Mwei wa 4

Twĩ na kĩanda kya kũtetheesya andũ ala angĩ mamanye kana no methĩwe na ngwatanĩo nzeo na Mũmbi woo. Andũ matanamba kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya Yesũ, Ngai amosaa ta amaitha make. Mũtũmwa Yoana aandĩkie atĩĩ: “Ũla wĩtĩkĩlaa [kana, ũmũĩkĩĩaa] ũ Mwana e na thayũ ũtathela; ĩndĩ ũla ũtamwĩtĩkĩlaa Mwana ndakona thayũ, ĩndĩ ũthatu wa Ngai wĩkalaa ĩũlũ wake.” (Yoa. 3:36) Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana nthembo ya Klĩsto nĩtumaa twĩwʼanĩthwʼa na Ngai. (2 Ako. 5:18-20) Nĩtũtetheeasya wĩanĩ wa kũmanyĩsya andũ ũwʼo na kũmatetheesya methĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Kĩu nĩ kĩlungu kya vata mũno kya wĩa witũ wa kũtavanyʼa. w16.07 4:8-10

Kĩndũ kĩla kya mbee Yesũ wawetie ĩla mboyanĩ ya Mwĩaĩi nĩ kũtaĩwa, kana kũthewʼa, kwa ĩsyĩtwa ya Ngai. Kwoou nĩkwĩthĩwa Yeova nĩ mũtheu, myolooto yonthe na mĩao yonthe ĩla ũtũnengae nĩ mĩtheu. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, Satani atũmĩie ũseleke mũũndanĩ wa Eteni nĩ kana atume syũmbe sya Ngai syĩthĩwa na nzika kana we Ngai nĩwaĩlĩte kũtwʼĩĩa andũ kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku. Ĩla Satani wakenganie ĩũlũ wa Ngai, amwanangĩie ĩsyĩtwa yake ĩtheu. (Mwa. 3:1-5) Yesũ aĩ kĩvathũkanyʼo nũndũ we nĩwendete ĩsyĩtwa ya Yeova mũno. (Yoa. 17:25, 26) Na kwoou nĩwatatie a vake kũthesya ĩsyĩtwa ya Ngai. (Sav. 40:8-10) Yesũ ekalile e mũĩkĩĩku na ateũvĩtya o na ĩmwe, na kwa nzĩa ĩsu nĩwoonanisye kana myolooto ya Yeova nĩ myaĩlu, na kana kĩla ũtwĩaa nĩtwĩke nĩ kwondũ wa ũseo witũ. Ĩla Yesũ wekalile alũmanĩtye na Ĩthe wake wa ĩtunĩ nginya kĩkwʼũ, aĩkĩĩthisye kana mũndũ ũte na naĩ no aatĩĩe mĩao yonthe ya Ngai ateũtũla mwĩao o na ũmwe. w17.02 2:2-4

Katena kau nĩ Yesũ Klĩsto. Mbivilia yaĩtye nĩwe “Katena ka ĩlondu ka Ngai, kala keumya naĩ ya nthĩ.” (Yoa. 1:29) O na yaĩtye kana e ĩũlũ mũno kwĩ mũndũ o na wĩva waatwʼĩka mũsumbĩ. Ĩwetete kana Yesũ nĩ “Mũsumbĩ wa asumbĩ, na Mwĩaĩi wa eaĩi; ũla e weka ũtakwatawa nĩ kĩkwʼũ, ũtwĩe kyeninĩ kĩtathengeeka; o na vai mũndũ waamwona, o na ndatonya ũmwona.” (1 Tim. 6:14-16) Ndeto isu nĩ sya wʼo nũndũ nĩ mũsumbĩ ũngĩ wĩva waaĩthemba we mwene akwʼe kwondũ wa naĩ sitũ? Kwoou o naku tyo ũkwĩwʼa waĩle kũkĩlya wasya waku vamwe na mawasya ma nguthu sya alaĩka ala meũmũkatha mayasya: “Katena kala kooaiwe nĩwaĩle kwosa vinya, na ũthwii, na ũĩ, na ũtonyi, na nguma, na ndaĩa, na ũathimo.” (Ũvu. 5:12) No nginya tũmũnenge Yeova na Klĩsto ndaĩa. Nĩkĩ? Nũndũ tũkaema kwĩka ũu tũikwata thayũ ũtathela.—Sav. 2:11, 12; Yoa. 5:23. w17.03 1:3, 4

Ũmanyi ũla Yevitha waĩ nawʼo nĩwatumaa aelewa nesa nĩ kyaũ Yeova wonaa kyaĩle na nĩ kyaũ wonaa kĩtaĩle. (Asi. 11:12-27) Aekie ngoo yake na mesilya make matongoewʼe nĩ myolooto ĩla yatwʼĩĩkĩte ĩla Mĩao ya Mose. Kwa ngelekanyʼo, nĩweesĩ kana Yeova ndendete kwona mũndũ e ũthũ na ũngĩ, ĩndĩ endaa andũ onthe mekale mendene. Mĩao ya Mose nĩyasyokete ĩkaweta kana mũndũ ndaĩle kũeka angĩ manyamae, o na ethĩwa ‘nĩmamũmenete.’ (Kuma 23:5; Ali. 19:17, 18) O na ngewa sya andũ ala maĩ na mũĩkĩĩo no kwĩthĩwa syamũtetheeisye eke ũndũ weekie. Kwa ngelekanyʼo, nĩweesĩ kana Yosevu nĩweewʼĩie tei ana-a-ĩthe o na kau “nĩmamũmenaa.” (Mwa. 37:4; 45:4, 5) Kũvindĩĩsya ĩũlũ wa andũ ta asu nĩkwamũtetheeisye oosa ĩtambya yĩla yaĩ yĩtonya kũmwendeesya Yeova. Kĩko kĩla ana-a-ĩthe mamwĩkie vate nzika nĩkyatumie ewʼa woo, ĩndĩ kyu kĩyaatuma alea kũmũthũkũma Yeova na andũ make.—Asi. 11:1-3. w16.04 1:8, 9

Athũkũmi ma Yeova methĩĩtwe mayona kũmbana vamwe kwĩ kwa vata mũno. Kavinda kanini ĩtina wa kĩkundi kya Kĩklĩsto kwambĩĩwʼa, aatĩĩi ma Yesũ nĩmambĩĩe ‘kwĩkalaa malũlũmĩle mũambanĩ,’ kana kwa ndeto ingĩ, nĩmambĩĩe kũmbana vamwe. O naku nũtonya kwĩthĩwa wendete kũthi maũmbanonĩ kĩla ĩvinda o tamo. Ĩndĩ vai Mũklĩsto ũtavĩngĩsĩkaa. Wĩa, kũkwatana, na mĩnoo nũndũ wa tũmaũndũ tũla wĩkaa kĩla mũthenya nitonya kũtuma wĩwʼa ve vinya kũthi ũmbanonĩ. Kwona maũmbano asu me ma vata no kũtũtetheesye tũkĩlye vinya maũndũ ta asu na tũiendaa maũmbanonĩ tũte kũtĩĩa. O na kau Aklĩsto amwe maitonya kũthi maũmbanonĩ kĩla ĩvinda, ti kwenda kwoo nũndũ no kwĩthĩwa makwatĩtwe nĩ maũndũ ta ũwau mũnene. Atumĩa ma kĩkundi no matetheesye Aklĩsto ta asu nĩ kana matetheke nĩ maũndũ ma kĩ-veva. Kwa ngelekanyʼo, no mamatetheesye methukĩĩsye maũmbano maitũmĩa simũ kana makalekoti ũmbano kwondũ woo. w16.04 3:3

Kũsũanĩa ngelekanyʼo ya athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova no kũtume tũkwata ũĩ wa kũmanya ũndũ tũtonya kũmĩĩsya, na no kũtume tũkwata vinya wa kũmĩĩsya. Kwa ngelekanyʼo, Satalaki, Mesaki, na Aveti-neko, nĩmaleile kũthaitha ũla mũvwʼanano waũngamĩtwʼe vandũ va Ũsumbĩ wa Mbaviloni. (Nda. 3:16-18) Ngũsĩ ila isomete ĩũlũ wa ngewa ĩsu yoo nikwatĩte ũkũmbaũ wa kũlea kũthaitha kĩvendela kya nthĩ ila syĩkalaa. Mũndũ ũngĩ ũtaaĩlikya siasanĩ na ngusanĩsyonĩ sya nthĩ ĩno nĩ Yesũ. Nũndũ nĩweesĩ ngelekanyʼo yake ĩkatethya angĩ, eekĩie vinya amanyĩwʼa make ‘methĩwe na ũnyiau.’ Angĩ matonya kũũtetheesya nĩ Aklĩsto ala me kĩkundinĩ kyenyu. Aklĩsto kĩkundinĩ no makwĩkĩe vinya mamanya matatwa ala maũkwatĩte. Makũlye maũvoyee. Na nengĩ ethĩwa nĩtũkwenda ana-a-asa matũtwʼĩĩke na maitũvoyea, o naitũ twaĩle kũmeka o ũu.—Mt. 7:12. w16.04 4:16, 18

Ngũsĩ sya Yeova syĩsĩkĩe ata? Wĩa ũla itethasya ũũngamĩwe nĩ mĩvothi ĩla andũ maumasya na ngenda. (2 Ako. 9:7) Na ĩla me Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ kana me maũmbanonĩ manene, vai mbesa ikolanawʼa. Ĩndĩ mwaka wa 2015, Ngũsĩ sya Yeova inatũmĩie masaa vakuvĩ mbilioni ilĩ iitavanyʼa ũvoo mũseo na iimanyĩsya andũ mbee wa milioni kenda Mbivilia kĩla mwei vate ndĩvi. Ũndũ wa ũsengyʼo nĩ kana, eka kũtwʼĩka matavanasya mate kũĩvwa, mo ene nĩmo maũngamĩaa ngalama syoo ĩla meũtavanyʼa! Mũsomi ũmwe aisye ũũ aiweta wĩa ũla Ngũsĩ sya Yeova itethasya: “Kĩeleelo kyoo nĩ kũtavanyʼa na kũmanyĩsya. . . . Na nũndũ mai atongoi, maikwataa ngalama mbingĩ.” Kwoou-ĩ, kĩeleelo kitũ kya kũtethya wĩa ũũ nĩ kĩva? Kwa ũkuvĩ, ithyĩ tũthũkũmaa wĩa ũũ na ngenda nũndũ nĩtwendete Yeova na nĩtwendete atũi maitũ. Kwĩyumya kũu kwitũ kwosanĩte na wathani ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. w16.05 2:9

Kũmanya ũu nĩkwaĩle kũtũtetheesya tũlee vyũ kwĩtanĩthya na syĩndũ ila itonya kũtuma twĩthĩwa na mosũanĩo mathũku na twenda kwĩka maũndũ mathũku. Aklĩsto ala methĩawa mesĩ kwenda kwa Ngai mayĩthĩawa na vata wa kũkũlya matavwʼe ethĩwa nũseo kwĩtanĩthya na kĩndũ kĩ na maũndũ Yeova ũmenete, kĩthĩwe nĩ ĩvuku, sinema, kana ĩthaũ ĩna ya vitio. Woni wa Yeova maũndũnĩ ta asu nĩwonanĩtwʼe nesa vyũ Ndetonĩ yake. Kaingĩ andũ no meke motwi me kĩvathũkanyʼo ũndũnĩ mũna, na ũyĩthĩa vai ũmwe ũnamũvĩtĩsya Yeova. Ĩndĩ ĩla mũndũ ũkwĩka ũtwi mũito, mavinda amwe wĩthĩaa nũseo akakũlya atumĩa ũtao, kana akakũlya Aklĩsto ala me na ũmanyi mwingĩ. (Tito 2:3-5; Yak. 5:13-15) O na ũu wĩ o vo, ti ũseo kũkũlya angĩ matwĩkĩe ũtwi. Aklĩsto maĩle kwĩmanyĩsya kũtũmĩa kĩlĩko kyoo. (Aevl. 5:14) Ithyonthe twaĩle kwĩka maũndũ tũsũanĩĩte ndeto ii syaandĩkiwe nĩ Vaulo: “Kĩla mũndũ akakua mũio wake mwene.”—Aka. 6:5. w16.05 3:15, 16

Ĩla Yeova wasisya andũ, ndakũlanasya na mũmbĩle woo. Asiasya ngoo syoo. (1 Sam. 16:7b) Kĩu nĩkyoonekie nesa vyũ ĩla Ngai wambĩlĩlasya kĩkundi kya Kĩklĩsto. Anyuvie andũ aingĩ ala matonya kwĩthĩwa moonekaa mate ma vata masyaĩtwʼe nĩ mũndũ, na ĩndĩ amakusya kwake na kwa Mwanae. (Yoa. 6:44) Ũmwe wa andũ asu eetawa Saulo. Saulo aĩ Mũvalisi. Ĩndĩ nũndũ Ngai ‘atataa ngoo,’ ndaaona Saulo ta yũmba yĩtesa kũmbwa kĩndũ kĩ vata. (Nth. 17:3) Ngai amũsisya oonie kana nũtonya kũmbaũmbwa na akalũngwa nginya akatwʼĩka mũio mwanake. O na eka ũu, oonie atonya kũtwʼĩka “mũio mũnyuve” nĩ kana akaumye ũkũsĩ “kwa Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ, na asumbĩ, na andũ ma mbaĩ ya Isilaeli.” (Meko 9:15) Angĩ Ngai woonie atonya kũmomba matwʼĩke mĩio ya “ndaĩa” maĩ anywi, ilaalai, na ingʼei. (Alo. 9:21; 1 Ako. 6:9-11) Ĩla andũ asu maendeeie kũkwata ũmanyi wa wʼo wa Ndeto ya Ngai na malũlũmĩlya mũĩkĩĩo woo, nĩmanengie Yeova mwanya wa kũmalũnga. w16.06 1:4

Ngai atũnengete Ndeto yake, kĩkundi kya Kĩklĩsto, na wĩa wa kũtavanyʼa nĩ kana atũtetheesye twĩkale ta yũmba yololo. O tondũ kĩwʼũ kyololoasya yũmba, kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya na kũmĩsũanĩa no kũtũtetheesye twĩkale twĩ ololo mokonĩ ma Yeova. Yeova eaĩe asumbĩ ma Isilaeli amea maumĩĩasye ĩla Mĩao yake ĩvukunĩ na maimĩsomaa kĩla mũthenya. (Kũt. 17:18, 19) O namo atũmwa nĩmeesĩ kana kũsoma Maandĩko na kũmasũanĩa kwaĩ kwa vata ũtavanyʼanĩ. Ĩla maandĩkaa mavuku ala maandĩkie nĩmaumĩĩisye kana maweta mĩsoa yĩ Maandĩkonĩ ma Kĩevelania mavinda maana meana ũna, na nĩmathangaaisye andũ ala mamatavasya ũvoo masomae Maandĩko na maimasũanĩa. (Meko 17:11) Ũmũnthĩ o naitũ nĩtwĩsĩ vata wa kũsoma Ndeto ya Ngai kĩla mũthenya na kũvoya ĩla tũũmĩsũanĩa. (1 Tim. 4:15) Kwĩka ũu nĩkũtumaa twĩkala tũmwĩnyivĩsye Yeova na tũyĩthĩwa twĩ yũmba yĩtonya kũmbĩka. w16.06 2:10

Wendo ũsu waĩ wa vata mũno, na mũno mũno ĩvindanĩ yĩla nthĩ mbingĩ syakwetye kũaana makaũnĩ mathũku mũno. Kwa ngelekanyʼo, andũ ta milioni 55 nĩmoaaiwe ĩvindanĩ ya ũla Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Ĩndĩ Ngũsĩ sya Yeova iyaaũaa mũndũ o na ũmwe kaũnĩ ũsu. (Mika 4:1, 3) Kyu nĩkĩtumĩte syĩthĩwa ‘itakũlwʼa nthakame ya mũndũ o na wĩva.’ (Meko 20:26) Andũ ma Ngai nĩmongelekete mũno o na kau matwĩe nthĩ nthũku vyũ, ĩla Mbivilia yaĩtye kana ĩtongoewʼe nĩ Satani, nake nĩwe “ngai ya nthĩ ĩno.” (2 Ako. 4:4) Atũmĩaa silikalĩ sya nthĩ ĩno na isese sya maũvoo ũndũ we ũkwenda. Ĩndĩ ndesa kũũngamya wĩa wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo. Ĩndĩ nũndũ Satani nĩwĩsĩ kavinda kake kala katiele nĩ kanini, nũtataa kũvĩndũa andũ maekane na ũthaithi wa wʼo, na atũmĩaa nzĩa mbingĩ kwĩka ũu.—Ũvu. 12:12. w16.06 4:3, 4

Yesũ nũwetete maũndũ ala Yeova wĩkĩte asũvĩe wũmbi wake. No twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ kwa kũsisya “malaa ma lili ma kĩthekanĩ.” No kwĩthĩwa Yesũ asũanĩaa malaa me kĩvathũkanyʼo ma mũthemba wa lili (ta gladiolus, hyacinths, irises, na tulips) na ũndũ methĩawa manakavĩte. Mĩthemba ĩsu yonthe ndyokothaa ndii kana ĩkathima kĩtambaa nĩ kana yĩtumĩe ngũa. Ĩndĩ ĩla malaa mesa kũvalĩka we wonaa manakavĩte ata? “O na Solomoni ndaĩanĩ yake yonthe ndaaĩvwʼĩka ta yĩmwe” ya malaa asu! Ndũkatate kũlwa nĩ kĩĩ Yesũ ũkwenda kũtũmanyĩsya: “Ethĩwa ĩndĩ Ngai nũvwʼĩkaa nyeki ya kĩthekanĩ ta ũu, . . . ndakamũvwʼĩka inywʼĩ mbee mũno, inywʼĩ ma mũĩkĩĩo mũnini?” (Mt. 6:29, 30) Vai nzika o na imwe kana akatũvwʼĩka! Ĩndĩ amanyĩwʼa ma Yesũ maĩ na mũĩkĩĩo mũnini ũndũnĩ ũsu. (Mt. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) Maĩ na vata wa kwingĩvĩwʼa mũĩkĩĩo na kũmwĩkwatya Yeova mũnango. Nata ngalĩkonĩ ĩ yitũ? Twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana Yeova nĩwĩthĩawa na mea na ũtonyi wa kũtũnenge kĩla twĩ na vata nakyo? w16.07 1:15, 16

Yeova no atũtetheesye kũsinda matatwa ma mĩthemba yonthe ala matonya kũtũkwata. (1 Vet. 1:6) Kĩla ĩvinda Ngai nũtwonasya mumo wake kwosana na ĩtatwa yĩla yĩtũkwatĩte. Mĩthemba yĩ kĩvathũkanyʼo ya mumo wa Yeova nĩtumaa tũkwata moathimo maingĩ. Ũathimo ũmwe nĩ kũekewa naĩ sitũ. Nũndũ wa mumo wa Yeova, nĩtũkwataa ũekeo wa naĩ sitũ ethĩwa nĩtwaumbũla na twaendeea kwĩkĩa kĩthito mũno tũkite mũtuo witũ wa kwĩka naĩ. (1 Yoa. 1:8, 9) Tei wa Ngai nĩwaĩle kũtuma twĩthĩwa andũ matũngaa mũvea na ũu nĩwaĩle kũtũsukuma tũmũkathe. Vaulo aandĩkĩie ũũ: “[Yeova nĩwatũtangĩĩe] kuma vinyanĩ wa kĩvindu na kũtũthamya na kũtũlikya ũsumbĩnĩ wa Mwana wake mwendwa; nake nthĩnĩ wake twĩ na wovosyo witũ, ũekeo wa naĩ sitũ.” (Ako. 1:13, 14) Kũekewa naĩ sitũ nĩkũtumaa tũkwata moathimo angĩ maingĩ. w16.07 3:7-9

Ĩtina wa Satani kwĩka ũndũ weekie mũũndanĩ wa Eteni, Yeova nĩwanengie andũ wĩkwatyo. Wĩkwatyo ũsu ũwetetwe nthĩnĩ wa wathani wa mbee wa Mbivilia. Ngai aĩ ese kũtũma ũmwe katĩ wa syũmbe syake sya veva nĩ kana ‘etumba’ Ndevili na aituma andũ ala ewi methĩwa na wĩkwatyo ũla asyai ma mbee maaisye. Wĩkwatyo ũsu nĩ kwĩkala ĩũlũ wa nthĩ tene na tene, kwosana na ũndũ Yeova wendaa kuma tene. (Yoa. 3:16) Ũlei wa Atamu na Eva nĩwaeteie mũtwaano woo mathĩna, o vamwe na mĩtwaano ĩla ĩngĩ yonthe. Kwa ngelekanyʼo, Eva na aka ala angĩ maĩ makwatawe nĩ woo ĩla me ĩvu, o na ĩvinda ya kũsyaa. Aka maĩ methĩwe na wendi mwingĩ kwelekela aũme moo, namo aũme maĩ masumbĩke iveti syoo, o na amwe mayithĩnyʼa o tondũ tũkwona mĩtwaanonĩ mingĩ ũmũnthĩ. (Mwa. 3:16) Mbivilia yaĩtye kana aũme maĩle kũtongoesya iveti syoo kwa nzĩa ya wendo. Nasyo iveti syaĩle kwĩnyivĩsya aũme masyo. (Aev. 5:33) Andũ ala matwaanĩte mekalanyʼa nesa, maũndũ ala matonya kũete mathĩna mũtwaanonĩ woo nĩmaolekaa kana makathela vyũ. w16.08 1:6, 7

Kwĩ Aklĩsto amwe methĩawa matwaanĩte na andũ mate athũkũmi ma Yeova. Mbivilia nĩnengete Aklĩsto ta asu itumi nzeo sya kũendeea kwĩkalanyʼa na ala matwaanĩte namo. (1 Ako. 7:12-14) Mbee, nũndũ wa kwĩthĩwa atwaanĩte na mũndũ mwĩtĩkĩli, ũla ũte mwĩtĩkĩli “nũvathĩkĩte,” kana nũtheetwʼe, ethĩwe nĩwĩsĩ ũu kana ndesĩ. Kelĩ, syana ila masyaĩte, Ngai aitalaa ta “ntheu” na kwoou nũtonya kũisũvĩa. Vakuvĩ kĩla kĩkundi wathi nĩwĩthĩaa Mũklĩsto watetheeisye mũka kana mũũme ‘atangĩĩwa.’ Mũtũmwa Vetelo nũtaĩte aka Aklĩsto akamea nĩmenyivĩsye aũme moo, “nĩ kana ethĩwa ve amwe mate ewi ma ĩla ndeto, matonye kwonwʼa nĩ mwĩkalĩle wa iveti syoo vate ĩla ndeto; makyona mwĩkalĩle wenyu mũtheu wĩ na wʼĩa.”—1 Vet. 3:1-4. w16.08 2:14, 15

Ngewa ila syĩ Mbivilianĩ nĩsyonanĩtye nesa kĩanda kĩla tũnengetwe kya “kwenda ana-a-asa” na kũtetheanĩsya namo. (Luka 22:24-27) Kwa ngelekanyʼo, Mwana wa Ngai nĩwanenganie kyonthe kĩla waĩ nakyo vamwe na thayũ wake nĩ kana athũkũme angĩ. (Mt. 20:28) Nake Ndolokasi “ausũĩte meko maseo ala wekaa vamwe na kumya motethyo.” (Meko 9:36, 39) Na ve mwĩĩtu-a-asa ũngĩ waumĩte Lomi weetawa Meli, ũla “watethisye wĩa mwingĩ” kwondũ wa ala maĩ kĩkundinĩ. (Alo. 16:6) Kwoou tũtonya kũtethya ata ala eũ mone vata wa kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa? Aklĩsto ala aima no mathokye ala eũ maendanyʼe namo ĩla maendete kwona ala awau na ala akũũ. O na vatonyeka asyai no mathi na syana syoo kũndũ ta kũu. Namo atumĩa no matetheanĩsye na angĩ kũĩkĩĩthya kana ana-a-asa ala akũũ me na lĩu mũseo na kana mĩsyĩ yoo nĩ mĩsũvĩĩku. Ala anini na ala eũ moona maũndũ ta asu nĩmemanyĩasya kwĩka angĩ maũndũ maseo na nĩmemanyĩasya kana onthe ala me kĩkundinĩ nĩmaĩle kwendwa.—Alo. 12:10. w16.08 4:13, 14

Mwĩĩtu-a-asa wa mũika kuma France aisye: “Alimũ ma sukulu yitũ masengʼaa mũno kwona ve o syana siĩkĩĩaa ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ.” Andũ aingĩ ũmũnthĩ maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya. Kwoou we mũndũ wa mũika, wĩthĩwe wĩ mũvatise kana no ĩndĩ ũkwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova, nĩwĩwʼaa ũithingʼĩĩwʼa wĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta woo vandũ va kũĩkĩĩa kana syĩndũ syeekie kũmbwa? Ethĩwa vailyĩ ũu, ve matambya ũtonya kwosa ũkalũlũmĩlya mũĩkĩĩo waku, na ũiendeea kwĩkala wĩ mũlũmu. Ĩtambya yĩmwe nĩ kũtũmĩa kĩlĩko kĩla ũnengetwe nĩ Ngai. Mbivilia yaĩtye kana kĩlĩko ta kĩu “kĩkakũsyaĩĩasya.” Kũtũmĩa kĩlĩko kũkasũvĩa mũĩkĩĩo waku ndũkonzwʼe nĩ ũvũngũ ũla ũmanyĩawʼa nĩ andũ. (Nth. 2:10-12) Nĩ kana mũndũ ethĩwe na mũĩkĩĩo wa wʼo, no nginya ethĩwe na ũmanyi wa wʼo ĩũlũ wa Ngai. (1 Tim. 2:4) Nũndũ wa kĩtumi kyu, ĩla ũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai na mavuku angĩ ma Kĩklĩsto, ndũkasome ũsembete. Tũmĩa kĩlĩko kyaku nĩ kana ‘ũelewe’ kĩla ũũsoma. w16.09 4:1-3

O na ethĩwa twaeiwe na thĩna kana yu twĩ thĩnanĩ tũkwona ta tũtesa kwĩyumya, ve vata wa kũendeea kũngʼangʼana na kũmĩĩsya. Nĩtwaĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana tweeka ũu, Yeova ndalea kũtũathima. (Mwa. 39:21-23) Kwasũanĩa ĩũlũ wa ũndũ ũmwe ũendeee kũngʼangʼana nawʼo na ũtonya kwĩthwa wĩ ĩtatwa kwaku. Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũithĩnwʼa mana vate ĩvĩtyo wĩkĩte, kana ũkethĩwa ũimenwa nũndũ wa kwĩthĩwa wĩ kĩvathũkanyʼo, kana o kũneenewa naĩ. O na ĩngĩ, no kwĩthĩwa ve mũndũ ũkwilĩĩle maũndũ mate ma wʼo no ũndũ wa kĩwĩu. Vandũ va kũeka ũsindwe nĩ matatwa asu, lilikana kĩla kyatetheeisye Yakovo, Lakeli, na Yosevu maendeea kũmũthũkũma Yeova me atanu. Ngai nĩwamanengie vinya na amaathima nũndũ kĩla ĩvinda moonaa ngwatanĩo yoo nake yĩ ya vata vyũ. O na nĩmaendeeie kũngʼangʼana na kwĩka maũndũ kwosana na mboya syoo. Kwoou nũndũ twĩ mũthyanĩ vyũ wa mĩthenya ĩno ya mũminũkĩlyo, ve vata mũnenange wa kũendeea kũlũmanyʼa na wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo! We nĩwĩyũmbanĩtye kwĩthingʼĩĩsya nĩ kana wĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova? w16.09 2:8, 9

Ta wĩ mũsyai, we mwene nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Syana syaku ikekalaa isyaĩĩsye kĩla ũkwĩka na vate nzika, kĩu kĩkaitethya. Kwoou inywʼĩ asyai, endeeai kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo wenyu. Ekai syana syenyu syone ũndũ ngwatanĩo yenyu na Yeova ĩlũmĩte. Kwa ngelekanyʼo, mwana-a-asa ũmwe na mũka kuma Bermuda mesa kũkwatwa nĩ thĩna mũna, nĩmavoyaa vamwe na syana syoo makamũkũlya Yeova amatongoesye, na ĩndĩ mayĩkĩa syana syoo vinya ivoye syĩ syoka. Maĩtye: “O na nĩtũtavasya kelĩtu kaitũ kala kakũũ tũkakea, ‘Mũĩkĩĩe Yeova vyũ, endeea kwĩkĩa kĩthito ũthũkũminĩ wa Ũsumbĩ, na ndũkemakĩe mũno.’ Ĩla koona maũndũ maseũva nĩkamanyaa kana Yeova e vamwe naitũ. Kyu nĩkĩtumĩte kethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu kana kwĩ Ngai na kana Mbivilia nĩ ya wʼo.” Asyai, ĩanĩsyai kĩanda kyenyu, ĩndĩ mũlilikane kana syana o nasyo syĩ na kĩanda syaĩle kwĩanĩsya nĩ kana mũĩkĩĩo wasyo ũlũme. Inywʼĩ ta asyai kĩla mũtonya kwĩka no kũvanda na kũngʼithya. Ĩndĩ Ngai nowe ũtonya kwĩanyʼa. (1 Ako. 3:6) Kwoou voyai amũnenge veva wake na mũyĩkĩa kĩthito mũmanyĩsye syana syenyu. Mweeka ũu Yeova ndakalea kũathima kĩthito kyenyu.—Aev. 6:4. w16.09 5:16-18

Ĩtina wa kũtavanyʼa kĩsionĩ kya kĩthyomo kĩeni kwa ĩvinda ya myaka mbee wa ĩtatũ, mwana-a-asa wĩtawa Serge na mũka, Muriel, nĩmamanyie kaĩ kĩmwana kyoo kĩla kyaĩ na myaka 17 kĩyatanĩaa ũtavanyʼa na maũmbano. Serge aĩtye ũũ: “Ĩla twamanyie kana ũndũ ũsu nĩwatumaa kĩmwana kitũ kĩteka maendeeo, nĩtwatwie kũsyoka kĩkundinĩ kitũ kya tene.” Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma asyai matwʼa kũsyoka kĩkundinĩ kĩla maumie? Mbee vyũ, nĩmaĩlĩte kũsisya ethĩwa me na ĩvinda yĩtoetye vamwe na syĩndũ sya kũtũmĩa nĩ kana matetheesye syana syoo imwende Yeova, na ũyĩthĩa ĩvindanĩ o yĩu nĩmaitetheesya imanye kĩthyomo kĩu kĩeni. Kelĩ, nĩmatonya kwĩthĩa syana syoo niekete kwendeewʼa nĩ kũtavanyʼa, kũthi maũmbanonĩ, kana o na niekete kwendeewʼa nĩ kũmũthũkũma Yeova syĩ kĩsionĩ kyu kĩeni. Veethĩwa vailyĩ ũu, asyai Aklĩsto no mavange kũsyoka kĩkundinĩ kya kĩthyomo kĩla syana syoo syĩsĩ nesa nginya ĩla syana isu syĩĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu na Yeova.—Kũt. 6:5-7. w16.10 2:14, 15

Vate nzika, no nginya atũi ma Noa methĩwe mamũkũlilye nĩkĩ ũkwaka kĩndũ kĩu kĩnenevete ũu. We Noa nĩwĩthĩwa eekie kũvindya kana akamea makwatye maũndũ a moo? Ekaĩ! Vandũ va ũu, mũĩkĩĩo wake nĩwatumie amatavya ũvoo e na ũkũmbaũ na akanyʼa andũ asu ĩũlũ wa ũsilĩlo ũla Ngai wavangĩte kũmaetee. O na nĩvatonyeka Noa akethĩwa atavisye andũ asu ndeto ila Yeova Ngai wamũtavĩtye. Yeova amwĩĩte atĩĩ: “Mũminũkĩlyo wa mĩĩ yonthe nĩwooka mbee wakwa; nũndũ nthĩ nĩyusũĩtwe nĩ ũngʼendu kwondũ woo . . . Nĩngũete kĩwʼũ kingĩ ĩũlũ wa nthĩ, kyanange mĩĩ yonthe, yĩ na mĩvevo ya thayũ nthĩnĩ wayo, ungu wa ĩtu, kyonthe kĩla kĩ kũũ nthĩ kĩkakwʼa.” O na ĩngĩ vai nzika kana Noa nĩwamaeleisye kĩla maaĩle kwĩka nĩ kana matangĩĩwe. Nĩvatonyeka akethĩwa amatavisye ũndũ ũũ Ngai wamwĩĩte no nginya eke: “Ũkalika ngalawanĩ.” Kwa nzĩa ĩsu, Noa nĩwoonanisye mũĩkĩĩo wake ĩngĩ kwa kwĩthĩwa e “mũtavanʼya wa ũlũngalu.”—Mwa. 6:13, 17, 18; 2 Vet. 2:5. w16.10 4:7

Ũndũ ũmwe asyai Aklĩsto matonya kwĩka makonanyʼa nĩmalũmanĩtye na Yeova nĩ kũea syana syoo kwosana na Ndeto yake. Ĩla asyai mendete Ngai mekũea syana syoo, maiatĩĩaa ũndũ vataĩle syĩthĩo sya kũla mekalaa. Na kĩtumi nũndũ veva wa nthĩ ĩno ndwaĩlĩte kwĩsa kwĩtĩkĩlwʼa ũlike mũsyĩnĩ wa Ngũsĩ. (Aev. 2:2) Ta kwa ngelekanyʼo, yĩĩ nĩ yĩsilya yĩtaĩle kwĩsa kũlika kĩlĩkonĩ kya mwana-a-asa, ‘Kũũ kwitũ aka nĩmo mamanyĩasya syana.’ Mbivilia nĩwetete nesa ĩkasya: “Inywʼĩ aaĩthe, . . . ieei [syana syenyu] na mosilĩlo na motao ma Mwĩaĩi.” (Aev. 6:4) Iveti na aũme ala me kĩkĩo kya Ngai nĩmendaa mũno syana syoo itutye Samueli, nũndũ Yeova aĩ vamwe nake akĩana. (1 Sam. 3:19) Kwoou, we nũkwona ta ũndũ wa ũĩ kwĩka ũtwi mũnene ũkonetye mũsyĩ waku kana wĩa waku ũtambĩte kũsisya woni wa Mbivilia? Aiee, ti ũndũ wa ũĩ! Ithyĩ ene tũitonya kũtongoesya matambya maitũ, na kwoou twĩ na vata wa kũtongoewʼa nĩ Asa witũ wa ĩtunĩ. w16.11 3:14, 15

Wũmbi nũtwonasya nesa vyũ kana Ngai nĩ Mũvangĩthya wa maũndũ ũte maela. Mbivilia yaĩtye: “Yeova kwondũ wa ũĩ nĩwakwatisye wambĩlĩlyo wa nthĩ; kwondũ wa ũmanyi nĩwalũlũmĩlye matu.” (Nth. 3:19) Twĩsĩ o “ndee sya nzĩa sya [Ngai],” na “no kĩwe kĩnini twĩwʼaa ũndũ wake!” (Yovu 26:14) Ĩndĩ kĩla kĩnini twĩsĩ ĩũlũ wa ndata, ikundi sya ndata, na syĩndũ ingĩ ta isu nĩkĩtumaa twĩtĩkĩla kana syĩndũ isu Ngai woombie ivangĩtwe nesa vyũ. Kwa ngelekanyʼo, ikundi sya ndata syĩthĩawa na milioni mbingĩ sya ndata, na syonthe ithiũũkaa matunĩ vate kĩthokoanyʼo. Na ũndũ wa ũsengyʼo nĩ kana ndata ila ithyũlũlũkaa syũa syĩkaa ũu nesa vyũ ũkethĩa no ta ngalĩ itwaĩtwe nesa iatĩĩe mĩao ya lelũnĩ! Vate nzika, mũvangĩle ũsu mũseo wa syĩndũ twonaa matunĩ nũtũtetheeasya kwona kana Yeova, “ũla ũndũ wa ũmanyi watwʼĩkĩthisye matu” na nthĩ, nĩwaĩle kũtaĩwa na kũthaithwa. O na nĩtwaĩle kũlũmanyʼa nake vyũ.—Sav. 136:1, 5-9. w16.11 2:3

Ĩandĩko ya Malaki 3:1-3 nĩyĩeleetye ĩũlũ wa ĩvinda yĩla “ana ma Livai,” ala nĩmo etĩkĩwʼa mauta, maaĩle kũthewʼa. Ĩvinda yĩu yaĩ kuma 1914 nginya mwambĩĩonĩ wa mwaka wa 1919. Ĩvindanĩ yĩu Yeova Ngai, ũla nĩwe wĩtĩtwe “Mwĩaĩi,” e na Yesũ Klĩsto, ũla wĩtĩtwe “mũtũmwa wa ũtianĩo,” nĩmookie ĩkalũnĩ ya kĩ-veva nĩ kana mathiane ala mathũkũmaa vo. Ĩtina wa andũ ma Yeova kũkanwʼa na kũthewʼa nĩmeethĩiwe matonya kũnewa mawĩa maingangĩ. Mwakanĩ wa 1919, ĩla “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ” nĩyanyuviwe nĩ kana ĩnengae andũ ma nyũmba ya mũĩkĩĩo lĩu wa kĩ-veva. (Mt. 24:45) Kũvikĩĩa vau andũ ma Ngai maĩ manaumanwa vyũ na Mbaviloni Ĩla Nene. Kuma ĩvinda yĩu, nũndũ wa mumo wa Yeova andũ make methĩĩtwe maikwata ũmanyi mwingangĩ wa kwenda kwake na nĩmaendeee kũmwenda mũnango tawe Ĩthe woo wa ĩtunĩ. Matũngaa mũvea ta kĩ nũndũ wa moathimo make! w16.11 5:14

Nĩtũmwendete Yeova “nĩkwĩthĩwa nĩwambie ũtwenda.” (1 Yoa. 4:19) Nũndũ wa wendo ũsu wake, we mwene nũathimaa ala malũmanĩtye nake. O ũndũ tweekĩa kĩthito tũmwende Ngai mũnango nowʼo mũĩkĩĩo witũ ũkwataa vinya. Nĩtwĩthĩawa na mũĩkĩĩo ki kana we e vo na kana ndaleaa kũmanenga ĩtuvi ala mamwendete. (Aevl. 11:6) Ũndũ ũmwe mũnene wa Yeova nĩ kana we nĩwendete kũnenga athaithi make ĩtuvi. Nũndũ “mũĩkĩĩo nĩ kĩla kĩmanyĩthasya vyũ maũndũ ala mekwatĩtwʼe,” tũyĩsa kwasya twĩ na mũĩkĩĩo wa wʼo ethĩwa twĩ na nzika kana Ngai nũnengae ĩtuvi ala mamũmanthaa na kĩthito. (Aevl. 11:1) Kwoou ũndũ ũmwe wonanasya kana mũndũ e na mũĩkĩĩo nĩ kwĩthĩwa esĩ nesa vyũ kana mawatho ma Ngai mailea kwĩanĩa. O tondũ ĩandĩko ya ũmũnthĩ yonanĩtye, Yeova endaa tũtate ũndũ tũtonya tũkwate ũathimo wake. Twonanasya kana nĩtũtũngaa mũvea mwingĩ kuma ngoonĩ ĩla tweetĩkĩla kũmũtata Yeova o tondũ ũtwĩĩte twĩke. w16.12 4:1-3

Mũklĩsto ũmũthũkũmĩte Ngai kwa myaka mingĩ no ambĩĩe kũtũnga kĩlĩko kyake maũndũnĩ ma mwĩĩ. Ĩndĩ ĩla tũkwasya ũu tũikũneenea Mũklĩsto ũla mavinda kwa mavinda ũsũanĩaa ĩũlũ wa kyaũya, kũkwata wĩa, kwĩtanĩthya, kana wĩsaa kũsũanĩa ĩũlũ wa wendo ũla wĩthĩawa katĩ wa mũndũũme na mũka. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ asu nĩ maũndũ mekawa nĩ vakuvĩ athũkũmi onthe ma Ngai. Kwa ngelekanyʼo, Yesũ nĩwatanĩaa kyaũya, na nĩwaĩthisye andũ angĩ. O na ĩngĩ, nĩweesĩ vata wa kwĩtanĩthya. Nake Vaulo nĩwaandĩkie ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ nthĩnĩ wa mũtwaano. Ndeto ya Kĩkiliki ĩla Vaulo watũmĩie vau yonanasya “kũsũanĩa ũndũ mũna mũno kana kwĩkĩa ũndũ mũna ngoonĩ, na kũtũmĩa ũtonyi witũ wa kũsũanĩa tũvange maũndũ kĩlĩkonĩ kĩeleelo kĩnene kĩ kũmeanĩsya.” Ala malilikanaa maũndũ ma mwĩĩ mũno mũno metĩkĩlasya mĩĩ yoo yĩ na naĩ ĩmatongoesye ĩla mekwĩka maũndũ. Mũsomi ũmwe nĩwaeleisye ĩũlũ wa ndeto ĩsu ĩtũmĩĩtwe ĩandĩkonĩ ya Alomi 8:5 asya kana yonanasya “andũ ala methĩawa o malilikene maũndũ ma mwĩĩ. Andũ ta asu mendete mũno vyũ maũndũ ma mwĩĩ, matindĩaa kũmaneenea, na nĩmamekaa na kũmakumya.” w16.12 2:5, 9, 10

Mũndũ o na wĩva no aemwe nĩ kwĩkala enyivĩtye eetĩkĩlya mawendi ma mwĩĩ mamũsumbĩke o na ethĩwa no kwa kavinda. Kĩndũ kĩmwe kĩtumĩte andũ aingĩ meka maũndũ na ngathĩĩo nĩ kwenda kwambata kĩlasi, kũkwatwa nĩ kĩwĩu, na kũthata mĩtũkĩ. Andũ amwe mawetetwe Mbivilianĩ ala meetĩkĩlilye mawĩa ma mwĩĩ mamasumbĩke nĩ ta Avisalomu, Usia, na Nevukatilesa. Nake Yeova nĩwamaekie makwatwe nĩ nthoni nũndũ wa ngathĩĩo syoo. (2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Mav. 26:16-21; Nda. 5:18-21) Ĩndĩ ve maũndũ angĩ matonya kũtuma mũndũ aema kwĩkala enyivĩtye. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ngewa ila ieleetwʼe Maandĩkonĩ aa: Mwambĩlĩlyo 20:2-7 na Mathayo 26:31-35. O na kau Avimeleki na Vetelo nĩmatonya kwoneka ta mataĩ na wĩnyivyo nũndũ wa maũndũ asu meekie, mo masukumĩtwe nĩ mĩmeo ya kwĩka naĩ mayĩka maũndũ asu? Kana nĩmatonya kwĩthĩwa meekie ũu matesĩ maũndũ onthe nesa, kana matambĩte kũsũanĩa? Nũndũ tũitonya kũsoma ngoo, ĩla mũndũ weeka ũndũ mũna, tũyaĩle kũsembea kũmũsilĩla. Kũema kũsilĩla ala angĩ kwonanasya twĩ oĩ na nĩtũmendete. w17.01 3:9, 10

O ta ĩla ndiwa ngya, athaithi aingĩ ma Yeova ũmũnthĩ nĩmonanĩtye me na mũĩkĩĩo kana mamantha Ũsumbĩ mbee, Yeova akaĩkĩĩthasya nĩmakwata kĩla me na vata nakyo. (Mt. 6:33) Kwasũanĩa mwana-a-asa wĩtawa Malcolm. Myakanĩ ĩla wathũkũmie Yeova e na kĩveti kyake, maĩ na mavinda ma kũtheka na mavinda ma kũĩa. Malcolm aisye ũũ: “Mavinda angĩ thayũ ũũ ti wa kwĩkwatwʼa, na ndũmanyaa ũnĩ kwĩthi ata, na eka ũu, maũndũ nĩmesaa kweta vyũ. Ĩndĩ Yeova nũathimaa ala mamwĩkwatasya.” Kwoou we mwana-a-asa ũsu anenganie ũtao wĩva? Aisye ũũ: “Voya ũkwate mosyao maingĩ ũndũ ũtonya na wĩthĩwe na kĩthito kingĩ ũndũ vatonyeka ũthũkũminĩ wa Yeova. Ĩkaa maũndũ ala ũtonya na ndũkatindĩanĩe na ala ũtatonya.” Nũndũ mĩthenya ĩno ya mũminũkĩlyo ĩendeee “kwongeleka kũthũka,” no nginya twĩkalae tweteele kũkwatwa nĩ mathĩna maingangĩ. (2 Tim. 3:1, 13) Kwoou twĩ na vata mũnene vyũ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva wa kwĩkĩa kĩthito tũikaminwe vinya nĩ mathĩna ta asu. Twĩ na vata wa kwĩkĩa kĩthito nĩ kana tũmũĩkĩĩe Yeova mũnango na tũyĩkaa kĩla tũtonya. w17.01 1:17-19

Ndaviti nĩwathĩnĩkaa mũno nĩkwĩthĩwa vayaĩ “nyũmba,” kana ĩkalũ, ya kũthaithĩa Yeova, na kwoou nĩwatwie kwaka yĩmwe. Ĩndĩ Yeova aĩ na woni wĩ kĩvathũkanyʼo o tondũ ĩandĩko ya ũmũnthĩ yonanĩtye. O na kau Yeova nĩwamũĩkĩĩthisye Ndaviti kana ndakaeka kũmũathima, nĩwasyokie amwĩa kana mwanae Solomoni nĩwe ũkamwakĩa ĩkalũ. Ĩla vaendie ũu we Ndaviti eekie ata? (1 Mav. 17:1-4, 8, 11, 12; 29:1) Ndaviti ndaavanga ndetethya Solomoni na ndaatinda aiũũya nũndũ wa kũsũanĩa atĩ mũndũ ũngĩ nĩwe ũkosa ndaĩa ya kwaka ĩkalũ na ti we. Ũu nĩ wʼo o na kũtwʼĩka ĩla ĩkalũ yĩu yathelile yambĩĩe kwĩtanĩwʼa na Solomoni ĩndĩ ti Ndaviti. O na kau no kwĩthĩwa Ndaviti akwie ngoo nũndũ ndaaĩanĩsya wendi wake wa kwaka ĩkalũ, nĩwakwatie wĩa ũsu mbau na ngoo yonthe. Nĩwavangĩthisye athũkũmi ma kwaka ĩkalũ yĩu, na oombanyʼa kĩaa, ũthuku, vetha, na thaavu, o na mbwaũ sya mĩkũũ. Na kwongela kĩu, nĩwamwĩkĩie Solomoni vinya akĩmwĩa: “Na yu, mwana wakwa, Yeova ethĩwe naku; naku athimĩka, nokyaka nyũmba ya Yeova.—1 Mav. 22:11, 14-16. w17.01 5:6, 7

O na twathĩnwʼa ata, twĩkaa ũndũ wʼonthe ũla tũtonya tũatĩĩe myolooto na mĩao ya Ngai. Tweethĩwa na meko maseo, kyeni kitũ kĩkakenaa mbee wa andũ, na kĩu kĩkatumaa ĩsyĩtwa ya Yeova yĩtaĩwa. (Mt. 5:14-16) Twekala ũu, ala angĩ makaĩkĩĩa kana mĩao ya Yeova nĩ mĩseo, na kana maũndũ ala Satani wawetie nĩ ma ũvũngũ. Ĩndĩ nũndũ vai mũndũ ũtavĩtya, ĩla twesa kwĩka mavĩtyo nĩtwĩlilei kuma ngoonĩ na tũiekana vyũ na maũndũ ala manangĩaa Yeova ĩsyĩtwa. Yeova atũmĩaa ĩla nthembo ya Klĩsto kũekea naĩ sya ala monanasya kana nĩmetĩkĩlĩte nthembo ĩsu. Na ala meeyumya mamũthũkũmae nũmetĩkĩlasya methĩwe athaithi make. Yeova nũmatalĩlaa ũlũngalu Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ta ana make, namo ala “malondu angĩ” nũmatalĩlaa ũlũngalu ta anyanyae make. (Yoa. 10:16; Alo. 5:1, 2; Yak. 2:21-25) Kwoou o na yu tũĩ, nũndũ wa nthembo ya wovosyo Asa witũ nũtwonaa twĩ alũngalu methonĩ make, na nĩtũkwataa mwanya wa kũtetheesya kũthesya ĩsyĩtwa yake. w17.02 2:5, 6