Fi Eva Họ Ẹme Jihova

“Eme ra me fievahọ.”—Olezi 119:42.

1. Ẹvẹ whọ rẹ sai dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ o kere Olezi avọ 119 na?

ỌNỌ o kere Olezi avọ 119 na o rri ẹme Jihova ghaghae. O wọhọ nnọ ohwo na họ Hẹzikaya, ọmọ-ovie ọrọ Juda. Eme nọ a ro kere ole nana i tho eme ọ Hẹzikaya, ọnọ ‘ọ dhẹgbalọ ỌNOWO na whawha,’ okenọ ọ jọ ovie Juda. (2 Ivie 18:3-7) Oware jọ u muẹro: Ọnọ o kere olezi nana o se ẹgwọlọ abọ-ẹzi riẹ gboja.—Matiu 5:3.

2. Eme họ ugogo ovuẹ orọ Olezi avọ 119 na, kọ oghẹrẹ vẹ a ruẹrẹ ole nana họ?

² Ugogo ẹme nọ ọ dhẹ Olezi avọ 119 wariẹ họ epanọ ẹme, hayo ovuẹ Ọghẹnẹ o ghare te.a Ẹsejọhọ, re u fi obọ họ kẹ ohwo kake kareghẹhọ ile na, ọnọ o kere olezi na o kere ibieme a b d erọ ẹvẹrẹ Hibru fihọ olezi na. Awọ riẹ nọ i bu te 176, e rrọ otọ ibieme a b d erọ ẹvẹrẹ Hibru. Evaọ ẹvẹrẹ Hibru ọsosuọ na, a ghale olezi na kpohọ abọ 22, yọ abọ nana ọvuọvo o wo ihie eree nọ e rehọ ubiẹme ovona muhọ. Olezi avọ 119 nana o ta kpahe ẹme ọ Ọghẹnẹ, uzi riẹ, ekareghẹhọ, idhere, gbe ijaje riẹ. Evaọ uzoẹme nana gbe onọ o rrọ obaro na, ma be te ta kpahe Olezi avọ 119 lele edhere ọgbagba nọ a rọ fa abọ Ikereakere Hibru na. Ma te roro didi kpahe eware nọ e via kẹ idibo Jihova erọ oke anwae gbe oke nana, o rẹ lẹliẹ omai wo otoriẹ ole urirẹ nana ziezi jẹ lẹliẹ adhẹẹ nọ ma wo kẹ Ẹme Ọghẹnẹ, Ebaibol na, rro haro.

Kezọ kẹ Ẹme Ọghẹnẹ re Whọ Ruẹse Wereva

3. Ru ei vẹ jẹ kẹ oriruo oware nọ u dhesẹ re a kare afuẹwẹ.

³ Uvi evawere o rehọ oma hwa ẹme nọ ma re yo kẹ uzi Ọghẹnẹ. (Olezi 119:1-8) Ma te bi ru ere, Jihova ọ te rehọ omai wọhọ enọ “edhere rai ọ kare afuẹwẹ.” (Olezi 119:1) Inọ ma kare afuẹwẹ orọnikọ u dhesẹ nọ ma rrọ gbagba ha, rekọ u dhesẹ nnọ ma be daoma ru oreva Jihova Ọghẹnẹ. Noa ọ “kare ẹpoviẹ evaọ oge riẹ” wọhọ ohwo nọ o “lele Ọghẹnẹ nya.” Ọkpako-orua anwae yena avọ uviuwou riẹ a zọ vrẹ Ẹvo na keme o yere oghẹrẹ uzuazọ nọ Jihova ọ gwọlọ. (Emuhọ 6:9; 1 Pita 3:20) Epọvo na re, re ma zọ vrẹ urere akpọ nana o rehọ oma hwa ‘oma nọ ma re ro kpotọ koko ijaje Ọghẹnẹ,’ ru oreva riẹ.—Olezi 119:4.

4. Eme evawere gbe obokparọ mai o rehọ oma hwa?

⁴ Jihova o ti vu omai wa vievie he nọ ma ‘tẹ rehọ eva mai kpobi jiri ei jẹ ruabọhọ ekoko ijaje riẹ.’ (Olezi 119:7, 8) Ọghẹnẹ ọ nya siọ Joshua , osu ọ emọ Izrẹl na ba ha, ọnọ o lele ohrẹ na re o ‘se obe uzi na te aso te uvo, re ọ sai ru epanọ a kere fihọ eva riẹ.’ Oyena u ru rie kparobọ, je fi obọ họ kẹe ru eware kpobi avọ areghẹ. (Joshua 1:8) Kẹle ekuhọ uzuazọ riẹ, Joshua o gbe je jiri Ọghẹnẹ, ọ tẹ kareghẹhọ emọ Izrẹl nọ: “Whai kpobi a rehọ udu gbe iroro rai riẹ re, inọ eware iwoma kpobi nọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai ọ yeya kẹ owhai na o ru rai gba re.” (Joshua 23:14) Wọhọ Joshua gbe ọnọ o kere Olezi avọ 119 na, ma rẹ sae ruẹ evawere gbe obokparọ ẹkwoma Jihova nọ ma re jiri gbe eva nọ ma re fihọ ẹme riẹ.

Ẹme Jihova O re Ru Omai Jọ Fuafo

5. (a) Dhesẹ epanọ ohwo ọ sae rọ jọ fuafo evaọ abọ-ẹzi. (b) Didi obufihọ o rrọ kẹ ọmaha nọ ọ thọ uzi ulogbo?

⁵ Ma rẹ sae jọ fuafo evaọ abọ-ẹzi nọ ma tẹ be roma totọ lele ẹme Ọghẹnẹ. (Olezi 119:9-16) Onana o rrọ ere o tẹ make rọnọ esẹgbini mai a be gọ Ọghẹnẹ hẹ. Dede nọ ọsẹ Hẹzikaya ọ jọ ọgẹdhọ, Hẹzikaya o ru ‘edhere riẹ fo’ no iruẹru edhọgọ. Ma rehọ iẹe nọ ọmaha nọ ọ be gọ Ọghẹnẹ nẹnẹ o kie ruọ izieraha ilogbo. Oware nọ o rẹ sai fi obọ họ kẹe jọ wọhọ Hẹzikaya je ‘ru edhere riẹ fo jẹ yọroma’ họ ekurẹriẹ, olẹ, obufihọ ọsẹgboni, gbe uketha uyoyou orọ ekpako Ileleikristi.—Jemis 5:13-15.

6. Eyae vẹ i ‘ru edhere rai fo jẹ rehọ ẹme Ọghẹnẹ ta họ oma rai obọ’?

⁶ Dede nnọ Rehab avọ Rut a rria oke krẹkri no taure a te ti kere Olezi avọ 119 na, a ‘ru edhere rai fo.’ Rehab ọ jọ ogberẹ, ohwo Kenan, rekọ uwhremu na o zihe ruọ ohwo nọ a riẹe fiki ẹrọwọ riẹ wọhọ ọnọ ọ gọ Jihova. (Ahwo Hibru 11:30, 31) Rut, ohwo Moab na, ọ nya siọ eghẹnẹ nọ ọ jẹ gọ ba, ọ tẹ gọ Jihova, je lele Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Izrẹl. (Rut 1:14-17; 4:9-13) Eyae ivẹ nana nọ e rrọ ahwo Izrẹl he na a rehọ ‘ẹme Ọghẹnẹ ta họ oma rai obọ,’ a te wo ọghọ nọ a ro zihe ruọ ini-ode Jesu Kristi.—Matiu 1:1, 4-6.

7. Ẹvẹ Daniẹl gbe izoge Hibru esa efa a ro fi emamọ oriruo hotọ evaọ ẹyọrọ ẹfuọ abọ-ẹzi?

⁷ “Evaọ ohwo e vọ avọ umuomu nọ emaha ze,” rekọ emaha a sai lele emamọ edhere, makọ evaọ akpọ ogbekuo nana nọ Setan ọ be kpọ na. (Emuhọ 8:21; 1 Jọn 5:19) Wọhọ enọ a mu kpohọ igbo evaọ obọ Babilọn, Daniẹl avọ izoge Hibru esa a ‘rehọ ẹme Ọghẹnẹ ta họ oma rai obọ.’ Wọhọ oriruo, a se inọ a rẹ “rehọ uvi emu ovie na hayo udi riẹ zue oma” rai hi. (Daniẹl 1:6-10) Ahwo Babilọn a jẹ hae re erao nọ e fo ho, enọ Uzi Mosis o ghọ. (Iruo-Izerẹ 11:1-31; 20:24-26) A re bru uriohọ erao nọ a kpe he, yọ uzi Ọghẹnẹ kpahe azẹ o ghọ erao nọ a bru uriohọ họ nọ a jẹ re. (Emuhọ 9:3, 4) Agbẹta nọ emoha Hibru ene na a gbẹ rọ re uvi emu ovie na ha na! Izoge nana nọ a roma kẹ Ọghẹnẹ na a yọrọ ẹfuọ abọ-ẹzi, a tẹ rehọ enẹ fi emamọ oriruo họ otọ.

Ẹme Ọghẹnẹ O re Fi Obọ họ kẹ Omai Kru Ẹrọwọ

8. Didi uruemu gbe eriariẹ ma gwọlọ otẹrọnọ ma re wo otoriẹ ẹme Ọghẹnẹ je fi ei họ iruo?

⁸ Uyoyou nọ ma re wo kẹ ẹme Ọghẹnẹ yọ obọdẹ oware nọ u re fi obọ họ kẹ omai kru ẹrọwọ mai kẹ Jihova. (Olezi 119:17-24) Ma tẹ wọhọ ọso-ilezi nọ a kẹ ẹgba ẹzi ro kere ole nana, ma re wo isiuru egaga re ma wo otoriẹ “eware urirẹ” erọ uzi Ọghẹnẹ. Ma re ti wo isiuru kẹ “ijaje” Jihova ẹsikpobi je wo ‘oghọghọ kpahe ekareghẹhọ riẹ.’ (Olezi 119:18, 20, 24) O tẹ make rọnọ u ri kri hi nọ ma rehọ oma mudhe kẹ Jihova na, kọ ma be “guọlọ ame-ivie Ẹzi” na? (1 Pita 2:1, 2) U fo re ma wo otoriẹ ugogo iwuhrẹ Ebaibol na re o sai fi obọ họ kẹ omai wo otoriẹ uzi Ọghẹnẹ je fi ei họ iruo.

9. Eme ma re ru otẹrọnọ izi ahwo-akpọ e wọso uzi Ọghẹnẹ?

⁹ O sae jọnọ ma wo uyoyou kẹ ekareghẹhọ Ọghẹnẹ, rekọ eme ọ rẹ via otẹrọnọ “emọ-ivie” a ta ẹme mukpahe omai fiki oware jọ? (Olezi 119:23, 24) Nẹnẹ, ahwo nọ e rrọ esuo a rẹ daoma gba omai họ re ma rehọ izi ahwo-akpọ karo kẹ uzi Ọghẹnẹ. Okenọ eware nọ ahwo-akpọ a gwọlọ e tẹ wọso oreva Ọghẹnẹ, eme ma re ru? Uyoyou mai kẹ ẹme Ọghẹnẹ u re fi obọ họ kẹ omai kru ẹrọwọ mai kẹ Jihova. Wọhọ ikọ Jesu Kristi nọ a je kpokpo, ma rẹ ta nọ: “Ma re yo ẹme Ọghẹnẹ vi o rọ ahwo.”—Iruẹru 5:29.

10, 11. Dhesẹ epanọ ma sai ro kru ẹgbakiete mai kẹ Jihova evaọ otọ iyero nọ e mae bẹ kpobi.

¹⁰ Ma rẹ sai kru ẹrọwọ mai kẹ Jihova makọ evaọ otọ iyero nọ e mae bẹ dede. (Olezi 119:25-32) Re ma sai kru ẹgbakiete mai kẹ Ọghẹnẹ ziezi, ma rẹ jọ ahwo nọ a re yo ẹme jẹ lẹ ziezi kẹ ithubro riẹ. Ma rẹ jẹ salọ “edhere ẹrẹreokie.”—Olezi 119:26, 30.

¹¹ Hẹzikaya, ọnọ o wọhọ nọ o kere Olezi avọ 119 na, ọ salọ “edhere ẹrẹreokie.” O ru ere dede nọ egedhọ e wariẹ e riẹ họ, yọ ẹsejọhọ kugbe ẹkoko nọ ahwo uwou-ovie na a je sei. O sae jọ nọ eware yena kpobi e wha ‘uweli se ẹzi riẹ.’ (Olezi 119:28) Rekọ Hẹzikaya o fi eva họ Ọghẹnẹ, ọ jọ emamọ ovie, o te je ru “oware nọ ukiete evaọ aro ỌNOWO na.” (2 Ivie 18:1-5) Ma te fi eva họ Ọghẹnẹ, ma rẹ sai thihakọ edawọ re wọhọ enọ i bi kru ẹgbakiete.—Jemis 1:5-8.

Ẹme Jihova Ọ rẹ Kẹ Aruọwha

12. Ẹvẹ ma sai ro fi Olezi 119:36, 37 họ iruo kẹ omobọ mai?

¹² Ọkpọvio ẹme Ọghẹnẹ nọ ma re lele o rẹ kẹ omai aruọwha nọ ma gwọlọ re ma thihakọ edawọ uzuazọ. (Olezi 119:33-40) Ma rẹ rehọ omarokpotọ gwọlọ uthubro Jihova re ma sae ‘rehọ eva kpobi’ koko uzi riẹ. (Olezi 119:33, 34) Wọhọ ọso-ilezi na, ma rẹ yare Ọghẹnẹ nọ: “Kpọ eva mẹ họ edhere [ekareghẹhọ] ra, o rọ nọ fiki erere he!” (Olezi 119:36) Wọhọ Pọl ukọ na, ma re ‘dhesẹ oruọzewọ evaọ eware kpobi.’ (Ahwo Hibru 13:18) Ọnọ ọ rehọ omai iruo ọ tẹ gwọlọ nọ ma fi iwhayo, ma rẹ gbaudu koko uzi Ọghẹnẹ—yọ Jihova ọ rẹ ghale edhere otiọye na. Evaọ uzẹme, o re fi obọ họ kẹ omai rehọ obọ nẹ iroro iyoma kpobi. Fikiere joma lẹ nọ: “Si aro mẹ no eware ifofe iriwo.” (Olezi 119:37) Ma re wo isiuru kpahe oware nọ Ọghẹnẹ o mukpahe vievie he. (Olezi 97:10) Eware ivẹ jọ nọ e rrọ usu eware nọ onana o rẹ lẹliẹ omai whaha họ ifoto ẹbẹba gbe iruẹru imizi.—1 Ahwo Kọrint 6:9, 10; Eviavia 21:8.

13. Ẹvẹ ilele Jesu nọ a je kpokpo a ro wo uduowha nọ a sai ro se isẹri ududu?

¹³ Eriariẹ egbagba erọ ẹme Ọghẹnẹ o rẹ kẹ omai udu nọ ma re ro se isẹri avọ aruọwha. (Olezi 119:41-48) Yọ ma gwọlọ aruọwha re ma ruẹse rehọ ‘uyo kẹ enọ i bi se omai ẹkoko.’ (Olezi 119:42) Ẹsejọ, ma rẹ sae jọ wọhọ ilele Jesu nọ a je kpokpo, enọ e lẹ nọ: “Ọnowahwo, . . . ru kẹ idibo ra re a wo aruọwha nọ a rẹ rọ ta ẹme ra.” Eme o no rie ze? “Ẹzi Ẹri ọ tẹ ze vọ ai kpobi oma, a jẹ rọ aruọwha ta ẹme Ọghẹnẹ.” Ọnowahwo ọvona ọ rẹ kẹ omai udu nọ ma rẹ rọ rehọ aruọwha ta ẹme riẹ.—Iruẹru 4:24-31.

14. Eme o re fi obọ họ kẹ omai se isẹri ududu wọhọ Pọl?

¹⁴ Ma ti wo uduowha nọ ma sai ro se isẹri ababọ ozodhẹ otẹrọnọ ma rri “ẹme uzẹme” na ghaghae je bi ‘koko izi Ọghẹnẹ ẹsikpobi.’ (Olezi 119:43, 44) Ẹme Ọghẹnẹ nọ ma rẹ roma totọ wuhrẹ ziezi o rẹ kẹ omai oware nọ ma gwọlọ re ma sae ‘ta kpahe ekareghẹhọ riẹ evaọ obaro ivie.’ (Olezi 119:46) Olẹ gbe ẹzi Jihova i ti fi obọ họ kẹ omai ta ẹme nọ o kiehọ eva edhere nọ u fo. (Matiu 10:16-20; Ahwo Kọlọsi 4:6) Pọl ọ rehọ ududu ta kpahe ekareghẹhọ Ọghẹnẹ kẹ isu ikpe-udhusoi ọsosuọ. Wọhọ oriruo, Pọl o se isẹri kẹ Fẹliks, ọba ọ Rom, ọnọ ọ “jọ obọ riẹ yo epa ẹruọrọsuọ Jesu Kristi.” (Iruẹru 24:24, 25) Pọl o te je se isẹri evaọ aro Fẹstọs Ọba na gbe Agripa Ovie na. (Iruẹru 25:22–26:32) Avọ uketha Jihova, ma rẹ sae jọ isisẹri ududu re, enọ e rẹ “vuọoma usiuwoma na ha.”—Ahwo Rom 1:16.

Ẹme Ọghẹnẹ Ọ rẹ Kẹ Omai Omosasọ

15. Ẹvẹ Ẹme Ọghẹnẹ ọ sae rọ kẹ omai omosasọ nọ amọfa a te bi se omai ẹkoko?

¹⁵ Ẹme Jihova ọ rẹ kẹ omai uvi omosasọ. (Olezi 119:49-56) Okejọ o rẹ jariẹ nọ ma rẹ rọ gwọlọ omosasọ gaga. Dede nọ ma rẹ rehọ ududu ta ẹme wọhọ Isẹri Jihova, ‘ahwo oheri’—enọ i bi fu uke kẹ Ọghẹnẹ—a re ‘se omai ẹkoko thesiwa’ ẹsejọ. (Olezi 119:51) Rekọ ma tẹ be lẹ, ma rẹ sae kareghẹhọ eme iwoma jọ nọ a jọ Ebaibol ta, ma vẹ rọ ere “wo oma osasọ.” (Olezi 119:52) Evaọ etoke elẹ mai, ma rẹ sae kareghẹhọ uzi Ikereakere hayo ehri-uzi jọ nọ o rẹ kẹ omai omosasọ gbe aruọwha nọ ma gwọlọ evaọ uyero obẹbẹ.

16. Eme idibo Ọghẹnẹ a ri ru hu ghelọ ukpokpoma?

¹⁶ Otu omoya nọ i je se ọso-ilezi na ẹkoko na yọ emọ Izrẹl—ahwo orẹwho nọ o rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ no. U yoma kẹhẹ! Rekọ a joma rọ aro kele ai vievie he, joma gbae mu inọ ma rẹ nya siọ uzi Ọghẹnẹ ba ha. (Olezi 119:51) Evaọ etoke ukpokpoma Nazi gbe olahiẹ itieye na efa evaọ ikpe na kpobi na, idibo Ọghẹnẹ buobu a se inọ a rẹ nya siọ izi gbe ehri-izi Ẹme Ọghẹnẹ ba ha. (Jọn 15:18-21) Yọ o rrọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ re a yo ẹme kẹ Jihova, keme ijaje riẹ e wọhọ emamọ ile omosasọ kẹ omai.—Olezi 119:54; 1 Jọn 5:3.

Hae Kẹ Uyere Fiki Ẹme Jihova

17. Eme ovuhumuo nọ ma re wo kẹ ẹme Ọghẹnẹ o rẹ wọ omai ru?

¹⁷ Ma re dhesẹ uyere mai kẹ ẹme Ọghẹnẹ ẹkwoma ekoko ẹme na. (Olezi 119:57-64) Ọso-ilezi na ọ ‘ya eyaa inọ o re koko eme ỌNOWO na,’ yọ o je tube ‘tovrẹ eva udevie aso re o yere Ọghẹnẹ kẹ ijaje Riẹ nọ i kiete.’ Ma tẹ kpama eva aso, o rẹ jọ emamọ uvẹ nọ ma re ro yere Ọghẹnẹ evaọ olẹ. (Olezi 119:57, 62) Ovuhumuo nọ ma re wo kẹ ẹme Ọghẹnẹ o rẹ wọ omai gwọlọ uwuhrẹ riẹ je ru omai wereva wọhọ ‘egbẹnya otu nọ e be dhozọ ỌNOWO na’—ahwo nọ a wo uvi ozodhẹ kẹ Ọghẹnẹ. (Olezi 119:63, 64) Oria ofa ovuovo o riẹ nọ a re jo duku emamọ egbẹnyusu itieye na ha.

18. Ẹvẹ Jihova ọ rẹ rọ kuyo elẹ mai okenọ ‘ifi ahwo muomu e tẹ gba omai’?

¹⁸ Ma tẹ rehọ udu mai kpobi lẹ jẹ rehọ oma kpotọ yare Jihova re o wuhrẹ omai, yọ ma be ‘yare ọriẹruo riẹ’ re ma ruẹse reawere aruoriwo riẹ. O roja gaga re ma lẹ okenọ ‘ifi ahwo muomu e tẹ gba omai.’ (Olezi 119:58, 61) Jihova ọ rẹ sai bru ifi awhaha erọ ewegrẹ re o kẹ omai ufuoma nọ ma rẹ rọ ruabọhọ usiuwoma ota Uvie na gbe iruo aru-ilele na. (Matiu 24:14; 28:19, 20) Onana u dhesẹ oma via unuẹse buobu no evaọ erẹwho nọ a jọ whaha iruo mai.

Fi Eva họ Ẹme Ọghẹnẹ

19, 20. Ẹvẹ o sai ro woma re ma ruẹ uye?

¹⁹ Eva nọ ma re fihọ Ọghẹnẹ gbe ẹme riẹ u re fi obọ họ kẹ omai thihakọ ọbẹwẹ jẹ ruabọhọ oreva riẹ uruo. (Olezi 119:65-72) Dede nọ otu oheri a “rehọ erue rai thoviẹ” ọso-ilezi na, ọ so nọ: “Uwoma re mẹ ruẹ uye.” (Olezi 119:66, 69, 71) Ẹvẹ a sae rọ ta nọ u woma re odibo Jihova jọ ọ ruẹ uye?

²⁰ Ma tẹ be ruẹ uye, ma re bo se Jihova, oyena u re si omai kẹle iẹe. Ẹsejọhọ ma sae raha oke ziezi ro wuhrẹ Ebaibol na vi epaọ ọsosuọ jẹ daoma gaga re ma fi oware nọ ma bi wuhrẹ na họ iruo. Onana o rẹ wha evawere ilogbo ze. Rekọ ẹvẹ o rẹ jọ otẹrọnọ uye hayo odawọ nọ u te omai na o fere oghẹrẹ iruemu iyoma jọ nọ ma wo via, wọhọ okpakpa hayo omoya? Avọ olẹ osegboja gbe obufihọ Ebaibol na gbe ẹzi Ọghẹnẹ, ma rẹ sai fi iruemu iyoma itieye na kparobọ jẹ ‘whẹ uruemu okpokpọ na họ oma’ ziezi. (Ahwo Kọlọsi 3:9-14) Ofariẹ, ẹrọwọ mai ọ rẹ ga ziezi nọ ma te thihakọ okpẹtu. (1 Pita 1:6, 7) Pọl o wo erere no ikpokpoma nọ i te rie ze keme i ru rie fi eva họ Jihova ziezi. (2 Ahwo Kọrint 1:8-10) Kọ ma be kẹ uye-oruẹ uvẹ re o jọ oma mai ru emamọ iruo?

Fi Eva họ Jihova Ẹsikpobi

21. Eme ọ rẹ via okenọ Ọghẹnẹ o te ru oma vo otu omoya?

²¹ Ẹme Ọghẹnẹ ọ kẹ omai emamọ otọhotọ nọ ma re ro fi eva họ Jihova. (Olezi 119:73-80) Ma te gine fi eva họ Ọnọ ọ ma omai, ma re du vuoma ha. Dede na, fiki eware nọ amọfa a bi ru, ma gwọlọ omosasọ, yọ ẹsejọ ma rẹ sae lẹ inọ: “Jọ oma o vuọ enọ ekare erọ Ọghẹnẹ.” (Olezi 119:76-78) Jihova o te ru oma vo ahwo otiọye na, onana u re rovie idhere iyoma rai fihọ, o vẹ wha orufuọ se odẹ ofuafo riẹ. O rẹ sai mu omai ẹro inọ enọ e be lahiẹ ahwo Ọghẹnẹ a wo uvumọ erere he. Wọhọ oriruo, a sai ti si Isẹri Jihova no otọakpọ na ha, enọ e rehọ udu rai kpobi fi eva họ Ọghẹnẹ na.—Itẹ 3:5, 6.

22. Edhere vẹ ọso-ilezi na ọ rọ wọhọ “oviẹ-udi nọ o rọ eva iwiri”?

²² Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹ bọ eva nọ ma fihọ Ọghẹnẹ ga okenọ a te bi kpokpo omai. (Olezi 119:81-88) Fikinọ otu oheri a je kpokpo iei, ọso-ilezi na ọ tẹ wọhọ “oviẹ-udi nọ o rọ eva iwiri.” (Olezi 119:83, 86) Evaọ oke anwae, a jẹ hai fi ame, udi, gbe eware itieye na họ ilolo nọ a rehọ oviẹ-arao ru. A gbe fi uvumọ oware họ eva rai hi, ilolo nana i ve si dhẹgo nọ a te fi ai họ uwou nọ iwiri e vọ. Kọ ọbẹwẹ hayo ukpokpoma u re ru owhẹ jọ wọhọ “oviẹ-udi nọ o rọ eva iwiri”? Otẹrọ ere, fi eva họ Jihova jẹ lẹ nọ: “Jọ eva uyoyou ulogbo ra siwi uzuazọ mẹ, re me koko [ekareghẹhọ] nọ i no unu ra ze.”—Olezi 119:88.

23. Eme ma ta ẹme kpahe no evaọ ẹkiẹriwo Olezi avọ 119:1-88 na, kọ didi onọ ma rẹ nọ oma mai nọ ma bi ti wuhrẹ Olezi avọ 119:89-176 na?

²³ Oware nọ ma wuhrẹ no evaọ abọ ọsosuọ ọrọ Olezi avọ 119 na u dhesẹ nọ Jihova o re dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ idibo riẹ keme a fi eva họ ẹme riẹ a te je wo uyoyou kẹ ijaje riẹ, ekareghẹhọ riẹ, gbe izi riẹ. (Olezi 119:16, 47, 64, 70, 77, 88) Eva e rẹ were iẹe inọ enọ e be gọe a bi koko ẹme riẹ. (Olezi 119:9, 17, 41, 42) Nọ who bi rẹro ewuhrẹ abọ nọ o kiọkọ ọrọ olezi nana, whọ rẹ sae nọ oma ra nọ, ‘Kọ mẹ be kẹ ẹme Jihova uvẹ re o jọ elo kẹ edhere mẹ?’

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Eme uvi evawere o rehọ oma hwa?

• Ẹvẹ ẹme Jihova o re ro ru omai jọ fuafo evaọ abọ-ẹzi?

• Idhere vẹ ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ kẹ aruọwha gbe omosasọ?

• Fikieme ma re ro fi ẹrọwọ họ Jihova gbe ẹme riẹ?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

Rut, Rehab, gbe izoge Hibru nọ a mu kpohọ igbo obọ Babilọn na a ‘rehọ ẹme Ọghẹnẹ ta họ oma rai obọ’

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]

Pọl ọ ta ẹme ududu ‘kpahe ekareghẹhọ Ọghẹnẹ evaọ aro ivie’