Mwei wa 5

No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũneenasya ala angĩ nesa tũuĩtye, na kwa kũtata tũkasũanĩaa ũndũ ndeto sitũ itonya kũtuma mewʼa. Ĩvinda yĩmwe ĩla Yesũ woonie andũ amwe mekĩĩte kĩthito kingĩ nĩ kana mamwĩwʼe aitavanyʼa, amewʼĩie tei na “ambĩlĩlya kũmamanyĩsya maũndũ maingĩ.” (Mko. 6:34) O na ĩla waumangawa, ndaatũngĩthya na ndeto nthũku. (1 Vet. 2:23) Ethĩwa twĩneena na mũndũ twĩsene nake vyũ, nĩ laisi tũkaema kũmũneenyʼa nesa tũuĩtye kana tũkaema kũsũanĩa kĩla tũũmũtavya. O na nĩ laisi tũkenda kũmũtavya maũndũ sanzũ. Nĩvatonyeka tũkeka ũu ĩla tũũneena na mũndũ wa mũsyĩ kana Mũklĩsto twĩ ndũũ. Ĩndĩ we Yesũ nĩwĩthĩwa oonaa e na ũthasyo wa kũneenyʼa amanyĩwʼa make naĩ nũndũ atĩ aĩ ndũũ namo? Ti wʼo o na vanini! Kwa ngelekanyʼo, ala amanyĩwʼa wakothaa kũtinda namo mũno matindĩaa kũkananĩa nũũ mũnene katĩ woo, ĩndĩ Yesũ amalũngile atũmĩĩte ndeto syĩ na ĩnee vamwe na ngelekanyʼo ya kana kanini. (Mko. 9:33-37) Atumĩa no maatĩĩe ngelekanyʼo ĩsu ya Yesũ nĩ kana makataaa angĩ me na “veva wa ũuu.”—Aka. 6:1. w15 12/15 3:15, 16

Nĩkĩ ve vata mũnene wa kũeka wendano wa ana-a-asa wĩkalae? Ũsũngĩo wĩ laisi. Yeova endaa ithyonthe twĩthĩwe na wendano wa ana-a-asa. Tũyamba kwasya nĩtũmwendete Ngai na ũyĩthĩa tũyendete ana-a-asa. (1 Yoa. 4:7, 20, 21) O na eka ũu, twĩ na vata wa ana-a-asa. Vata ũsu wonekaa nesa vyũ ĩvinda ya mathĩna. Ĩla Vaulo waandĩkĩaa Aklĩsto Aevelania nĩweesĩ vatiele kavinda kanini amwe moo matie mĩsyĩ yoo na syĩndũ syoo. Yesũ nĩwawetete kana ĩvinda yĩu yĩkeethwa yĩ ĩthũku mũno. (Mko. 13:14-18; Luka 21:21-23) Kwoou ĩvinda yĩu Vaulo wamaandĩkĩe nĩyo yaĩ ĩvinda yĩla ya vata vyũ kwa Aklĩsto asu kũlũlũmĩlya wendano woo. (Alo. 12:9) Ila iseve sya wanangĩko sya ũla thĩna mũnene ũtaaoneka ikilyĩ inalekwʼa. (Mko. 13:19; Ũvu. 7:1-3) Kũkomana ĩmwe tũteũtĩĩa nĩ kana tũthaithe kũianĩtye. Vaulo alilikanilye Aklĩsto asu Aevelania kana ĩla makomana mathaithe maaĩlĩte kũtũmĩa ĩvinda yĩu kũthangaanyʼa ‘wendonĩ na mawĩanĩ maseo.’—Aevl. 10:24, 25. w16.01 1:6-8

Mwakanĩ wa 33 Klĩsto aminĩte kũsyawa, mũthenyanĩ wa sikũkũ ya Vendekosito, vaĩ na Aklĩsto ta 120 ala moombanĩte vandũ nyũmbanĩ ya ĩũlũ Yelusaleme “makĩvoya na kĩthingʼĩĩsyo.” (Meko 1:13-15) Ũndũ ũla wakilyĩ kwĩkĩka vau maĩ waĩ wĩanĩsyo wa wathani ũla mwathani Yoeli waumĩtye. (Yoe. 2:28-32; Meko 2:16-21) Veva mũtheu wa Ngai nĩwetĩkĩwʼe nguthu ya Aklĩsto, ĩla yoombanĩte vau nyũmbanĩ ya ĩũlũ. (Meko 1:8) Aklĩsto asu nĩmambĩĩe kwathana, kana kumya ũkũsĩ, ĩũlũ wa maũndũ ma ũsengyʼo ala meyoneete na kwĩwʼa. O na vatathelete ĩvinda, nĩvoombanie nguthu nene, na mũtũmwa Vetelo nĩwambĩĩe kũmĩelesya kĩla kyaendeee. Na ĩndĩ atavya ethukĩĩsya asu make atĩĩ: ‘Alyũlai ngoo, na mũivatiswa kĩla mũndũ syĩtwanĩ ya Yesũ Klĩsto, mwone ũekeo wa naĩ syenyu; na mũkoosa mũthĩnzĩo wa veva mũtheu.’ Ĩla meewie ũu, andũ ta 3,000 nĩmeetĩkĩlile ũndũ Vetelo wameie na mavatiswa, na moosa ũla veva mũtheu mathĩtwe.—Meko 2:37, 38, 41. w16.01 3:1-3

Ĩandĩko yĩu yĩtũtetheesya kũelewa ata? Yĩtũtetheesya kũelewa kana ethĩwa Mũklĩsto mwĩtĩkĩwʼa mauta ndasũvĩĩte ngwatanĩo yake vamwe na Yeova, ethĩwa aiya kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ũndũ vataĩle. (Aevl. 6:4-6; 10:26-29) Ũkanyʼo ũsu nũtetheeasya Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta malilikane kana mayambĩte kũkwata ĩtuvi yĩla mathĩtwe. Maĩlĩte kwĩthingʼĩĩsya kũthi ‘mavikĩe ngoolu kwondũ wa mũthĩnzĩo ũla meetĩwe ĩũlũ nĩ Ngai nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.’ (Avi. 3:13-16) Vaulo nĩwaveveeiwe aandĩkĩe Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ndeto ii: “Nĩngũmwĩsũva mũendae o ũndũ waĩle wĩtano ũla mweetiwe nawʼo.” Maĩlĩte kwĩka ũu ata? Vaulo aendeeie kwasya ũũ: “[Mũendae] na wĩnyivyo wʼonthe na ũuu, na wũmĩĩsyo, mũkyũmĩanĩsya inywʼĩ kwa inywʼĩ nthĩnĩ wa wendo; mũkĩthingʼĩĩsya kũsũvĩa wĩwʼano ũmwe wa Veva wovanonĩ wa mũuo.” (Aev. 4:1-3) Veva wa Yeova ũtetheeasya mũndũ ethĩwe na wĩnyivyo na ti ngathĩĩo.—Ako. 3:12. w16.01 4:5, 6

Kwakũna visa mũtumĩa mũkũũ angʼatĩte kĩĩma. E kyalonĩ kyetu vyũ ũtaakĩthi na ũtakakĩthi ĩngĩ thayũnĩ wake. Ti atĩ kyalo kĩu kĩ na vinya aĩ nũndũ nĩ mũkũũ. Mũtumĩa ũsu nĩ Avalaamu, na o na kau e na myaka ta 125, e o na vinya. Aumĩtwe ĩtina nĩ mwanake wĩ na myaka ta 25. Mwanake ũsu nĩ mwanae, Isaka, na akuĩte mũio wa ngũ. Nake Avalaamu akuĩte kavyũ na syĩndũ ingĩ sya kũmũtetheesya kwakanyʼa mwaki. Kyalo kĩu kyonthe nĩ kya kĩ? Yeova aĩ amũkũlĩtye Avalaamu athembe mwana wake ũsyaĩte! (Mwa. 22:1-8) No kwĩthĩwa vate ĩvinda yĩngĩ mũĩkĩĩo wa Avalaamu waatatwa ta ĩvinda yĩu. Ĩndĩ Avalaamu nĩweesĩ kĩla ũkwĩka ĩla watwie kũmwĩwʼa Ngai. Amwĩwie nũndũ aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Nũndũ wa mũĩkĩĩo ũsu, nĩweesĩ nesa ki kana Ĩthe wake wa ĩtunĩ, Yeova, ndesa kwĩa athũkũmi make aĩkĩĩku meke ũndũ ũtonya kũmaũmĩsya tene na tene. Avalaamu nĩweesĩ kana amwĩwʼa Yeova, ndakalea kũmũathima vamwe na mwana wake Isaka. Nĩ kyaũ kyatumĩte Avalaamu ethĩwa na mũĩkĩĩo ũlũmĩte ũu? Nĩ ũmanyi ũla waĩ nawʼo na maũndũ ala weeyoneete. w16.02 1:3, 4

Wĩa ũla Meli wanengiwe waĩ kũitava Mwana mũsyawa weka wa Ngai, na ĩndĩ esa kũmũsyaa aimũea! Kĩla mũndũ ũtonya kũsũanĩa mũno nĩ ũndũ wĩa ũsu Meli wanengiwe waseũvĩte, ĩndĩ ayũlwa kana ve maũndũ mana matonya kwĩthĩwa mamũthĩnasya. Lilikana kana Kavilieli amũtavisye kana akaitava o na atakomete na mũndũũme. Mũlaĩka ũsu wa Ngai ndaatavya Meli atĩ nũkwĩtwaa newe mwene akatavye andũ ma mũsyĩ na atũi kĩla kĩtumĩte aitava. Kwoou no kwĩthĩwa Meli eekũlasya mo andũ memwosa ata. Na no kwĩthĩwa athĩnĩkaa asũanĩa ĩũlũ wa mũndũũme ũla wamwĩvaĩtye. Esaa kũmũĩkĩĩthya Yosevu ata kana ndaakoma na mũndũũme o na kau aĩ mũito? Na eka ũu, kĩanda kĩu wanengiwe kya kũea, kũsũvĩa, na kũmanyĩsya Mwana mũsyawa weka wa Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe kĩyaĩ kĩanda kya ngũĩ! Mwa o na tũyĩsa kũmanya maũndũ onthe ala Meli weewʼaa maimũthokoa kĩlĩko Kavilieli amina kũneena nake! Ĩndĩ nĩtwĩsĩ ũsũngĩo ũla wanengie Kavilieli. Amũsũngĩie ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ.—Luka 1:26-37. w16.02 2:13, 14

Mũndũ ũmwe waĩ na vata wa ũkũmbaũ wa kũlũmanyʼa na Ngai nĩ mũndũũme weetawa Usiai. Usiai nĩwalũmanĩtye mũno na Mũsumbĩ Ndaviti. Ĩndĩ ĩvinda yĩmwe yĩla mwana wa Ndaviti, Avisalomu, watavie andũ aingĩ mamũatĩĩa na atata kwosa ndũa ya Yelusaleme vamwe na ũsumbĩ, Usiai aĩ no nginya anyuve elũmanyʼa naũ. (2 Sam. 15:13; 16:15) Ndaviti nĩwakĩie auma Yelusaleme. Ĩndĩ we Usiai eekie ata? Eekwatanisye na Avisalomu kana aendeeie kũlũmanyʼa na Ndaviti, ũla waĩ mũtumĩu na weekie kũsemba akĩsye thayũ wake? Nũndũ Usiai nĩwatwʼĩte vyũ kũlũmanyʼa na mũsumbĩ ũla Ngai wanyuvĩte, nĩwambatie Kĩĩmanĩ kya Mĩthata amũthaũe. (2 Sam. 15:30) Me vau makomanĩe, Ndaviti amũkũlilye Usiai asyoke Yelusaleme na ayĩtwʼa mũnyanyae wa Avisalomu nĩ kana anange ũtao wa Aithoveli. Usiai nĩwoonanisye kana nĩwalũmanĩtye na Yeova nũndũ nĩweekie ũu Ndaviti wamwĩie, o na kau ũu waĩ ũtonya kũmũlikya mũisyonĩ. Na o tondũ Ndaviti wamũvoyete Yeova, ũtao wa Usiai nĩwoonekie wĩ mũseo kwĩ ũtao wa Aithoveli.—2 Sam. 15:31; 17:14. w16.02 4:15, 16

Ithyĩ Aklĩsto no tũtetheke nĩ maũndũ ala me nthĩnĩ wa ĩla Mĩao yanengiwe mbaĩ ya Isilaeli. Kwa nzĩa yĩva? Nĩ kwa kwamba kũũngama na kũsisya myolooto ĩla ĩtwʼĩĩkĩte mĩao ĩsu. O na kau tũi ungu wa mĩao ĩsu, mingĩ yayo no tũmĩkwatye ĩtũtongoesye nesa thayũnĩ witũ kĩla mũthenya, o na no tũmĩkwatye ĩtũtongoesye ĩla tũũthaitha Ngai witũ mũtheu, Yeova. Aandĩkĩthisye mĩao ĩsu Mbivilianĩ nĩ kana tũmanyĩwʼe nĩyo, tũtongoewʼe nĩ myolooto ĩla ĩmĩtwʼĩĩkĩte, na tũyona ũseo wa kũatĩĩa mwĩkalĩle ũla waĩle Aklĩsto. Kwa ngelekanyʼo, ĩthukĩĩsye ndeto ii sya Yesũ: “Nĩmwĩwʼĩte kana nĩkwaneeniwe, Ndũkalaalae: Ĩndĩ nyie nĩngũmwĩa, kana kĩla mũndũ ũsyaasya mũndũ mũka na kũmwĩwʼĩa mũmeo nĩweka ũlaalai nake ngoonĩ yake.” Kwoou ti ũlaalai wʼoka twaĩle kwĩvathana nawʼo, ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩvathana na mĩmeo ya kwĩka ũlaalai.—Mt. 5:27, 28. w16.03 4:6, 8

Samueli ekalile atekwenda kwĩka kĩla andũ mendaa nginya Yeova esa kũmwĩa katatũ amethukĩĩsye. (1 Sam. 8:7, 9, 22) O na vailyĩ ũu, Samueli ndaaĩtĩkĩla kũmwĩwʼĩa woo kana kũmũthatĩa ũla wesaa kwosa wĩa wake. Na ĩla Yeova wamwĩie etĩkĩsye Saulo mauta, ndaalea, na ndaaĩka ta ũkũingĩĩwʼa, ĩndĩ eekie ũu na ngoo ĩmwe. Ũmũnthĩ kwĩ atumĩa aingĩ me na ũmanyi mwingĩ ala methĩawa mailyĩ ta Samueli ĩla meũmanyĩsya ala angĩ. (1 Vet. 5:2) Atumĩa ta asu maiemawa nĩ kũmanyĩsya ala angĩ maikĩa maikamatiĩe ianda imwe me nasyo kĩkundinĩ. Alimũ me tei na me na wendi wa kũtetheesya ala angĩ mayonaa ala meũmamanyĩsya ta mekũsindana namo, ĩndĩ mamonaa ta “atethya” ma wĩa vamwe namo, na ta mĩthĩnzĩo yĩ vata kĩkundinĩ. (2 Ako. 1:24; Aevl. 13:16) Alimũ mate kĩima mewʼaa me eanĩe vyũ moona ũndũ amanyĩwʼa moo meũtũmĩa ũtonyi woo matetheesye kĩkundi.—Meko 20:35. w15 4/15 1:16, 17

Mũsumbĩ Asalia “eekaa ũla Yeova wonaa wĩ ũseo.” Ĩndĩ o na ekĩte ũu weekĩte, ‘Yeova nĩwamũkũnie, na eethĩwa na mangũ kũvika mũthenya wa kĩkwʼũ kyake.’ (2 Asu. 15:1-5) Nĩkĩ weekie ũu? Ngewa ĩsu ndĩwetete. Ĩndĩ kyo kyu nĩkyaĩle kũtuma tũthĩnĩka kana kĩkatuma tũtiwa tũyĩkũlya ethĩwa Yeova ooseie Asalia ĩtambya vate kĩtumi? Tũyĩsa kwĩka ũu ethĩwa nĩtũmwĩsĩ Yeova nesa vyũ. Mũsumbĩ Asalia nowe weetawa Mũsumbĩ Usia. (2 Asu. 15:7, 32) Nũndũ wa ũu, ngewa ĩla ĩvwʼanene na ĩsu yĩ nthĩnĩ wa ĩvuku ya 2 Mavinda 26:3-5, 16-21 nĩtũtetheeasya kũmanya kana o na kau Usia nĩweekie ũla Yeova woonaa wĩ ũseo kwa kavinda, avikie vandũ “ngoo yake yeetũlya, kwondũ wa ũu eeka naĩ mũno.” Nũndũ wa mĩtũlyo ĩsu, ĩvinda yĩmwe nĩwatatie kũtethya wĩa wa mũthembi o esĩ ti wake. Ayenda kwĩka ũu athembi 81 nĩmamũatĩĩie na matata kũmũkanyʼa. Usia eekie ata? Eekie kĩko kyoonanisye ũndũ waĩ na mĩtũlyo ĩana. ‘Athilĩkĩle’ athembi asu. Mwa o na Yeova ndaĩ alea kũmũkũna na mangũ! w15 4/15 3:8, 9

O tondũ ĩandĩko yĩu yonanĩtye, Satani etawa Ndevili, na ũalyũlo wa ĩsyĩtwa yĩu nĩ “Mũsukani.” Ũu wĩtũlilikanyʼa kana Satani nĩwaanangĩie Yeova ĩsyĩtwa ĩla wamwĩtie mũkengani. Nasyo ndeto ii, “nzoka ĩla ngũũ,” itũlilikanasya ũla mũthenya mũthũku mũno Satani watũmĩie nzoka kũkenga Eva me mũũndanĩ wa Eteni. Na ĩndĩ ĩla weetwa ‘mũkũnga mũnene,’ tũlilikanaa ĩũlũ wa nyamũ mbai. Ĩsyĩtwa yĩu nĩyĩmwaĩle Satani nũndũ e ĩtomo yingĩ ki ya kwananga kĩeleelo kya Yeova na kũmina athaithi make. Maũndũ asu onthe metũĩkĩĩthya nesa vyũ kana Satani no we mũno mũno ũtonya kũtuma tũeka kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩtũkanasya ũũ: “Syaĩĩsyai: Mũvinganĩsya wenyu ndevili angangaa kũũ na kũũ ta mũnyambũ ũkũluma, aimantha mũndũ aye.” (1 Vet. 5:8) Satani ewʼaa mũyo mũno ĩla mũthũkũmi wa Ngai watiwa na masola nũndũ wa kwĩlikya naĩnĩ ngito na maũndũ ta asu nĩmatonya kwĩthĩwa ne mo ũtũmĩaa kũvũthya Yeova.—Nth. 27:11. w15 5/15 1:3, 4, 10

Yeova endaa twĩkale o nesa, na tũmanyaa nĩwendete ũu twasũanĩa ũla mũũnda mwanake waseũvĩisye Atamu na Eva. (Mwa. 2:9) Ĩndĩ wendi ũsu nũtonya kwanangwa nĩ Satani aitũmĩa “ũkengani wa ũthwii.” (Mt. 13:22) Aingĩ masũanĩaa mbesa nitonya kũtuma mekala na ũtanu na kana kwĩthĩwa na syĩndũ mbingĩ nĩkwʼo kũendeea nesa. Kũsũanĩa ta kũu nĩ ũvũngũ mũthei na nĩkũtonya kũtuma twasya kĩndũ kĩla kya vata vyũ twĩ nakyo, nakyo nĩ ũnyanya witũ na Yeova. Yesũ nĩwakanisye aatĩĩi make ĩla wameie atĩĩ: “Kũi mũndũ ũtonya kũthũkũma mavwana elĩ: nũndũ akamũmena ũmwe, na akamwenda ũla ũngĩ; kana akalũmanʼya na ũmwe, na akamũvũthya ũla ũngĩ. Mũitonya kũthũkũma Ngai o na ũthwii.” (Mt. 6:24) Twatwʼĩka ngombo sya Ũthwii, twĩthĩawa twaeka kũmũthũkũma Yeova, na Satani atanawʼa nĩ kĩu! Tũikaatate kwĩtĩkĩlya mbesa kana syĩndũ syĩthĩwe syĩ sya vata mbee wa ũnyanya witũ na Yeova. Nĩ kana tũsinde Satani, tũyaĩle kwenda syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ mũno.—1 Tim. 6:6-10. w15 5/15 2:12

Ti laisi mavinda onthe kũmanya nesa vyũ mathĩna ala mũndũ wĩ namo. Andũ aingĩ nĩmakwatawa nĩ mathĩna o na mataatũkwata. Amwe nĩ onzu nũndũ wa kũũmĩa moomĩie, kũwaa, kana ũkũũ. Angĩ namo nĩmathĩnĩkaa mũno nũndũ wa kwĩkala makwʼĩte ngoo, me na kĩũũyũ kingĩ, kana me na kyeva kya kwĩthĩwa meekiwe naĩ navu tene. Namo angĩ maumĩte mĩsyĩ ĩtathaithaa vamwe kana mĩsyĩ yĩ mũsyai ũmwe. Kĩla mũndũ e thĩna ũ wake, na mavinda maingĩ thĩna ũsu twĩthĩawa ithyĩ ene tũtaakwatwa nĩwʼo. Ĩla maũndũ meethĩwa mailyĩ ũu-ĩ, tũtonya kwenda ala angĩ ata o tondũ Ngai ũmendete? Nĩ kwa kwĩthukĩĩsya nesa ĩla mũndũ ũkũneena nĩ kana tũmanye ũndũ ũkwĩwʼa, o na ethĩwa tũielewa vyũ. Ũu ũkatuma tũmũnenga ũtethyo ũla ũkwenda na kwa nzĩa ĩsu tũyonanyʼa nĩtũmwendete o tondũ Yeova ũmwendete. O na kau kĩla mũndũ ethĩawa na thĩna wĩ kĩvathũkanyʼo na wa ũla ũngĩ, no tũtetheesye ala angĩ makakwatya ũndũ Yeova wĩwʼaa oona thĩna woo kana o tũkamatetheesya kwa nzĩa ingĩ.—Alo. 12:15; 1 Vet. 3:8. w15 5/15 4:6, 7

Vinya ũla Klĩsto wĩ nawʼo umĩte kũla kwĩ Yeova, na kwoou no tũĩkĩĩe kana Ngai ũsu Mwene Vinya Wʼonthe nũtonya kũkĩlya vinya syĩndũ ta ũkanga. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ii imwe. Ĩla mbua ya ĩvinda ya Noa ĩtanamba kua, Yeova aisye: “Vatiele matukũ mũonza, na ĩndĩ ngausya mbua nthĩ mĩthenya mĩongo ĩna na matukũ mĩongo ĩna.” (Mwa. 7:4) Nayo ĩvuku ya Kuma 14:21 yaĩtye: “Na Yeova atuma ũkanga ũtaanĩsya na kĩuutani kĩ vinya kyumĩte wumĩlonĩ wa syũa.” Na ĩndĩ ĩvuku ya Yona 1:4 yaĩtye ũũ: “Yeova aete kĩseve kĩnene ĩũlũ wa ũkanga, na kwaĩ kĩuutani kĩ vinya ĩũlũ wa ũkanga, o na ngalawa yesaa kwanangwa.” Nĩtwĩwʼaa tweekĩwa vinya mũno ĩla twamanya kana Yeova e vinya ĩũlũ wa nthĩ. Vate nzika, Yeova ndakaema kũũngamĩa nthĩ ĩno nesa. Nĩtwĩwʼaa mũyo mũno twasũanĩa ĩvinda yĩla mĩisyo ta iuutani nthũku sya ũkanganĩ ĩtakethĩwa ĩtonya kũaa andũ kana kũmaũmĩsya, nũndũ “ĩeema ya Ngai [yĩkeethĩwa] vamwe na andũ.” (Ũvu. 21:3, 4) Nĩtwĩsĩ nesa kana Ngai akatũmĩa vinya wake kwĩsĩla Klĩsto nĩ kana akĩlye vinya syĩndũ ta iuutani ĩvinda ya Ũsumbĩki wa Myaka Ngili. w15 6/15 1:15, 16

Ũthũku wa kũvũthya ũtao ũsu nũwetetwe ĩvukunĩ ya Nthimo kĩlungu kya 7. Kĩlungu kyu kĩeleetye ĩũlũ wa mwanake ũmwe waendie kũtembeangĩla vakuvĩ na nyũmba ya mũndũ mũka kĩlaalai. Mũthya woo mesie kũlaalaa. Kavaa keka ndaathengeanĩa na mũndũ mũka ũsu! (Nth. 7:6-27) Ĩkũlyo nĩ atĩĩ, Nĩvatonyeka mavinda amwe o naitũ tũkaema kũtũmĩa kĩlĩko, na o ta mwanake ũsu tũyĩlikya kũndũ kũthũku kũtonya kũtuma tũkwatwa nĩ mĩmeo ĩtaĩle? Kwa ngelekanyʼo, mavinda amwe ĩla kwatuka mũno isese sya televiseni nitonya kũete ivĩndĩ itesa kũete mũthenya. Nata ethĩwa mavinda amwe wĩa witũ nĩ kũtindĩa kũvĩndũa isese sya televiseni, o twauma kĩĩ tũithi kĩla kĩngĩ? Kana mavinda angĩ nĩtũtonya kũvingũa isese sya Indaneti o na tũtesĩ nĩ ũvoo wĩva tũkwĩthĩa vau, kana tũkethĩwa na kĩmanyĩo kya kũlika isesenĩ sya kũea ngewa Indanetinĩ vamwe na isese ingĩ ila itonya kwĩthĩwa iitũthokya twĩloele mavisa ma ũlaalai kana o maũndũ angĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Kwoou no twĩkũlye-ĩ, ‘Nĩvatonyeka mavinda ta asu tũkona kĩndũ kĩtonya kũtuma mĩmeo mĩthũku yũkĩla, na nũndũ wa ũu ũyĩthĩa ti laisi twĩkalye mwĩkalĩle witũ wĩ mũtheu?’ w15 6/15 3:8, 9

Nĩkĩ ĩvinda yĩmwe Yesũ watũmĩie ndeto “mathiĩ” na ĩvinda yĩngĩ atũmĩa ndeto “naĩ”? (Mt. 6:12; Luka 11:4) Myaka mbee wa 60 mĩvĩtu, ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya nĩyasũngĩie ĩkũlyo yĩu nesa mũno. Yaisye atĩĩ: “Mũndũ atũla mwĩao wa Ngai ethĩawa eeka naĩ na kyu kĩtumaa atiwa na thiĩ wake. . . . Ngai ethĩawa atonya kũtũandũa thayũ na kũtwananga nũndũ wa naĩ twĩkĩte. . . . O na nũtonya kũtũvena mũuo wake na ayũaa ndũũ yitũ nake. . . . Ngai ethĩawa atũtaĩte wendo na tũtonya kũmũĩva thiĩ ũsu kwa kwĩthĩwa twĩ ewi, ĩndĩ ĩla tweeka naĩ twĩthĩawa tũtanaĩva thiĩ ũsu nũndũ mũndũ ũkwĩka naĩ ndethĩawa amwendete Ngai.” (1 Yoa. 5:3) Kĩla mũthenya nĩtwĩtasya Ngai ũekeo. Kĩu kĩtũlilikanasya kana twaĩle kwona nthembo ya Yesũ ya wovosyo yĩ ya vata nũndũ noyo yĩ yoka Ngai ũtũmĩaa kũtũekea. O na kau nthembo ĩsu yaumiwʼe vakuvĩ myaka 2,000 mĩvĩtu, twaĩle kũmyona yĩ ya vata o ta mũthĩnzĩo tũnengiwe ũmũnthĩ. “Wovosyo” ũsu wa mathayũ maitũ waĩ wa “thooa mũnene” ũkethĩa vai mũndũ o na ũmwe wĩ na naĩ waĩ esa kwĩka ũndũ ũthengeanĩe na kũtũĩvĩa wovosyo ũsu.—Sav. 49:7-9; 1 Vet. 1:18, 19. w15 6/15 5:9, 10

Ĩla we ũũtavanyʼa, tyo ũtanaa mũno ĩla wanengane mavuku manake, matonya kũtethya andũ, na me na ũvoo ũũmendeesya? O na ĩla twatũmĩa syĩndũ ila sya matukũ aa kũnyaĩĩkya ũwʼo, kwa ngelekanyʼo Kĩsese kitũ kya jw.org, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana twĩ na wendi ta ũla wa Yeova wa kũnenga andũ kĩla vandũ motao. Andũ aingĩ mũno maikwataa motao ta asu na mekũlasya matonya kũmaumya va. Ũndũ ũngĩ tũtaĩle kũlwa nĩwʼo nĩ ũalyũku ũla weekiwe nĩ kana tũkwate mwanya wa kwĩka Ũthaithi wa Mũsyĩ, kana wa kwongelanga ĩvinda yĩla tũtũmĩaa kwĩmanyĩsya ithyĩ ene. O na nĩtũtanĩaa mũno ala moalyũku makonetye maũmbano maitũ manene. Kĩla mwaka ĩtina wa ũmbano mũnene twaasya kana ũmbano ũsu nĩ mũseango kwĩ ũla ũnavĩtie! Na vate nzika nĩtũtanaa mũno nũndũ twĩ na sukulu mbingĩ na kĩsomo kĩla tũkwataa kũu nĩkyongelekete. Tũi na nzika kana Yeova nũathimĩte moalyũku asu onthe mekĩtwe. Nũendeee kwanakavĩĩsya kĩkundi kyake na kũlũlũmĩlya mũuo ũla tũtanĩaa kũvika ũmũnthĩ! w15 7/15 1:16, 17

Ũkesa kũkwatwa nĩ ũndũ mũna na ũyaĩwa nĩ kĩla ũkwĩka, nũseo ũkekũlya-ĩ, ‘Keka nĩ Yesũ wakwatwa nĩ ũndũ ũũ, we eka ata?’ Nĩkĩ? Nũndũ mbee nthĩ ĩla Yesũ watwĩe yaĩ na isio syĩ kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, kwaĩ Yutia, Kalilii, Samalia, na kũngĩ. Na Mbivilia nĩwetete kana andũ ala matwĩe isionĩ isu mayeewʼanaa. (Yoa. 4:9) O na kwaĩ kĩvũthya katĩ wa Avalisi na Asatukai (Meko 23:6-9), katĩ wa aumya ma koti na andũ ala angĩ (Mt. 9:11), na katĩ wa ala masomethetwʼe ĩla Mĩao na ala matasomethetwʼe. (Yoa. 7:49) Na ĩndĩ ĩvinda yĩu, nthĩ ya Isilaeli yasumbĩkĩtwe nĩ Alomi, na Aisilaeli mayendaa kũmona. Ĩndĩ o na kau Yesũ nĩwateteaa ũwʼo ĩũlũ wa Ngai na nĩweetĩkĩlaa kana ũtangĩĩo wumaa kwa Ayuti, ndaaĩsa kwĩkĩa vinya amanyĩwʼa make mambĩĩe kwona ta aseo kwĩ ala angĩ. (Yoa. 4:22) Amekĩaa vinya mende andũ onthe ta atũi moo. w15 7/15 3:5

Andũ moombiwe me na wendi wa kwendana na kwendwa. Nũndũ wa ũu, nĩ laisi mũno mũndũ akona ta ũtendetwe nĩ Yeova ĩla wakwatwa nĩ maũndũ ũtataĩĩe kana waema kwona kĩndũ eeteele, kana o na ĩla wawaa, wathelelwa, kana ĩla waaĩwa nĩ mũndũ ũkwendeewʼa ũtavanyʼanĩ. Tũkesa kwambĩĩa kwĩwʼa ũu, nũseo tũkalilikana kana Yeova atwonaa twĩ andũ ma vata mũno na kana ethĩawa ‘atũkwete kwʼoko kwitũ kwa aũme,’ na nũtũtetheeasya. Ndakolwa nithyĩ ethĩwa tũkekalaa twĩ aĩkĩĩku. (Isa. 41:13; 49:15) Mwĩĩtu-a-asa Brigitte nĩ ndiwa, na atiiwe na syana ilĩ. Aĩtye ũũ: “Nĩ ũndũ wĩ vinya mũno kũeea syana nthĩ ĩno ya Satani, na mũno mũno ethĩwa wĩĩka ũu wĩ weka. Ĩndĩ nĩnĩĩkĩĩaa vyũ kana Yeova nũmbendete nũndũ nĩwandongoeasya o na ĩla naĩ na thĩna mwingĩ na nakwʼĩte ngoo, na ndaaeka nĩkwatwe nĩ mathĩna mavĩtũkĩte ala nĩtonya kũmĩĩsya.”—1 Ako. 10:13. w15 8/15 1:1-3

Yeova nĩwamwĩaĩe mwathani Avakuki athane kana Yelusaleme ĩkaanangwa. Ĩndĩ atambĩte kũnengwa mwĩao ũsu, vaĩ athani angĩ maĩ mbee wake ala mathanĩte kwa myaka mingĩ kana ndũa ĩsu ĩkaanangwa. Nayu ĩvindanĩ ya Avakuki andũ maathavĩte ũkethĩa ‘ala athũku mathyũlũlũkĩte ala alũngalu na sila wa katĩ nũkwelelũkwʼa.’ Kwondũ wa ũu tũyaĩle kũsaanĩwʼa nĩ ĩkũlyo yĩĩ ya Avakuki: “Ame Yeova, ngaĩa ĩvinda yĩana ata?” Yeova amũĩkĩĩthisye kana wanangĩko ũla wathanĩte “ndũkekala.” (Ava. 1:1-4) Kwavindĩĩsya ta keka Avakuki nĩwakwie ngoo na aikwatwa nĩ mesilya ta aa: ‘Nĩ na myaka ndyĩwʼa Yelusaleme nĩkwanangwa. Nata kũkatwʼĩka ndĩkwanangwa mĩtũkĩ? Ndwĩthĩwa wĩ ũtumanu kũtinda nathanaa kana ndũa ĩno nĩkwanangwa mĩtũkĩ? Eka nĩekee angĩ wĩa ũsu.’ Takethĩwa Avakuki nĩwakwatiwe nĩ mesilya ta asu na akamaatĩĩa, ethĩwa aanangie ngwatanĩo yake na Yeova. O na no kwĩthĩwa esaa kũkwʼa vamwe na ala angĩ ĩvinda yĩla Yelusaleme yesie kũvithũkĩwa nĩ Mbaviloni. w15 8/15 2:12, 13

Ethĩwa tũikwenda kwananga mwĩkalĩle witũ, tũyaĩle kũtuma ndũũ na ala mekaa mothũku. O na tũyaĩle kũtuma ndũũ na ala meyĩtaa athaithi ma Yeova ĩndĩ matũlaa mĩao yake na ngũlũ. Ngũsĩ ta isu syeeka naĩ ngito na syaema kwĩlila, nĩtũtilaa kĩtindo kitũ nasyo. (Alo. 16:17, 18) Twatuma ndũũ na ala mataatĩĩaa mĩao ya Ngai, no laisi o naitũ tũkambĩĩa kwĩka tamo nĩ kana matwende. Ta kwa ngelekanyʼo, twatuma ndũũ na ilaalai, no laisi o naitũ tũkalika ũlaalainĩ. Aklĩsto amwe avatise nĩmalikile thĩnanĩ ta ũsu, na amwe moo nĩmatengiwe nũndũ mayaaĩlila. (1 Ako. 5:11-13) Makaema kwĩsa kũmũsyokea Yeova, mesa kũvika vala Vetelo wawetie.—2 Vet. 2:20-22. w15 8/15 4:4-6

Yesũ ndatumaa ndũũ ngamu na kĩla mũndũ. Andũ ta asu waĩ ndũũ namo amanyuvaa katĩ wa andũ ala malũmanĩtye nake na mamũthaithaa Yeova na ngoo yonthe. We ũnyuvaa anyanyau katĩ wa ala mamũthũkũmaa Yeova na ngoo yonthe? Ĩndĩ nĩkĩ waĩlĩte kũtuma ndũũ na andũ ta asu? Wendo wa ana-a-asa no ũkũtetheesye wĩane kĩ-veva. Kwa ngelekanyʼo, we wĩ mũndũ wa mũika ũkũtata kũmanthĩthya nĩ kyaũ ũkenda kwĩka eana? Wĩ mũndũ mũĩ ethĩwa nũtindanasya na ana-a-asa ala angĩ methĩĩtwe maimũthũkũma Yeova kwa ĩvinda ĩasanga na methĩĩtwe mailũlũmĩlya ngwatanĩo kĩkundinĩ! No kwĩthĩwa makomanĩte na maũndũ metu, o na no kwĩthĩwa makwatĩtwe nĩ matatwa mana myaka yonthe ĩla mamũthũkũmĩte Ngai. Kwoou andũ ta asu nĩmatonya kũũtetheesya wĩvangĩĩe ũndũ ũla mũseo vyũ. Kĩtindo kĩseo kya ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu no kĩũtetheesye wĩke motwi maseo na ũiendeea kwĩana kĩ-veva.—Aevl. 5:14. w15 9/15 1:14, 15

Meko ma Yesũ na ndeto syake nĩsyatumaa mũĩkĩĩo wa amanyĩwʼa make wĩthĩwa wĩ mũlũmu. (Mko. 11:20-24) Nĩtwaĩlĩte kũatĩĩa ngelekanyʼo yake nũndũ ĩla tũũtetheesya ala angĩ malũlũmĩlye mũĩkĩĩo woo twĩthĩawa tũilũlũmĩlya ũla witũ. (Nth. 11:25) Kwoou, ĩla ũũtavanyʼa na ĩla ũũmanyĩsya andũ weta maũndũ ala matũĩkĩĩthasya kana Ngai e kwʼo, na kana nĩwĩanĩasya mavata maitũ, na kana Mbivilia nĩ Ndeto yake mbeveee. O na ĩngĩ tetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku make mũĩkĩĩo woo. Ethĩwa amwe nĩmekwonanyʼa ta mambĩĩe kũya nzika, kwa ngelekanyʼo, ethĩwa nĩmambĩĩe kũnyungunyĩsya ana-a-asa ala manyuvĩtwe matongoesye, ndũkasembee kũtila kĩtindo kyaku namo. Vandũ va ũu tũmĩa ũĩ ũmatetheesye mose matambya ala matonya kũtũngĩĩa mũĩkĩĩo woo. (Yuta 22, 23) Ethĩwa wĩ sukulu na nĩmwambĩĩa kũmanyĩwʼa kana syũmbe syeekie kwĩyumĩlya, tetea mũĩkĩĩo waku wĩ na ũkũmbaũ. Na weeka ũu nũtonya kũsengʼwʼa mũno nĩ woni ũla ala angĩ matonya kwĩthĩwa nawʼo. Yeova nũtetheeasya kĩla ũmwe witũ aũngame alũmĩte mũĩkĩĩonĩ. (1 Vet. 5:10) Tweekĩa kĩthito twake mũĩkĩĩo witũ tũikethĩawa tũitethya wĩa wa mana nũndũ mũĩkĩĩo ũtumaa tũkwata moathimo tũtamona vangĩ. w15 9/15 3:20, 21

Ũmũnthĩ Yeova nũtũmanyĩĩtye maũndũ maingĩ ĩũlũ wa syĩndũ ila woombie na nũtũtetheetye tũelewe nesanga kĩeleelo kyake. Andũ monaa kĩsomo kya yunivasiti takyo ũndũ ũla wa vata vyũ. Ĩndĩ andũ aingĩ ala masembanasya nakyo nĩmaekaa kũmũĩkĩĩa Ngai na kũmwenda. Ĩndĩ Mbivilia ĩtwĩĩte kana tũyaĩlĩte kwenda ũmanyi wĩ wʼoka, vandũ va ũu nĩtwaĩlĩte kũmantha ũĩ na tũitata twĩthĩwe na ũtonyi wa kũelewa. Ũu nĩ kwasya kana twaĩlĩte kũtũmĩa ũmanyi ũla Ngai ũtũnengete nĩ kana twĩtethye na tũitethya angĩ. (Nth. 4:5-7) Ngai ‘endaa andũ onthe matangĩĩwe, na moke mamanye ũla wʼo.’ (1 Tim. 2:4) Kwoou twonanasya kana nĩtũmwendete Yeova ĩla tweeyumya vyũ tũtavye kĩla mũndũ ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ, na tũitetheesya andũ onthe mamanye kĩeleelo kya Ngai kwondũ wa andũ.—Sav. 66:16, 17. w15 9/15 5:10, 11

Kwasũanĩa maũndũ aa maatĩĩe ala monanĩtye ũndũ mwathani Eliya wamũĩkĩĩe Yeova na ngoo yonthe. Ĩla Eliya wamũtavasya Mũsumbĩ Aavu kana Yeova nũvangĩte kũete mũnyao, amwĩie ũũ ate na nzika: “O tondũ Yeova . . . wĩ thayũ, . . . kũtikethĩwa ĩmwe kana mbua . . . ate o kwĩanana na ndeto yakwa.” (1 Asu. 17:1) O na ĩngĩ Eliya nĩwaĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova akamũsũvĩaa vamwe na ala angĩ ĩvindanĩ yĩu ya mũnyao. (1 Asu. 17:4, 5, 13, 14) O na ve o ĩvinda yĩngĩ woonanisye e na mũĩkĩĩo kana Yeova no athayũũkye mwana waĩ mũkwʼũ. (1 Asu. 17:21) Na ĩla waĩ Kĩĩmanĩ kya Kalimeli ndaĩ na nzika kana Yeova nũkũtũma mwaki ũvĩvye nthembo ĩla waumĩtye. (1 Asu. 18:24, 37) Ĩla ĩvinda yavikie ya mũnyao kũthela, Eliya nĩwamũtavisye Aavu ũũ o na atonete katu ka mbua: “Ambata, ũye na kũnywʼa; nũndũ [ve] kĩuumo kya mbua mbingĩ.” (1 Asu. 18:41) We ndũkwona maũndũ ta asu no matũtetheesye twĩthiane nĩ kana tũmanye-ĩ, Wʼo mũĩkĩĩo witũ nĩ mũlũmu? w15 10/15 2:4, 5

Ũtonyi ũla mũndũ wĩ nawʼo wa kwĩmanyĩsya kĩthyomo nĩ mũthĩnzĩo Ngai watũnengie. (Sav. 139:14; Ũvu. 4:11) Ve ũndũ ũngĩ ũtumaa twasya wʼongo ũũ Ngai watũnengie nĩ wa mwanya vyũ. Ũndũ wĩva? Kĩvathũkanyʼo na nyamũ, andũ moombiwe na “mũvwʼano wa Ngai.” Nũndũ wa ũu me na ũthasyo wa kũnyuva ethĩwa nĩmeũtũmĩa ũtonyi woo wa kwĩmanyĩsya kĩthyomo kwa nzĩa ĩtonya kũmũtaĩa Ngai. (Mwa. 1:27) Onthe ala me na wendi wa kũmũtaĩa Mwambĩlĩlya wa kĩthyomo nĩmanengetwe mũthĩnzĩo mũseo nĩwe. Mũthĩnzĩo ũsu nĩ Mbivilia, na ĩkwatĩkanaa kwa ithyomo mbee wa 2,800, yĩthĩwe nĩ yĩ nusu kana nĩ yĩ nima. Ĩla wamĩsoma wĩthĩawa ũyusũsya kĩlĩko kyaku mosũanĩo ma Ngai. (Sav. 40:5; 92:5; 139:17) Weeka ũu ũkatanĩaa kũsũanĩa maũndũ “matonya ũkũĩvya kũvika ũtangĩĩo.” (2 Tim. 3:14-17) Mũndũ ũkũsũanĩa ũndũ ethĩawa alũmĩtye kĩlĩko kyake ũndũnĩ ũsu kana akwetye kũũvindĩĩsya, wĩthĩwe nĩ ũndũ mũseo kana nĩ mũthũku. (Sav. 77:12; Nth. 24:1, 2) Maũndũ elĩ maseo vyũ ala tũtonya kũmasũanĩa nĩ ĩũlũ wa Yeova Ngai na Mwana wake, Yesũ Klĩsto.—Yoa. 17:3. w15 10/15 4:2-4

Yesũ nĩwamanyĩisye amanyĩwʼa make ũndũ matonya kũthũkũma ala angĩ menyivĩtye. Amamanyĩisye ũu kwĩsĩla ndeto syake na meko make. (Luka 22:27) Amanyĩisye atũmwa make kana maaĩle kwĩyumya na ngoo yonthe ĩla meũmũthũkũma Yeova na meũtetheesya Aklĩsto ala angĩ. O naku weenyivya na weeyumya na ngoo yonthe, syana syaku no syĩmanyĩsye kĩu atũmwa meemanyĩisye. Debbie, ũla wĩ na syana ilĩ, aĩtye atĩĩ: “Ndyaaĩsa kwĩwʼa kĩwĩu aĩ nũndũ mũemewa nĩwatũmĩaa ĩvinda na angĩ nĩ kana eanĩsye kĩanda kyake e mũtumĩa wa kĩkundi.” O na easya, “Nĩneesĩ kana ĩla ithyĩ tũkamwenda ndakatwaĩa.” Nake mũũme wake, Pranas, ongelete kwasya atĩĩ: “Ĩtina syana sitũ nĩsyendie mũno kwĩyumya itetheesye maũndũ maũmbanonĩ manene na maũndũnĩ angĩ makonetye Ũsumbĩ. Nũndũ wa ũu nĩsyaendeeie nesa, syatuma ndũũ na Aklĩsto ala angĩ, na weethĩa syĩenda o kũtindanyʼa namo!” Ũmũnthĩ mũsyĩ ũsu wʼonthe nĩwĩyumĩtye ũmũthũkũme Yeova kwa kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Woonanyʼa kana nĩwĩnyivĩtye na nĩwĩyumĩtye ũthũkũme angĩ, nĩ laisi syana syaku ikemanyĩsya kũthũkũma angĩ. w15 11/15 1:9

Ve maũndũ maingĩ Yeova wĩkĩte akonanyʼa kana nũtwendete mũno. Kwamba kũvindĩĩsya ũndũ syĩndũ imwe Ngai woombie syĩthĩawa syĩ sya ũsengyʼo. Kwĩ ikundi sya ndata mbilioni mbingĩ mũno na kĩla kĩkundi kĩthĩawa na ndata mbilioni mbingĩ vyũ. Nthĩ yitũ yĩ kĩkundinĩ kĩmwe (Milky Way) na ĩla ndata yĩtawa syũa. Nayo syũa yĩu keka yĩi vo, vai kĩndũ kĩthĩwa thayũ kũũ nthĩ. Wũmbi ũsu wʼonthe ũtũĩkĩĩthasya vyũ kana kwĩ Mũmbi, na ũituma tũmanya maũndũ amwe ĩũlũ wake. Kwa ngelekanyʼo, nũtumaa tũmanya kana e vinya, nĩ mũĩ, na nũtwendete. Syĩndũ syonthe ila Yeova woombie kũũ nthĩ asyũmbie nesa nĩ kana syaĩle syũmbe ila syĩkalaa kũũ nthĩ. Kwa ngelekanyʼo, andũ amaseũvĩsye mũũnda mwanake mũno, na asyoka amombĩa kĩlĩko kĩte na naĩ na mĩĩ ĩtonya kwĩkala tene na tene. (Ũvu. 4:11) Na ti ũu wĩ wʼoka. No we ũla “ũnengae mĩĩ yonthe lĩu; nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene.”—Sav. 136:25. w15 11/15 3:7, 8

Mũsumbĩ witũ nĩwĩthĩĩtwe aitũnenga mĩio tũtonya kũtũmĩa tũtetheesye andũ aingĩ metĩkĩle ũvoo wa Ũsumbĩ. Mĩio ĩmwe twamĩtũmĩie kwa ĩvinda ya myaka ta ĩkũmi kana o vandũ vau, nayo ĩngĩ nĩtũmĩtũmĩaa o na ũmũnthĩ. Ĩndĩ mĩio ĩsu yonthe nĩtũtetheesye kwongela ũtũĩka witũ wa kũtavanyʼa. Mũio ũmwe watetheeisye aingĩ mamanyĩe kũtavanyʼa nĩ kaati ya kumya ũkũsĩ. Kaati ĩsu yambĩĩe kũtũmĩwa mwakanĩ wa 1933. Kaati ĩsu yaĩ na ũvoo mũkuvĩ wa Mbivilia. Nayo nĩyatethasya maũndũnĩ maingĩ. Kwa ngelekanyʼo, o na kũtwʼĩka atavanyʼa amwe maĩ na wendi mwingĩ mũno wa kũtavanyʼa, maĩ nthoni na mayeethĩawa mesĩ kĩla matonya kũtavya mwene nyũmba. Angĩ namo maĩ andũ ma ngewa. Nũndũ wa ũu mavinda maingĩ mayatavanasya na ũĩ nũndũ matũmĩaa ndatĩka nini ila me nasyo mamwonoeesye mwene nyũmba kĩla kyonthe mesĩ! Vandũ va wĩa ũsu wʼonthe, kaati ya kumya ũkũsĩ nĩyo yaneenaa vandũ va mũtavanyʼa. w15 11/15 5:3-6

Ve mĩsoa mingĩ mũno Mbivilianĩ yonanĩtye vata wa ĩsyĩtwa ya Ngai na vata wa kũthewʼa kwayo. (Kuma 3:15; Sav. 83:18; Isa. 42:8; 43:10; Yoa. 17:6, 26; Meko 15:14) Yeova Ngai nĩwe Mũandĩkĩthya wa Mbivilia na aveveeie aandĩki mayo matũmĩe ĩsyĩtwa yake mateũkĩa. (Esek. 38:23) Kwoou kũvetanga ĩsyĩtwa yĩkwatĩkanaa mavukunĩ ala ma tene mavinda ngili kauta kwonanasya kana mũndũ ndeũnenga Mũandĩkĩthya wa Mbivilia ndaĩa. Ũmũnthĩ maũndũ ala mekwonanyʼa kana nĩtwaĩlĩte kũtũmĩa ĩsyĩtwa ya Ngai maendeee kwongeleka. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia ya New World Translation ĩla yĩkĩtwe moalyũku ya 2013 yĩ na ĩsyĩtwa ya Ngai mavinda 7,216. Ũu nĩ kwonanyʼa kana ĩsyĩtwa ya Ngai nĩyonekaa mavinda angĩ 6 mate ĩla Mbivilianĩ ĩngĩ ya 1984. Mavinda atano katĩ wa asu me ĩandĩkonĩ ya 1 Samueli 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Ĩsyĩtwa ya Ngai yatũngĩiwe mĩsoanĩ ĩsu ĩtano nũndũ ala Mavuku ma Ũkanga wa Mũnyũ me na ĩsyĩtwa ya Ngai mĩsoanĩ ĩsu. Mavuku asu ma Ũkanga wa Mũnyũ makũĩe ala maandĩkiwe na kĩthyomo kya Kĩevelania nĩ andũ meetawa Masoretes na myaka mbee wa 1,000. O na ĩngĩ ĩtina wa kũsoma mũnango mavuku angĩ ma tene, ĩsyĩtwa ya Ngai nĩyatũngiwe ĩandĩkonĩ ya Asili 19:18. w15 12/15 2:5, 6

Twaĩle kũlũlũmĩlya wendano wa ana-a-asa ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ nũndũ ũkatũtethya ĩla twĩkwatwa nĩ mathĩna na matatwa ĩvinda yũkĩte. O na ũ thĩna mũnene ũtanamba kwambĩĩa, twĩ na vata mũnene mũno wa kwendana. Nĩkĩ kĩtumi? Nũndũ ana-a-asa maitũ kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo nĩmakũnĩkĩte mũno nũndũ wa ithingitho sya nthĩ, mbua mbingĩ, iuutani nthũku, kana mĩisyo ĩngĩ ta ĩsu. Namo ana-a-asa angĩ nĩmathĩnaa mũno nũndũ wa kũvĩngwa na kũthĩnwʼa. (Mt. 24:6-9) O na eka ũu, matukũ aa nĩ kũmũ mũno nũndũ twĩkalĩte nthĩ yusũĩte ũlũsani. (Ũvu. 6:5, 6) O ũndũ mathĩna ta asu maendeee kwongeleka, nowʼo tũendeee kũkwata myanya mingĩ ya kwonanyʼa nĩtwendete ana-a-asa maitũ mũno. O na kau Mbivilia yaĩtye kana “wendo wa aingĩ ũkavoa,” twaĩle kũĩkĩĩthya kana wendano wa ana-a-asa wĩ o vo.—Mt. 24:12. w16.01 1:8, 9