Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
AHRẸ 7-13
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 21
Ehrẹ nọ E rẹ Sae Lẹliẹ Ahwo nọ A Rọo No Wo Evawere
w03 10/15 4 ¶5
Ẹvẹ Whọ Sae rọ Jẹ Emamọ Iroro?
Ẹsibuobu, nọ ohwo ọ tẹ rọ okpakpa jiroro, ukuhọ riẹ, ọ rẹ ruẹ nọ iroro nọ ọ jẹ na i kiehọ họ. A jọ obe Itẹ 21:5 vuẹ omai oware nọ o rẹ via. Etẹe ọ ta nọ: “Omaa ohwo nọ o re kru obọ ga, o rẹ riẹ nya hrọ, rekọ ahwo nọ a re bru okpakpa kpobi, a ti kie ruọ uvuhu hrọ.” Wọhọ oriruo, u fo re ọmọzae hayo ọmọtẹ nọ ọ rrọ uzoge o fiẹrohọ otọ gaga re ọ gbẹ rọ okpakpa ruọ orọo ho. O gbẹ rrọ ere he, ọ tẹ rrọ okpakpa rehọ ohwo nọ o you ho, ukuhọ riẹ ọ rẹ vioja riẹ. Nwanọ ẹme nọ ọzae jọ nọ a re se William Congreve nọ ọ jọ akpọ evaọ etoke ikpe 1701 rite 1800 ọ ta oye. Ọ ta nọ: “Nọ ohwo ọ tẹ la ruọ orọo, ọ sae vioja riẹ uwhremu na.”
g 7/08 7 ¶2
Epanọ Eware E Sae rọ Riẹ Nya Evaọ Orọo
Wo omaurokpotọ. “Wha rehọ ẹwhọ hayo omorro ru oware ovo ho, rekọ avọ omaurokpotọ wha rri amọfa inọ a rro vi owhai.” (Ahwo Filipai 2:3) Ahwo buobu nọ a rọo no nẹnẹ na, a re dhe ẹwhẹwhọ fiki omorro ọzae hayo aye na. Nọ ẹbẹbẹ ọ tẹ rrọ otọ, ohwo nọ ọ wha ẹbẹbẹ na ze ọ rẹ mae jọ ezae-avọ-eyae jọ oja, ukpenọ a rẹ gwọlọ epanọ a re ro ku ẹme na họ. Rekọ nọ a te wo omaurokpotọ, ọzae hayo aye na o ti si ikẹ hẹ inọ ọye ọ be mae riẹ ru nọ ẹmẹme jọ ọ tẹ rrọ otọ.
“Wereva Fiki Aye nọ Whọ Rehọ Evaọ Oke Ọmoha”
13 Kọ ẹvẹ otẹrọnọ idhọvẹ e rrọ orọo fiki edhere nọ imava na a bi yeri kugbe ohwohwo? Eduku ifue o gwọlọ omodawọ. Wọhọ oriruo, o sae jọnọ ẹme ọgaga nọ ọzae avọ aye a rẹ kpahe kẹ ohwohwo u zihe ruọ uruemu rai no. (Itẹ 12:18) Wọhọ epanọ ma ta evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, onana o rẹ sae raha orọo. Itẹ Ebaibol jọ o ta nọ: “Uwoma re ohwo ọ ria eva udhedhẹ, vi ikpenọ ọ rẹ ria kugbe aye ọgbẹme avọ ofu.” (Itẹ 21:19) Whọ tẹ rrọ aye nọ ọ rrọ orọo utioye na, nọ oma ra, ‘Kọ uruemu mẹ u bi ru ei bẹbẹ kẹ ọzae mẹ re ọ jọ gb’omẹ?’ Ebaibol e ta kẹ ezae nọ: “Wha you eyae rai, re wha se ae ba ekpokpo.” (Ahwo Kọlọsi 3:19) Whọ tẹ rrọ ọzae, nọ oma ra, ‘Kọ mẹ yọ ọzae nọ ọ rẹ sasa oma kẹ aye mẹ hẹ, nọ u bi ru ei gwọlọ omosasọ evaọ oria ofa?’ Uzẹme, u wo oware ovo nọ ohwo ọ rẹ ta nnọ o lẹle riẹ gbe-ọfariẹ nọ a rẹ rọ j’ame wozẹ iẹe abọ họ. Ghele na, uzẹme na inọ ọfariẹ-ogbe ọ sae via u dhesẹ epanọ u wuzou te re imava-orọo a keria kugbe ta ẹme kpahe ebẹbẹ rai.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Ẹmẹvo Uvie Ọghẹnẹ Nọ A Jọ Ẹrẹriẹ Na Ruẹ U Rugba No
9 Jesu gbẹ rrọ ọzae ẹdẹ nọ ọ keria ehru eketekete he, obọnana Ovie nọ o wo ẹgba ọ rrọ. A dhesẹ i rie wọhọ nnọ ọ rrọ ehru anyenya dhẹ—onọ a re ro dhesẹ ẹmo evaọ Ebaibol na. (Itẹ 21:31) Eviavia 6:2 o ta nọ: “Nọ me ri, mẹ tẹ ruẹ esi ọfuafo yọ, ọnọ ọ be dhẹ e na o kru uzei họ obọ; a tẹ rehọ etu-uvie kẹe nọ ọ be dhẹ vrẹ yọ o kpe avọ obọ-okparọ.” Ofariẹ, Devidi ọso-ilezi na o kere kpahe Jesu nọ: “ỌNOWO o re ti vi ọkpọ-ẹroo ogaga ra no Zayọn tha, jọ eva evie ewegrẹ ra tahọ ae obọ!”—Olezi 110:2.
Odhesẹvia
Ẹvẹ Isẹri Jihova A Rri Orọo-Ofa?
Ma re ru lele ẹme nọ Ebaibol na ọ ta kpahe orọo gbe orọo-ofa. Ọghẹnẹ ọ to orọo họ re ọzae-avọ-aye a jọ kugbe bẹdẹ bẹdẹ. Oware nọ Ebaibol na ọ ta nọ o rẹ sae fa orọo họ ọfariẹ-ogbe.—Matiu 19:5, 6, 9.
Kọ Isẹri Jihova a re fiobọhọ kẹ ahwo nọ a bi wo ẹbẹbẹ evaọ orọo rai?
Ee, evaọ idhere nọ ma be te fodẹ na:
Ebe. Ẹsikpobi ma rẹ jọ ebe mai kere kpahe eware nọ i re ru orọo jọ gaga, makọ erọo nọ e be gwọlọ fa no dede. Wọhọ oriruo, se izoeme nana “Maintaining Commitment in Your Marriage,” “How to Forgive,” gbe “Epanọ Imava-Orọo A Sae rọ Wariẹ Fievahọ Ohwohwo.”
Iwuhrẹ. Ma rẹ jọ iwuhrẹ mai gbe ikokohọ esese gbe ilogbo ta kpahe ehrẹ Ebaibol nọ ahwo nọ a rọo no a rẹ sai fihọ iruo.
Ekpako ukoko. Ekpako ukoko a rẹ rọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ enọ e rọo no. Wọhọ oriruo, a rẹ rọ eria ikere wọhọ Ahwo Ẹfisọs 5:22-25 ro fiobọhọ kẹ ae.
Kọ ekpako ukoko a rẹ kẹ Osẹri Jihova udu re ọ fa orọo riẹ?
Ijo. O tẹ make rọnọ ekpako ukoko a bi fiobọhọ kẹ ọzae-avọ-aye jọ nọ i wo ẹbẹbẹ evaọ orọo rai, a wo udu nọ a rẹ rọ vuẹ ae oware nọ a re ru hu. (Ahwo Galesha 6:5) Ghele na, otẹrọnọ ohwo jọ ọ salọ nọ ọ rẹ fa orọo riẹ orọnikọ fiki ofariẹ-ogbe he wọhọ epanọ Ebaibol na ọ ta, ohwo yena o wo ufuoma nọ ọ rẹ rọ wariẹ rọo ho.—1 Timoti 3:1, 5, 12.
Ẹvẹ Isẹri Jihova a rri ẹhẹriẹ?
Ebaibol na ọ tuduhọ enọ e rọo no awọ re a talamu ọzae hayo aye rai o tẹ make rọnọ eware e be riẹ nya tere he. (1 Ahwo Kọrint 7:10-16) Ebẹbẹ orọo buobu e rẹ sai kuhọ nọ ọzae-avọ-aye a tẹ be hae lẹ ẹsikpobi, fi ehrẹ Ebaibol họ iruo, je dhesẹ uyoyou kẹ ohwohwo.—1 Ahwo Kọrint 13:4-8; Ahwo Galesha 5:22.
Rekọ nọ eware i te yoma vrẹta wọhọ epanọ ma be te fodẹ na, Ileleikristi jọ a salọ nọ a rẹ hẹriẹ no ọzae hayo aye rai:
Nọ ohwo ọ gbẹ be rọwo nọ ọ rẹ rẹrote uviuwou riẹ hẹ.—1 Timoti 5:8.
Nọ uzuazọ ohwo ọ tẹ rrọ ọza.—Olezi 11:5.
Nọ ohwo ọ tẹ be whaha ọrivẹ-orọo riẹ egagọ Jihova. Wọhọ oriruo, ọzae hayo aye ọ sae gba orivẹ-orọo riẹ nọ ọ rrọ Osẹri Jihova na họ re ọ raha uzi Ọghẹnẹ. Nọ o tẹ via ere, ọnọ a bi kpokpo na ọ sae jiroro nọ ọ rẹ hẹriẹ no ọzae hayo aye riẹ re ọ sai dhesẹ nọ “Ọghẹnẹ họ osu nọ ma re yoẹme kẹ orọnikọ ahwo ho.”—Iruẹru Ikọ 5:29.
AHRẸ 14-20
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 22
Ehrẹ nọ I re Fiobọhọ kẹ Esẹgbini Yọrọ Emọ Rai Ziezi
Kọ A te Gọ Ọghẹnẹ nọ A tẹ Rro Ze No?
7 Otẹrọnọ wha rọo no yọ wha gwọlọ yẹ emọ, wha nọ omarai onọ nana: ‘Kọ ma wo omaurokpotọ je kru egagọ Ọghẹnẹ ga te epanọ Jihova o re ro mu ọmọ họ omai obọ?’ (Ol. 127:3, 4) Whọ tẹ rrọ ọsẹ hayo oni, nọ omara nọ: ‘Kọ me bi wuhrẹ emọ mẹ inọ u wuzou gaga re a gobọ iruo?’ (Ọtausi. 3:12, 13) ‘Kọ me bi wuhrẹ emọ mẹ epanọ a rẹ rọ whaha eware nọ e rẹ wha ebẹbẹ se ai gbe ọfariẹ-ogbe nọ ọ da akpọ Setan fia nẹnẹ?’ (Itẹ 22:3) Uzẹme riẹ họ, whọ rẹ sae thọ emọ ra no ebẹbẹ kpobi nọ i ti te ai hi. Ọsẹgboni ọvuọvo ọ sai ru onana ha. Rekọ whọ sai wuhrẹ emọ ra oghẹrẹ nọ a re ro fi ehrẹ nọ e rrọ Ebaibol họ iruo nọ a tẹ nyaku ebẹbẹ evaọ obaro. (Se Itẹ 2:1-6.) Wọhọ oriruo, nọ ohwo uviuwou na jọ o te kie no ukoko Ọghẹnẹ, rehọ Ebaibol na wuhrẹ emọ ra inọ u wuzou gaga re a ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ evaọ oke utiona. (Ol. 31:23) Otẹrọnọ ohwo jọ evaọ uviuwou rai hayo ohwo jọ nọ ọ kẹle owhai gaga o whu, rehọ Ebaibol na wuhrẹ emọ ra epanọ Ẹme Ọghẹnẹ ọ sae rọ kẹ ohwo omosasọ je ru udu tei otọ evaọ oke utiona.—2 Kọr. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.
Whai Esẹgbini—Wha Wuhrẹ Emọ Rai re A You Jihova
17 Kaki mu emọ ra họ ewuhrẹ. Esẹgbini a te mu emọ rai họ ewuhrẹ evaọ okenọ a gbẹ maha gaga, u re fiobọhọ ziezi. (Itẹ 22:6) Roro kpahe Timoti nọ o je lele Pọl ukọ na kpohọ erẹ usi uwoma ota uwhremu na. Oni Timoti nọ a re se Yunisi avọ oni-ode riẹ Lọis a wuhrẹ i rie “no oke ọmọfofa ze.”—2 Tim. 1:5; 3:15.
18 Ọzae-avọ-aye ọfa jọ evaọ obọ Côte d’Ivoire nọ a re se Jean-Claude avọ Peace a daoma wuhrẹ emọ ezeza rai kpobi fihọ edhere Jihova, onọ u ru nọ a ro wo uyoyou kẹ Jihova jẹ be gọe. Eme o fiobọhọ kẹ ae? A ru lele oriruo Yunisi avọ Lọis. A ta nọ, “Ma re fi Ẹme Ọghẹnẹ họ udu emọ mai no emọfofa ze, nọ ma tẹ nwani yẹ ai no.”—Izie. 6:6, 7.
19 Eme u dhesẹ re who fi Ẹme Jihova “họ udu” emọ ra? Onana u dhesẹ nọ who re “wuhrẹ ai je dhe oware nọ who bi wuhrẹ ai na ẹwẹwariẹ.” Re esẹgbini a sai ru onana, a rẹ raha oke kugbe emọ eboba rai kẹse kẹse. Ofu ọ rẹ sai dhe esẹgbini na re a dhe ẹme ọvona ẹwẹwariẹ. Rekọ a rẹ daoma kareghẹhọ nọ onana yọ edhere nọ a re ro fiobọhọ kẹ emọ rai wo otoriẹ Ẹme Ọghẹnẹ je fi ei họ iruo.
Whae Esẹgbini, Wha Fi Emamọ Oriruo Hotọ kẹ Emọ Rai
Uzẹme riẹ họ, ọmaha yọ ọmaha. Emọ jọ a rẹ họre uthu gaga, yọ ababọ areghẹ o re kpokpo ejọ. (Emuhọ 8:21) Kọ eme esẹgbini a sai ru ro fiobọhọ kẹ emọ rai? Ebaibol ọ ta nọ: “Ugheghẹ o vọ udu ọmaha, rekọ ọkpọ ọwhọkuo o re si ei no oma riẹ thethabọ.” (Itẹ 22:15) Nẹnẹ ahwo jọ a re roro nọ a te bi kpe ọmọ yọ a bi gboja kẹe, anọ okenọ a jẹ hae rọ fa ọmọ ọ vrẹ no. Ebaibol ọ vuẹ omai nọ Ọghẹnẹ o mukpahe ozighi yọ re a lahiẹ ohwo ọ rẹ were iẹe vievie he. Rekọ ẹsejọ nọ a tẹ fodẹ “ọkpọ,” yọ a be ta kpahe udu nọ Jihova ọ kẹ esẹgbini re a kpọ emọ rai họ yọ a re ru onana evaọ edhere oyoyou. Esẹgbini a re rolobọ kẹ emọ rai hi nọ a te ru thọ. A rẹ whọku emọ rai fikinọ a you rai yọ a gwọlọ nọ eware i woma kẹ ae.—Ahwo Hibru 12:7-11.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Jọ Eva E Were Owhẹ Fiki Iruo ra Evaọ Ukoko Na
11 Epọvo na re, ma tẹ be rọ ẹgba mai kpobi ru iruo nọ a kẹ omai evaọ ukoko Jihova, eva e te were omai gaga. Hae ‘rọ oke kpobi’ ta usi uwoma na, jẹ daoma ra kpobi evaọ iruo ukoko na. (Iruẹru 18:5; Hib. 10:24, 25) Hae ruẹrẹ oma kpahe kẹ ewuhrẹ ziezi re whọ hae jẹ kẹ uyo nọ o rẹ bọ inievo na ga. A tẹ kẹ owhẹ ẹme evaọ ewuhrẹ udevie-oka, sei gboja. Nọ a tẹ kẹ owhẹ iruo jọ evaọ obọ Ọgwa Uvie, hai kaki te obei. Whọ dhẹ siọ iruo evo ba ha, ere whọ te rọ jọ ohwo nọ a rẹ rẹroso. Who du rri iruo nọ a kẹ owhẹ nọ i wuzou tere he he, inọ i te oware nọ whọ rẹ raha oke fihọ họ. Daoma riẹ epanọ who re ro ru iruo nọ a kẹ owhẹ ziezi. (Itẹ 22:29) Whọ tẹ be romakẹ iruo ukoko na je bi ru iruo nọ a kẹ owhẹ ziezi, whọ te nyaharo ziezi evaọ ukoko na yọ eva e te were owhẹ gaga re. (Gal. 6:4) U ti je ru nọ who ti ro lele inievo efa ghọghọ nọ ae omarai a te wo uvẹ-iruo nọ whọ gwọlọ evaọ ukoko na.—Rom 12:15; Gal. 5:26.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Eme Me re Ru Otẹrọnọ Mẹ Thọ Uzi Jọ nọ Ọsẹgboni Mẹ A Fihọ?
Evaọ uviuwou, enwenọ esẹgbini kpobi a re fi izi họ nọ emọ rai a re koko. Wọhọ oriruo, a sai fi oke họ nọ emọ rai a re ro no ore te uwou, unu euwa nọ a rẹ rọ nẹ ifonu hayo ekọmputa, oghẹrẹ nọ a re yerikugbe amọfa gbe eware itieye na efa.
Eme who re ru otẹrọnọ whọ thọ uzi jọ nọ ọsẹgboni ra a fihọ? Dede nọ whọ sai nwene oware nọ o via na ha, whọ sae daoma ru epanọ eware i gbe ro yoma viere he. Uzoẹme nana u ti fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ epanọ who re ro ru onana.
Oware nọ u fo nọ who re ru hu
Nọ whọ tẹ thọ uzi jọ nọ ọsẹgboni ra a fihọ yọ a riẹ hẹ, udu ra o sai vuẹ owhẹ nọ whọ ko oware nọ who ru na dhere ae.
Nọ ọsẹgboni ra a tẹ riẹ nọ whọ thọ uzi jọ nọ a fihọ, whọ sae gu unoma hayo ta nọ ohwo jọ o ru nọ whọ rọ thọ uzi na.
Evaọ usu eware ivẹ nana nọ ma fodẹ na, ọvuọvo o woma ha. Fikieme? Keme nọ whọ tẹ ko oware nọ who ru dhere hayo gu unoma, u re dhesẹ nọ who ri wo areghẹ tere he. Onana u ti ru nọ ọsẹgboni ra a te rọ rehọ ubiẹro ọmaha rri owhẹ.
“Nọ who te gu ọrue yọ ẹbẹbẹ na u ri kuhọ họ. A sae riẹ uzẹme ẹme na ẹdẹfa, yọ oyena o te mai yoma keme uye nọ a te kẹ owhẹ o te ga vi epanọ o hae jọ orọnọ whọ ta uzẹme na ovavo.”—Diana.
Oware nọ u fo nọ who re ru
Rọwo nọ who ru thọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọnọ ọ be ko izieraha riẹ dhere ọ te kparobọ họ.” (Itẹ 28:13) Ọsẹgboni ra a riẹ nọ whọ sae ru oware thọ ẹsejọ. Rekọ a gwọlọ nọ whọ rẹ ta uzẹme kẹ ae.
“Ọsẹgboni ra a te re ohrọ ra nọ whọ tẹ ta uzẹme kẹ ae. Nọ a tẹ ruẹ nọ whọ be hae daoma ta uzẹme ẹsikpobi, u ti ru nọ a ti ro fievahọ owhẹ ziezi.”—Olivia.
Wou unu. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha rọ omaurokpotọ gọ ẹgọ.” (1 Pita 5:5) O gwọlọ omaurokpotọ re ohwo ọ sai wou unu jẹ siọ inoma ba egu.
“Ahwo nọ a re gu inoma ẹsikpobi, oziẹbro-iroro rai o re gbe ru iruo ho. Keme ẹmẹrera na, udu rai u re gbe brukpe ae hi nọ a tẹ maki bi ru oware uyoma dede.”—Heather.
Jẹ ọwhọkuo nọ a te kẹ owhẹ rehọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Gaviezọ kẹ uthubro.” (Itẹ 8:33) Nọ ọsẹgboni ra a tẹ whọku owhẹ hayo kẹ owhẹ uye, whọ go ho, ukpoye ru oware kpobi nọ a ta kẹ owhẹ nọ who ru.
“Epanọ whọ go kpahe uye nọ a kẹ owhẹ te, ere eware i ti yoma te. Fikiere daoma jẹ ọwhọkuo nọ a kẹ owhẹ na rehọ.”—Jason.
Ru eware nọ a sae rọ wariẹ fievahọ owhẹ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha ba uruemu anwae na no oma, onọ o rọwokugbe oghẹrẹ uzuazọ nọ wha je yeri vẹre.” (Ahwo Ẹfisọs 4:22) Daoma hai ru eware nọ e rẹ lẹliẹ ọsẹgboni ra wariẹ fievahọ owhẹ.
“Nọ whọ tẹ be hae daoma ru oware nọ u fo je dhesẹ kẹ ọsẹgboni ra nọ whọ te gbẹ wariẹ oware uyoma nọ who ru hu, ẹmẹrera na ọsẹgboni ra a vẹ te wariẹ fievahọ owhẹ.”—Karen.
OWARE JỌ NỌ U RE FIOBỌHỌ: Re who dhesẹ nọ a sai fievahọ owhẹ, whọ sai ru eware efa kugbe eware nọ a ta kẹ owhẹ nọ who ru. Wọhọ oriruo, ẹdẹfa nọ who te kpohọ oria, whọ sai rehọ ifonu se ọsẹgboni ra nọ whọ tẹ ruọ edhere no, o tẹ make rọnọ whọ kake ruọ edhere dede. Onana u re ru ae riẹ nọ, ‘whọ ginẹ gwọlọ nọ a wariẹ fievahọ owhẹ.’
Ẹme nọ ehwa ra a ta
“Nọ whọ gbẹ vuẹ ọsẹgboni ra uzẹme oware nọ who ru hu, yọ ọrue who bi gu na. Uwhremu na, uzẹme oware nọ who ru na o te bẹre lahwe, yọ oyena o te mai yoma kẹ owhẹ vi ẹsenọ whọ hae te ta uzẹme na ovavo.”—Darius.
“Nọ ma te gu oware nọ ma ru fihọ omọfa uzou, u re dhesẹ nọ ma ri wo areghẹ tere he. Yọ onana o sai ru nọ ọsẹgboni mai a gbe ro fievahọ omai hi, keme a te rrọ ubiẹro ọmaha rri omai.”—Sierra.
Ọkiẹkpemu: Eme me re ru otẹrọnọ mẹ thọ uzi jọ nọ ọsẹgboni mẹ a fihọ?
Rọwo nọ who ru thọ. Ọsẹgboni ra a riẹ nọ whọ sae ru oware thọ ẹsejọ. Rekọ a gwọlọ nọ whọ rẹ ta uzẹme kẹ ae.
Wou unu. O gwọlọ omaurokpotọ re ohwo ọ sai wou unu jẹ siọ inoma ba egu.
Jẹ ọwhọkuo nọ a te kẹ owhẹ rehọ. Nọ ọsẹgboni ra a tẹ whọku owhẹ hayo kẹ owhẹ uye, ru oware nọ a ta na.
AHRẸ 21-27
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 23
Ehrẹ nọ I re Fiobọhọ kẹ Ohwo nọ Ọ Gwọlọ Da Udi nọ U re Mu
Wo Eriwo Owowa Kpahe Idi Nọ I Re Mu
5 Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ohwo ọ rẹ da udi rekọ ọ vẹ yọrọ oma re ọ seba ẹda te epanọ o re ro kpo geligeli? Ahwo jọ a tẹ make da no ohiohiẹ rite owọwọ, u re nuhu ai hi. Rekọ, ohwo o te roro nnọ re ọ da idi buobu o kare enwoma yọ ọ be viẹ omobọ riẹ họ. (Jerimaya 17:9) Ẹmẹrera na, ọ gbẹ da udi hi, oma o rẹ riẹe ru hu, o ve ti mu ‘oma họ ẹrọkẹ idi-eda.’ (Taitọs 2:3) Kpahe epanọ ohwo o re ro zihe ruọ ọgbidi, okere-ebe na Caroline Knapp, ọ ta nọ: “Ẹmẹrera uruemu na u re ro muhọ, avọ ẹghẹ, nọ a rẹ kaki rri mu hu.” Idieda-thomawa ghinọ agbefẹ oyoma!
6 Je roro kpahe unuovẹvẹ Jesu: “Wha yọrọ oma rai ogbẹrọ ere he emuọriọ obuobu gbe edada ibuobu, gbe iroro akpọ na, i ve ti ru owhai zoruẹ, re ẹdẹ ọyena ọ se owhai ba emu idudhe wọhọ agbefẹ. Keme ere o re zi mu ai kpobi nọ erọ evaọ akpọ na soso.” (Luk 21:34, 35) Ohwo o re du kpo geligeli tao ho re udi u te ru ei jọ dokpodokpo gbe ọyẹlẹ—evaọ abọ-iwo gbe abọ-ẹzi. Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ẹdẹ Jihova o du lahwe ẹsiẹsiẹ yena u je di ei fihọ uyero yena?
it-1 656
Udi nọ A rẹ Da Vrẹta
Ọghẹnẹ o mukpahe udi nọ a rẹ da vrẹta. Ebaibol ọ vuẹ omai nọ ohwo nọ ọ rẹ da udi te epanọ u re ro mu ei, ọ rẹ were Jihova vievie he. Solomọn nọ o kere obe Itẹ, ọ nabe fodẹ oware nọ o rẹ via kẹ ohwo nọ ọ da udi no nọ udi u bi mu. Yọ ẹme nọ ọ ta o rọwokugbe eme nọ ahwo nọ a wuhrẹ kpahe udi ogaga a ta. A jọ obe Itẹ si omai ozọ nọ: “Ono uye o rrọ oma? Ono oma o be riẹ ru hu? Ono ọ rẹ whọ ẹwhọ? Ono o re gu kpenẹ avọ enẹ? Ono emela e rrọ oma gheghe gheghe? Ono aro riẹ ọ be ware? Enọ i re no akotọ udi hi; enọ e rẹ gwọlọ enwaene nọ a gua. Who rri ekọlọ ọwawae enwaene he nọ o bi lo evaọ egho na [enwaene nọ whọ ruẹ, nọ whọ gbẹ re dae no ho, oma o rẹ riẹ owhẹ ru hu], je su malẹ kpobọ eva na [koyehọ enwaene nọ ọ rẹ were gaga], keme evaọ ukuhọ riẹ o rẹ rowo wọhọ araomuomu, je wo obi wọhọ ọriwhẹ [udi nọ a rẹ da vrẹta ọ sae kẹ ohwo ẹyao (wọhọ oriruo, udi ọ rẹ raha edhẹ ohwo no). Ere ọvo ho, ohwo nọ ọ jẹ hae da udi gaga vẹre, ọ tẹ seba no, oma riẹ kpobi o re ru ei whọhọ whọhọ keme ọ gbẹ be da udi epanọ ọ jẹ da vẹre he. Udi nọ a rẹ da vrẹta dede ọ sai tube kpe ohwo no].” Obe Itẹ ọ tẹ jẹ ta re nọ: “Ibiaro ra e te ruẹ eware nọ i fioka ha [udi u te mu ohwo họ emu no, ẹvori na ọ vẹ raha no, ọ rẹ gbẹ riẹ oware nọ o bi ru hu; iruemu jọ nọ ọ be gba omariẹ re ọ seba eru o ve mu ae họ eru; ohwo nọ udi u bi mu, ọ rẹ ruẹ ugbẹruẹ; yọ fikinọ ọ te kareghẹhọ eware jọ nọ e via okenọ ọ da udi no ho, ẹvori riẹ o ve ti mu eware jọ nọ e via ha họ edhesẹ kẹe; udi o rẹ jẹ lẹliẹ ohwo ru eware nọ i woma ha], whọ vẹ te jọ udu ra ta ogbẹta [o ve ti mu eme nọ i woma ha họ ẹta].”—Itẹ 23:29-33; Ho 4:11; Mt 15:18, 19.
A jọ obe Itẹ gbẹ ta kpahe oware nọ o rẹ via kẹ ọgba-udi. Ọ ta nọ: “Whọ vẹ te jọ wọhọ ohwo nọ o kiẹzẹ udevie abade [koyehọ epanọ o rẹ jọ kẹ ohwo nọ ọ be da ame whu evaọ abade, ọ rẹ gbẹ riẹ oware ọvo ho], wọhọ ohwo nọ o kiẹzẹ obehru ọkpọ nọ ọ rrọ udevie okọ ulogbo [epanọ ehru ọkpọ udevie okọ na o re nuhu zighi zighi na, ere ọ rẹ jọ kẹ ọgba-udi re; udi na ọ sai fi uzuazọ riẹ họ ọza, ọ sai wo ekpehre ẹyao wọhọ okie, ọ sai ru ei mu họre ahwo, hayo ru eware iyoma efa]. Ọgba-udi ọ vẹ te ta nọ: ‘A tehe omẹ, rekọ mẹ riẹ hẹ. A kpe omẹ, rekọ mẹ riẹ hẹ [ohwo nọ ọ da udi no o re gu eme kẹ oma riẹ yọ ọ rẹ tubẹ riẹ dede nọ ọ nwa oma ha]. Oke vẹ mẹ te rọwo ze? Mẹ gwọlọ udi ọfa [udi nọ ọ da no na u re fowo iei họ owezẹ. Nọ ọ jẹ rọwo ze, ọ vẹ be gwọlọ udi ọfa keme udi o reria e riẹ oma no].’” Ukuhọ riẹ, ọ vẹ te rrọ umugho nọ o wo kpobi rọ da idi no, uvuhu ọgaga o vẹ te jariẹ oma. Yọ a sai fievahọ iẹe evaọ oria nọ o bi je ru iruo ho keme ọ gobọ iruo ho.—Itẹ 23:20, 21, 34, 35.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Enọ Ahwo nọ A Se Ebe
Wọhọ oriruo, fikinọ ahwo jọ a rẹ re emu gaga, o soriẹ ze nọ a rọ rrọ fuẹfu. Rekọ ẹsikpobi o rẹ jọ ere he. Ẹyao ọ rẹ lẹliẹ ahwo jọ rro oma. Rọkẹ amọfa, ahwo uviuwou rai a rrọ fuẹfu gaga. U te no ere no, u fo re ma kareghẹhọ nọ, ma tẹ ruẹ ohwo nọ o fu ma rẹ nwane riẹ, rekọ whọ tẹ ruẹ ọgbore whọ rẹ riẹ hẹ keme a re kere iei fihọ ovao ha. Oghẹrẹ nọ ohwo o fu te hayo kawo oma te a rẹ rọ riẹ nọ ohwo ọ rro oma rekọ oghẹrẹ nọ ohwo o re lo kẹ emu te, a rẹ rọ riẹ nọ ọgbore. Fikiere orọnikọ oghẹrẹ nọ ohwo ọ rro oma te a rọ riẹ nọ ọgbore he rekọ oghẹrẹ nọ o re ru nọ ọ tẹ ruẹ emu. Ẹsejọ whọ rẹ ruẹ ohwo nọ ọ kawo oma nọ o fu vievie he rekọ ọgbore ọ rrọ. U te no ere no, duọ ẹwho duọ oghẹrẹ nọ a re rri ufuẹfu.
AHRẸ 28–ARIA 3
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 24
Hai Ru Eware nọ E rẹ Lẹliẹ Ẹrọwọ Ra Ga Taure Ẹbẹbẹ O te ti Du Lahwe
it-2 610 ¶8
Ukpokpoma
Oware ọfa nọ ọ be lẹliẹ Ileleikristi thihakọ ebẹbẹ họ, a riẹ nọ eghale buobu i ti te ae evaọ obaro. Jesu ọ ta nọ: “Eva e were enọ a bi kpokpo fiki ẹrẹreokie, keme Uvie odhiwu o rrọ kẹ ae.” (Mt 5:10) Ileleikristi a tẹ kareghẹhọ eyaa ẹkparomatha na jẹ riẹ nọ Jihova nọ ọ ya eyaa na ọ rẹ ta ọrue he, udu o rẹ jọ e rai awọ. Nọ ewegrẹ e tẹ be wọso ae jẹ ta nọ a ti kpe ai no dede, a rẹ gbẹ talamu Jihova ghele. Yọ fikinọ a fi ẹrọwọ họ Jesu gbe oware nọ uwhu riẹ u ru kẹ omai, ozọ uwhu u gbe bi mu ai hi. (Hib 2:14, 15) Fikiere, re Ileleikristi a sai thihakọ ukpokpoma nọ u bi te ae hayo nọ a tẹ be wọso ae, o gwọlọ nọ a re wo ọkpọ iroro Kristi. Ebaibol ọ ta nọ, “Wha wo oghẹrẹ iroro nana nọ Kristi Jesu o wo re na, ọnọ . . . ọ romakpotọ je yoẹme te epanọ o ro whu dede, ẹhẹ, uwhu evaọ ure-oja.” (Fil 2:5-8) “Fiki oghọghọ nọ a fihọ aro [Jesu] o thihakọ ure-oja, ọ daezọ omovuọ họ.”—Hib 12:2; je rri 2Kọ 12:10; 2Tẹ 1:4; 1Pi 2:21-23.
Ghọghọ Makọ Evaọ Oke Obẹbẹ
12 Itẹ 24:10 o ta nọ: “Otẹrọnọ udu u no owhẹ awọ oke uye, yọ ogaga ra utuloho.” Itẹ ọfa o ta nọ: “Eva nọ i wo uweri e rẹ lọhọ ẹzi oma.” (Itẹ 15:13) Udu u no Ileleikristi jọ awọ no te epanọ a ro gbabọ kẹ isase Ebaibol omobọ rai gbe eroro kpahe eme nọ e rrọ Ebaibol. A gbẹ be lẹ elẹ nọ i no udu ze he, a te bi je siomano ibe Ileleikristi efa. U ri vevẹ inọ re a jọ ọkora oke krẹkri o rẹ wha enwoma ze.—Itẹ 18:1, 14.
13 Evaọ abọdekọ riẹ, ma tẹ be tẹrovi eghale nọ ma wo no gbe enọ ma ti wo evaọ obaro o rẹ lẹliẹ omai wo evawere evaọ uzuazọ. Devidi o kere nọ: “Mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ.” (Ol. 40:8) Ma tẹ rẹriẹ ovao ku ebẹbẹ evaọ uzuazọ, u fo ho re ma siọ eware abọ-ẹzi ba. Evaọ uzẹme, iruẹru abọ-ẹzi nọ ma rẹ rọ oma kẹ o rẹ wha omosasọ se omai nọ ma tẹ rọ ọkora. Jihova ọ ta kẹ omai nọ ma rẹ sai wo uvi evawere nọ ma tẹ be hai se Ẹme riẹ kẹse kẹse. (Ol. 1:1, 2; Jem. 1:25) Ma rẹ jọ Ikereakere Efuafo na ruẹ ma vẹ jẹ jọ iwuhrẹ yo “eme ewewere” nọ e rẹ k’omai uduotahawọ gbe evawere.—Itẹ 12:25; 16:24.
Enọ Ahwo Nọ A Se Ebe
Itẹ 24:16 o ta nọ: “Ohwo okiẹrẹe ọ sai kie isiahrẹ, ọ vẹ wariẹ kpama.” Kọ onana o be ta kpahe ohwo nọ ọ rẹ raha uzi unuẹse buobu, rekinọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọvrẹ?
Uzẹme riẹ họ, ẹme nọ oria ikere nana o be ta na oye he. Ukpoye o be ta kpahe ohwo nọ o re kie ruọ ebẹbẹ hayo nọ eware okpẹtu e rẹ via kẹ unuẹse buobu rekọ ọ vẹ wariẹ kpama, koyehọ o ve fi ebẹbẹ yena kparobọ.
Fikiere, orọnikọ Itẹ 24:16 o be ta kpahe uzioraha nọ ohwo o re kie ro ho. Rekọ ebẹbẹ akpọ nọ i re te ohwo no oke te oke. Fiki akpọ oyoma nọ ma rrọ, ohwo okiẹrẹe ọ rẹ sae mọ hayo wo ebẹbẹ efa. Egọmeti ọ rẹ sai gboja kẹe dede fikinọ ọ be gọ Ọghẹnẹ. Rekọ ọ rẹ rẹroso Ọghẹnẹ inọ o ti fiobọhọ kẹe jẹ kẹe ẹgba nọ o re ro thihakọ. Whọ rẹ sae nọ omara nọ, ‘Kọ mẹ gbẹ re rọ ẹro ruẹ no, inọ Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ idibo riẹ?’ Avro ọ riẹ hẹ, “Jihova o re fiobọhọ kẹ enọ i bi kie kpobi jẹ kpare enọ i gbuzou hotọ.”—Ol. 41:1-3; 145:14-19.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Enọ Ahwo Nọ A Se Ebe
Evaọ oke emọ Izrẹl, ọzae ọ tẹ gwọlọ “bọ uwou” riẹ, koyehọ ọ tẹ gwọlọ wo ẹkẹ uviuwou riẹ, u re woma re ọ nọ oma riẹ nọ, ‘Kọ mẹ sae te ko aye gbe emọ nọ ma bi ti yẹ?’ Re o te ti wo aye, ọ rẹ rẹrote idhu riẹ. Oye jabọ nọ Ebaibol ọ Today’s English Version o rọ fa itẹ na gbiae nọ: “Re who te ti wo aye je yẹ emọ, ruẹ nnọ ekakọ ra e who no gbe nnọ whọ sae te ko uviuwou ra.” Kọ ẹme nana o gbe w’iruo nẹnẹ?
Ee. Ọzae nọ ọ gwọlọ wo aye ọ rẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ owha-iruo nana. Oma riẹ ọ tẹ rrọ kọkọ, o re ru iruo. Dede na, orọnikọ thakpinọ ọ rehọ emuore ko uviuwou riẹ ọvo ho. Ebaibol e ta inọ ọzae nọ ọ be sae rẹrote uviuwou riẹ hẹ evaọ abọ-iwo, abọ-ẹzi gbe eware omosasọ o yoma vi ohwo nọ o wo ẹrọwọ họ! (1 Tim. 5:8) Fikiere nọ ọmoha ọ tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ orọo, ọ rẹ nọ oma riẹ nọ: ‘Kọ mẹ sae te ginẹ rẹrote uviuwou? Kọ mẹ ruẹrẹ oma kpahe no re me fi obọ họ kẹ uviuwou gọ Ọghẹnẹ? Kọ mẹ sai ti ru uwuhrẹ Ebaibol kugbe aye gbe emọ mẹ?’ Ebaibol i dhesẹ inọ enana yọ ewha-iruo nọ ọzae uwou-orọo ọ rẹ rẹriẹ ovao ku hrọ.—Izie. 6:6-8; Ẹf. 6:4.
Fikiere ọmoha nọ o bi wo iroro aye ọ rẹ roma totọ roro kpahe ehri-uzi nọ o rrọ Itẹ 24:27 na. Epọvo na re, u re woma re ọmọtẹ ọ nọ oma riẹ sọ ọ ruẹrẹ oma kpahe no re ọ jọ aye uwou-orọo gbe oni. Ọzae avọ aye nọ e rọo obọ a rẹ nọ oma rai enọ evona nọ a tẹ be jiroro emọ. (Luk 14:28) Idibo Ọghẹnẹ a te bi roro kpahe ekpọvio nana o rẹ sai fi obọ họ kẹ ae whaha idhọvẹ a vẹ jẹ reawere emamọ uzuazọ uviuwou.
ARIA 4-10
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 25
Ehrẹ nọ I re Fiobọhọ kẹ Omai Kpọ Ẹrọo Mai
Rọ Ogaga Ẹrọo Ra na Ru Oware Uwoma
6 Obe Itẹ 25:11 o kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ u wuzou re ma salọ oke nọ u fo nọ ma rẹ rọ ta ẹme, o ta nọ: “Ẹme nọ a ta kiehọ ọ wọhọ ibi [apo] igoru nọ a fihọ udevie isiliva.” Apo nọ a rọ igoru ru o re wo erru gaga. A rẹ gbẹ ruẹ obọ erru riẹ hẹ nọ a te fi ei họ omodhe nọ a rọ isiliva ru. Epọvo na re, ma tẹ romatotọ salọ oke nọ u fo nọ ma rẹ rọ ta ẹme, o rẹ sai ru ẹme mai siuru je wo ẹgba ziezi. Evaọ oghẹrẹ vẹ?
7 Ẹme mai ọ sae jọ obufihọ ulogbo kẹ ohwo nọ ma te tae kẹ, rekọ ma gbẹ riẹ oke nọ u fo nọ ma rẹ rọ tae he, ẹme otiọye na ọ sai wiruo ho. (Se Itẹ 15:23.) Wọhọ oriruo, evaọ Asa ọrọ ukpe 2011, otọ nọ u nuhu gbe ame nọ ọ wọ no abade ze ọ raha ikpewho buobu evaọ Japan. Ahwo nọ a whu a bu vi idu ikpegbisoi (15,000). Dede nọ ọraha nana o te Isẹri Jihova re, a rehọ uvẹ kpobi jẹ rehọ ovuẹ Ebaibol sasa erivẹ rai nọ e jọ uweri oma. Ahwo egagọ Buddha buobu nọ a wo uvumọ eriariẹ Ebaibol ho a jọ usu ahwo nana. Inievo mai a rri mu inọ oke nana nọ ọraha na ọ via obọ na yọ okenọ a rẹ rọ vuẹ ahwo nọ imoni rai i whu kpahe ẹruore ẹkparomatha ha. Ukpoye, a tẹrovi epanọ a rẹ rọ rehọ okẹ ẹmeọta rai tuduhọ ahwo na awọ, je dhesẹ no Ebaibol ze kẹ ae oware nọ o soriẹ nọ eware okpẹtu itieye e be rọ via kẹ ahwo nọ a ru oware ovo thọ họ
Rọ Ogaga Ẹrọo Ra na Ru Oware Uwoma
15 Oghẹrẹ nọ ma rọ ta ẹme u wuzou gaga. Okenọ Jesu ọ jọ uwou-egagọ nọ o jọ ẹwho riẹ Nazarẹt ta ẹme kẹ ogbotu jọ, “eme iwoma nọ i [je] no unu riẹ ze i [je] gbe ai unu.” (Luk 4:22) Eme iwoma i re te ohwo nọ o yo rai udu yọ i re sino ogaga ẹrọo mai hi. Ukpoye, eme iwoma nọ ma rọ edhere owowou ta u re tube ru amọfa kake rọwo ẹme mai. (Itẹ 25:15) Ma sae rọ aro kele Jesu ta eme iwoma nọ ma tẹ rrọ wowou, je bi dhesẹ adhẹẹ gbe ororokẹ. Nọ Jesu ọ ruẹ epanọ ogbotu jọ ọ daoma te re a ruẹse gaviezọ kẹe, ohrọ rae o tẹ riẹe, o te “mu ai eware ibuobu họ ewuhrẹ.” (Mak 6:34) Makọ okenọ a jẹ la Jesu eka dede, ọ ta eme edada kẹ ahwo na ha.—1 Pita 2:23.
16 O rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ re ma rọ edhere owowou avọ onaa ta ẹme kẹ ohwo nọ ma riẹ ziezi. Ma re roro nọ ẹbẹbẹ ọ riẹ hẹ re ma ta oware nọ o rrọ omai eva gbiae kẹ ohwo nọ ma riẹ. Ma rẹ sai ru onana kẹ ahwo uviuwou mai hayo ogbẹnyusu ọkpekpe mai jọ evaọ ukoko na. Kọ o jọ Jesu oma nọ u yoma ha re ọ kaunu họ eme kẹ ilele riẹ fikinọ a rrọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ? Vievie! Okenọ ilele riẹ a jẹ vravro kpahe ohwo nọ ọ mae rro, Jesu ọ rọ edhere owowou kpọ ae họ jẹ rọ ọmaha jọ kẹ ae oriruo. (Mak 9:33-37) Ekpako ukoko a sae rọ aro kele Jesu rehọ “ẹzi ẹwolẹ” kẹ ọwhọkuo.—Gal. 6:1.
w95 4/1 17 ¶8
Ẹvẹ Ma Sai ro You Ohwohwo je Fiobọhọ kẹ Ohwohwo?
8 Nọ ma be gọ Jihova na, amọfa a te daoma rọ aro kele emamọ oriruo mai. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ahwo a je wuhrẹ no emamọ uruemu riẹ ze. Iruo usi uwoma na oye o mae jọ Jesu oja yọ ọ jẹ rọ ẹgba riẹ kpobi ru ei. Ọ tubẹ ta nọ usi uwoma na o wọhọ emu kẹe. (Jọn 4:34; Ahwo Rom 11:13) Nọ ma tẹ be rọ ọwhọ ta usi uwoma na, amọfa a rẹ gwọlọ rehọ aro kele omai. Kọ eme whọ rẹ sai ru re ahwo a ruẹ epanọ usi uwoma na o rẹ kẹ evawere te? Orọnikọ ma te rọ epanọ ma be daoma te evaọ usi uwoma ota na ya-oma ha. Rekọ ma sai gbiku emamọ iyẹrẹ nọ ma wo evaọ usi uwoma ota na kẹ amọfa. Nọ who te lele oniọvo jọ kpohọ usi uwoma, daoma fiobọhọ kẹe riẹ epanọ ọ sae rọ ta usi uwoma ruọ ohwo oma gbe evawere nọ o re wo nọ ọ tẹ be vuẹ ahwo kpahe Jihova, Ọghẹnẹ nọ ọ ma eware kpobi na.—Itẹ 25:25.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 399
Ẹwolẹ
Ohwo nọ ọ rrọ wolẹ yọ ohwo nọ o fievahọ Jihova, keme ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te kẹe ẹgba. Ohwo otiọye na ọ rẹ kaki muofu hu, ọzioware o rẹ lẹliẹ eva dhae he. Eware jọ nọ e rẹ whae ze nọ ohwo ọ gbẹ jọ wolẹ hẹ họ, awaọruọ, ofu nọ o re dhe ohwo, nọ ohwo o gbe wo oware ọvo nọ ọ rẹroso ho, nọ ohwo o gbe wo ẹrọwọ gbe ẹruore he, hayo nọ ohwo ọ tẹ be hae rọ okpakpa ru eware. Enẹ a jọ obe Itẹ dhesẹ ohwo nọ ọ kare ẹwolẹ. Etẹe ọ ta nọ: “Wọhọ okpẹwho nọ a vẹro nọ o wo igbẹhẹ hẹ, ere ohwo nọ ọ rẹ sae kpọ ofu riẹ hẹ ọ rrọ.” (Itẹ 25:28) Ohwo otiọye na ọ rẹ kuvẹ re ikpehre iroro e ruọ udu riẹ. Ikpehre iroro na e vẹ wọe ru eware igheghẹ.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Eme Me re Ru nọ Ahwo A Te bi Gu Omẹ?
Arozaha nọ a rẹ jọ nọ enọ kpahe iguẹgu
1. A vuẹ owhẹ nọ ogbẹnyusu ra jọ o gu ọrue jọ fihọ owhẹ uzou. Kọ o sae lọhọ re whọ kpairoro vrẹ oware nọ o ru na?
Mẹ sae kpairoro vrẹ
O rrọ bẹbẹ kẹ omẹ
Mẹ sae rọvrẹ riẹ hẹ
2. A vuẹ owhẹ nọ ogbẹnyusu ra jọ o gu ọrue jọ fihọ owhẹ uzou. Kọ o te lọhọ kẹ owhẹ rẹ whọ nyabru ogbẹnyusu ra na re wha ta ẹme na dhedhẹ?
Mẹ sae nya
O rrọ bẹbẹ kẹ omẹ
Mẹ sae nya vievie he
3. A vuẹ owhẹ nọ ogbẹnyusu ra jọ o gu ọrue jọ fihọ owhẹ uzou—yọ who yo ekpehre ẹme jọ kpahe ogbẹnyusu ra na. Kọ whọ te sae gba omara re who gbe gu ei kẹ amọfa ha?
Mẹ sae gba omamẹ
O rrọ bẹbẹ kẹ omẹ
Mẹ sae gba omamẹ vievie he
Otẹrọnọ iyo ivẹ urere na họ uyo ra kẹ enọ nana, kiyọ eware nọ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana, i ti fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ oware nọ who re ru nọ a te bi gu owhẹ.
Oware nọ iguẹgu o jẹ kẹ ohwo uye
Iguẹgu jọ e rẹ jọ yoyoma. Wọhọ oriruo, nọ a te keke aro gu ọrue fihọ ohwo uzou re a sae raha odẹ riẹ. O tẹ make rọnọ ọrue ọsese a gu fihọ ohwo uzou, o rẹ gbẹ da ohwo ghele. Yọ o rẹ mae tubẹ da ohwo otẹrọnọ ohwo nọ o gu ọrue na ọ kẹle omai oma!—Olezi 55:12-14.
“Me yo nọ ogbẹnyusu mẹ jọ ọ be hae ta eme iyoma kpahe omẹ evaọ emu mẹ. Anọ mẹ rẹ daezọ amọfa ha. Oware nọ o ru na o da omẹ wo umuo ho! Mẹ riẹ oware nọ ọ be rrọ ta ikpehre eme itieye kpahe omẹ hẹ.”—Ashley.
Uzẹme ẹme na: Te omoni ra hayo omọfa jọ ọye o be ta ikpehre eme kpahe owhẹ, o rẹ da gaga.
Whọ sae whaha iguẹgu ẹsikpobi hi
U wo eware buobu nọ e rẹ lẹliẹ ahwo ta ẹme kpahe amọfa, ejọ rai họ:
Nọ a te wo emamọ eva kpahe owhẹ. Mai ahwo-akpọ ma rẹ gwọlọ jọ kugbe amọfa. Fikiere o rọ ẹkoma mai re ma hae lele ohwohwo ta ẹme (hayo ta kpahe amọfa). Uzẹme riẹ họ, Ebaibol ọ tuduhọ omai awọ re ma hae daoma roro kpahe amọfa hayo gwọlọ “ewoma amọfa.”—Ahwo Filipai 2:4.
“Amọfa ahwo a rẹ mae gwọlọ ta ẹme kpahe!”—Bianca.
“Re a ta uzẹme, mẹ rẹ gwọlọ riẹ oware nọ ahwo a bi ru, mẹ vẹ jẹ vuẹ amọfa kpahe iẹe. Mẹ riẹ oware nọ mẹ rọ rrọ ere he. O rẹ were omẹ.”—Katie.
Nọ ohwo o gbe wo oware ovo nọ o bi ru hu. Evaọ oke anwae, ahwo a jẹ hae rọ “oke eriosehọ rai ru oware ofa ha ajokpaọ iku nọ a re gbe kpahe oware okpokpọ jọ hayo gaviezọ kẹ oware okpokpọ jọ.” (Iruẹru Ikọ 17:21) Yọ ere ọvona o rrọ nẹnẹ re!
“Ẹsejọ nọ emamọ oware ọvo o gbẹ be via ha, ahwo a re roro oware jọ ze hayo ru oware jọ nọ ahwo a rẹ ta ẹme kpahe.”—Joanna.
Nọ ohwo o te bi rri omariẹ nọ o woma te amọfa ha. Ebaibol na ọ vẹvẹ omai unu nọ, ma du rọ omamai wawo amọfa ha, keme oyena o sae wha ẹbẹbẹ se omai. (Ahwo Galesha 6:4) Rekọ fikinọ ahwo jọ a be sai ru oware ovo kpahe oghẹrẹ nọ a bi rri omarai hi, a rẹ gwọlọ ta ikpehre eme kpahe ahwo.
“Oware jọ nọ o rẹ mae wha iguẹgu ze họ ihri-eriọ. O sae jọnọ a be jọ obọ udu rai re ohwo nọ a bi gu na ihri. Fikiere a tẹ be ta ikpehre eme kpahe ohwo na re o jọnọ ae omarai yọ emamọ ahwo hayo a gwọlọ ru re o jọnọ a woma vi ohwo nọ a bi gu na.”—Phil.
Uzẹme ẹme na: Te o were omai te o were omai hi, ahwo a rẹ siọ omai hayo amọfa ba egu hu.
Oware nọ whọ rẹ sai ru kpahe iguẹgu
Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, ẹdẹ jọ, ẹdẹ jọ ahwo a te ta eme kpahe owhẹ. O tẹ via ere, oware nọ who ti ru, obọ ra o rrọ. Who te yo nọ ahwo a bi gu owhẹ, whọ sai ru eware ivẹ jọ.
OWARE ỌSOSUỌ: Daoma kpairoro vrẹ. Nọ ohwo jọ o te gu omai, oware nọ o mai woma nọ ma re ru họ, ma rẹ kpairoro vrẹ. Yọ o te mae gwọlọ nọ ma re ru ere otẹrọnọ oware nọ a gu fihọ omai uzou na o te oware ọvo ho. Ma sai lele ohrẹ Ebaibol nọ ọ ta nọ: “Whọ kaki mu ofu hu, keme igbama ahwo ogheghẹ ofu ọ rẹ jọ.”—Ọtausiuwoma Na 7:9.
“Ahwo a je gu omẹ nọ, me bi lele ọmọzae jọ—whaọ mẹ tubẹ riẹ ọmọzae na ẹdẹvo ho! Ẹme na o fou ehwẹ wo umuo ho fikiere mẹ rehọ riẹ muofu hu.”—Elise.
“Ma te wo emamọ uruemu, ahwo a te bi gu omai, ma te daezọ họ. O tẹ make rọnọ ahwo a be ta ikpehre eme kpahe omai, umutho ahwo jọ ọvo a te rọwo. Ahwo buobu a te riẹ nọ ma rrọ ere he.”—Allison.
Oware jọ nọ u re fiobọhọ: Kere (1) ẹme nọ a gu kpahe owhẹ na fihotọ, gbe (2) epanọ o kẹ owhẹ uye te. Nọ who te roro kpahe ‘ẹme na ziezi no evaọ obọ eva ra,’ ẹsiẹe o te rọ lọhọ kẹ owhẹ re whọ kpairoro vrẹ.—Olezi 4:4.
OWARE AVIVẸ: Lele ohwo nọ o mu iguẹgu na họ ta ẹme ovao dhe ovao. Ẹsejọ whọ tẹ ruẹ nọ oghẹrẹ nọ a bi ro gu owhẹ o ga hrọ, oma ovo o rẹ kpakpa owhẹ re who lele ohwo nọ o mu iguẹgu na họ ta ẹme.
“Nọ who te lele ahwo nọ a bi gu owhẹ na ta ẹme, ẹsiẹe a te rọ riẹ nọ kpakọ eware nọ a be ta kpahe owhẹ na, who omara who bi yo ae re. Whẹ avọ e rai wha vẹ ta kpahe ẹme na dhedhẹ jẹ ru epanọ wha rọ daoma ku ei họ.”—Elise.
Taure whọ tẹ te nyai lele ohwo nọ o bi gu owhẹ na ta ẹme, kaki roro kpahe ehrẹ Ebaibol nana jẹ nọ omara enọ nana.
“Ohwo ọ tẹ be kpahe fihọ ẹme taure o te ti yo oware nọ o ginẹ via, yọ ugheghẹ gbe oware omovuọ.” (Itẹ 18:13) ‘Kọ mẹ ginẹ riẹ oware nọ o via na ziezi? Kọ o sae jọnọ ẹme nọ ohwo nọ ọ be vuẹ omẹ kpahe iguẹgu na ọ ta, u wo ohẹriẹ no oware nọ o ginẹ via?’
“O gba họ nọ ohwo kpobi ọ rẹ jọ ọnọ ọ rẹ kake gaviezọ, ọnọ ọ rẹ rọ okpakpa ta ẹme he, ọnọ ọ rẹ kaki mu ofu hu.” (Jemis 1:19) ‘Kọ oke nọ mẹ gwọlọ rọ nyabru ohwo nọ o bi gu omẹ na o gine fo? Kọ omamẹ ọvo me bi roro kpahe evaọ ẹme na? Kọ o gbẹ te mae woma re mẹ hẹrẹ omojọ re ofu mẹ o kpotọ, re mẹ tẹ te nyabru ohwo na?’
“Eware kpobi nọ wha gwọlọ nọ ahwo a ru kẹ owhai, o gba owhai họ nọ eye wha re ru kẹ ae re.” (Matiu 7:12) ‘Otẹrọnọ mẹ họ ohwo nọ o gu iguẹgu na, oke vẹ mẹ te gwọlọ nọ a rẹ rọ ta ẹme kẹ omẹ? Oria vẹ mẹ te gwọlọ nọ a jọ lele omẹ ta ẹme na? Oghẹrẹ vẹ mẹ te gwọlọ nọ a rọ ta ẹme kẹ omẹ?’
Oware jọ nọ u re fiobọhọ: Taure who te ti lele ohwo nọ o gu owhẹ na ta ẹme, kere oware nọ whọ te vuẹe fihotọ. Hẹrẹ re oka ọvo hayo ivẹ e vrẹ no tao, re whọ wariẹ se eware nọ who kere fihotọ na, sọ who ti nwene oware jọ. U te no ere no, whọ sae ta kẹ ọsẹgboni ra hayo ogbẹnyusu ra nọ who fievahọ ziezi re a kẹ owhẹ ohrẹ nọ o re fiobọhọ kẹ owhẹ evaọ ẹme na.
Uzẹme ẹme na: Epanọ ohwo ọ sae whaha eware buobu evaọ uzuazọ họ na, ere ọvona a sae whaha iguẹgu ẹsikpobi hi re. Rekọ whọ kuvẹ hẹ re iguẹgu i gele owhẹ nyai ru oware nọ u fo ho!
ẸME NỌ EHWA RA A TA
“Eme jọ nọ a re gu fihọ ohwo uzou i re wo uzou wo uweli hi, rekọ efa e rẹ da wo umuo ho. Otẹrọnọ ẹme nọ a gu fihọ omai uzou na ma rri nọ u wo uzou ho, ma sae kpairoro vrẹ riẹ. Rekọ otẹrọnọ oware nọ a gu fihọ owhẹ uzou na ọ rrọ ruaro, yọ o sae raha odẹ ra—whọ sai lele ohwo nọ o mu iguẹgu na họ ta ẹme.”—Brianna.
“Ahwo a te bi gu owhẹ, who du gu ae kele he hayo ta ikpehre eme kpahe ae he. Who te ru ere, yọ oware uyoma whọ be rọ aro kele na.”—Olivia.
ARIA 11-17
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 26
Kẹnoma kẹ “Ohwo Ogheghẹ” Lelele
it-2 729 ¶6
Oso
Ezi sa-sa. Evaọ okenọ ahwo Izrẹl a jọ ẹkwotọ eyaa na, ezi ivẹ jọ eye e mai viodẹ, eye họ ezi ivo gbe ezi iso hayo ezi ekpahe. (Je rri Ol 32:4; Ole 2:11, ẹme-obotọ.) No udevie amara Ane rite udevie amara Akpe, oso ọ rẹ rrọ tere he. Yọ etoke nana ahwo Izrẹl a re ro vu ekakọ rai. Ẹme nọ ọ rrọ obe Itẹ 26:1 u dhesẹ nọ iso e tẹ be rrọ evaọ ezi ivuẹvu u re gbe ahwo unu keme ere u fo nọ o rẹ jọ họ. (Je rri 1Sa 12:17-19) Evaọ ezi iso orọnikọ oso ọvo o rẹ nwane rrọ họ; uvo ọ rẹ rro ẹsejọ. Nọ orọnọ ezi nana o re dhẹ gaga na, oso ọ tẹ rrọ ohwo, ekpahe egaga e sai kpei. (Ẹzr 10:9, 13) Fikiere nọ ohwo o te wo omoria jọ nọ ọ rẹ sae rọ uzou kpahe, u re kiehọ wo umuo ho.—Aiz 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8.
w87 10/1 19 ¶12
Ewoma O re No Ọwhọkuo Ze
12 Rọkẹ ahwo jọ hayo emọ jọ, whọ rẹ ta oma ye, a re yoẹme ghele he. Obe Itẹ 26:3 ọ vuẹ omai oware nọ ọ rẹ sai fiobọhọ. Ọ ta nọ: “Oviaviẹ o rrọ kẹ anyenya, ufi nọ a rẹ rọ gba unu arao o rrọ kẹ eketekete, yọ ọkpọ ọ rrọ kẹ uke ahwo ogheghẹ.” Evaọ oke ahwo Izrẹl, Jihova ọ kẹ ahwo Izrẹl uvẹ re a ruẹ uye nọ a rọ obọ rai so. Ebaibol ọ ta nọ: “A wọso ẹme Ọghẹnẹ; a rri ohrẹ Ọnọ Ọ Mai Kpehru na vo. Fikiere ọ tẹ rọ oja-oriọ hrẹ rai kpotọ; a zoruẹ, yọ ohwo ọvo ọ jariẹ nọ o re fiobọhọ kẹ ae he. A bo se Jihova kẹ obufihọ evaọ oke uye rai; o te siwi ai no ebẹbẹ rai.” (Olezi 107:11-13) Ahwo gheghẹ jọ, whọ rẹ ta oma ye, a rẹ gaviezọ kẹ ọwhọkuo hayo ohrẹ hẹ. A wọhọ emọ atatobẹ. Ebaibol ọ ta nọ: “Ohwo nọ o re ru uriohọ riẹ kekeke dede nọ a whọku ei gaga no a ti wiri ei te epanọ a gbẹ sai ro siwi ei hi.”—Itẹ 29:1.
it-2 191 ¶4
Ohwo nọ Ọ Ko
A tẹ be rehọ iẹe dhesẹ oware. Solomọn ovie owareghẹ na ọ ta nọ: “Wọhọ ohwo nọ o ru awọ obọriẹ ko hayo nwa omobọ riẹ oma ere ohwo nọ o mu eware họ ohwo ogheghẹ obọ ọ rrọ.” Ohwo nọ o mu eki riẹ họ ohwo ogheghẹ obọ inọ ọ rẹrote, ọ be nwa omobọriẹ oma. Uye ọvo u re noi ze. Ukuhọ riẹ who ve bi bo nọ ‘ono o vi omẹ.’—Itẹ 26:6.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 846
Ogheghẹ
Nọ ohwo ogheghẹ ọ tẹ be ta ẹme nọ o wo otọ họ, who je bi lele ei vravro hayo sikẹ, o wọhọ ẹsenọ whọ be kẹe uyo “wọhọ epaọ ugheghẹ riẹ.” Oyejabọ nọ obe Itẹ ọ rọ ta nọ: “Whọ kẹ ohwo ogheghẹ uyo wọhọ epaọ ugheghẹ riẹ hẹ.” Ere ọvo ho, obe Itẹ 26:4, 5 ọ ta re nọ ma “kẹ ohwo ogheghẹ uyo wọhọ epaọ ugheghẹ riẹ.” Koyehọ ma re rri ẹme nọ ohwo ogheghẹ ọ be ta ma vẹ fere ugheghẹ nọ o rrọ ẹme riẹ na via, ọ vẹ ruẹ kẹ omariẹ nọ ọrue koikoi ọ be ta.
ARIA 18-24
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 27
Erere nọ O re te Omai nọ Ma te Wo Emamọ Egbẹnyusu
Idibo Jihova nọ I Wo Omaurokpotọ A Rrọ Ghaghae Kẹe
12 A tẹ kẹ ohwo nọ o wo omaurokpotọ ohrẹ, o rẹ were iẹe. Wọhọ oriruo, dae rehọ iẹe nọ whọ rrọ Ọgwa Uvie. Nọ who lele inievo sa-sa ta ẹme no, oniọvo jọ evaọ usu rai o te se owhẹ họ akotọ jẹ lẹlẹ ta kẹ owhẹ nọ ohẹhẹ emu o tamu owhẹ akọ. Ababọ avro, oma o te dina vuọ owhẹ. Dede na, kọ o gbẹ te were owhẹ nọ ọ vuẹ owhẹ? Uzẹme riẹ họ, o te jọ owhẹ oma nọ dodokọ ohwo jọ ọ vuẹ owhẹ no anwẹsiẹ. Epọvo na re, nọ oniọvo jọ ọ tẹ gbaudu nyabru omai ze jẹ kẹ omai ohrẹ nọ u fo, jọ omaurokpotọ u ru omai jẹ ohrẹ na rehọ. Ma re rri ohwo otiọye wọhọ ogbẹnyusu orọnikọ ọwegrẹ hẹ.—Se Itẹ 27:5, 6; Gal. 4:16.
it-2 491 ¶3
Ahwo nọ Ma Gbẹ Rrọ Oria
A jọ obe Itẹ ta kpahe epanọ emamọ ogbẹnyusu o woma te. Ma sai fievahọ iẹe, yọ nọ ẹbẹbẹ o te te omai, o re fiobọhọ kẹ omai. Etẹe ọ ta nọ, “Whọ nyasiọ ogbẹnyusu ra hayo ogbẹnyusu ọsẹ ra ba ha, yọ whọ ruọ eva uwou oniọvo ra ha evaọ ẹdẹ nọ okpẹtu o te owhẹ oma; ohwo nọ ọ be rria kẹle ohwo [sha·khenʹ] o woma vi oniọvo nọ ọ rrọ ugbothabọ.” (Itẹ 27:10) Ẹme nọ Solomọn ọ be jọ etenẹ ta na họ, ogbẹnyusu nọ ọ kẹle omai, ma sai fievahọ iẹe. Yọ ẹbẹbẹ o te te omai, ma sae jobọ họ iẹe re ọ nyaze ti fiobọhọ kẹ omai okioke yena. O rrọ ere keme taure omoni mai nọ ọ rrọ ugbothabọ ọ tẹ te nyaze ti fiobọhọ kẹ omai yọ enọ e be via e via no. Rekọ ogbẹnyusu mai nọ ọ be rria kẹle omai na, ọ sai fiobọhọ kẹ omai lọlọhọ.
Whai Izoge na, Ẹvẹ Wha ti Yeri Uzuazọ Rai?
7 Oware jọ nọ ma jọ iku Jehoash na wuhrẹ họ, joma lele ahwo nọ a you Jihova nya usu, enọ i bi ru oware nọ o rẹ were iẹe. Ahwo otiọye na ae a ti fiobọhọ kẹ owhẹ kru egagọ Ọghẹnẹ ga. Who du ta nọ emaha ibe ra ọvo who re lele nya usu hu. Kareghẹhọ nọ Jehoyada o vi Jehoash kpekufiẹ. Rekọ avọ iẹe a kẹle ohwohwo gaga ghele. U fo re whọ nọ omara nọ: ‘Kọ egbẹnyusu mẹ a be lẹliẹ ẹrọwọ mẹ ga? Kọ a be hae tuduhọ omẹ awọ re mẹ hai koko izi Ọghẹnẹ? Kọ a be hae ta ẹme kpahe Jihova gbe obọdẹ eware nọ o bi wuhrẹ omai? Kọ a be hae daoma koko izi Ọghẹnẹ? Kọ me te bi ru oware jọ nọ o woma ha, a be hae vuẹ omẹ, kabinọ ejiri ọvo a re jiri omẹ evaọ oware kpobi nọ me ru?’ (Itẹ 27:5, 6, 17) Whọ tẹ ruẹ nọ ahwo nọ who bi lele nya usu a you Jihova ha, daoma kẹnoma kẹ ae. Rekọ who te wo egbẹnyusu nọ i you Jihova, kọkọ gba ae keme a ti fiobọhọ kẹ owhẹ kruga.—Itẹ 13:20.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Itẹ Ze
27:21. Oghẹrẹ nọ ma re ru nọ a te jiri omai o rẹ sai dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ via. U re dhesẹ nọ ma wo omarokpotọ otẹrọnọ ujiro na o wọ omai rehọ oruaro kẹ Jihova, o tẹ jẹ ta udu họ omai awọ ruabọhọ ẹgọ riẹ. U re dhesẹ nọ ma wo omoya otẹrọnọ ujiro u ru omai be wọ oma kpehru.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Eme Me Re Ru Nọ Ogbẹnyusu Mẹ O Te Ru Eva Dha Omẹ?
Oware nọ whọ rẹ kareghẹhọ
Usu Ovuovo nọ ẹbẹbẹ ọ rrọ họ o riẹ hẹ. Fikinọ ohwo ọvo ọ gba ha, ogbẹnyusu ra jọ—hayo ogbẹnyusu ọkpekpe ra dede ọ sae ru owhẹ eva dha hayo ta ẹme nọ ọ rẹ sae da owhẹ te onwa. O make rrọ ere ghele, kareghẹhọ nọ whẹ omara whọ gba ha. Re a ginẹ ta uzẹme, whọ sae ta nọ who ri ru ohwo ọvo eva dha ẹdẹvo ho?—Jemis 3:2.
Itanẹte e sae lẹliẹ oware da ohwo te onwa. Wọhọ oriruo, rri ẹme nọ David ọmọ ikpekpogbọ jọ ọ ta: “Whọ tẹ jọ eva itanẹte ruẹ ifoto egbẹnyusu ra nọ i kpohọ epati, o sae kẹ owhẹ uye fikinọ a zizie owhẹ hẹ. Oyena o sae lẹliẹ owhẹ jọ ọkọkora je roro nọ a bi si oma no owhẹ.”
Whẹ ọvo ọ sae ku ẹbẹbẹ na họ.
Oware nọ whọ sai ru
Kiẹ omara riwi. Ebaibol ọ ta nọ: “Whọ kaki mu ofu hu, keme ofu ọ rẹ ruọ igbama ohwo ogheghẹ.”—Ọtausiuwoma Na 7:9.
“Ẹsejọ who te roro didi, whọ rẹ ruẹ nọ oware nọ o be lẹliẹ eva dha owhẹ na u te oware ovo ho.”—Alyssa.
Roro kpahe onana: Kọ ẹme kpobi who re se gbe ọdawẹ? Kọ who gbe gbolo aro kẹ eware jọ fiki sebaẹgba ohwo-akpọ?—Ọtausiuwoma Na 7:21, 22.
Roro kpahe irere nọ i re no erọvrẹ ze. Ebaibol ọ ta nọ: “oro rọkẹ [ohwo] . . . re o ri oruthọ jọ vo.”—Itẹ 19:11.
“O tẹ make rọnọ who ru thọ họ, u kiehọ re whọ rọvrẹ ohwo nevaze, koyehọ whọ rẹ kpairoro vrẹ oware nọ o via na riẹriẹriẹ viukpenọ who re violo ei ze ẹsikpobi, onọ o rẹ hae lẹliẹ ohwo na wounu kẹ owhẹ ẹsikpobi. Nọ whọ tẹ rọvrẹ ohwo no, jọ ẹme na o gbo dhe etẹe.”—Mallory.
Roro kpahe enọ nana: Oware jọ o rẹ ginẹ raha nọ whọ tẹ kpairoro vrẹ? Viukpọ ẹme, a gbe kpe iruo?—Ahwo Kọlọsi 3:13.
Roro kpahe ohwo na re. Ebaibol ọ ta nọ: “Wha gwọlọ ewoma obọrai ọvo ho, rekọ ewoma amọfa re.”—Ahwo Filipai 2:4.
“Nọ wha tẹ be kẹ ohwohwo adhẹẹ je bi you ohwohwo nevaze, u dhesẹ nọ usu na o ghare owhẹ ẹro. Fikiere, u fo nọ whọ rẹ dao utho ẹgba ra kpobi re wha ku ẹwhọ kpobi họ ababọ oke-oraha. Whọ daoma gaga no re usu na o tọ, fikiere whọ kuvẹ hẹ re oware jọ o lẹliẹ usu na fa.”—Nicole.
Roro kpahe onọ nana: Kọ uvumọ uzẹme o nwane rrọ ẹme nọ ohwo na ọ ta na ha?—Ahwo Filipai 2:3.
Ẹme na họ: Whọ tẹ riẹ epanọ a rẹ nyẹ oma nọ ohwo o te ru owhẹ eva dha, u ti fiobọhọ kẹ owhẹ gaga evaọ obaro. Kọ who gbe mu uruemu yena họ ewuhrẹ enẹna?
Ẹme nọ ehwa ra a ta
“Orọnọ oware kpobi nọ o via a re jo se ohwo keria ha. O tẹ rrọ oware nọ a rẹ sai kpairoro vrẹ, mẹ rẹ kpairoro vrẹ. Oyena o rẹ lẹliẹ udhedhẹ titi, viukpọ omoware kpobi nọ o via nọ a re si kekeke.”—Kiana.
“Nọ oware o tẹ via, Mẹ rẹ nọ oma mẹ nọ, ‘Kọ oware nọ o via na o gbẹdẹ te epanọ usu mai o sae rọ fa?’ Ijo o be hae mai jọ uyo onọ na.”—Treigh.
ARIA 25-31
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA ITẸ 28
Ohẹriẹ nọ O Rrọ Orumuomu avọ Ohwo Okiẹrẹe
w93 5/15 26 ¶2
Kọ Who bi Lele Jihova Ẹsikpobi?
“UDU o rẹ jọ ikiẹrẹe na awọ wọhọ okpohrokpo.” (Itẹ 28:1) Ikiẹrẹe a re fi ẹrọwọ họ Jihova. A te je fievahọ ẹme kpobi nọ ọ rrọ Ebaibol na. Yọ a tẹ be maki kpokpo ae dede, a rẹ gọ Jihova ududu jẹ ruabọhọ iruo riẹ.
it-2 1139 ¶3
Otoriẹ
Ahwo nọ a gbe bi lele ẹme Ọghẹnẹ hẹ. Nọ ohwo o te mu eware iyoma họ eru no, ọ rẹ gbẹ daezọ oghẹrẹ nọ Jihova o ti rri iroro jọ nọ ọ be jẹ hẹ hayo eware jọ nọ o bi ru hu. (Job 34:27) Uzioraha ohwo yena o rẹ wọhọ ẹsenọ o tu ei aro no. Ọ rẹ gbẹ ruẹ oware uyoma ọvo evaọ eware nọ o bi ru hu. (Ol 36:1-4) Ohwo otioye na ọ rẹ dhozọ ohwo-akpọ vi Ọghẹnẹ; oware nọ ohwo ọ vuẹ riẹ nọ o ru, o rẹ were iẹe vi onọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ o ru. (Aiz 29:13, 14) Yọ ọ tẹ be maki ru oware uyoma dede, o re rri rie fihọ oware “arozaha” gheghe. O wo omovuọ họ. (Itẹ 10:23) Ọ rẹ ta ugbẹta, ọ rẹ ya-oma, eme igheghẹ ọvo i re noi unu ze. U te no ere no, o te bi ru oware uyoma, iroro riẹ i re gbeku te epanọ o re ro roro nọ Ọghẹnẹ ọ be ruẹ e riẹ hẹ, yọ ọ be daezọ oware nọ o bi ru gbe he. (Ol 94:4-10; Aiz 29:15, 16; Jer 10:21) Ohwo ogheghẹ ọ rẹ rọ uruemu riẹ gbe eware nọ o bi ru dhesẹ nọ, “Jihova ọ rrọ họ,” (Ol 14:1-3) yọ u fo re a daezọ oghẹrẹ nọ Jihova o bi ‘rri eware he.’ Yọ fikinọ ẹzi Jihova ọ gbẹ be kpọe he, ẹme jọ ọ tẹ rrọ otọ nọ o re jo roro ziezi, ọ te riẹ otọ oware na te he, ọ vẹ te rọ okpakpa jiroro na.—Itẹ 28:5.
it-1 1211 ¶4
Ẹgbakiete
Re ohwo ọ sai kru ẹgbakiete riẹ, orọnikọ ẹgba oboriẹ ọ sai ro ru ei hi. O gwọlọ nọ o re fi ẹrọwọ họ Jihova, jẹ rẹroso ẹe inọ o ti fiobọhọ kẹe. (Ol 25:21) Ọghẹnẹ ọ ya eyaa nọ ọ te jọ “ojese” gbe “oria omofọwẹ” kẹ ahwo nọ a be nya evaọ ẹgbakiete. (Itẹ 2:6-8; 10:29; Ol 41:12) Ahwo nọ a gwọlọ jọ egbẹnyusu Jihova, a rẹ kiẹ omarai riwi ẹsikpobi. Onana u re fiobọhọ kẹ ae nọ a re ro yeri emamọ uzuazọ je ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ. (Ol 26:1-3; Itẹ 11:5; 28:18) Wọhọ epanọ Job ọ ta evaọ okenọ akpọ o je gbe edha họ iẹe aro na, eware nọ ahwo omuomu na a bi ru e sae wha uye se ikiẹrẹe na, yọ a sai tube whu wọhọ epanọ ahwo omuomu a re whu na. Rekọ oware uwoma nọ o riẹ họ, Jihova ọ be ruẹ oware kpobi, ọ riẹ oghẹrẹ uzuazọ nọ ikiẹrẹe na a bi yeri. Jihova ọ ya eyaa kẹ ahwo nọ a bi kru ẹgbakiete rai nọ ukuoriọ rai o te jọ bẹdẹ bẹdẹ. A ti wo udhedhẹ evaọ obaro, ọ vẹ te jẹ rehọ eware iwoma ghale enọ i kru ẹgbakiete rai. (Job 9:20-22; Ol 37:18, 19, 37; 84:11; Itẹ 28:10) Wọhọ epanọ iku Job i dhesẹ, orọnikọ epanọ ohwo o fe te, oye u re dhesẹ nọ ohwo na emamọ ohwo ho, hayo o te ohwo nọ a rẹ kẹ adhẹẹ hẹ, rekọ nọ o te kru ẹgbakiete riẹ je bi ru oware uwoma. (Itẹ 19:1; 28:6) Ebaibol ọ ta nọ jọ eva e were emọ nọ ohwo okiẹrẹe ọ rrọ ọsẹ rai (Itẹ 20:7). Eva e sae were ae keme ọsẹ rai o fi emamọ oriruo họ otọ kẹ ai no. Ọsẹ na o wo emamọ odẹ yọ a be kẹe adhẹẹ. Nọ emọ na a tẹ be riẹ ru, emamọ odẹ nana o sai lele ai re.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Hai Ru Eware nọ E rẹ Lẹliẹ Owhẹ Kru Egagọ Jihova Ga Ziezi
Whaha ẹzi mẹ riẹ omamẹ. Nẹnẹ na, ahwo buobu a bi whu kufiẹ fiki ẹwẹ rai nọ o bru dhe. Ẹsibuobu oware nọ o rẹ wha onana ze họ, nọ ẹyao na o je muhọ a je rri rie vo. Ejọ dede whọ tẹ vuẹ ae nọ a kpohọ ọspito nyai rri epanọ oma rai o rrọ, a rẹ daezọ họ. Ahwo jọ a rẹ ta nọ, ‘ẹyao na o te oware nọ mẹ rẹ rọ fiki riẹ kpohọ ọspito ho.’ Epọvo na re, inievo jọ nọ a kurẹriẹ kri no a sai roro nọ, oware ọvo ọ riẹ hẹ nọ o rẹ sae lẹliẹ ae kie no ukoko na. Fiki oyena a rẹ gbẹ daezọ ru eware nọ ẹrọwọ rai o rẹ rọ ga ha, hayo kiẹ omarai riwi sọ a gbe gine kruga evaọ ukoko Jihova ha. U wuzou gaga re ma lele ẹme nọ Pọl ukọ na ọ ta re ma whaha ẹzi mẹ riẹ omamẹ, oware ọvo o rẹ via ha. Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Jọ ohwo nọ o bi roro nọ o dikihẹ ọ yọroma re ọ seba ekie.” Ma rẹ hae kareghẹhọ ẹsikpobi nọ ohwo ọvo ọ riẹ nọ ọ gba re no ho. Uzioraha o gbẹ rrọ omai oma. Fikiere u fo nọ ma rẹ hae kiẹ omamai riwi noke toke.—1 Ahwo Kọrint 10:12; Itẹ 28:14.