Ekuhọ Ẹmo

‘Ikpe 12 ọvo ma rrọ. Ma sae whaha ẹmo hayo kpọ isuẹsu hu, rekọ ma gwọlọ rria uzuazọ! Ma be hẹrẹ udhedhẹ. Kọ ma te sae rue riẹ nọ ma rrọ uzuazọ na?’—Emọ eklase avọ isoi evaọ isukulu epramare

‘Ma gwọlọ kpohọ isukulu je weze bru egbẹnyusu gbe ahwo uviuwou mai ababọ ozọ inọ a ti mu omai rehọ. Me rẹro nọ egọmeti o ti yo. Ma gwọlọ emamọ uzuazọ. Ma gwọlọ udhedhẹ.’—Alhaji, nọ ọ rrọ ikpe 14

EME nana nọ i re du obọ te udu ohwo na i dhesẹ uvi irẹro emaha nọ e ruẹ uye ikpe buobu no fiki ohọre omoma. Oware nọ a gwọlọ kpobi họ re a yeri emamọ uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ. Rekọ o lọhọ họ re irẹro ohwo e ziọ uzẹme. Kọ ma te sae rọ ẹro ruẹ akpọ nọ ọ kare ẹmo ẹdẹjọ?

Evaọ ikpe jọ nọ e vrẹ kẹlena, erẹwho sa-sa i ku oma gbe no re a ruẹse whaha emo omoma jọ ẹkwoma udu nọ a ta họ itu ivẹ nọ e be họre awọ re a whobọ họ ọrọwokugbe udhedhẹ. Erẹwho jọ a vi egbaẹmo nọ e rẹ ruẹrẹ ahwo họ no re a ruẹsi ru ahwo na whobọ họ ọrọwokugbe itieye na. Rekọ umutho erẹwho jọ ọvo i wo igho hayo isiuru nọ a re ro fi ẹro họ erẹwho ugbo uthabọ nọ egrẹ-anwae gbe iviẹro e jọ so ẹe ze nọ ọrọwokugbe kpobi nọ itu ivẹ nọ i bi fi ẹmo a whobọ họ o gbẹ be sai w’ẹgba ha. Ẹsibuobu, ẹmo ọ be hẹ wariẹ du lahwe eva eka jọ hayo emerae jọ gheghe nọ a tẹ nwane whobọhọ ọrọwokugbe udhedhẹ no. Wọhọ epanọ Ukoko Otokiẹ Udhedhẹ Akpọ-Soso orọ Stockholm o tae, “o rẹ bẹbẹ re a le udhedhẹ t’obọ nọ eko ahwo ivẹ nọ e be họre a te wo isiuru gbe ẹgba nọ a gbẹ rọ ruabọhọ ohọre na.”

Eva oke ovona, emo nana nọ a be sai kuhọ họ nọ a be jọ abọ akpọ na buobu fi na, e be kareghẹhọ Ileleikristi eruẹaruẹ Ebaibol jọ. Obe Eviavia o ta kpahe oke obẹbẹ eva ikuigbe ohwo-akpọ nọ ọdhẹ-anyenya ẹwoho o ti ro “si udhedhẹ no eva akpọ.” (Eviavia 6:4) Eruẹaruẹ nana kpahe ẹmo-ofio nọ ọ te jọ ẹsikpobi na yọ abọjọ oka abọ-buobu nọ u dhesẹ inọ ma be rria oke nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na wọhọ “edẹ urere” na.a (2 Timoti 3:1) Dede na, Ẹme Ọghẹnẹ ọ kẹ omai imuẹro nnọ, edẹ urere nana i bi su kpohọ udhedhẹ.

Ebaibol na i ru rie vẹ eva obe Olezi 46:9 nnọ uvi udhedhẹ o gwọlọ nọ ẹmo o re serihọ, orọnikọ eva oria jọ akpọ na ọvo ho rekọ te oka avọ oka akpọ na. Ofariẹ, olezi ọvo nana ọ ta kpahe ẹraha ekwakwa ẹmo erọ edẹ Ebaibol—uzei, gbe ehi. Epọvo na re, a rẹ raha ekwakwa ẹmo nọ i bi vihọ evaọ edẹ mai na hrọ otẹrọnọ ohwo-akpọ ọ rẹ te rria evaọ udhedhẹ ẹdẹjọ.

Dede na, oware nọ o be mae wha ẹmo ze họ egrẹ gbe uvo-uthe orọnikọ igbọlọ gbe iwhunu hu. Eware amọfa eguọlọ, hayo uvo-uthe họ ugogo oware jọ nọ o be wha ẹmo ze, yọ kẹse kẹse omukpahọ o re su kpohọ ozighi. Re a sai si iroro ọraha enana n’otọ, o gwọlọ nọ ahwo a re nwene eriwo rai. U fo nọ a re whurẹ ai kpahe idhere udhedhẹ. Fikiere, Aizaya ọruẹaro oke anwae na ọ ta gbagba nnọ oware ovo nọ o rẹ sai si ẹmo n’otọ họ, nọ ahwo a gbe “wuhrẹ kpahọ ẹmo-ofio ofa ha.”—Aizaya 2:4.

Dede na, nẹnẹ ma be rria akpọ nọ o bi jiri ẹmo kẹ ekpako te emaha ukpenọ o wuhrẹ ahwo aghare udhedhẹ. U yoma kẹhẹ, a bi tube wuhrẹ emaha dede epanọ a re kpe ahwo.

A Wuhrẹ Ahwo-Okpe

Nọ Alhaji ọ jọ ikpe 14 a ro si ei no ogba elakpa nọ i re kpohọ ẹmo. Ikpe ikpe ọvo ọ jọ nọ otu-ọkparesuọ a ro mu ei je wuhrẹ iẹe epanọ a rẹ rọ ọwhunu ikpakpe jọ nọ a re se AK-47 họre. Wọhọ ohwo nọ a gbahọ wuhrẹ ẹmo-ofio, o je gboro emu mi ahwo jẹ mahe iwou. O kpe je bru abọjọ oma ahwo ọkpokpọ. Enẹna, o rrọ bẹbẹ kẹ Alhaji re ẹmo ọ thọrọ iẹe ẹro, re o je yeri uzuazọ ohwo-gheghe. Abraham, ọlakpa-ẹmo ọmaha ọfa, o wuhrẹ epanọ a re kpe ahwo re yọ o jọ bẹbẹ kẹe re o fi ọwhunu riẹ h’otọ. Ọ ta nọ: “A tẹ vuẹ omẹ nọ mẹ nya ababọ ọwhunu mẹ, mẹ riẹ oware nọ me ti ru hu, ẹvẹ mẹ sae rọ re eva vọ.”

Elakpa-ẹmo emaha nọ i bu vrẹ 300,000—te emetẹ te emezae—a be họre je whu evaọ emo omoma nọ a bi fi wariẹ akpọ na họ. Enẹ osu utu-ugbarugba jọ ọ tae: “Elakpa-ẹmo emaha na a re yoẹme enọ i bi su ai; u wo nọ a bi roro kpahe epanọ a re ro zihe bru eyae hayo uviuwou rai hi; yọ a rẹ dhẹ ozọ họ.” Ghele na, emọ nana a gwọlọ je fo kẹ emamọ uzuazọ uyeri.

Evaọ erẹwho nọ i rovie aro, o kẹle otọ họ re a roro nọ a re fi emọ họ uyero imuozọ elakpa-ẹmo emaha nana. Dede na, emaha erẹwho nọ i rovie aro a be jọ uwou obọ rai wuhrẹ epanọ a re fi ẹmo. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

Wọhọ oriruo, rri José nọ o no ẹkpẹlobọ obọze ovatha-ọre Spain ze. Ọ jọ ọmọ ikpe ikpe-gbọ nọ aruoza ekareti e jẹ hae were gaga. O wo ọgbọdọ othethei ahwo Japan jọ nọ o rri ghare gaga, onọ ọsẹ riẹ ọ dẹ kẹe evaọ oke Kresimesi. Yọ o wo isiuru kpahe erozaha ividio, maero kọ erọ ozighi. Eva April 1, 2000, o te keke aro fihọ raro kele ọgba ohọre nọ ọ be hai rri evaọ etehe ughe riẹ na. Nọ ozighi ọ kọ ruẹe aro no, ọ tẹ rehọ uzedhe ọgbọdọ nọ ọsẹ riẹ ọ dẹ kẹe na ro kpe ọsẹ riẹ, oni riẹ gbe oniọvo-ọmọtẹ riẹ. O gu kẹ iporisi inọ: “Mẹ gwọlọ jọ goli evaọ akpọ na; mẹ gwọlọ nọ ọsẹgboni mẹ a daezọ oria nọ mẹ rrọ họ.”

Nọ ọ jẹ ta ẹme kpahe okpomahọ erozaha ozighi, ohwo jọ nọ o re kere ebe jẹ rrọ oletu-ẹmo, Dave Grossman, ọ ta nọ: “Ma yeri te oria nọ ọdawẹ ọ gbẹ rọ rrọ udu ahwo vievie he, nọ uye gbe edada nọ a rẹ kẹ amọfa i jo zihe ruọ oware oma osasa no: onọ a rẹ jọ sa akiehwẹ nọ omọfa ọ be ruẹ uye, ukpenọ o rẹ dhae eva. Ma bi wuhrẹ ohwo okpe je wuhrẹ epanọ ikpakpe i re ro si omai uru.”

Te Alhaji gbe José a wuhrẹ epanọ a re kpe ohwo. Orọnikọ a wo iroro ahwo okpe no otọ ze he, rekọ oghẹrẹ uwuhrẹ jọ hayo ofa u nwene iroro rai. Oghẹrẹ uwuhrẹ utioye na—makọ rọkẹ emaha hayo ekpako—e be kọ ibi ozighi gbe ẹmo.

Ewuhrẹ Udhedhẹ Viukpọ Ẹmo

A rẹ sai duku udhedhẹ nọ o rẹ tọ vievie he nọ ahwo a bi wuhrẹ epanọ a re ro kpe ahwo. Ikpe-udhusoi buobu nọ e vrẹ, Aizaya ọruẹaro na o kere nọ: “Whọ hae yo ijaje [Ọghẹnẹ], udhedhẹ ra o hae jọ wọhọ ethẹ.” (Aizaya 48:17, 18) Nọ ahwo a te wo eriariẹ egbagba Ẹme Ọghẹnẹ je wuhrẹ epanọ a re ro you uzi Ọghẹnẹ, ozighi gbe ẹmo i re tu ai oma. Makọ enẹna, esẹgbini a rẹ sai muẹrohọ nọ emọ rai a whaha erozaha nọ e rẹ kpare ozighi. Ekpako na a rẹ sai je wuhrẹ re a fi egrẹ gbe uvo-uthe kparobọ. Isẹri Jihova a riẹ ro no iriruo buobu nọ a rọ ẹro ruẹ no ze inọ Ẹme Ọghẹnẹ o wo ẹgba nọ o re ro nwene uruemu-ohwo.—Ahwo Hibru 4:12.

Roro kpahe oriruo Hortêncio. Ọ jọ ọmoha eva okenọ a gbaehọ wuhrẹ iruo ọlakpa-ẹmo. A ruẹrẹ uwuhrẹ ẹmo-ofio họ re u “ru omai wo isiuru nọ ma re ro kpe amọfa ababọ ozodhẹ nọ ma re wo kẹ ohwo okpe,” ere ọ tae. Ọ jọ omọvo ahwo nọ a fi ẹmo omoma jọ nọ ọ j’otọ krẹkri evaọ Africa. Ọ ta nọ: “Ẹmo na o kpomahọ uruemu mẹ. Makọ rite inẹnẹ mẹ gbẹ be kareghẹhọ eware kpobi nọ me ru. Oware nọ a gba omẹ họ ru o da omẹ gaga.”

Okenọ ibe ọlakpa-ẹmo jọ ọ ta ẹme kpahe Ebaibol na kẹ Hortêncio, u duobọte i udu. Eyaa Ọghẹnẹ eva Olezi 46:9 nọ ọ te rọ rehọ oghẹrẹ ẹmo kpobi te oba u si rie urru. Nọ o bi wuhrẹ Ebaibol haro na, isiuru nọ o wo kẹ ẹmo-ofio i te bi kpotọ. U lehie he, a te si ei gbe erivẹ ivẹ riẹ no ogbaẹmo na, a tẹ rehọ uzuazọ rai mudhe kẹ Jihova Ọghẹnẹ. Hortêncio ọ ta nọ: “Uzẹme Ebaibol u fi obọ họ kẹ omẹ wo uyoyou kẹ ewegrẹ mẹ. Me vuhumu nọ mẹ jẹ ghinẹ thuzi mukpahe Jihova ẹkwoma ẹmo nọ me je fi, keme Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma kpe ọrivẹ mai hi. Re me dhesẹ uyoyou nana, me te nwene eriwo mẹ yọ me gbe bi rri ahwo wọhọ iwegrẹ mẹ hẹ.”

Ikuigbe uzuazọ ahwo otiọye na i dhesẹ nọ uwuhrẹ Ebaibol o be ghinẹ wha udhedhẹ haro. Onana u gbunu hu. Aizaya ọruẹaro na ọ ta nnọ uwuhrẹ Ọghẹnẹ gbe udhedhẹ e rrọ usu ovona. Ọ ruẹaro nọ: ‘ỌNOWO na o ve ti wuhrẹ emọ ra kpobi, udhedhẹ emọ ra o rẹ te jọ ruaro.’ (Aizaya 54:13 ) Ọruẹaro ọvona ọ ruẹaro kpahe oke nọ ahwo erẹwho kpobi a ti ro zurie kpohọ egagọ efuafo Jihova Ọghẹnẹ re a ruẹsi wuhrẹ idhere riẹ. Eme o ti noi ze? ‘A ve ti duwu egbọdọ rai zihe ruọ etọẹkpẹ gbe izuẹ rai zihe ruọ ubru-ebe; orẹwho o gbẹ te wọ ẹmo bru orẹwho ho, hayo wuhrẹ kpahọ ẹmo-ofio ofa ha.’—Aizaya 2:2-4.

Rọwo kugbe eruẹaruẹ yena, Isẹri Jihova a rrọ iruo ewuhrẹ akpọ-soso onọ u fi obọ họ kẹ ima ahwo buobu fi egrẹ nọ ọ be wha emo ahwo-akpọ ze kparobọ no.

Imuẹro Rọkẹ Udhedhẹ Akpọ-Soso

U te no ahwo nọ o bi wuhrẹ no, Ọghẹnẹ ọ rehọ egọmeti hayo “uvie” mu no, onọ o te sae wha udhedhẹ akpọ-soso ze. U fo ẹromuhọ inọ, Ebaibol na i dhesẹ Osu yena nọ Ọghẹnẹ ọ sanọ na, Jesu Kristi, wọhọ “Ovie Udhedhẹ.” O tẹ jẹ kẹ omai imuẹro inọ “uvie riẹ o te jọ ruaro, udhedhẹ riẹ o basa [ha].”—Aizaya 9:6, 7.

Ẹvẹ u ro mu omai ẹro inọ esuo Kristi o ti si oghẹrẹ ẹmo kpobi no otọ riẹriẹriẹ? Aizaya ọruẹaro na o fibae nọ: “Ogaga ỌNOWO Ogba-ẹmo o ti ro ru onana.” (Aizaya 9:7) Ọghẹnẹ ọ gwọlọ, o te je wo ẹgba nọ ọ sae rọ rehọ udhedhẹ ebẹdẹ ze. Jesu o fi eva kpobi họ eyaa nana. Oyejabọ nọ o ro wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ kẹ Uvie Ọghẹnẹ re o ze, re a ruẹsi ru oreva Ọghẹnẹ eva otọakpọ. (Matiu 6:9, 10) Nọ a tẹ kuyo uvi ayare yena no, ẹmo ọ gbẹ te taha akpọ na ku ofa ha.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

Uwuhrẹ Ebaibol o rẹ wha udhedhẹ haro