Mwei wa 8

Nũndũ Avalaamu aĩ na kĩmanyĩo kya kũmwĩwʼaa Yeova o na maũndũnĩ ala monekaa ta manini, ndũũ yoo nĩyaendeeie kũlũlũmĩla. Ndakĩaa kũmũelesya Yeova kĩla kyaĩ ngoonĩ yake, na ĩla wĩ na makũlyo meũmũya mũtwe nĩwamũkũlasya amũtetheesye. Kwa ngelekanyʼo, ĩla wamanyie kana Ngai nĩwavangĩte kwananga ndũa ya Sotomo na Ngomola, nĩweewie athĩnĩka mũno nũndũ oonaa ala alũngalu ta matonya kwananganĩwʼa na ala athũku. Nĩvatonyeka akethĩwa asũanĩaa mũno ĩũlũ wa Loto (mwana wa mwana-a-inyia) na mũsyĩ wake, nũndũ mekalaa ndũanĩ ya Sotomo. Avalaamu amũkũlilye Ngai makũlyo ala waĩ namo enyivĩtye mũno na amũĩkĩĩe vyũ, esĩ nĩwe “Mũsili wa nthĩ yonthe.” Nake Yeova nĩwoomĩĩisye Avalaamu na amũmanyĩsya kana we nĩ Ngai wĩ tei mwingĩ o na ĩla watwʼa kũsilĩla andũ, na kana nũsomaa ngoo aimantha ala alũngalu nĩ kenda amatangĩĩe. (Mwa. 18:22-33) Vate nzika, maũndũ onthe ala Avalaamu weemanyĩĩtye na weeyoneete nĩmamũtetheetye akaendeea kwĩkala e mũnyanyae wa Yeova. w16.02 1:11, 12

Kaingĩ nĩtwendete andũ ala mekalaa malũmanĩtye na anyanyae moo. Ĩndĩ o na kau nĩtũmwendete Yonathani nũndũ nĩwalũmanĩtye na Ndaviti, ve ũndũ ũngĩ wa vata vyũ ũla waĩle kũtuma tũmwenda, nawʼo nĩ kũlũmanyʼa kũla walũmanĩtye na Ngai. We wĩona nĩkĩ Yonathani wamwendete Ndaviti vandũ va kũmwona ta nthũ? Ũndũ ũla Yonathani woonaa wĩ wa vata vyũ nĩ kũlũmanyʼa na Ngai. Na kĩu nĩkyo kyatumie ekala alũmanĩtye na Ndaviti. Aũme asu me elĩ nĩmeanĩisye ũtianĩo ũla matianĩie. Ta twĩ Aklĩsto, tũyĩkaa o kwĩwʼa mũyo twoona angĩ malũmanĩtye na anyanyae moo. Ithyĩ ene nĩtwĩkĩaa kĩthito tũlũmanyʼe na andũ maitũ ma mũsyĩ, anyanyae maitũ, na Aklĩsto ala angĩ. (1 Ath. 2:10, 11) Ĩndĩ nũũ ũla twaĩle kũlũmanyʼa nake mbee vyũ? Vai ũngĩ eka ũla watũnengie thayũ! (Ũvu. 4:11) Tweeka ũu, tũkeethĩawa twĩ eanĩe na twĩ atanu vyũ. Ĩndĩ nĩ kana twonanyʼe nĩtũlũmanĩtye vyũ na Ngai, tũyaĩle kũmũtia ĩla twakwatwa nĩ mathĩna metu. w16.02 3:3, 4

Ethĩwa mũndũ wa mũika nĩwĩanĩte, ndethĩawa na nzika na mũĩkĩĩo wake. Ndatwʼĩkaa mũnyanyae wa Ngai ĩla wĩ Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ na athi sukulu aitwʼĩka mũnyanyae wa andũ ma nthĩ. Ekalaa e mũlũmu o na ĩla mũĩkĩĩo wake watatwa. (Aev. 4:14, 15) Nĩ wʼo kana vai mũndũ ũte naĩ, na nĩkyo kĩtumi andũ ma mũika, o na vamwe na ala mate ma mũika, mekalaa maivĩtya. (Mũta. 7:20) Ĩndĩ o na ethĩwa vailyĩ ũu, ĩla ũendeee kwĩka mĩvango ya kũvatiswa, nũseo ũkeyĩosya we mwene ũmanye ethĩwa nũtwʼĩte vyũ kũlũmanyʼa na mĩao ya Yeova kana ve vandũ ũtialĩtye. Ĩkũlye-ĩ, ‘Ndonya kwasya ata nasisya ũndũ nĩthĩĩtwe ngĩkwata mĩao ya Ngai?’ Kwasũanĩa ũndũ weekie ĩla wĩla kũkwatwa nĩ matatwa. Kwa ngelekanyʼo, nĩwonanĩtye kana wĩ na kĩlĩko kĩtoetye kũvathũkanyʼa ũseo na ũthũku? Nao nata ũkanengwa ndaĩa ya mwanya nĩ mũndũ wa nthĩ ĩno o tondũ Ndanieli wanengiwe? We no ‘ũmanye kwenda kwa Mwĩaĩi ũndũ kũilyĩ’ o na ĩla watatĩka wĩke ũndũ ũtosanĩte na kwenda kwake?—Aev. 5:17. w16.03 1:7-9

Tũtwĩe matukũ ala Mbivilia ĩmetĩte ‘mĩthenya ya mũminũkĩlyo,’ na mbee witũ kĩla tweteele nĩ thĩna mũnene ũtaaoneka o na ĩndĩĩ. (2 Tim. 3:1) Ũndũ ũngĩ nĩ kana Satani na ndaimoni syake nĩmekiwʼe kuma ĩtunĩ nginya kũũ nthĩ, na nũndũ wa ũu kũũ nthĩ kwĩthĩĩtwe na mathĩna maingĩ vyũ. (Ũvu. 12:9, 12) Na ĩndĩ ve wĩa tũnengetwe tũũtethye ũndũ ũtaaĩsa kũtethwʼa o na ĩndĩĩ. Wĩa ũsu nĩ wa kũtavya andũ ma mbaĩ syonthe ũvoo mũseo! Nĩ kana Ngai aendeee kũtũathima, nĩtwaĩle kwĩthukĩĩsya mĩao yonthe ĩla tũnengawe kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Tweethĩwa twĩ ewi oyu tũĩ tũikaemwa nĩ kũatĩĩa mĩao ĩla tũkanengwa ĩvindanĩ ya ũla “thĩna mũnene,” ĩla nthĩ ĩno nthũku ya Satani ĩkethĩwa ĩyanangwa. (Mt. 24:21) Na ĩndĩ ũu wathela, tũkanengwa mĩao ĩngĩ ĩtũtetheesye kwĩkala nthĩ nzaũ. w16.03 4:16, 18

Mũminũkĩlyonĩ wa ĩvinda ya atũmwa, mũtũmwa Yoana nĩwooniwʼe woni wa alaĩka mũonza, na kĩla mũlaĩka nĩwavuvie soo. Ĩla mũlaĩka wa katano wavuvie soo wake, Yoana oonie “ndata” yauma ĩtunĩ yavalũka nthĩ. “Ndata” ĩsu yaĩ na ũvungũo yavungũie ĩima yĩte kĩtulu nawʼo. Ĩima yavingũwa, vatoie syũki yingĩ na vu syũkinĩ vaumĩla ngie itatalĩka. Ĩndĩ vandũ va ngie isu syanange nthĩ, syaendie kũla kwĩ “ala mate na ũsiĩlo wa Ngai itulyanĩ syoo.” (Ũvu. 9:1-4) Yoana nĩweesĩ ũndũ ngie itonya kwananga vandũ. Ũu nĩwʼo syaanangie nthĩ ya Misili ĩvinda ya Mose. (Kuma 10:12-15) Nũndũ ũmũnthĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta nĩmatavanasya ũvoo mũito wa ũsilĩlo wa Yeova, nĩmo maelekanĩtwʼe na ngie ila Yoana woonie. Aklĩsto asu makwetwe mbau nĩ angĩ milioni mbingĩ ala me na wĩkwatyo wa kwĩsa kwĩkala kũũ nthĩ. Nũndũ nĩtwĩthĩĩtwe na ngwatanĩo wĩanĩ wa kũtavanyʼa, ti ũsengyʼo kwona andũ aingĩ matiĩte ndĩni sya ũvũngũ makaeka kũtongoewʼa nĩ Satani!

w16.03 3:3

Nĩ kana mũtumĩa amanye ũvoo wa Ũsumbĩ ũalyũlĩte ata mesilya na meko ma mwana-a-asa ũte na ũmanyi mwingĩ, no amũkũlye-ĩ, ‘Ĩtina wa kwĩyumya ũmũthũkũme Yeova wĩkaa motwi mailyĩ ata?’ Kũkũlya ũu nĩkũtonya kũmanenga elĩ mwanya mũseo wa kũneenea ũndũ mũndũ ũtonya kũmũthũkũma Yeova na ngoo yonthe. (Mko. 12:29, 30) Mamina kũea ngewa ta isu, mũtumĩa nũtonya kũmũvoya Yeova anenge mwana-a-asa ũsu veva mũtheu nĩ kana veva ũsu ũmũtetheesye kũkwatya nesa kyonthe kĩla ũkwĩsa kũmũmanyĩsya. We wĩona mwana-a-asa ũsu ta ũtonya kwĩkĩwa vinya mũno wĩana ata eewʼa mũtumĩa aivoya kuma ngoonĩ kwondũ wake? Ambĩĩa kũmanyĩsya mwana-a-asa oou, mũtumĩa no asũanĩe vamwe nake ngewa imwe syĩ Mbivilianĩ ila itonya kũmũtetheesya ethĩwe e na mea ma kũmanyĩwʼa, atonya kwĩkwatwʼa, na enyivĩtye. (1 Asu. 19:19-21; Nee. 7:2; 13:13; Meko 18:24-26) Nguma ta isu nĩ sya vata ĩla mwana-a-asa ũkũmanyĩwʼa o tondũ vũũ wĩthĩawa wĩ wa vata mũũndanĩ. Nĩkĩ? Nitetheeasya mũndũ eke maendeeo mĩtũkĩ na ‘iimũsalukya metho’ make mone ‘maũndũ ma ũsengyʼa’ ala me Ndetonĩ ya Ngai. w15 4/15 2:3, 4

Kũea ngewa na Yeova kĩla ĩvinda nĩ ũndũ ũmwe wa vata waĩle kwĩka ethĩwa nũkwenda kũmũthengeea. Ĩndĩ ũtonya ata kũea ngewa na Ngai? Ũneenaa na Yeova ĩla wamũvoya kĩla ĩvinda. (Sav. 142:2) Na ĩndĩ ĩla wasoma Ndeto yake kĩla ĩvinda na wamĩvindĩĩsya, wĩthĩawa ũimwĩtĩkĩlya aneene naku. (Isa. 30:20, 21) Waweta maũndũ ũteũvithanyʼa ĩla ũũvoya, nĩwĩthĩawa ũtonya kũmanya ĩla Yeova waũsũngĩa, o na ethĩwa aũsũngĩa kwa nzĩa yĩvithanĩtye. Naku ĩla woona aikũsũngĩa mboya syaku ndũkethĩawa na nzika kana nĩ wʼo Yeova e vo. O na ĩngĩ, o ũndũ waendeea kũmũelesya Yeova kĩla kĩ ngoonĩ, nowʼo ũkaendeea kũũthengeea. Vai ĩvinda yĩkesa kũvika wasye nĩwaeka kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yaku na Yeova. No nginya twose matambya nĩ kana tũmũthengeee Ngai ethĩwa nĩtũkwenda atũthengeee. Kwoou o na kwĩthĩwe kũilyĩ ata, tũikaaeke kũea ngewa na Ngai witũ kwa kwĩmanyĩsya Mbivilia na kũvoya. Nũndũ wa ũu ngwatanĩo yitũ na Yeova ĩkaendeeaa kũlũlũmĩla, na kwa nzĩa ĩsu ĩitũtetheesya kũkĩlya vinya matatwa. w15 4/15 3:3, 14, 16

Ĩandĩko yĩu yĩeleetye nesa mũno ũngʼendu ũla Satani wĩthĩawa nawʼo. O na kau nthĩ yonthe yĩ ungu wake, Satani e na nzaa mbingĩ ũkethĩa no ũkwenda andũ angĩ. Kĩeleelo kya Satani nĩ kũya (kũmelya) andũ ma Yeova. Kũthĩnyʼa kũla ũthĩnĩtye aatĩĩi ma Yesũ kuma ĩvinda ya atũmwa nginya ũmũnthĩ, nĩkũĩkĩĩthasya kana nĩ mũngʼendu mũno. Mũnyambũ ũũkwʼa nĩ nzaa ndwĩwʼĩaa tei nyamũ ĩla wakwata. Ndũmĩwʼĩaa tei ũtanamba kũmyũaa na ndwĩlilaa ĩtina wa kũmyũaa. O ta ũu, Satani ndewʼĩaa tei andũ ala ũkwenda kũya. Kwasũanĩa nĩ mavinda meana Satani, ũla no we Ndevili, wolũũlaa o vakuvĩ na Aisilaeli ĩvinda yĩla malikile naĩnĩ ya ũlaalai na ĩtomo. Kwa ngelekanyʼo, ĩla we wasoma ĩũlũ wa kĩla kyamũkwatie Nzimili nũndũ wa ũlaalai wake, na kĩla kyamũkwatie Ngeasi nũndũ wa ĩtomo yake, nũkũnaa visa kĩlĩkonĩ ũkona Satani aitanĩa ũsindi wake?—Mot. 25:6-8, 14, 15; 2 Asu. 5:20-27. w15 5/15 1:8, 9

Tũtonya kũmũkita Satani ata na tũkamũsinda? Yesũ eeie amanyĩwʼa make ũũ: “Kwondũ wa wũmĩĩsyo wenyu mũkavonokya mathayũ menyu.” (Luka 21:19) Vai ũndũ ũtonya kwĩkwa nĩ mũndũ ũkatũũmĩsya tene na tene. Na ate o twendie, vai mũndũ wĩsa kũaa vyũ ngwatanĩo ya mwanya ĩla twĩ nayo na Ngai. (Alo. 8:38, 39) O na athũkũmi ma Yeova makwʼa, Satani ndethĩawa anasinda nũndũ Yeova akaĩkĩĩthya nĩmathayũũkwʼa. (Yoa. 5:28, 29) Ĩndĩ ũ Satani nde na wĩkwatyo. Nthĩ ĩno yake yamina kwanangwa, akekwʼa ĩimanĩ yĩte kĩtulu ekale vo myaka 1,000. (Ũvu. 20:1-3) Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Yesũ wathela na andũ mamina kũvetewa naĩ, Satani “akathawʼa kuma kolokolonĩ wake” kwa kavinda kanini nĩ kana atate kũmakenga ya mũthya. Ĩtina wa ũu, Ndevili akaanangwa vyũ. (Ũvu. 20:7-10) O na kau Satani eteele kwanangwa, we ndweteele kwanangwa! Kwoou mũsiĩĩe Satani, ũlũmĩte vyũ mũĩkĩĩonĩ. (1 Vet. 5:9) Nũtonya kũkitana na Satani, na ũkamũsinda! w15 5/15 2:1, 18

Mũndũ mũĩ nĩwĩsĩ kana kũsũanĩa maũndũ no kũelekanwʼe na mwaki. Ĩla mwaki watũmĩwa nesa, no ũtethye. Kwa ngelekanyʼo, nũtũtethasya ĩla tũkũua. Ĩndĩ mwaki ũthũkaa ĩla walea kũsianwʼa nawʼo na wavĩvya nyũmba vamwe na ala me nthĩnĩ. O ta ũu kũsũanĩa no kũtũtetheesye mũno ethĩwa twĩsũanĩa maũndũ matonya kũtuma tũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova. Ĩndĩ kũsũanĩa kũthũkaa ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa maũndũ matonya kũtuma twambĩĩa kwĩthĩwa na mawendi mavuku. Kwa ngelekanyʼo, twamanyĩa kũsũanĩa maũndũ mathũku nĩtũtonya kwĩsa kwĩka maũndũ asu. Vate nzika, kũsũanĩaa maũndũ mathũku nĩkũtonya kwananga vyũ ũnyanya witũ na Yeova! (Yak. 1:14, 15) Yesũ nũtũkanĩtye ĩũlũ wa kũsũanĩa tũyĩka maũndũ makonetye ũlaalai. Aisye: “Kĩla mũndũ ũsyaasya mũndũ mũka na kũmwĩwʼĩa mũmeo nĩweka ũlaalai nake ngoonĩ yake.”—Mt. 5:28. w15 5/15 4:11, 12, 14

Ĩla Yesũ waendaa kũũ na kũũ aitavanyʼa, nĩweekie maũndũ maingĩ moonanyʼa kana nĩwathĩnĩkĩaa andũ vyũ kuma ngoonĩ. E ndũanĩ ĩmwe nĩwakomanie na mũndũ wa kũmakĩwa. (Mko. 1:39, 40) Mũndũ ũsu aĩ na ũwau mũthũku wa mangũ. Luka, ũla waĩ ndakĩtalĩ, aandĩkie mũndũ ũsu ‘oombĩtwe nĩ mangũ’ nĩ kana onanyʼe ũndũ mũndũ ũsu wawaĩte mũno wĩana. (Luka 5:12) Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Na [mũndũ ũsu] amwona Yesũ, eevalũkya nthĩ na ũthyũ, amwĩsũva, akyasya, Mwĩaĩi, ethĩwa nũkwenda, nũtonya kũnthesya.” Mũndũ ũsu ndaĩ na nzika kana Yesũ nĩwaĩ na ũtonyi wa kũmũvosya, ĩndĩ kĩla wendaa kũmanya nĩ, We Yesũ aĩ na wendi wa kwĩka ũu? Yesũ esaa kwĩka ata ĩla weesũviwe nĩ mũndũ ũsu? Yesũ amũkiitie, na aneena na ũkũmbaũ ĩndĩ e na tei, amwĩa, “Nĩngwenda; ĩthĩwa mũtheu.” Ĩtina wa ũu Mbivilia yaĩtye: “Na oyu mangũ mavoa.” (Luka 5:13) Vate nzika Yesũ nĩwoonanisye ũndũ wendete andũ mũno wĩana.—Luka 5:17. w15 6/15 2:3-5

Twoosa vinya na twakũlya Mũklĩsto ũmũthũkũmĩte Yeova kwa ĩvinda ĩasa atũnenge ũtao, ũkeethĩa ti laisi tũkekenga kana mĩmeo ĩla twĩ nayo ti mĩthũku mũno. (Aevl. 3:12, 13) Twatavya Mũklĩsto ta ũsu thĩna witũ, nũtonya kũtũtetheesya tũkona mawonzu tũteeĩsĩ kana twĩ namo. Twoona mawonzu asu no tũmanye nĩ moalyũku meva tũtonya kwĩka nĩ kana Yeova aendeee kũtwenda. Atumĩa ma kĩkundi nĩmatonya kũtũtetheesya mũno. (Yak. 5:13-15) Ethĩwa wĩ na mĩmeo mĩthũku nũndũ nĩwĩthĩawa na kĩmanyĩo kya kwĩloela mavisa ma ũlaalai, wĩ na kĩtumi kĩnenange kya kũmantha ũtethyo. Naku wekala mũno ũtekũmantha ũtethyo ũkeethĩwa wĩ mũisyonĩ mũnene. Mũisyo ũsu nĩ kana mĩmeo ĩsu mĩthũku ĩkesa ‘kũya ĩvu na ĩisyaa naĩ,’ na naĩ ĩsu ĩkatuma angĩ maũmĩa na ĩituma andũ mavũthya ĩsyĩtwa ya Yeova. Athũkũmi aingĩ ma Yeova nĩmetĩkĩlĩte kũtetheewʼa nũndũ me na wendi wa kũmũtanĩthya Yeova na mayendaa kũtia kĩkundi kya Kĩklĩsto.—Yak. 1:15; Sav. 141:5; Aevl. 12:5, 6. w15 6/15 3:15-17

Aatĩĩi onthe ma Mbaviloni Ĩla Nene makaanangwa ĩla ndĩni isu ikethĩwa iyanangwa? No twasye, aiee. Atongoi amwe ma ndĩni sya ũvũngũ makaikola na maikaĩa vyũ kana maaĩsa kwĩkwatanyʼa nasyo. (Nzek. 13:5, 6) Mo andũ ma Ngai makeethĩwa maendeee ata? Yesũ aeleisye atĩĩ: ‘Kethĩwa matukũ asu matyaakuvĩvwʼa, kũivĩta mwĩĩ o na wĩva: ĩndĩ kwondũ wa ala anyuve matukũ asu makakuvĩvwʼa.’ (Mt. 24:22) Mwakanĩ wa 66 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, matukũ ma thĩna ũla waĩ Yelusaleme na ndee syayo ‘nĩmakuvĩviwʼe.’ Kĩu nĩkyatumie “ala anyuve,” kana kwa ndeto ingĩ, Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta, makwata mwanya wa kuma kũu. O ta ũu, matukũ ma kĩlungu kya mbee kya ũla thĩna mũnene ‘makakuvĩvwʼa’ kwondũ wa “ala anyuve.” Ila silikalĩ ielekanĩtwʼe na “mbya ĩkũmi” iiketĩkĩlwʼa syanange vyũ andũ ma Ngai. (Ũvu. 17:16) Vandũ va ũu, kĩlungu kya mbee kya ũla thĩna mũnene kyathela kũkausya kwa kavinda. w15 7/15 2:5, 6

Kĩla ũmwe nĩwe waĩle kwĩtwʼĩĩa nũkwĩtĩkĩla atwawe matatwanĩ kana ndeĩtĩkĩla. (Mt. 6:13; Yak. 1:13-15) We Yesũ mwene nĩwakĩlilye vinya matatwa ma Ndevili kwa kũweta ndeto syĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kwa nzĩa ĩsu, nĩwakwatie mbau ũsumbĩki mũnene wa Ngai. O na ũu wĩ o vo, Satani ndaamũeka. Amũtiie o kwa “ĩvinda.” (Luka 4:13) Ĩndĩ Yesũ ndaaĩsa kwĩtĩkĩla kũmũvĩtĩsya Yeova o na kau Satani nĩwamũtatie na kĩthito kingĩ. Ĩndĩ Satani nũtataa kũkwatya aatĩĩi ma Yesũ, o naku wĩ o vo. Nũndũ ala makũlyo makonetye ũsumbĩki mũnene wa Ngai mayaaĩsa kũsũngĩwa vyũ, ũ Ngai nĩwĩtĩkĩlasya ũla Mũtati atũtate aitũmĩa nthĩ ĩno. Ngai mwene ndatũtwaaa ũtatwanĩ. Nũtũĩkĩĩe na nĩwendaa kũtũtethya. Ĩndĩ nũndũ nũtũnengete ũthasyo wa kwĩnyuvĩa na ndendaa kũtũlikĩlĩĩla, ndatũlasimĩthasya twĩke ũla ũseo. Na kwoou ve maũndũ elĩ twaĩle kwĩka: ũndũ wa mbee nĩ kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na ũndũ wa kelĩ nĩ kũmũvoyaa tũteũtĩĩa. w15 6/15 5:13, 14

No nginya Aklĩsto mamanyĩsye ilĩko syoo na mawasya moo ma ngoo kwĩka ũtwi ũla waĩlĩte ĩla kwaumĩla kĩndũ kĩ na ngusanĩsyo. (Alo. 14:19) Kwoosa ngelekanyʼo ya Mirjeta, ũla wasyaĩwe kĩsionĩ kya nthĩ ĩla tene yeetawa Yugoslavia. Eanie esĩ kana andũ ma Serbia nĩ nthũ. Ĩndĩ ĩla wamanyie kana Yeova ndendeeasya mbaĩ ĩmwe kwĩ ĩngĩ na kana Satani nĩwe wendaa andũ mamene mbaĩ ila ingĩ, nĩweekĩie kĩthito avete mosũanĩo ala waĩ namo. Ĩndĩ o na ekĩte oou, ĩla mbaĩ syĩ kĩvathũkanyʼo kũu kwoo syambĩĩe kũkita, kĩmena kĩla waĩ nakyo tene nĩkyookĩlile na weethĩa nũkũemwa nĩ kũtavya andũ ma Serbia ũvoo mũseo. Ĩndĩ Mirjeta nĩweesĩ kana ndatonya kwĩkala mana eteele mawoni asu waĩ namo mathele oou atekĩte ũndũ. Nũndũ wa ũu nĩwamwĩkaĩlile Yeova amũtetheesye asinde thĩna ũsu. Mirjeta easya ũũ: “Nĩsĩte kwĩthĩa kana kũtũnga kĩlĩko kyakwa ũtavanyʼanĩ nĩwʼo ũtethyo mũnene kwakwa. Ĩla ngũtavanyʼa nĩnĩtataa nĩthĩwe na nguma ta sya Yeova, na nũndũ wa ũu nĩnonete mosũanĩo ala naĩ namo maithela.” w15 7/15 3:11-13

Kwasũanĩa ĩũlũ wa Mũsumbĩ Yeosavati wa Yuta. Ĩvinda yĩmwe Yeosavati nĩwavĩtisye ĩla weetĩkĩlile kũthi kaũnĩ na Mũsumbĩ Aavu wa Isilaeli. Ĩndĩ o na kau athani 400 ma ũvũngũ nĩmaĩkĩĩthĩtye Aavu kana Isilaeli nĩkũsinda, mwathani wa wʼo wa Yeova, ũla weetawa Mikaia, athanie kana Isilaeli ndĩlea kũsindwa. Kwaendie ata? Aavu akwʼĩĩe kaũnĩ ũsu, nake Yeosavati avĩtĩe o vanini. Na ĩndĩ ĩla wasyokie Yelusaleme, Yeu, mwana wa Aanani ũla mwoni, nĩwamũkanisye nũndũ wa kwĩkwatanyʼa na Aavu. Ĩndĩ Yeu nĩwasyokie amwĩa atĩĩ: “Ve maũndũ maseo moneku nthĩnĩ waku.” (2 Mav. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3) Kwoou, o na kau Yeosavati nĩwesie kwĩka ũndũ wa ũtumanu, kyu kĩyaatuma Yeova olwa nĩ maũndũ maseo ala weekĩte. (2 Mav. 17:3-10) Ngewa ĩsu yĩ Mbivilianĩ ĩtũlilikanasya kana o na kau twĩ andũ me na naĩ, Yeova ndakaeka kũtwenda ethĩwa tũkamũthũkũmaa na ngoo yonthe. w15 8/15 1:8, 9

Tũtonya kwĩyũmbanĩsya ata kwĩkala nthĩ nzaũ ya Ngai? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Twasye nũvangĩte kũthamĩĩa nthĩ ĩngĩ. Ũtonya kwĩyũmbanĩsya ũndũ ũsu ata? No kwĩthĩwa ũtonya kwambĩĩa kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya andũ ala mekalaa kũu. O na ĩngĩ kwĩmanyĩsya syĩthĩo syoo no kũũtethye. O na no ũtwʼe kũsama malĩu amwe ma kũu. Kwa ũkuvĩ, wambĩĩa kwĩkala ta wavikie kwʼo. Nĩkĩ ũtonya kũtata kwĩka maũndũ asu? Nũndũ nĩmo ũkethĩa nthĩ ĩla ũkwenda kũthamĩĩa. O ta ũu, twaĩle kwĩyũmbanĩsya kwĩsa kwĩkala nthĩ nzaũ kwa kũtata ũndũ tũtonya twĩkale ũndũ tũkwĩkwatya andũ ta makethĩwa mayĩkala me kũu. Andũ amwe nĩmatonya kwĩthĩwa mendete kwĩtongoesya na kwĩka kĩla monaa takyo kĩseo, ĩndĩ kwʼo kwĩka ũu kũtumĩte maũndũ methĩwa mailyĩ ata? Nũndũ andũ mayendaa kũtongoewʼa nĩ Ngai, ũndũ ũsu nũtumĩte kwĩthĩwa na mathĩna, kyeva, na mĩisyo. (Yel. 10:23) Mwa twĩ na mea maingĩ ma kwĩsa kwona ĩvinda yĩla andũ onthe makethĩwa menyivĩsye ũsumbĩki mũnene wa Yeova! w15 8/15 3:4, 5

Nĩ ũndũ wa vata mũno kwa Aklĩsto ala mate atwae kana matatwaanĩte masisye maikekwatanyʼe na itindo nthũku ĩla mekũmantha mũndũ wa kũtwaana nake. Mbivilia nĩtaĩte Aklĩsto ala meũmantha mũndũ ĩkamea nĩmatwaane o “nthĩnĩ wa Mwĩaĩi,” kana kwa ndeto ingĩ, nĩmatwaane na mũthũkũmi wa Yeova wĩyumĩtye amũthũkũme na akavatiswa, na wĩkalaa kwosana na momanyĩsyo ma Maandĩko. (1 Ako. 7:39) Ĩla Mũklĩsto watwaana na Mũklĩsto ũngĩ ethĩawa akwata mũtindanyʼa wĩyumĩtye amũthũkũme Yeova na ũtonya kũmũtetheesya aendeee kwĩkala e mũĩkĩĩku. Yeova nĩwĩthĩawa esĩ kĩla kĩtonya kũtethya athũkũmi make, na nũndũ wa ũu kuma tene atwĩe atũtũngĩlĩĩlaa mwĩao wake ĩũlũ wa mũtwaano. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa mwĩao wĩ laisi kũeleeka ũla wanengie Mose atavye Aisilaeli. Kwosana na mwĩao ũsu, Yeova akanisye Aisilaeli maikekwatanyʼe na mbaĩ ila syamathyũlũlũkĩte nũndũ iyamũthaithaa. Ameie: “Ndũkaatwaanĩe nao. . . . Nũndũ akamwathũkya mwana waku aeke kũmbikĩla, nĩ kana mathũkũme ngai ingĩ.”—Kũt. 7:3, 4. w15 8/15 4:12, 13

Tũtonya kũmanyĩsya wasya witũ wa ngoo ata? Maũndũ ala ma vata tũtonya kwĩka nĩ kwĩmanyĩasya Mbivilia kĩla ĩvinda, kũsũanĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya, na kũmũvoyaa Yeova atũtetheesye tũatĩĩe kĩla tweemanyĩsya. Vate nzika, tũyaĩle kwĩmanyĩsya Mbivilia aĩ nĩ kana twĩke kũmanya maũndũ na tũimanya ũndũ mĩao yaĩtye. Ĩndĩ twaĩle kwĩmanyĩsya Mbivilia kwa nzĩa ĩtonya kũtuma tũendeea kũmũmanya Yeova nesanga, tũmanye nguma syake, na tũimanya kĩla wendete na kĩla ũmenete. Tweeka ũu, wasya witũ wa ngoo nĩwambĩĩaa kũatĩĩa kĩla Yeova Ngai wendaa. Na ĩndĩ kĩu nĩkĩtumaa ngoo yitũ yĩthĩwa na wendi wa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova nesanga. Ĩndĩ ethĩwa mũndũ nĩweeka ũtwi ũmũkonetye we mwene aatĩĩe wasya wake wa ngoo na tũikũelewa nĩkĩ weeka ũu, tũyaĩlĩte kũsembea kũmũsilĩla kana kwona ta twaĩle kũmũthingʼĩĩsya aalyũle ũtwi wake. Ũtonya kwĩthĩa wasya wake wa ngoo “ũte vinya” na waĩlĩte kũmanyĩwʼa mũnango, kana ũkethĩa wasya wake wa ngoo nũmũthĩnasya mũno maũndũnĩ mana.—1 Ako. 8:11, 12. w15 9/15 2:4, 8, 10

Vai nthĩ ĩngĩ yĩilyĩ ta ĩno katĩ wa syĩndũ ila Ngai waaũmba. Kwamba kũsũanĩa kĩu! Atĩ ve ndata ite ĩsavu ila ithyũlũlũkĩte syũa na ingĩ syĩ kũasa vyũ, ĩndĩ katĩ wa isu syonthe Yeova oombie nthĩ yĩ mbanake vyũ na kwa nzĩa andũ matonya kwĩkala vo me eanĩe na mate na mĩisyo! Ndaamyũmba eke o kũmyusũsya andũ. (Isa. 45:18) Ũndũ ũsu ũtwonasya kana no nginya Yeova ethĩwe atwendete mũno. (Yovu 38:4, 7; Sav. 8:3-5) O na kau Yeova nĩwe watũmbĩie nthĩ ĩseũvĩte ũũ, nĩwĩsĩ kana kĩu kĩ kyoka kĩituma twĩkala twĩ atanu na twĩ eanĩe. Mwana ewʼaa e mwĩanĩe vyũ ĩla wamanya kana asyai nĩmamwendete na nĩmamũthĩnĩkĩaa. Kwoou Yeova oombie mũndũ na mũvwʼano wake, na amũnenga ũtonyi wa kũmanya kana nũmwendete na nũmũsũvĩaa na wa kũmũtetheesya o nake amwende. (Mwa. 1:27) O na ĩngĩ Yesũ aisye ũũ: “Nĩ aathime ala me na ũkya wa ngoo.” (Mt. 5:3) Nũndũ Yeova nĩ Ĩthe witũ ũtwendete, nũtwĩanĩasya mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ na ma kĩ-veva kwa ‘kũtũnenga syĩndũ syonthe na wingĩ, tũtanawʼe nĩsyo.’—1 Tim. 6:17; Sav. 145:16. w15 9/15 4:6, 7

Mũandĩki wa Savuli oonanisye aĩ na woni mũseo ĩla waandĩkie ndeto ii: “Ĩkwatye Ngai; nĩkwĩthĩwa ngasyoka kũmũkatha nũndũ wa ũtethyo wa ũthyũ wake. Ame Ngai wakwa, thayũ wakwa winamĩte nthĩnĩ wakwa: kwondũ wa ũu nĩngũũlilikana.” (Sav. 42:5, 6) Ndeto isu syĩonanyʼa nesa vyũ kana mũandĩki ũsu amwendete Yeova mũno! We nĩwĩwʼaa ũmwendete Ĩthe waku wa ĩtunĩ na ũmũĩkĩĩe ta mũandĩki ũsu? O na ethĩwa wĩĩwʼa ta ũsũngĩa ũkasya, “Ĩĩ,” no wĩmanyĩsye mũnango kũmwĩkwatya Yeova kwa nzĩa ĩla Mbivilia ĩtũtavĩtye. Ĩtwĩĩte atĩĩ: “Ĩkĩĩa Yeova na ngoo yaku yonthe, na ndũkekwatye ũmanyi waku mwene: Mĩendelenĩ yaku yonthe mũkũsĩĩe we, na akaũlũngalĩlya nzĩa syaku.” (Nth. 3:5, 6) Yeova nĩwatwonisye ũndũ twaĩlĩte kũmwenda ĩla watwendie mbee. (1 Yoa. 4:19) Kwoou ekai twĩkalae tũlilikanĩte ngelekanyʼo ĩsu yake nzeo. Na ekai tũendeee kũmwenda Yeova ‘na ngoo yitũ yonthe, na thayũ witũ wʼonthe, na kĩlĩko kitũ kyonthe, na vinya witũ wʼonthe.’—Mko. 12:30. w15 9/15 5:17-19

Ĩla twathi kũtavanyʼa nĩtũlũlũmĩlasya mũĩkĩĩo wa ala tũũtavya, vamwe na ũ witũ. O na ĩngĩ, kĩu nĩkĩtũtetheeasya tũmũĩkĩĩe Yeova vyũ na tũineena na ũkũmbaũ kĩla ĩvinda o tondũ Aklĩsto ma mbee meekaa. (Meko 4:17-20; 13:46) Mũĩkĩĩo witũ nĩwĩanaa ĩla twoona Yeova aitũtetheesya na aisũngĩa mboya sitũ. Kyu nokyo kyatetheeisye Kalevu na Yosua. Nĩ wʼo kana ĩvinda yĩla maendie kũthiana Nthĩ ya Watho moonanisye kana nĩmamũĩkĩĩe Yeova. Ĩndĩ o ũndũ ĩvinda yavĩtie na maendeea kwona ũndũ Yeova ũkũmatongoesya maũndũnĩ me kĩvathũkanyʼo, nowʼo mũĩkĩĩo woo waendeeie kwĩana. Nĩkyo kĩtumi Yosua ũtaĩ alea kũtavya Aisilaeli ndeto ii e na ũkũmbaũ: “Kũtyaalea kwĩanĩwʼa ũndũ ũmwe katĩ wa maũndũ onthe maseo ala Yeova Ngai wenyu waneenie ũndũ wenyu.” Asyokie amea atĩĩ: “Kwondũ wa ũu ĩndĩ kĩai Yeova, na mũimũthũkũma na wʼo, na vate wanganganʼyo.” (Yos. 23:14; 24:14) O naitũ twasama ũndũ Yeova ũseũvĩte, tũkeethĩwa na mũĩkĩĩo ta ũsu.—Sav.34:8. w15 10/15 2:10, 11

We nĩwĩsaa kũandĩka tũmaũndũ ĩla ũkwĩthukĩĩsya maũvoo ma andũ onthe kĩkundinĩ kana o maũmbanonĩ manene? Wesa kũsoma ĩngĩ tũmaũndũ tũla ũandĩkĩte wĩthĩawa wakwata mwanya mũseo wa kũsũanĩa kĩla ũneemanyĩisye Ndetonĩ ya Ngai na maũmbanonĩ asu. Ũndũ ũngĩ nĩ kana kĩla ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya na ya Amkeni! vamwe na mavuku meũ ala tũkwataa maũmbanonĩ manene methĩawa na maũndũ tũtonya kũsoma na kũsũanĩa. O na ĩngĩ ĩla ũũsoma Kitabu cha Mwaka no ũtetheke ethĩwa wamina kũsoma ngewa ĩmwe ũkambaa kũũngamĩlya vau ũtanamba kũsoma ngewa ĩla ĩatĩĩe. Kwĩka ũu kũkatumaa ũkwata mwanya wa kũsũanĩa ngewa ĩla wasoma na kũituma ĩlika ngoonĩ. Ĩla ũũsoma no ũkululĩle ndeto ila sya vata kana ũkaandĩka ndee ndeto ila woona itonya kwĩsa kũũtetheesya ĩla ũkwĩyũmbanĩsya kũsyokea mũndũ ũnamũtavisye ũvoo, kana ĩla ũũthi kwona ana-a-asa ũmekĩe vinya, kana ĩla ũkesa kwĩthĩwa ũiseũvya ũvoo. Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana ethĩwa mavinda kwa mavinda ũkambaa kũũngamya kĩla ũũsoma nĩ kana ũkĩsũanĩe, ũkakwataa mwanya wa kũkĩeka kĩlike ngoonĩ na wa kũmũtũngĩa Yeova mũvea kwondũ wa maũndũ maseo ala weemanyĩsya. w15 10/15 4:9, 10

Asyai Aklĩsto mewʼaa mũyo mũno ĩla mwana woo wavatiswa. Kwa ngelekanyʼo, syana inya sya mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Berenice syavatisiwe itavikĩtye myaka 14. Easya atĩĩ: “Tweewie mũyo mwingĩ mũno. Twatũngie mũvea mũno nũndũ syana sitũ nĩsyendie kũmũthũkũma Yeova. O na ũu wĩ o vo, nĩtweesĩ kana syana isu ikakwatwa nĩ mawetu maingĩ o iendeee kwĩana. Mũsomi ũmwe aisye ũũ: “Kwasya mwana nĩ wa mũika ti kwasya kana ‘e na mbũsũ’ na kana e na ‘wana.’ Ĩndĩ ĩvinda yĩu akiitawa ngoo mĩtũkĩ nĩ maũndũ, ethĩawa e na wendi wa kũtindanyʼa na anyanyae, na ethĩawa e na ũĩ wa kwĩka maũndũ.” Kwoou ĩvindanĩ yĩu amũika no matume ndũũ ngamu na Yeova, makeka motwi ta kwĩyumya mamũthũkũme Yeova na maiatĩĩa mĩao yake, na makevangĩĩa maũndũ ala makeanĩsya ũthũkũminĩ wake. Amũika no matũmĩe ĩvinda yĩu kwĩana kĩ-veva o tondũ Yesũ weekie ĩla waĩ wa mũika. w15 11/15 2:1, 2

Ũsumbĩ wa Ngai, ũla nowʼo Ũsumbĩ wa Masia, nĩ mũvango mũseo Ngai ũvangĩthĩtye, na ũtũĩkĩĩthasya kana nĩwendete andũ. Yu tũĩ Yeova nũnengete Mwana wake Ũsumbĩ ũsu. Mwana ũsu o nake nĩwendete andũ na nĩwe waĩlĩte vyũ kũsumbĩka. (Nth. 8:31) Ĩla kĩla ũmwe wa ala 144,000 makasumbĩka na Yesũ wathayũũkwʼa, aendaa ĩtunĩ esĩ nesa mathĩna ala makwataa andũ nũndũ nĩmamũkwatie. (Ũvu. 14:1) Ũsumbĩ ũsu nĩwʼo Yesũ watavanasya mũno, o na nĩwamanyĩisye amanyĩwʼa make kũvoya kwondũ wa Ũsumbĩ ũsu na moathimo ala ũkaete. Wathani ũla wĩ Mbivilianĩ wonanĩtye kana Ũsumbĩ wa Ngai waũngamie ĩla Klĩsto wambĩĩe kũsumbĩka mwakanĩ wa 1914. Kuma ĩvinda yĩu, ala matiele katĩ wa ala makasumbĩka na Yesũ ĩtunĩ nĩmaendeee kũmbanwʼa, o na yĩla “ĩkomano ĩnene ya andũ,” yĩla yĩkavonoka mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno na yĩilikwʼa nthĩ nzaũ, nĩyĩendeee kũmbanwʼa.—Ũvu. 7:9, 13, 14. w15 11/15 3:16, 18

Mũtũmwa Yoana eetie ũla mũtindanyʼa wa mbee wa Ngai, “Ndeto,” na asyoka asya nĩ “mwambĩlĩlya wa wũmbi wa Ngai.” (Yoa. 1:1; Ũvu. 3:14) Yeova Ngai nĩwatavasya Mwana ũsu wake mũsyawa wa mbee kĩla kĩ kĩlĩkonĩ na ngoonĩ. (Yoa. 1:14, 17; Ako. 1:15) Nake mũtũmwa Vaulo nũwetete ĩũlũ wa ‘ithyomo sya alaĩka,’ ila nĩ ithyomo syĩ ĩũlũ mũno kwĩ ithyomo sya andũ. (1 Ako. 13:1) Andũ ala me ĩũlũ wa nthĩ vamwe na alaĩka ala me ĩtunĩ nĩ mbilioni mbingĩ mũno na asu onthe Yeova nũmesĩ nesa vyũ. Kĩla ndatĩka wĩthĩaa ve andũ aingĩ matonya kwĩthĩwa maimũvoya na ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩndĩ Yeova nĩwĩthukĩĩasya mboya isu na ũyĩthĩa kavindanĩ o kau nũkũneena na alaĩka na kũmeaĩa. Nĩ kana avote kwĩka ũu, no nginya ethĩwe e kĩvathũkanyʼo vyũ na mũndũ maũndũnĩ aa: ũndũ wĩsilasya, kĩthyomo kĩla ũtũmĩaa, na ũndũ ũneenaa. (Isa. 55:8, 9) Ĩndĩ vai nzika kana ĩla Yeova ũkũneena na andũ atũmĩaa nzĩa yĩ laisi nĩ kana maelewe. w15 12/15 1:1, 2

Kũndũ kwingĩ Mbivilia itesawa mbesa mbingĩ na kũsyona nĩ thĩna, kwoou kũkwata Mbivilia o ĩmwe nĩ ũathimo mũnene. Livoti ĩmwe kuma nthĩ ya Rwanda yaĩtye atĩĩ: “Kwa ĩvinda ĩasa, andũ aingĩ ala mamanyĩawʼa Mbivilia nĩ ana-a-asa mayeekaa maendeeo nũndũ wa kwĩthĩwa mate na Mbivilia. Mayaĩ na ũtonyi wa kũthooa Mbivilia ila syatesawa nĩ makanisa ma kũu kwoo. Na mavinda maingĩ mayaeleawa nesa mĩsoa mĩna na kwoou weethĩaa mayĩka maendeeo.” Ĩndĩ maũndũ nĩmavĩndũkie ĩla makwatie Mbivilia ya New World Translation kĩthyomonĩ kyoo. Mũsyĩ ũmwe wa kuma Rwanda wĩ na syana inya sya mũika waisye atĩĩ: “Twĩmũtũngĩa Yeova mũvea mũno vamwe na ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ nũndũ wa kũtũnenga Mbivilia ĩno. Twĩ ngya na tũinaĩ twona mbesa sya kũthooa Mbivilia itwĩanĩe. Ĩndĩ yu kĩla ũmwe e na Mbivilia yake mwene. Nĩ kana tũmwonyʼe Yeova kana nĩtũmũtũngĩaa mũvea, tũmbanaa ithyonthe ta mũsyĩ kĩla mũthenya nĩ kana tũmĩsome.” w15 12/15 2:15, 16

No kwĩthĩwa Ndaviti aandĩkie ndeto isu aiweta ĩvinda yĩla Avisalomu watatĩte kũmũvena ũsumbĩ. Ĩvinda yĩu Ndaviti aĩ mũwau na ndaĩ na vinya wa kwĩyũkitĩa. O na kau Ngai aĩ amũekeie, ndaaũlwa nĩ naĩ ĩla weekie e na Mbathi-sieva vamwe na kĩla kyamũkwatie ĩtina nũndũ wa naĩ ĩsu. (2 Sam. 12:7-14) O na ũu wĩ o vo, mũsumbĩ ũsu ndaĩ na nzika kana Ngai nĩwesaa kũmũtethya ĩvindanĩ yĩu waĩ mũwau. Ndaviti ndavoyaa Ngai amũvosye na kyama. Mĩsoa ĩngĩ ĩla yĩ ĩvukunĩ ya Savuli ya 41 yĩonanyʼa kana Ndaviti endaa Yeova amũtetheesye o ũndũ waĩ atonya kũtetheesya mũndũ ũla ũthĩnĩkĩaa ala angĩ. Ũndũ ũmwe wendaa ekwe nĩ kũtethwʼa “e ũkomonĩ awaa.” (Sav. 41:3) Na nũndũ Ndaviti nĩweesĩ kana Ngai nĩwamũekeie, ndaaemwa nĩ kũmũkũlya amũkiakisye na aimũtwʼĩĩka nĩ kana mwĩĩ wake wĩvosye. (Sav. 103:3) O naitũ no twĩke take. w15 12/15 4:8, 9

Ala metĩtwe nĩ Ngai methi kũsumbĩka ĩtunĩ mayĩthĩawa me na vata wa kũkũsĩĩwa nĩ mũndũ. Mayĩthĩawa me na vata wa mũndũ ũngĩ amaĩkĩĩthye kĩla kĩkĩkie nthĩnĩ woo. Nĩkĩ? Nũndũ ĩla Yeova wamina kũmanyuva, ndamatiaa me na nzika o na vanini ilĩkonĩ syoo na ngoonĩ syoo. Mũtũmwa Yoana aandĩkĩe Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta atĩĩ: “Mwĩ amenesye mauta [kana, etĩkĩsye mauta] kuma kwa ũla Mũtheu, na nĩmwĩsĩ maũndũ onthe.” Aendeeie kwasya: “Nenyu, kũmenewʼa mauta kũla mwanengiwe nĩwe nĩkwĩkalĩte nthĩnĩ wenyu na mũi na vata wa kũmanyĩwʼa nĩ mũndũ; ĩndĩ nũndũ kũmenewʼa mauta kũla kumaa kwake nĩkũmũmanyĩasya maũndũ onthe, na nĩ kwa wʼo, na ti ũvũngũ, na o ũndũ kwamũmanyĩisye, ĩkalai nthĩnĩ wake.” (1 Yoa. 2:20, 27) Etĩkĩwʼa mauta nĩmendaa kũmanyĩwʼa nĩ Yeova o ta andũ ala angĩ. Ĩndĩ mayĩthĩawa na vata wa kũmanyĩwʼa, kana kwa ndeto ingĩ, kũĩkĩĩthwʼa nĩ mũndũ kana mo nĩ etĩkĩsye mauta. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmaĩkĩĩthĩtwʼe ũu nĩ vinya ũla mũnene vyũ, nawʼo nĩ ũla veva mũtheu wa Ngai! w16.01 3:9, 10

Mũndũ enda kwĩkala e mwĩanĩe, no nginya amwĩkwatye Yeova. Kwĩanĩwa kũu kũtumaa twĩthĩwa na woni ũla waĩlĩte ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. (1 Tim. 6:6-8) O na nĩkũtumaa tũmanya kana ngwatanĩo yitũ na Yeova vamwe na Aklĩsto ala angĩ nĩ ya vata vyũ kwĩ kĩndũ o na kĩva tũtonya kũthooa. Mũndũ wĩanĩawa ndanyungunyĩasya, ndaumĩlasya nduuthĩ, ndamanthaa mavĩtyo, na nde kĩwĩu na ĩtomo, nũndũ maũndũ asu nĩmanangaa wendano wa ana-a-asa. Ĩndĩ kwĩanĩwa nĩkũtumaa mũndũ ethĩwa e mũlau. (1 Tim. 6:17-19) O na ĩngĩ, kũmũĩkĩĩa Yeova nĩkũtumaa twĩthĩwa na ũnyiau kana ũkũmbaũ, o na twakwatwa nĩ mathĩna meana ata. (Aevl. 13:6) Ũkũmbaũ ũsu nawʼo nũtumaa twĩthĩwa na woni ũla waĩle na nũtumaa twĩthĩwa tũtonya kwĩkĩa vinya Aklĩsto ala angĩ na kũmakiakisya. (1 Ath. 5:14, 15) Tweeka ũu, ĩla nthĩ ĩkethĩwa yĩ ũla thĩnanĩ mũnene, tũkeethĩwa tũtonya ‘kũsisya ĩũlũ na kũkĩlya mĩtwe yitũ’ nũndũ tũkeethĩwa twĩsĩ nesa ki kana wovosyo witũ nĩwathengeea.—Luka 21:25-28. w16.01 1:16, 17

Myakanĩ ya mĩtũkĩ, ũtalo wa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Klĩsto wĩthĩĩtwe ũyongeleka. Ĩndĩ wasianĩsya na myaka mingĩ yĩ navu ĩtina, ũtalo ũsu ũneekaa kũoleka. Kĩu nĩkyaĩle kũtuma tũthĩnĩka? Aiee. Ekai tũsũanĩe maũndũ amwe twaĩle kũlilikana. Kĩvathũkanyʼo na Yeova, ala meũtala ala maya kĩmũtũ na manywʼa mbinyu maitonya kũmanya vyũ naaũ ala anyuve. Amwe ala matalawa mekaa o kwĩsilya mo nĩ etĩkĩwʼa mauta. O na amwe ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩtina nĩmesie kũeka. Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa na mathĩna ma kĩlĩko na ma ngoonĩ ala matumaa masũanĩa kana makasumbĩka vamwe na Klĩsto ĩtunĩ. Kwoou ũtalo wa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ti wʼo ũtalo wa etĩkĩwʼa mauta ala matiele kũũ nthĩ. Na ĩ Mbivilia ndĩwetete nĩmeana makethĩwa matiele ĩvinda yĩla thĩna mũnene ũkethĩwa ũyambĩĩa. w16.01 4:12-14