Mwei wa 3

Kĩwĩu na kĩmena nĩsyatumie ana-a-ĩthe ma Yevitha mamũlũngya na mamũvata ũtiĩwa ũla mĩao yaĩtye waĩle kũnengwa ĩkithathi. (Asi. 11:1-3) O na vailyĩ ũu, nĩwaendie ametaana ĩla mamwĩkaĩlile. (Asi. 11:4-11) Kũthi kaũnĩ akokitĩe ĩsyĩtwa ya Yeova nĩkwʼo kwaĩ kwa vata mũno kwa Yevitha kwĩ kũthokoana kũla wathokoanĩte na andũ angĩ. Nĩwatwʼĩte kũmũĩkĩĩa Yeova vyũ, na kyu nĩkyaeteie andũ make ũseo o vamwe nake. (Aevl. 11:32, 33) We nũkwĩtĩkĩlya ngelekanyʼo ya Yevitha ĩũtethye? Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa ve ana-a-asa matumĩte ũkwʼa ngoo kana makwĩkĩte maũndũ mathũku. Ethĩwa ũndũ ta ũsu nĩwĩkĩkĩte, ndwaĩle kũeka maũmbano kana kũeka kũmũthũkũma Yeova, o na ndwaĩle kũola kĩthito kĩla wĩthĩawa nakyo kĩkundinĩ. O naitũ twaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yevitha kwa kwĩtĩkĩla tũtongoewʼe nĩ myolooto ya Ngai nĩ kana ĩtũtetheesye tũkĩlye vinya mathĩna ala matũkwata, na ĩitũtetheesya tũendeee kwĩthĩwa ngelekanyʼo nzeo kwa ala angĩ.—Alo. 12:20, 21; Ako. 3:13. w16.04 1:7, 9, 10

No nginya tũmĩĩsye kũvika mũminũkĩlyo, ĩndĩ ti kwa kavinda. Nĩkĩ kĩtumi? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Twasye ve meli yĩ vandũ yambĩĩa kũthelekelya kĩwʼũnĩ. Ethĩwa ala me vau melinĩ nĩmekwenda kũvonoka, no nginya mathambĩe nginya ũtee wa ũkanga. Mũndũ ũkola kũthambĩa atielye o matambya maũtala aumĩle, akwʼa o ta ũla ũkoleile katĩ. Kwoou ithyĩ nĩtũtwʼĩte kũmĩĩsya nginya ĩla tũkaumĩla nthĩ nzaũ. Wũmĩĩsyo nĩwʼo ũkatuma tũkwata thayũ. Woni witũ no ta ũla waĩ na mũtũmwa Vaulo ũla kelĩ waisye atĩĩ: “Tũtiũteva.” (2 Ako. 4:16) Tũi na nzika o na imwe kana Yeova nũkũtũtetheesya tũmĩĩsye kũvika mũminũkĩlyo. Twĩ na mũĩkĩĩo ta ũla Vaulo waĩ nawʼo ĩla waandĩkie ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Alomi 8:37-39. Ĩandĩko yĩu yaĩtye ũũ: “Nĩtũkĩlya vinya mũno kwondũ wa ũla watwendie. Nũndũ nĩnĩsĩ vyũ, kana kĩkwʼũ, o na thayũ, o na alaĩka, o na monene, o na maũndũ ma yu, o na ala makoka, o na mavinya, o na ũtũlu, o na ũliku, o na kĩla kyoombiwe kyonthe, kĩtitonya kũtũtaanʼya na wendo wa Ngai, ũla wĩ nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ Mwĩaĩi waitũ.” w16.04 2:17, 18

Mũvoye Yeova aũnenge ũĩ wa kwoneaa mathĩna vaasa, vamwe na ũĩ wa kũmanya ũndũ ũkwĩka ethĩwa mathĩna asu no matume wĩsa kwĩlikya ngusanĩsyonĩ sya nthĩ. Na ĩndĩ ethĩwa wĩ mwove kana nũũthĩnwʼa nũndũ wa ũtwi waku wa kũlũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo, voya ũkwate vinya wa kũtetea mũĩkĩĩo waku wĩ na ũkũmbaũ. O na voya ũnengwe vinya wa kũmĩĩsya kũthĩnwʼa kwʼonthe kũla ũtonya kwĩsa kũthĩnwʼa. (Meko 4:27-31) Yeova no akwĩkĩe vinya atũmĩĩte Ndeto yake. Kwoou vindĩĩsya mũno mĩsoa ĩla ĩtonya kũũtetheesya ndũkavalũke ĩla kwaumĩla ngusanĩsyo sya nthĩ. Mĩkĩe kĩlĩkonĩ nĩ kana ĩũtethya ĩla wĩĩyĩthĩĩla vandũ ũtakwata Mbivilia. Ũndũ ũngĩ nĩ kana Ndeto ya Ngai no ĩũtetheesye wĩthĩwe na wĩkwatyo mũlũmu wa kwĩsa kwona ala moathimo Ũsumbĩ ũkatũetee. Tũyĩsa kũmĩĩsya mathĩna tũte na wĩkwatyo ũsu. (Alo. 8:25) Kwoou mantha maandĩko ala mawetete moathimo ala we mwene wĩenda kũtanĩa ĩvinda yũkĩte. Na ĩndĩ ũitata mũno wĩsũanĩe wĩ Nthĩ Nzaũ ũitanĩa moathimo asu. w16.04 4:14, 15

Atongoi ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto maitavanasya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Na ĩla mesa kũweta ĩũlũ wa Ũsumbĩ maũwetaa ũu ta kĩndũ kĩthĩawa ngoonĩ ya Mũklĩsto. (Luka 17:21) Maitetheeasya andũ maelewe kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩ silikalĩ yĩ ĩtunĩ ĩtongoewʼe nĩ Yesũ Klĩsto, na kana nĩyo ĩkamina mathĩna onthe ma andũ, na kana o mĩtũkĩ ĩkilyĩ ĩnavetanga ũthũku ĩũlũ wa nthĩ. (Ũvu. 19:11-21) Vandũ va ũu monaa nĩ kavaa makamũlilikana Yesũ ĩvindanĩ ya sikũkũ ya Kĩlisimasi na ya Isita. O na ti ta mesĩ kĩla Yesũ ũkeka ĩla ũkethĩwa Mũsumbĩ wa nthĩ. O na mayĩsĩ ũvoo ũsu waĩle kũtavanwʼa na kĩeleelo kĩva. Kĩyaĩle kwĩthĩwa ne kwosanyʼa mbesa na kwaka myako mĩnene myanakavye. Ndeto ya Ngai ndyaĩlĩte kũtandĩthwʼa. (2 Ako. 2:17) Ala meũtavanyʼa ũvoo wa Ũsumbĩ mayaĩlĩte kũtavanyʼa me na kĩeleelo kya kwĩyĩuna.—Meko 20:33-35. w16.05 2:7, 8

Twasye ve mwĩkĩĩle mũna wawenda, ĩndĩ ũtonya kũlulutĩkya amwe kĩkundinĩ. No kwĩthĩwa ũtesĩ mwĩao o na ũmwe Mbivilianĩ ũleanĩte na mwĩkĩĩle ũsu. Ĩndĩ wʼo woni wa Yeova ĩũlũ wa mwĩkĩĩle ũsu nĩ wĩva? Mũtũmwa Vaulo anenganie ũtao ũũ: “Aka no ta ũu, meyanakavye na kwĩvwʼĩka ngũa imaĩle, vamwe na wĩnyivyo wa kĩlĩko; ti na nzwʼĩĩ mbokothe, na thaavu kana lũlũ kana ngũa sya thooa mũnene; ĩndĩ mevwʼĩke meko maseo (o ũndũ ũmaĩle aka ala maumbũlaa kũmũkĩa Ngai).” (1 Tim. 2:9, 10) Mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ yĩu no ũtũmĩwe nĩ ana-a-asa kĩkundinĩ. Nĩkwĩthĩwa nĩtwĩyumĩtye tũmũthũkũme Yeova, tũithĩnĩkĩaa mawendi maitũ me moka, ĩndĩ nĩtũthĩnĩkĩaa ũndũ ala angĩ matonya kwĩwʼa moona ũndũ twĩkĩĩte kana ũndũ twĩyanakavĩtye. Kwenda angĩ na kwĩthĩwa na wĩnyivyo nĩkũtumaa tũsũanĩa mawoni ma Aklĩsto ala angĩ nĩ kana tũikese kũmelelũkya kana kũmewʼĩthya woo.—1 Ako. 10:23; Avi. 3:17. w16.05 3:14

Ĩla Atamu waleile kũmwĩwʼa ũla wamũnengie thayũ, nĩwaekie kũtwʼĩka mwana wake. O na kũtwʼĩka nĩvaendie ũu, kuma ĩvinda yĩu nginya ũmũnthĩ nĩvethĩĩtwe “mũumbĩ mũnene” wa nzyawa sya Atamu ũla ũtwʼĩte kũlũmanyʼa na ũsumbĩki mũnene wa Ngai. (Aevl. 12:1) Nzyawa ila syĩ mũumbĩnĩ ũsu nimwĩnyivĩsye Ngai ũla wainengie thayũ, na kwa nzĩa ĩsu ikonanyʼa kana nĩwe inyuvĩte ailũngae na ayĩthĩwa Asa woo ĩndĩ ti Satani. (Yoa. 8:44) Ũĩkĩĩku ũsu wasyo ũtũlilikanasya ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. Ũmũnthĩ onthe ala mamũthaithaa Yeova nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa wʼo nĩmethĩawa na wendi wa kwĩkala menyivĩtye. Monaa nĩ ndaĩa nene mũno kwoo kũmwĩta Yeova Ĩthe woo na kũmwĩnyivĩsya amalũnge. We nĩwĩkuaa ta yũmba yololo mokonĩ ma Ngai, yĩla yĩtonya kũmbwa na kũlũngwa nginya yĩtwʼĩke mũio mũseo na wa vata methonĩ make? Na nũtalaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku o ta yũmba yĩendeee kũmbwa na kũlũngwa nĩ Ngai? w16.06 1:2, 3

Kavindanĩ kaa twangĩe kũlika Nthĩ Nzaũ mũĩkĩĩo witũ nũendeee kũtatwa. Kwoou nũseo twĩthime tũmanye mũĩkĩĩo witũ ũlũmĩte ata. Kwa ngelekanyʼo, no tũthime woni witũ ĩũlũ wa ndeto sya Yesũ ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Mathayo 6:33. Ĩkũlye atĩĩ: ‘Mĩvango yakwa na motwi makwa nĩmonanasya kana ndi na nzika nongi na ndeto isu sya Yesũ? Nyie no nĩtwʼe kũtĩa maũmbano kana ũtavanyʼa no kana nĩmanthe mbesa? Ndonya kwĩka ata neethĩa wĩa ũla nthũkũmaa nĩwambĩĩe kũtuma nĩtũmĩa ĩvinda yingĩ na vinya mwingĩ? No nĩtĩkĩlye andũ ma nthĩ mambĩndũe nĩkale tamo, o na matume nĩtia ũla wʼo?’ Kwoosa ngelekanyʼo ĩngĩ. Sũanĩa mũthũkũmi wa Yeova ũte kwĩwʼa ayenda mũno kũatĩĩa myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ, ta ĩla ĩkonetye itindo, kũtengwa, kana kwĩtanĩthya. Ĩkũlye ũũ: ‘Nyie nĩndonya kwĩthĩwa nĩilyĩ ũu?’ Tũkesa kwĩthĩa twambĩĩie kwĩthĩwa na woni ta ũsu ũtonya kũtuma twetya ngoo, twaĩlĩte kũthiana mũĩkĩĩo witũ mĩtũkĩ mũno! Kĩla ĩvinda twaĩlĩte kwĩkalaa tũyĩyĩosya tũtũmĩĩte Ndeto ya Ngai. w16.06 2:8, 9

Vaa ĩũlũ wa nthĩ ve ũseũvyo wa mwanya mũno. Ala me ũseũvyonĩ ũsu nĩ athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova, na nĩ Ngũsĩ syake. Ĩndĩ asu me ũseũvyonĩ ũsu no andũ me na naĩ na nĩmakothaa kũvĩtya. O na ũu wĩ o vo, veva mũtheu wa Ngai nũtetheesye kĩkundi kĩu kya nthĩ yonthe kĩendeee kwĩana na kwaĩla. Ĩla mĩthenya ya mũminũkĩlyo yambĩĩe mwakanĩ wa 1914, athũkũmi ma Ngai kũũ ĩũlũ wa nthĩ maĩ avũthũ. Ĩndĩ Yeova nĩwamaathimie wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Myakanĩ ĩla yaatĩĩe, angĩ milioni mbingĩ nĩmeemanyĩisye ũwʼo na matwʼĩka Ngũsĩ sya Yeova. Yeova nĩwathanĩte kana wongeleku ta ũsu ũkeethĩwa kwʼo ĩla wawetie ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ, na ĩndĩ ongela kwasya: “Nyie, Yeova, ngakalaata ũndũ ũsu ĩvinda yawʼo.” Vai nzika kana wathani ũsu nĩwĩanĩĩte ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ o na ũmũnthĩ kwĩ nthĩ mbingĩ ila ũtalo wa andũ masyo ũtesa kũvika ũtalo wʼonthe wa andũ ma Ngai. w16.06 4:1, 2

Yesũ nĩweesĩ kana Ĩthe wake wa ĩtunĩ ndesa kũmanthĩa tũsũni lĩu na aiemwa nĩ kwĩanĩsya mavata o ta asu ma andũ. (1 Vet. 5:6, 7) Nĩtwĩsĩ kana ndosaa lĩu akatwakĩlya, ĩndĩ nũtonya kũathima kĩthito kitũ kya kũĩma lĩu ũla twĩ na vata nawʼo kana kĩthito kitũ kya kũmantha mbesa sya kũũa lĩu ũtwĩanĩe kĩla mũthenya. O na mavinda ala twaaĩwa nũtonya kũnenga angĩ wendi wa kũtũolela kĩla me nakyo. O na kau Yesũ ndaasya kana Yeova nũmanthĩaa nyũnyi ũkomo, Yeova nũsyũmbĩte syĩ na ũĩ na ũmanyi wa kwĩyakĩa ndala, o na nĩwũmbĩte syĩndũ ila itonya kũtũmĩa kwaka ndala ĩsu. O ta ũu, Yeova no atũtetheesye tũkwate ũkomo wĩanĩe andũ ma mĩsyĩ yitũ. Ĩla Yesũ waneenaa ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ nĩweesĩ nesa kana ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ nũkũnengane thayũ wake kwondũ wa andũ. (Sianĩsya na Luka 12:6, 7.) Yesũ ndaakwʼa kwondũ wa nyũnyi sya yayaya, ĩndĩ akwie kwondũ witũ nĩ kana twĩthĩwe na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene.—Mt. 20:28. w16.07 1:11-13

Naĩ na kĩkwʼũ syalikangile andũnĩ onthe ata? Mbivilia ĩeleetye kana “kwondũ wa ĩvĩtyo ya ũla ũmwe [Atamu], kĩkwʼũ kyasumbĩkie” nzyawa syonthe sya Atamu. (Alo. 5:12, 14, 17) Ĩndĩ ũseo nĩ kana no twĩnyuvĩe kũlea kũsumbĩkwa nĩ naĩ. Ĩla tweethĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya wovosyo ya Klĩsto, twĩthĩawa tũinyuva kũsumbĩkwa nĩ mumo wa Yeova. (Alo. 5:20, 21) O na kau twĩ andũ me na naĩ, ti lasima tũketĩkĩlya naĩ ĩtũsumbĩke. Na kwoou ĩla tweeka naĩ nĩtũmũvoyaa Yeova atũekee. Kwoou twĩ ungu wa ũsumbĩki wa mumo. Kĩu kĩtũtethasya ata? Vaulo aeleetye ũũ: “Mumo wa Ngai nĩwumĩlĩte, . . . ũkĩtũmanyĩsya atĩ tũlee maũndũ onthe mate ma kũmũkĩa Ngai na mawendi onthe ma nthĩ, twĩkalasye mathayũ maitũ na kĩlĩko kĩanĩu na ũlũngalu na kũmũkĩa Ngai ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ.”—Tito 2:11, 12. w16.07 3:5, 6

Mũtwaano wa mbee nĩwakwatiwe nĩ mathĩna nũndũ Atamu na Eva matũmĩie naĩ ũthasyo woo wa kwĩnyuvĩa kwa kũlea kũmwĩwʼa Yeova. Satani, kana Ndevili, ũla wĩtĩtwe “nzoka ĩla ngũũ,” nĩwakengie Eva aĩkĩĩa kana aya ũsyao wa “mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku” akeethĩwa na ũmanyi wa mwanya wa kũtwʼa ũla ũseo na ũla ũthũku. Eva ndaakũlya mũũme woni wake ĩũlũ wa ũndũ ũsu, na ũu woonanisye kana ndaamũnenga ndaĩa tawe waaĩle kũtongoesya mũsyĩ. Nake Atamu, vandũ va kũmwĩwʼa Ngai, nĩweetĩkĩlile ĩtunda yĩla wanengiwe nĩ Eva. (Ũvu. 12:9; Mwa. 2:9, 16, 17; 3:1-6) Ĩla Ngai wambĩĩie kũsilĩla andũ asu elĩ, Atamu ailĩĩlile mũka mavĩtyo. Nake Eva asya kana nzoka nĩyo ĩmũkengie. (Mwa. 3:12, 13) Matũmĩie itumi ite vala syĩĩ kwĩtetea! Ĩndĩ nũndũ mayaamwĩwʼa Yeova, nĩwamasilĩile. Ũsu nĩ ũkanyʼo mũnene ta kĩ kwitũ! Kwoou nĩ kana mũtwaano wĩthĩwe wĩ mũseo, ala matwaanĩte nĩmaĩle kũmwĩwʼa Yeova na kĩla ũmwe woo aimanya kana akaumya ũtalo kwondũ wa meko make. w16.08 1:1, 4, 5

Mũtwaano nũtonya kũlika thĩna ethĩwa ala matwaanĩte meekwatĩtye kana mũtwaano woo ndũkaaĩthĩwa na mathĩna. Ethĩwa andũ nĩmatwaana na meethĩa mũtwaano woo ndwĩ na ũtanu ũla meekwatasya makeethĩwa nawʼo, nĩmatonya kũkwʼa ngoo, kana ũmwe woo akona ta weekie kũkengwa, o na nĩmatonya kũthatanĩa. Ũndũ ũngĩ nĩ kana, nũndũ vai mũndũ wĩwʼaa ta ũla ũngĩ na tũeetwe kĩvathũkanyʼo, mathĩna nĩmatonya kũlika. O na mathĩna no maumĩle nũndũ wa mĩtũmĩĩle ya mbesa, athoni na andũ ma kwa mũũme, kana nzĩa ila matonya kũtũmĩa kũea syana syoo. Ĩndĩ Aklĩsto aingĩ nĩmaĩlĩte kũkathwa nĩkwĩthĩwa mo nĩmakwatĩanĩaa na makamina mathĩna onthe ta asu nũndũ wa kũmwĩkwatya Ngai amatongoesye. Aklĩsto ala me na thĩna mũnene mũtwaanonĩ woo nĩmaĩle kwona atumĩa mamatetheesye. Atumĩa nĩ ana-a-asa me na ũmanyi na kwoou no matetheesye ala matwaanĩte makamanya kũatĩĩa ũtao ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kũtũtetheesya kũmina mathĩna nĩ kũmũvoya Yeova atũnenge veva wake, atũtetheesye tũatĩĩe ũtao wa Mbivilia, na aitũtetheesya twĩthĩwe na ũla ũsyao wa veva.—Aka. 5:22, 23. w16.08 2:11-13

Yesũ aĩ na wĩa mwingĩ mũno vyũ wa kũtavanyʼa. Ĩndĩ nĩwoosaa ĩvinda akamanyĩsya ala moonanyʼa nĩmekwendeewʼa nĩ ũvoo mũseo. Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe nĩwamanyĩisye ĩkomano aũngye ĩsiwanĩ. Ĩvinda yĩu atetheeisye Vetelo na nzĩa ya kyama akwatya makũyũ maingĩ mũno, na ĩndĩ aweta ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. Ndeto sya Yesũ na maũndũ ala weekie syatetheeisye ata Vetelo na ala waĩ namo? Mbivilia yaĩtye ũũ: “Matia syĩndũ syonthe, na mamũvikĩla [Yesũ].” (Luka 5:1-11) O na mũndũ ũmwe wa ĩla Nzama ya Ayuti weetawa Nikotemo nĩwendeeiwʼe nĩ momanyĩsyo ma Yesũ. Ĩndĩ o na kau nĩwendaa kũmanya maũndũ maingĩ, nĩwasaanĩawʼa ala angĩ measya ata mamwona aineena na Yesũ. Ĩndĩ Yesũ nĩweeyũmbanĩtye kũtũmĩa ĩvinda yake aneene na Nikotemo, na kwoou nĩwoosie ĩvinda kwĩ ũtukũ nĩ kana aneene nake ala angĩ matamwene. (Yoa. 3:1, 2) Mwana wa Ngai nĩweethĩawa eyũmbanĩtye kũtũmĩa ĩvinda yake alũlũmĩlye mũĩkĩĩo wa ala wakomana namo. O naitũ tyo twaĩle kwĩthĩwa na kĩthito kya kũsyokea ala twaneena namo na kwĩmanyĩsya Mbivilia na ala mekwendeewʼa? w16.08 4:10, 11

Nzĩa ĩmwe twonanasya twĩ na wĩnyivyo nĩ kũmanya kana Yeova nĩ mũtheu vyũ na kana vai ũngĩ ũtonya kũtũtongoesya nesa eka we na kwoou nĩtwaĩle kũatĩĩa myolooto yake. O na ĩngĩ, ethĩwa twĩ na wĩnyivyo tũkanengaa ndaĩa mawoni ma ala angĩ na tũielewa ũndũ mekwĩwʼa. Kwoou ‘twĩkalanasya na Ngai witũ twĩ na wĩnyivyo’ ethĩwa nĩtwaatĩĩa myolooto yake thayũnĩ witũ na tũinavũthĩĩsya woni wa ala angĩ. Mwĩkĩĩle witũ wa ngũa ndwaĩle kũtuma andũ masũanĩa maũndũ angĩ ĩũlũ witũ, ĩndĩ waĩle kũtuma mamanya kana ithyĩ twĩ athaithi ma Yeova. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa na andũ ala angĩ onthe nĩmaĩle kwona nĩtũkuĩte nesa ĩsyĩtwa ya Ngai witũ mũlũngalu. Myolooto yake yĩ ĩũlũ mũno na nĩtũtataa ũndũ tũtonya tũmĩatĩĩe twĩ atanu. Nĩtũũmakatha ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala methĩĩtwe mayĩkĩa ngũa nesa, mayĩyanakavya nesa, na me na mwĩkalĩle mũseo. Na kĩtumi nũndũ kĩu nĩkĩtumaa ala me na ngoo nzeo mendeewʼa nĩ ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ na nĩkĩtumaa Yeova akwata nguma na ewʼa mũyo. w16.09 3:18-20

Yakovo nĩwatwʼĩte vyũ kũendeea kũngʼangʼana, na nĩwoonanisye kana ndeeyũmbanĩtye kũeka asindwe! (Mwa. 32:24-26) Na vate nzika, nĩwaathimiwe nũndũ wa wũmĩĩsyo wake. Nĩvo ĩndĩ wesie kũnengwa ĩsyĩtwa Isilaeli, yĩla yonanasya “Ũla Ũkĩlanasya Vinya na Ngai” kana “Ngai Nũkĩlanasya Vinya.” Yakovo nĩwakwatie mũthĩnzĩo mũnene ũla o na ithyĩ twĩthĩawa tũimantha, nawʼo nĩ kwĩtĩkĩlwa nĩ Yeova na kũathimwa nĩwe. Nakyo kĩveti kya Yakovo kĩla kyeetawa Lakeli kyekalaa kyeteele mũno kyone ũndũ Yeova ũkeanĩsya watho ũla wathĩte mũũme wakyo. Amwathĩte kana akaathima ũsyao wake. Ĩndĩ kĩyaĩ na syana. Ĩvindanĩ yĩu mũndũ mũka kwĩthĩwa ate na syana woonekaa wĩ thĩna mũnene mũno. Kwoou Lakeli aumisye va vinya wa kũendeea kũngʼangʼana na thĩna ũsu wamũtũlaa ngoo na ũtaĩ na ũtonyi wa kũũmina? Mbee Lakeli ndaaĩkya ngoo. Vandũ va ũu, aendeeie kũngʼangʼana na kũvoya na kĩthingʼĩĩsyo kingangĩ. Ĩtina Yeova nĩweewie mboya syake na amũathima na syana.—Mwa. 30:8, 20-24. w16.09 2:6, 7

Nĩ ũndũ wa vata mũno ũkonyʼa syana syaku ũseo wa kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia. (Sav. 1:1-3) Ve nzĩa mbingĩ sya kwĩka ũu. Kwa ngelekanyʼo, no ũitavye isũanĩe ũndũ ũũ: twasye nĩsyatwʼĩka niũthi ikekalae kĩthamanĩ kĩna kĩ vaasa na no inyuvaa ala ikekalanasya namo kũu. Ikũlye atĩĩ: “Nĩ kana mwĩkale na mũuo, mwenda kĩla ũmwe wa asu mũkũendanyʼa namo ethĩwe na nguma syĩva?” O na no ũielesye ũtao mũseo ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Akalatia 5:19-23. Nzĩa ĩsu no ĩmanyĩsye syana syaku maũndũ elĩ ma vata. Mbee vyũ, mĩao ya Ngai nĩtumaa andũ mekalanyʼa na mũuo na mewʼana. Kelĩ, ĩla Ngai ũkũtũmanyĩsya ethĩawa aitũmbanyʼa nĩ kana twĩĩkala nthĩ nzaũ nesa. (Isa. 54:13; Yoa. 17:3) No ũtũmĩe ngewa ĩeleetwʼe mavukunĩ maitũ ũitetheesye ielewe maũndũ asu nesa. Ngewa ta ĩsu no ũmĩkwate kĩla kĩlungunĩ kĩthĩawa ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya kĩtawa “Mbivilia Nĩalyũlaa Andũ.” w16.09 5:13, 14

O na kau no kwĩthĩwa twĩthĩawa na maũndũ maingĩ, ithyonthe nĩtwaĩle kũmantha ĩvinda ya kwĩmanyĩsya ithyĩ ene na ya kwĩthĩwa na ũthaithi wa mũsyĩ. (Aev. 5:15) Ĩndĩ kĩeleelo kitũ kya kwĩmanyĩsya kĩyaĩle kwĩthĩwa no kũsoma ũvoo mwingĩ, kana o kũseũvya maelesyo ala tũkaumya maũmbanonĩ. Vandũ va ũu, twaĩle kũĩkĩĩthya Ndeto ya Ngai nĩyalika ngoonĩ sitũ na nĩyalũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ. No nginya ĩla tũkwĩmanyĩsya tũthime maũndũ nesa nĩ kana wĩthĩe tũisũanĩa mavata ma ala angĩ tũinolwa nĩ mavata ala maitũ ma kĩ-veva. (Avi. 1:9, 10) No nginya twĩkale twĩsĩ kana ĩla tũkwĩyũmbanĩsya ũtavanyʼa, maũmbano, kana o ũvoo mũna tũaĩwe, ti nginya kĩla twasoma kĩtũtethye. Kwa ngelekanyʼo, o na kau no nginya mũui asame lĩu atanamba kwĩvũĩa andũ, ndesa kwĩkalwʼa no kalĩu kau ũkũsama. Ethĩwa nũkwenda aendeee kwĩthĩwa na mwĩĩ mũseo no nginya amanthe ĩvinda aye. O ta ũu, ithyĩ ene nĩtwaĩle kũtata ũndũ tũtonya tũĩthye ngoo sitũ na lĩu wa kĩ-veva ũla ũtonya kwĩanĩsya mavata maitũ ene. w16.10 2:10, 11

Mbivilia nĩeleetye mũĩkĩĩo nĩ kyaũ ĩandĩkonĩ ya Aevelania 11:1. Mũĩkĩĩo ũkonetye maũndũ aa elĩ ala tũtamba kũmona: (1) “Maũndũ ala mekwatĩtwʼe.” Asu nĩ maũndũ ma ĩvinda yũkĩte ala twathĩtwe ĩndĩ matanamba kwĩanĩa, ta kũminwa kwa ũthũku wʼonthe ĩũlũ wa nthĩ na kwona ĩla nthĩ nzaũ twathĩtwe. (2) “Maũndũ ala matonekaa.” Maũndũ asu nĩ ta kũmanya kana Yeova Ngai, Yesũ Klĩsto, na alaĩka me kwʼo o na kau tũyaamona. O na ĩngĩ nĩ vamwe na kũmanya kana Ũsumbĩ wa ĩtunĩ wĩ vo. Tũtonya kwonanyʼa ata twĩ na wĩkwatyo mũlũmu na kana nĩtũĩkĩĩe maũndũ asu matonekaa maneenewe Ndetonĩ ya Ngai? Tũtonya kwĩka ũu kwĩsĩla ndeto na meko maitũ. Tweeka ũu nowʼo tũtonya kwasya twĩ na mũĩkĩĩo wa wʼo. w16.10 4:6

Yeova na Yesũ nĩmewʼaa mũyo nũndũ wa kĩla kyonthe twĩkaa nĩ kana tũkwate mbau mawĩa ma Ũsumbĩ, o na kau no kwĩthĩwa tũtatonya kwĩka maũndũ maingĩ nũndũ wa itumi syĩ kĩvathũkanyʼo. (Luka 21:1-4; 2 Ako. 8:12) Kwa ngelekanyʼo, ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe akũũ nĩmekĩaa kĩthito kingĩ nĩ kana mathi maũmbanonĩ na ũtavanyʼa mateũtĩĩa. Yo tyo twaĩle kũmakatha na kũmathangaasya? Ũu nĩwʼo twaĩle kwĩka. Kwoou, mantha myanya ya kũthangaasya angĩ. We ũkona vandũ mũndũ wĩkĩte nesa, nĩ kyaũ kĩtuma ũtamũkatha? Kwasũanĩa kĩla kyeekĩkie ĩla Vaulo na Valanava maĩ ndũanĩ ya Andiokia nthĩ ya Visitia. Anene ma ĩsinakoke mameie atĩĩ: “Ana-a-asa, ethĩwa mwĩ na ndeto ya ũtao ya ũmatavya andũ aa, neenai.” Nĩvo ĩndĩ Vaulo wookĩlile na amaumĩsya ũvoo mũseo. (Meko 13:13-16, 42-44) O naku ethĩwa wĩ na ndeto ĩtonya kũtuma mũndũ osa vinya, ndũkavindye! Tweeka ũu tũkeethĩa kana twamanyĩa kũthangaasya andũ ala angĩ, o namo makatũthangaasya.—Luka 6:38. w16.11 1:3, 15, 16

Nĩ ndaĩa nene vyũ kwona twĩ ũseũvyonĩ wa Yeova, kana ti wʼo? Na kwoou nũndũ nĩtwĩsĩ mĩao ya Ngai na myolooto yake, nĩtwaĩlĩte kwĩka ũla waĩle na tũilũmanyʼa na ũsumbĩki wake mũnene. Nĩkwĩthĩwa andũ ma nthĩ ĩno maendeee kũlolomelya ũthũkunĩ, no nginya ‘tũmene ũthũku’ o tondũ Yeova ũũmenete. (Sav. 97:10) Tũyĩsa kwĩtĩkĩla kwĩkwatanyʼa na andũ matamwĩsĩ Ngai na tũyĩsa kwasya “ũthũku [nĩ] ũseo, na ũseo [nĩ] ũthũku.” (Isa. 5:20) Nũndũ wendi witũ nĩ kũmwendeesya Ngai, twĩkĩaa kĩthito kingĩ mũno twĩkalye mĩĩ yitũ na mĩkalĩle yitũ yĩ mĩtheu, na twĩvathane na ũthaithi wa ũvũngũ. (1 Ako. 6:9-11) Nĩtũmwendete Yeova na nĩtũmwĩkwatĩtye. Kĩu nĩkyo kĩtumi tũtwʼĩte kũlũmanyʼa nake kwa kũatĩĩa ĩla myolooto ĩwetetwe nesa Ĩvukunĩ yake. Na tũtataa ũndũ tũtonya tũmĩatĩĩe kĩla vandũ, twĩthwe twĩ mũsyĩ, kĩkundinĩ, wĩanĩ, kana twĩ sukulu. w16.11 3:13

Amanyĩwʼa ma Mbivilia mayaĩ na ũseleke ngoonĩ. Ĩndĩ katĩ katĩ wa 1914 na 1919, mayamanyaa nĩ ĩndĩĩ maaĩle kwĩwʼa silikalĩ na nĩ ĩndĩĩ mataaĩle kwĩka ũu. Kwoou me ta kĩkundi, mayaaĩvathana vyũ na kaũ ĩvindanĩ yĩu. Kwa ngelekanyʼo, ĩla mũsumbĩ wa nthĩ ya Amelika waumisye mũthenya wa Matukũ 30, Mwei wa 5, 1918, wĩthĩwe mũthenya wa kũvoyea mũuo, ĩkaseti ya The Watch Tower nĩyeekĩie Amanyĩwʼa ma Mbivilia vinya yamea o namo no meke oou. O na ana-a-asa amwe nĩmaumisye mbesa syoo itetheesye kaũnĩ na ve angĩ mate aingĩ maendie ũ kaũnĩ makuĩte mĩio ya kaũ. Ĩndĩ twĩthĩwa tũivĩtya tũkasya Amanyĩwʼa ma Mbivilia mataviwe nĩ Mbaviloni Ĩla Nene ĩvindanĩ yĩu aĩ nũndũ nĩmaaĩle kũkanwʼa na kũlũngwa. Kĩvathũkanyʼo na ũu, nĩmeesĩ nesa kana nĩmaaĩle kwĩvathana vyũ na ndĩni sya ũvũngũ, na ĩvindanĩ ya Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe matielye o vanini metithũkanyʼe vyũ na Mbaviloni Ĩla Nene.—Luka 12:47, 48. w16.11 5:9

No ũsengʼe nĩkĩ Vaulo woonie vata wa kũtavya Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ĩũlũ wa mũisyo wa ‘kũvikĩla mwĩĩ.’ Wʼo mũisyo ta ũsu no ũmakwate Aklĩsto ũmũnthĩ, o na kũtwʼĩka Ngai nũmetĩkĩlĩte matwʼĩke anyanyae na nũmosaa ta alũngalu? Ũndũ wa kũmakya nĩ kana vai Mũklĩsto ũtambĩĩa kũatĩĩa mawendi ma mwĩĩ wake wĩ na naĩ. Kwa ngelekanyʼo, Vaulo aandĩkie kana ana-a-asa amwe ma Lomi maĩ ngombo sya “mavu moo ene,” kana kwa ndeto ingĩ, maĩ ngombo sya mawendi moo ene, methĩwe nĩ mawendi ma ũlaalai kana nĩ ĩtomo ya kũya, kũnywʼa, kana o ya maũndũ angĩ. O na amwe ma ana-a-asa asu “nĩmakengaa andũ ala mate na ũthũku.” (Alo. 16:17, 18; Avi. 3:18, 19; Yuta 4, 8, 12) O na ĩngĩ lilikana ve mwana-a-asa wa Kolintho wekalĩte na “mũka wa ĩthe” kwa ĩvinda. (1 Ako. 5:1) Maũndũ asu nĩmeũtuma tũelewa nĩkĩ Ngai watũmĩie Vaulo kũkanyʼa Aklĩsto ĩũlũ wa “kũlilikana kwa mwĩĩ.” (Alo. 8:5, 6) Ũkanyʼo ũsu nũtwaĩlĩte o na ũmũnthĩ. w16.12 2:5, 8, 9

Ũndũ ũmwe ũtonya kũũtetheesya ndũkemakĩe mũno nĩ kũmantha mũndũ ũmũĩkĩĩe ũmũelesye kĩla kĩ ngoonĩ. Mũndũ ũsu no ethĩwe ne ũla ũtwaanĩte nake, kana mũnyanyau mwĩ ndũũ mũno, kana o mũtumĩa wa kĩkundi, na no aũtetheesye wĩkuũe nesa thĩna ũla ũũtuma wĩmakĩa. Wamantha mũndũ ũmũtavye kĩla kĩ ngoonĩ ũteũmũvithanyʼa kĩndũ, kĩu no kĩũtetheesye mũno ũelewe thĩna waku nesanga, na ũimanya ĩtambya yĩla ũtonya kwosa. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Vala vate ũtao, maũndũ ala masũanĩĩtwe kwĩkwa nĩmanangĩkaa; ĩndĩ vala ve wingĩ wa atai nĩmalũlũmĩlawʼa.” (Nth. 15:22) O na ĩngĩ, kĩla kyumwa ĩla twĩ maũmbanonĩ ma kĩkundi, Yeova nũtũtetheeasya tũmanye ũndũ tũtonya kwĩka ethĩwa twĩ thĩnanĩ ũũtuma twĩmakĩa. Ĩla twĩ maũmbanonĩ asu nĩtũkomanaa na Aklĩsto endwa, ala matwendete na methĩawa na wendi wa kũthangaanyʼa. (Aevl. 10:24, 25) Ĩla ‘twakiakianyʼa’ na ana-a-asa nĩtũkwataa vinya, na ũyĩthĩa ti laisi tũemeewe nĩ mathĩna o na meva ala matonya kũtuma twĩmakĩa.—Alo. 1:12. w16.12 3:17, 18

Ĩla twakwatwa nĩ mathĩna ma mwĩĩ kana o mawetu angĩ tũte na vinya wa kũmamina, nĩtwaĩle kũmwiĩa Yeova kwĩmakĩa kwitũ kwʼonthe, twĩ na mũĩkĩĩo kana akatũsũvĩa. (1 Vet. 5:6, 7) O na nĩtwaĩle kwĩka kĩla tũtonya nĩ kana tũtetheke nĩ maũmbano maitũ na syĩndũ ingĩ ila ũseũvyo wa Yeova ũtũnengae. (Aevl. 10:24, 25) Nao nata ethĩwa asyai nĩ aĩkĩĩku ĩndĩ syana syoo nĩsyatiie ũla wʼo? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Samueli. Ĩla imwana syake syatwʼĩkie andũ aima ndaĩ atonya kũilasimĩthya iendeee kũatĩĩa maũndũ malũngalu ala waimanyĩĩtye. (1 Sam. 8:1-3) Aĩ no nginya aie ũndũ ũsu mokonĩ ma Yeova. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, Samueli aĩ atonya kũendeea kwĩkala e mũĩkĩĩku na aimũtanĩthya Ĩthe wake wa ĩtunĩ, Yeova. (Nth. 27:11) O na ũmũnthĩ asyai amwe Aklĩsto nĩmakwatawa nĩ ũndũ ta ũsu. Asyai asu nĩmethĩawa na mũĩkĩĩo kana Yeova nĩwĩyũmbanĩtye kũmathokya eki ma naĩ ĩla meelila mamũsyokee. (Luka 15:20) Ĩndĩ ĩvindanĩ yĩu asyai asu nĩmekĩaa kĩthito mekale malũmanĩtye na Yeova, me na wĩkwatyo wa kana ngelekanyʼo yoo nĩkũtetheesya syana syoo isyoke ĩĩthyanĩ. w17.01 1:15, 16

Mũndũ wĩ wĩnyivyo nĩwĩthĩawa esĩ nĩ kyaũ ũtonya kwĩanĩsya, o na nĩwĩtĩkĩlaa mavĩtyo make, na ĩla watavwʼa ũndũ ũteĩsĩ nũwĩtĩkĩlaa. Yeova nũtanaa mũno oona mũndũ wĩnyivĩtye. O na ĩngĩ kwosana na Mbivilia, mũndũ wĩ wĩnyivyo nĩwĩthĩawa eyĩsĩ nesa, na nũmanyaa maũndũ ala ũtatonya vamwe na maũndũ ala ũtathĩwe kwĩka. Kĩthyomonĩ kya tene kya Kĩkiliki, ndeto ĩsu yonanasya mũno mũno mũndũ ũnengete ndaĩa ala angĩ na ũmakuaa nesa. Tũtonya kũmanya ata ethĩwa nĩtwambĩĩe kũkwatwa nĩ ngathĩĩo? Kwasũanĩa maũndũ aa maatĩĩe. No kwĩthĩwa twambĩĩe kwona ta twĩ ma vata mũno kana ianda sitũ ta sya vata mũno. (Alo. 12:16) Na no kwĩthĩwa twambĩĩe kwĩka maũndũ twĩ na kĩeleelo kya kũmanyĩka. (1 Tim. 2:9, 10) O na nĩtũtonya kwambĩĩa kwenda andũ maatĩĩe woni mũna atĩ nũndũ twĩ na ũkũmũ, nĩtwĩsene na andũ ana me na ianda nene kĩkundinĩ, kana twĩsũanĩa ũu nĩwʼo waĩle, na ũyĩthĩa o na ithyĩ ene tũyĩsĩ kana isu nĩ ngathĩĩo syambĩĩe kũtũkwata.—1 Ako. 4:6. w17.01 3:6-8

Ũmũnthĩ wĩa wa andũ ma Yeova wĩtethwʼa na nzĩa sya matukũ aa, na ũendeee kũtethwʼa kũndũ kwingangĩ ĩũlũ wa nthĩ. Ĩla twambĩĩa kwĩka mawĩa meũ, nĩtũmanthaa nzĩa nzaũ sya kwĩka mawĩa asu. Na kaingĩ nĩtwĩmanyĩasya kũtũmĩa tekinolongyia ĩla ya mĩtũkĩ vyũ. Ĩndĩ no wĩthĩwe wĩ ũndũ wĩ vinya kwa andũ amwe akũũ kwĩmanyĩsya nzĩa isu nzaũ sya kwĩka maũndũ. (Luka 5:39) Ĩndĩ o na ethĩwa ve o amwe akũũ matonaa vinya wa kwĩmanyĩsya nzĩa isu nzaũ, ũwʼo nĩ kana andũ ma mũika nĩmatonya kwĩthĩwa na vinya mwingangĩ wa kwĩka maũndũ kũte ala akũũ. Kwoou nĩ ũndũ wa ũĩ andũ ala akũangũ makamanyĩsya andũ ma mũika ũndũ matonya kũkwatĩĩa ianda nenange. Ũu wonanasya kana nĩmamendete. (Sav. 71:18) Ala me na ianda no mewʼe vinya kũolela andũ ma mũika mawĩa ala me namo. Amwe moo nĩmatonya kũkĩa mayona nĩmekwasya wĩa ũla mendete kana makona maekea mũndũ ũngĩ kĩanda kĩla me nakyo, wĩa ũsu ndwĩĩsa kũtethwʼa ũndũ mo mekwenda. O na ve angĩ matonya kwasya mayona ĩvinda ya kũmanyĩsya mũndũ ũngĩ. Ĩndĩ namo ala ma mũika nĩmaĩle kwĩsũvĩa maikese kwĩthĩwa mate na wũmĩĩsyo ĩla malea kũnengwa wĩa mwingangĩ. w17.01 5:3, 4

Yesũ nĩwasyaiwe kũũ nthĩ ate na naĩ o tondũ Atamu wailyĩ mbeenĩ. (Yoa. 1:14) Ĩndĩ kĩvathũkanyʼo kya Yesũ na Atamu nĩ kana we nĩweanĩisye nesa maũndũ ala Yeova wendaa mũndũ ũte na naĩ eanĩsye. O na ĩla waĩ matatwanĩ metu vyũ ndaaĩka naĩ, na ndaatũla mwĩao o na ũmwe wa Ngai. Nũndũ Yesũ ndaĩ na naĩ, aĩ atonya kwovosya andũ kuma naĩnĩ na kĩkwʼũnĩ kwa kũkwʼa kwondũ woo. Yesũ ailyĩ o ũndũ Atamu waaĩle kwĩthĩwa ailyĩ. Ata? Yesũ ndaĩ na naĩ, nĩwalũmanĩtye na Ngai vyũ, na aĩ mwĩwi vyũ. (1 Tim. 2:6) Na kwoou nĩwe watwʼĩkie nthembo ya wovosyo, ĩla yatonyethisye “aingĩ” kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa kũkwata thayũ ũtathela, methĩwe nĩ aũme, nĩ aka, kana nĩ syana. (Mt. 20:28) Vate nzika, nthembo ya wovosyo nĩyo ĩtumaa kĩla kĩeleelo kya mbee kya Ngai kĩthĩwa kĩtonya kwĩanĩa. (2 Ako. 1:19, 20) Nthembo ĩsu nĩtumaa andũ onthe aĩkĩĩku methĩwa na wĩkwatyo wa kwĩsa kũkwata thayũ ũtathela. w17.02 1:15, 16

Twasye wĩsĩle ngunganĩ ĩmwe ndaasa na wasisya mbee na ĩtina no kĩvindu. No wĩkũlye kana nũkwĩsa kumaala na ũyona kyeni. O ta ũu, mavinda amwe nũtonya kwĩwʼa ũnoetwʼe vyũ nĩ mathĩna ala wĩ namo. O na no kwĩthĩwa Yesũ eewʼaa o taku. Nĩwoomĩĩsye ‘mosiĩĩo ma ala athe,’ omĩĩsya kũvũthwʼa, o na nĩwoomĩĩsye kĩkwʼũ kĩ woo e mũtĩnĩ wa mathĩna. Vate nzika, yĩu nĩyo ĩvinda yĩla yũmũ vyũ waaona e kũũ nthĩ! (Aevl. 12:3) Ĩndĩ Yesũ oomĩĩsye maũndũ asu onthe. Avindĩĩasya ũseo wa kũmĩĩsya kwake, na mũno mũno ũndũ wesaa kũtetheesya kũthewʼa kwa ĩsyĩtwa ya Ngai na kũtetea ũla ũsumbĩki mũnene vyũ wa Yeova. Kĩvindu kĩla woonie ĩvinda yĩu watatawa kyaĩ o kya kavinda, ĩndĩ kyeni kĩla woonie amina kũkwata mũthĩnzĩo wake wa ĩtunĩ nĩ kya tene na tene. Ũmũnthĩ mathĩna ala we mwene ũkwataa nĩmatonya kwĩthĩwa me woo, o na nĩmatonya ũkũvinyĩĩa mũno. Ĩndĩ lilikana kana mathĩna ala ũkomanaa namo kyalonĩ kĩĩ kya kũthi thayũnĩ ũtathela no ma kavinda. w16.04 2:10

Andũ aingĩ ala mekalĩte nthĩ ĩno mekaa ũndũ mekwenda na kwoou mayonaa kwĩka naĩ ta ũndũ, na nũndũ wa ũu mayĩsĩ vata wa wovosyo. Maimanyaa naĩ nĩ kyaũ, ĩtumĩte tũkwatwa nĩ mathĩna meva, na tũtonya kwĩka ata tume ũkombonĩ wa naĩ. Ala me na ngoo nthalĩku nĩmewʼaa mũyo ĩla mamanya kana nũndũ Yeova nũtwendete mũno na e mumo mwingĩ, nĩwatũmie Mwana wake kũũ nthĩ atwovosye kuma ũkombonĩ wa naĩ na kĩkwʼũ. (1 Yoa. 4:9, 10) Nthembo ya Klĩsto ya wovosyo nĩwʼo ũĩkĩĩthyo ũla mũnene vyũ wa kana Ngai nũtwendete, na nĩ wonanyʼo mũseo wa ũndũ wĩ mumo wingĩvĩte. Nĩ ũndũ wa kũkiakisya kũmanya kana tweethĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthakame ya Yesũ ĩla yetĩkiwʼe, naĩ sitũ ikaekewa na wasya witũ wa ngoo ũkathewʼa! (Aevl. 9:14) We ndũkwona ũsu nĩ ũvoo mũseo twaĩle kũũtavya angĩ? w16.07 4:6, 7

Ĩla twoonanyʼa kana nĩtwĩtĩkĩlĩte ĩla nthembo ya wovosyo, twĩthĩawa twakwata mwanya wa kũekewa naĩ sitũ vyũ. Ndeto ya Ngai ĩtũĩkĩĩthĩtye kana naĩ sitũ no “syanangwe.” (Meko 3:19-21) Nũndũ wa ĩla nthembo ya wovosyo, Yeova nĩwosete athũkũmi make etĩkĩwʼa mauta ta ana make. (Alo. 8:15-17) Nao nata ala “malondu angĩ”? No ũndũ ũmwe na ũandĩkĩte valũa wa kwĩsa kũtwosa tũtwʼĩke ana make na valũanĩ ũsu akaandĩka ĩsyĩtwa yitũ. Ĩndĩ Yeova akeekĩa valũa ũsu saii yake ĩla wĩtũvetea naĩ vyũ na tũivĩta ũla mũtiani wa mũthya. Eekĩa saii ĩsu nĩwʼo ũkatwosa ta syana syake sya kũũ nthĩ. Ũsu nĩ ũndũ ũkatanĩa mũno kwĩka. (Alo. 8:20, 21; Ũvu. 20:7-9) Yeova endete syana syake mũno na wendo ũsu ndũkesa kũnyiva o na ĩndĩĩ. Namo moathimo ala twathĩtwe nũndũ wa wovosyo maikesa kũthela. Na vai ĩvinda mũthĩnzĩo ũsu wa wovosyo ũkethĩwa ũtatethya. Vai mũndũ o na wĩva kana kĩndũ o na kĩva kĩtonya kũtũvena mũthĩnzĩo ũsu. w17.02 2:15, 16

Ĩla Yeova watũkusisye kwake nĩ kana twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo nake, no weesĩ nesa vyũ mawonzu ala matonya kũtũthĩnyʼa mũno. Na nĩweesĩ tũikaleaa kũmũvĩtĩsya. Ĩndĩ o esĩ o ũu, kĩu kĩyaatuma alea kũtũtala ta anyanyae. Wendo nĩwʼo watumie Ngai atũnenga mũthĩnzĩo wa mwanya mũno, nawʼo nĩ ĩla nthembo ya wovosyo ya Mwana wake mwendwa. (Yoa. 3:16) Ethĩwa tũkatũmĩaa nthembo ya wovosyo kwĩtya Yeova ũekeo, tũikethĩwe na nzika kana ndũũ yitũ nake ndĩkesa kũkwʼa o na kau twĩ ene naĩ.—1 Tim. 1:15. w16.05 4:6, 7