4. Fikieme Jerusalẹm o je ro nuhu nọ Jesu ọ ruọ okpẹwho na?
4 Eka jọ kakao nọ i kpemu, ibuobu nọ e rọ ogbotu na a ruẹ Jesu nọ ọ kpare Lazarọs. Enana a tẹ be ta kẹ amọfa kpahe oware igbunu oyena. Fikiere nọ Jesu ọ ruọ Jerusalẹm, okpẹwho na kpobi o te bi nuhu. “Nọ ono?” ere ahwo a jẹ nọ. Ogbotu na a tẹ be ta nọ: “Ọna họ Jesu ọruẹaro na, ọnọ o no Nazarẹt Galili ze.” Nọ a ruẹ oware nọ o be via, otu Farisi na a te bruenu nọ: “Ahwo kpobi a dhẹ lele iei no.”—Matiu 21:10, 11; Jọn 12:17-19.
5. Eme ọ via okenọ Jesu o kpohọ etẹmpol na?
5 Wọhọ epanọ o rọ uruemu riẹ nọ o te weze kpohọ Jerusalẹm, Jesu, Owuhrẹ Ologbo na, o te kpohọ etẹmpol na nyai wuhrẹ. Ituaro gbe emo a tẹ nya bru ei, o te siwi ai. Nọ ilori izerẹ gbe ikere-ebe na a ruẹ onana je yo emezae nọ e rọ etẹmpol na nọ i bi bo nọ, “Hosana kẹ Ọmọ Devidi,” eva e tẹ dhae. A te fi eme sei nọ: “Who bi yo epanọ enana e rẹ ta na?” Jesu ọ tẹ kuyo nọ: “E; wha ri se he, ‘Wha rẹ rehọ ejiro nọ o no unu emaha gbe emọ unuevie’?” Nọ Jesu o gbe bi wuhrẹ na, ọ tẹrovi oware nọ o be via evaọ etẹmpol na ziezi.—Matiu 21:15, 16; Mak 11:11.
6. Ẹvẹ uruemu Jesu u ro nwene no epanọ o jọ vẹre, kọ fikieme?
6 Ẹvẹ uruemu Jesu o hẹrioma no epanọ o jọ emera ezeza nọ i kpemu na te! Oke oyena nọ ọ ziọ Jerusalẹm kẹ Ehaa Uwou-Udhu na, “ọ rọ oma via ha rekọ ọ lẹlẹ nya.” (Jọn 7:10) Yọ ọ jẹ j’owọ ẹsikpobi nọ ọ rẹ rọ dhẹ vabọ okenọ uzuazọ riẹ o tẹ rọ awa. Enẹna ọ rehọ aruro ruọ okpẹwho na nọ a jo j’uzi no nnọ a mu ei na! O jọ uruemu Jesu gbe he re o whowho oma riẹ wọhọ Mesaya na. (Aizaya 42:2; Mak 1:40-44) Ọ gwọlọ re a rọ edo whowho iei hi hayo re a wha evuẹ erue kpahe iẹe n’oria ruọ oria. Enẹna ogbotu na ọ be jọ ẹgbede whowho iei wọhọ Ovie gbe Osiwi—Mesaya na—o te doku isu egagọ na enọ e gwọlọ nọ ahwo na a fibo na! Eme ọ wha enwene na ze? Fikinọ “okenọ a rẹ rọ kẹ Ọmọ ohwo oro, u te no,” wọhọ epanọ Jesu o whowho okiokiọ riẹ.—Jọn 12:23.
Owojẹ Aruọwha —Kẹsena Iwuhrẹ nọ I re Siwi Uzuazọ
7, 8. Ẹvẹ owojẹ Jesu evaọ Nisan 10, 33 C.E., o rọ wọhọ oware nọ ọ jọ etẹmpol na ru eva ehaa Ọnyavrẹ ọrọ 30 C.E.?
7 Nọ o te etẹmpol na evaọ Ẹdọvo-Oka, Nisan 10, Jesu ọ tẹ j’owọ lele oware nọ ọ ruẹ uvo odẹnukpo. O te ‘mu enọ e be zẹ gbe enọ e be dẹ eva uwou egagọ-ode na họ ele, o te gele emẹjẹ inwene igho gbe ekaba enọ e be zẹ irueruẹ; ọ rọwo nọ ohwo ọvo ọ wọ uvumọ oware nya uwou-egagọ-ode na vrẹ hẹ.’ Nọ o je brukpe irumuomu na, o te whowho nọ: “Ogbẹrọnọ a kere nọ, ‘A re se uwou mẹ uwou olẹ kẹ erẹwho kpobi’? Rekọ wha ru rie i họ [eghogho] iwhewheriwhe” no.—Mak 11:15-17.
8 Owojẹ Jesu na o wọhọ oware nọ o ru ikpe esa nọ i kpemu no evaọ okenọ o weze kpohọ etẹmpol na eva ehaa Ọnyavrẹ ọrọ 30 C.E. Rekọ ofu na ọ ga vi ọrọ ọsosuọ. O se ehreki nọ e rọ etẹmpol na “iwhewheriwhe.” (Luk 19:45, 46; Jọn 2:13-16) A ghinẹ rọ ere keme igho nọ a bi mi ahwo nọ a gwọlọ erao kẹ idhe i bu hrọ. Nọ ilori izerẹ na, ikere-obe, gbe ikpahwo na a yo oware nọ Jesu o bi ru a tẹ wariẹ gwọlọ edhere nọ a re ro kpei. Ghele na, a riẹ epanọ a re ro kpe Jesu hu, keme ahwo na kpobi, fikinọ uwuhrẹ riẹ u gbe rai unu no, a bi bigbae re a yo eme riẹ.—Mak 11:18; Luk 19:47, 48.
9. Didi uwuhrẹ Jesu o wuhrẹ, kọ didi uzizie o kpeze se enọ e be kezọ kẹe eva etẹmpol na?
9 Nọ Jesu o gbe bi wuhrẹ evaọ etẹmpol na, o te whowho nọ: “Okenọ a rẹ rọ kẹ Ọmọ ohwo oro, u te no.” Ẹhẹ, ọ riẹ nọ emedẹ jọ ọvo i kiọkọ kẹ uzuazọ otọakpọ riẹ. Nọ ọ ta kpahe epanọ ubiọka u re ro whu re o ruẹse mọ ibi no—nọ u kiekpahe uwhu riẹ re o je zihe ruọ edhere nọ a rẹ rọ kẹ amọfa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ—Jesu ọ tẹ kẹ enọ e be kezọ kẹe uzizie, ta nọ: “Ohwo nọ ọ rọ odibo mẹ, jọ o lele omẹ, obonọ omẹ rọ etẹe odibo mẹ ọ rẹ jọ; ohwo nọ ọ gba odibo kẹ omẹ, Ọsẹ mẹ ọ rẹ te kẹe adhẹẹ.”—Jọn 12:23-26.
10. Ẹvẹ Jesu o roro kpahe uwhu oja nọ o be hẹrẹ iẹe na?
10 Nọ o je roro kpahe uwhu oja riẹ nọ u kiọkọ edẹ ene ọvo, Jesu ọ tẹ ta haro nọ: “Whaọ ẹzi mẹ ọ be rova enẹna; kẹvẹ mẹ rẹ ta? [Ọsẹ, thọ omẹ no auwa nana, NW ]” Rekọ a rẹ sae whaha oware nọ o be hẹrẹ Jesu na ha. Ọ ta nọ: “Rekọ fiki onana mẹ jẹ nyaze oke nana.” Evaọ uzẹme, Jesu ọ rọwo kugbe ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ kpobi. Ọ gba riẹ mu re oreva Ọghẹnẹ o kpọ owojẹ riẹ rite uwhu idheidhe. (Jọn 12:27) Ẹvẹ oriruo nọ o fihọ k’omai o woma te—ọrọ omarokpotọ vọvọ kẹ oreva Ọghẹnẹ!
11. Didi uwuhrẹ Jesu o wuhrẹ ogbotu nọ ọ nwani yo urru nọ u no obọ odhiwu ze no na?
11 Fiki ọdawẹ odidi ọrọ epanọ uwhu riẹ u ti kpomahọ odẹ Ọsẹ riẹ, Jesu ọ tẹ lẹ nọ: “Ọsẹ kẹ odẹ ra oro.” Avọ igbunu rọkẹ ogbotu nọ i kokohọ etẹmpol na, urru u te no odhiwu ze, bi whowho nọ: “Mẹ kẹ riẹ oro uno, mẹ jẹ te wariẹ kẹ e oro.” Owuhrẹ Ologbo na ọ tẹ rehọ uvẹ nana ta kẹ ogbotu na kpahe oware nọ a ro yo urru na, oware nọ u ti no uwhu riẹ ze, gbe oware nọ u je fo re a wo ẹrọwọ. (Jọn 12:28-36) Iruo i bu Jesu obọ gaga edẹ ivẹ nọ i kpemu na. Rekọ ẹdẹ ologbo ọ gbẹ rọ obaro.
Ẹdẹ Obrukpe
12. Evaọ Edivẹ-Oka, Nisan 11, ẹvẹ isu egagọ na a jẹ rrọ gwọlọ bẹbẹ Jesu ruọ ẹta, kọ eme o no rie ze?
12 Evaọ Edivẹ-Oka, Nisan 11, Jesu o te zihe kpohọ etẹmpol na kẹ uwuhrẹ. Ogbotu ozighi ọ jariẹ. Nọ a jẹ ta kpahe owojẹ Jesu orọ odẹnukpo na, ilori izerẹ gbe ekpako ahwo na a tẹ nọe inọ: “Udu eme whọ rehọ ru eware na? Ono ọ kẹ owhẹ udu onana?” Olori Owuhrẹ na ọ tẹ rọ uyo riẹ wha ozighi họ ae oma, ọ tẹ kẹ etadhesẹ ivevẹ esa—ivẹ rai kpahe ọgbọ evaene, ọvo kpahe ehaa orọo—enọ i dhesẹ epanọ otu ọwọsuọ riẹ na a geva te. Avọ evedha fiki eme nọ a yo na, isu egagọ na a tẹ gwọlọ mu ei. Rekọ a dhozọ ogbotu na, enọ e rehọ Jesu wọhọ ọruẹaro. Fikiere a tẹ gwọlọ bẹbẹ iẹe họ ta oware nọ a sai ro mu ei. Iyo nọ Jesu ọ kẹ i te ruru ai unu.—Matiu 21:23-22:46.
13. Didi ohrẹ Jesu ọ kẹ enọ e be kezọ kẹe kpahe ikere-obe gbe otu Farisi na?
13 Nọ ikere-obe gbe otu Farisi na a ta nọ a bi wuhrẹ Uzi Ọghẹnẹ na, Jesu ọ tẹ tudu họ enọ i bi yo eme riẹ nọ: “Wha ru oware nọ a ta kẹ owhai, wha gaviezọ kẹ eme rai; rekọ wha ru eruo rai hi, keme a re ru epanọ a ta ha.” (Matiu 23:1-3) Ẹvẹ obrukpe ẹgbede ọnana ọ rro te! Rekọ Jesu o ri ti kuhọ kugbe ai hi. Onana họ ẹdẹ urere riẹ evaọ etẹmpol na, ọ tẹ rọ aruọwha fere ae via—eme unọju t’ọjọ nọ i bi do lahwe wọhọ egbrara.
14, 15. Didi eme obrukpe egaga Jesu ọ ta kpahe ikere-obe gbe otu Farisi na?
14 “Uye u te owhai, ikere-obe gbe otu Farisi, eviẹwẹ!” ( NW ) ere Jesu o whowho isia ezeza. A rọ ere keme, wọhọ epanọ ọ ta, a wuhu Uvie obọ odhiwu gbe ahwo, a be kuvẹ re ahwo nọ a rọ edhere na a rueva ha. Eviẹwẹ nana a rẹ nya ethẹ gbe otọ oyaya vrẹ re a ku omọvo rẹriẹ, a vẹ zoma rẹriẹ ohwo na kpohọ ọraha ebẹdẹ bẹdẹ. Nọ a be siọ “eware Uzi, oziẹ-okiẹrẹe, gbe ohrọ gbe orọwọ nọ e mae ro” ba na, a tẹ be mae rẹriẹ ovao ku ẹhwa abọvo-abakpe. Koyehọ, a be wozẹ “uke egho gbe udo, rekọ eva rai e vọ avọ uji-utho gbe ifruriọ” keme a be rehọ edhesẹ ewoma okafe ruru egbogbo eva rai. Ofariẹ, u no rai eva ze re a bọ iki eruẹaro na je ru ona họ ae bi ro dhesẹ ewoma rai via, dede nọ ae “họ emọ ahwo nọ i kpe eruẹaro na.”—Matiu 23:13-15, 23-31.
15 Nọ o je brukpe ababọ ewoma abọ-ẹzi ọrọ otu ọwọsuọ riẹ, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Uye u te owhai, isu ituaro.” ( NW ) Evaọ iroro a tuaro keme a se igoru etẹmpol na gboja vi ewoma abọ-ẹzi oria egagọ oyena. Nọ ọ jẹ ta haro, Jesu ọ tẹ t’eme obrukpe nọ e mae ga kpobi. Ọ ta nọ: “Whai eriọvọ, whai emọ ibi na, ẹvẹ wha sae te rọ va obrukpe uwhu abọ?” Ẹhẹ, Jesu ọ be ta kẹ ae nọ fiki uzuazọ umuomu nọ a bi yeri, a te ruẹ-uye ọraha ebẹdẹ bẹdẹ. (Matiu 23:16-22, 33) Joma dhesẹ aruọwha re evaọ ewhowho ovuẹ Uvie na, o tẹ make ziọ ẹferevia egagọ erue.
16. Nọ a keria Ugbehru Olivi, eruẹaruẹ obọdẹ vẹ Jesu ọ kẹ ilele riẹ?
16 Jesu ọ tẹ nya no etẹmpol na. Evaọ ọre uvo nọ o bi kiedi na, tei te ilele riẹ a tẹ gadiẹ Ugbehru Olivi. Nọ a kerria etẹe, Jesu ọ tẹ kẹ eruẹaruẹ kpahe ẹraha etẹmpol na gbe oka ọzino riẹ gbe ekuhọ uyerakpọ na. Otofa eme eruẹaruẹ nana e nyate oke mai na. Owọwọ oyena, Jesu ọ tẹ jẹ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha riẹ nọ edẹ ivẹ e tẹ vrẹ no Eha-Iwẹ-Ọnyavrẹ o re te, jegbe a rẹ te rehọ Ọmọ ohwo kẹ re a kariẹe veghe.”—Matiu 24:1-14; 26:1, 2.
Jesu ‘O You Erọ Obọ Riẹ te Urere’
17. (a) Evaọ etoke ehaa Ọnyavrẹ na evaọ Nisan 14, didi uwuhrẹ Jesu o wuhrẹ 12 na? (b) Didi ehaa Jesu o romu nọ o vi Judas Iskariọt vrẹ no?
17 Edẹ ivẹ nọ i lele i rie—Nisan 12 gbe 13—Jesu o dhesẹ oma riẹ via evaọ etẹmpol na ha. Isu egagọ na a be gwọlọ iẹe kpe, yọ ọ gwọlọ nọ uvumọ oware u kpomahọ ehaa Ọnyavrẹ na nọ o bi ti ru kugbe ilele riẹ na ha. Nisan 14 o muhọ nọ ọre o kiedi no eva Edene-Oka na—ẹdẹ urere ọrọ uzuazọ Jesu evaọ otọakpọ wọhọ ohwo. Owọwọ oyena, Jesu avọ ikọ riẹ a rọ kugbe evaọ uwou jọ evaọ Jerusalẹm oria nọ a jọ ruẹrẹ eware họ kẹ ae kẹ ehaa Ọnyavrẹ na. Nọ a be reawere ehaa Ọnyavrẹ na kugbe na, o te wuhrẹ 12 na uwuhrẹ obọdẹ ọrọ omarokpotọ ẹkwoma awọ rai nọ ọ wozẹ. Nọ o vi Judas Iskariọt vrẹ no, ọnọ ọ rọwo no nnọ o re vivie Olori riẹ fiki ewẹ isiliva 30—unuigho ọrọ ọrigbo gheghe wọhọ epanọ Uzi Mosisi o ta—Jesu o te muọ ehaa Ẹkareghẹhọ uwhu riẹ họ.—Ọnyano 21:32; Matiu 26:14, 15, 26-29; Jọn 13:2-30.
18. Didi iwuhrẹ efa Jesu ọ rọ uyoyou kẹ ikọ ẹrọwọ 11 riẹ, kọ ẹvẹ ọ rrọ ruẹrẹ ae họ kẹ ẹnyavrẹ riẹ nọ o kẹlino na?
18 Nọ ọ rọ ehaa Ẹkareghẹhọ na mu no, avro ologbo ọ tẹ ruọ udevie ikọ na kpahe ọnọ ọ mae jọ udevie rai rro. Ukpenọ ọ whọku ai, Jesu ọ tẹ rọ odiri wuhrẹ ae kpahe aghare odibo nọ a rẹ gba kẹ amọfa. Avọ ovuhumuo nnọ a talamu ei evaọ etoke edawọ riẹ, ọ tẹ reọvọ uvie kugbe ai. (Luk 22:24-30) Jesu o te je j’uzi kẹ ae nnọ a you ohwohwo wọhọ epanọ o you rai na. (Jọn 13:34) Nọ ọ be dina raha oke evaọ ubrukpẹ na, Jesu ọ tẹ rọ uyoyou ruẹrẹ ae họ kẹ ẹnyavrẹ riẹ nọ o kẹlino na. Ọ kẹ rai imuẹro usu riẹ, ọ tuduhọ ae awọ re a wo ẹrọwọ, ọ tẹ jẹ kẹ ae eyaa ẹzi ọfuafo na. (Jọn 14:1-17; 15:15) Taure o te ti no uwou na, Jesu ọ lẹ Ọsẹ riẹ nọ: “Oke ute no; kẹ Ọmọ ra oruaro re Ọmọ ra ọ kẹ owhẹ oruaro.” Evaọ uzẹme, Jesu ọ ruẹrẹ ikọ na họ kẹ ẹnyavrẹ riẹ no, yọ o ghine ‘you eriẹ rite urere.’—Jọn 13:1; 17:1.
19. Fikieme Jesu ọ rọ jọ edada evaọ ọgbọ Getsemane?
19 Oke o vrẹ udeviaso no nọ Jesu avọ ikọ ẹrọwọ 11 riẹ a ro te ọgbọ Getsemane. Ọ rehọ ikọ riẹ kpohọ etẹe ẹsibuobu no. (Jọn 18:1, 2) Eva umutho euwa jọ, Jesu o ti whu wọhọ ogbulegbu nọ a jẹ fiẹ. Edada uwhu onana gbe ekela nọ o te wha se Ọsẹ riẹ o rro te epanọ okenọ Jesu ọ jẹ lẹ, ẹroyẹ riẹ ọ tẹ wọhọ azẹ nọ o bi su fihọ otọ. (Luk 22:41-44) Jesu ọ tẹ ta kẹ ikọ riẹ nọ: “Auwa o te no; . . . ri, ọnọ o vivie omẹ ọ kẹle ino.” Nọ ọ gbẹ be t’ẹme na, Judas Iskariọt ọ tẹ nya lahwe, avọ ogbotu ologbo nọ ọ wha etuerae avọ ikpẹ gbe elọkọ. A nyaze ti mu Jesu. O si ikẹ hẹ. Ọ ta nọ: “Kọ otẹrọ ere, ẹvẹ ekere na ọ rẹ rọ gba, e nọ e ta nọ, ere o rẹ jọ hrọ?”—Mak 14:41-43; Matiu 26:48-54.
A Kẹ Ọmọ Ohwo Orro!
20. (a) Eware oja vẹ e via kẹ Jesu evaọ okenọ a mu ei no? (b) Taure ọ tẹ te nwani whu, fikieme Jesu o je bo via nọ: “U re no”?
20 Nọ a mu ei no, isẹri erue e tẹ bọwo Jesu ota, iguẹdhọ oziẹ-emu a brukpei, Pọntiọs Pailet o bruoziẹ uwhu kpei, izerẹ gbe ahwo ugbarugba a se rie ẹkoko, isoja e rehọ e riẹ zaro jẹ lahiẹe. (Mak 14:53-65; 15:1, 15; Jọn 19:1-3) Evaọ uvo Edisoi-Oka, a tẹ tehe Jesu fihọ ure oja ọ tẹ ruẹ-uye edada akọriọ nọ oma riẹ o be bẹre fiki emela ibubẹ nọ a tehe fihọ abọ gbe awọ riẹ na. (Jọn 19:17, 18) Oware wọhọ ighọjọ esa uvo, Jesu o te bo via nọ: “U re no.” Ẹhẹ, o ru eware nọ ọ ziọ otọakpọ ti ru reno. Avọ ẹzi riẹ nọ o muhọ Ọghẹnẹ obọ, o te gbuzou h’otọ o te whu. (Jọn 19:28, 30; Matiu 27:45, 46; Luk 23:46) Nọ edẹ esa e vrẹ no, Jihova ọ tẹ kpare Ọmọ riẹ. (Mak 16:1-6) Edẹ udhuvẹ nọ ọ kparoma no, Jesu o te kpohọ obọ odhiwu, a tẹ kẹe orro.—Jọn 17:5; Iruẹru 1:3, 9-12; Ahwo Filipai 2:8-11.
21. Ẹvẹ ma rẹ rọ raro kele Jesu?
21 Ẹvẹ ma sai ro ‘lele ithihi Jesu kpekpekpe’? (1 Pita 2:21) Wọhọ iẹe, joma daoma mai ziezi evaọ iruo usiuwoma ota gbe iruo aru-ilele Uvie na jẹ wharo avọ udu evaọ ẹta ẹme Ọghẹnẹ. (Matiu 24:14; 28:19, 20; Iruẹru 4:29-31; Ahwo Filipai 1:14) Ajọ oria nọ ma yere akpọ te no na o thọrọ omai ẹro ho yọ ma siọ ohwohwo ba ẹjaja kẹ uyoyou gbe iruo ezi hi. (Mak 13:28-33; Ahwo Hibru 10:24, 25) Joma kuvẹ re oreva Jihova Ọghẹnẹ gbe ẹriẹ nnọ ma be rria “oke urere” na o kpọ iruẹru mai kpobi.—Daniẹl 12:4.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Ẹvẹ ẹriẹ nọ Jesu ọ riẹ nnọ uwhu riẹ o kẹlino u ro kpomahọ odibọgba urere riẹ eva etẹmpol na evaọ Jerusalẹm?
• Eme o dhesẹ nọ Jesu o ‘you eriẹ rite urere’?
• Eme iruẹru ọ umutho euwa urere uzuazọ Jesu i dhesẹ kpahe iẹe?
• Ẹvẹ ma sae rọ raro kele Kristi Jesu evaọ odibọgba mai?
[Uwoho no o rro ewe-obe avo 12]
Jesu o ‘you rai te urere’