Mwei wa 6

Yevitha ndaĩ na mwana ũngĩ, mwĩĩtu wake no we waĩ wĩkwatyo wake wa kũtuma ĩsyĩtwa yake yĩikole, na ate vo ũtiĩwa wa Yevitha mbaĩnĩ ya Isilaeli waĩ wae. (Asi. 11:34) O na ũu wĩ o vo, ĩandĩko ya Asili 11:35 yĩminĩĩe na ndeto ii sya Yevitha: “Nĩnamwathamĩsye Yeova kanywʼa wakwa, na nditonya kũalyũka.” Kwĩyumya kũu weeyumisye kwoonanisye aĩ na mũĩkĩĩo na kĩu nĩkyatumie endwa nĩ Ngai na aathimwa. Keka nue nĩwĩka take? Ĩla tweeyumisye tũmũthũkũme Yeova tweevĩtie twasya tũkekaa kwenda kwake o na kweethĩwa kũilyĩ ata. Tũyĩvĩta no tweesĩ kana tũyĩsa kwĩanĩsya wĩvĩto ũsu ethĩwa tũyĩleete. Ĩndĩ ĩla tweewa nĩtwĩke maũndũ tũtendete, wendi ũsu witũ wa kwĩyumya nũmanyĩkaa ethĩwa wĩ o vo. Ĩla tweeyumya twĩke maũndũ ala Ngai ũkwenda twĩke o na ethĩwa twĩĩwʼa tũtekwenda, twonanasya kana twĩ na mũĩkĩĩo. Ĩndĩ o na ethĩwa nĩtũtonya kwĩwʼa ta twaũmĩa nũndũ wa kwĩyumya, moathimo ala tũkwataa mayĩsa kũelekanwʼa na woo ũsu o na ethĩwa wĩana ata.—Mal. 3:10. w16.04 1:11, 14, 15

Yesũ atongoeasya kĩkundi kya Kĩklĩsto aitũmĩa veva mũtheu. Veva mũtheu nũtũtetheeasya kũkĩlya vinya matatwa, nũtũnengae ũkũmbaũ wa kũtavanyʼa, na nũtũtetheeasya kwĩka motwi maseo. We ndũkwona kana ve na vata wa kwĩka maũndũ onthe ala matonya kũtuma tũkwata veva mũtheu, ta kũthi maũmbanonĩ? Maũmbano maingĩ nĩmatũtetheeasya kwona ũndũ wathani wa Mbivilia wĩanĩĩte. Kyu nĩkĩtumaa tũĩkĩĩa vyũ kana maũndũ ala Yeova ũtwathĩte makeanĩa. Vate nzika, ala mathi yukwaanĩ ti mo me oka matũthangaasya. O namo Aklĩsto ala maumya maelesyo na maina kuma ngoonĩ nĩmatũthangaasya. (1 Ako. 14:26) Na ĩla twaea ngewa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maũmbano matanamba kwambĩĩa na ĩtina wa maũmbano, nĩtwĩwʼaa tweanĩwa na twakwata vinya nũndũ wa kwona ve andũ matwendete.—1 Ako. 16:17, 18. w16.04 3:6, 7

Yesũ nĩwawetie ũvoo mũseo waĩle kũtavanwʼa kĩsio kĩana ata. Aisye kana ũkatavanwʼa ‘nthĩ yonthe.’ (Mt. 24:14) O na eeie aatĩĩi make matwʼĩkĩthye andũ ma ‘mbaĩ syonthe’ amanyĩwʼa. Ndeto isu syonthe syĩonanyʼa kana wĩa ũsu waĩle kũtethwʼa nthĩ yonthe. Ekai tũsũanĩe maũndũ mana nĩ kana tũelewe ũndũ Ngũsĩ sya Yeova ianĩĩtye ũla wathani wa Yesũ ũkonetye kĩsio kĩla kyaĩlĩte kũtavanwʼa. Kwa ngelekanyʼo, nthĩ ya Amelika yĩ na atongoi ta 600,000 ma ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo, nasyo Ngũsĩ sya Yeova nthĩ ĩsu nĩ ta 1,200,000. Nthĩ yonthe Ĩkanisa ya Roman Catholic yĩ na athembi mavĩtũkĩte 400,000 o vanini. Yu wĩ na kyu kĩlĩkonĩ, kwasũanĩa Ngũsĩ ila itavanasya ĩũlũ wa Ũsumbĩ iitũmĩa Mbivilia. Nthĩ yonthe Ngũsĩ ta milioni nyanya nĩsyĩyumĩtye kũtavanyʼa nthĩ 240. Ũsu nĩ wĩa wa ũsengyʼo mũno ũendeee kwĩanĩwʼa, na kyu nĩkĩtumaa Yeova akwata nguma na ngatho.—Sav. 34:1; 51:15. w16.05 2:13, 14

Nthĩ yusĩe andũ matendete kwĩaĩwa. Kĩu kĩtumĩte andũ methĩwa na mĩtũlyo, mona me aseo kwĩ ala angĩ, na methĩwa na kĩmena. Ũla wĩtĩkĩlaa kũtutya andũ ta asu ma nthĩ, no ũndũ ũmwe na wĩthĩawa ayĩtĩkĩlana na ũla woni wa Satani wa kana mũndũ aĩle kwĩka ũndũ ũkwenda atekwenda kũmanya ala angĩ meĩwʼa ata. (Mwa. 3:1-5) Mwĩkalĩle ta ũsu nĩwʼo wĩsaa kũtuma andũ mathokoana. Kĩvathũkanyʼo na Satani, Yesũ amanyĩisye andũ kũmanthaa mũuo o na ethĩwa meona meeka ũu nĩmo mekwasya. Nthĩnĩ wa ũla Ũtavanyʼa wa Kĩĩmanĩ, nĩwanenganie ũtao mũseo mũno ũtonya kũtetheesya andũ mamanye kĩla maĩle kwĩka ĩla maemanwa kana vaumĩla ũndũ ũtonya kũtuma maemanwa. Kwa ngelekanyʼo, eekĩie vinya amanyĩwʼa make methĩwe me andũ auu, andũ mekaa mũuo, andũ mesiĩaa maikathate, mendete kwĩwʼana mĩtũkĩ ĩla maemanwa, na mendete amaitha moo.—Mt. 5:5, 9, 22, 25, 44. w16.05 1:4, 5

Aingĩ maitũ tweekie moalyũku manene tũtambĩte kũvatiswa nĩ kana twĩkale kwosana na myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ. Ĩtina wa ũvatiso, nĩtwoonie ve vata wa kũendeea kwĩka moalyũku angĩ tũmaũndũnĩ tũla tũnini nĩ kana tũtate kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngai na Klĩsto nesanga. (Aev. 5:1, 2; 1 Vet. 2:21) Kwa ngelekanyʼo, nũtonya kwĩthĩwa wĩsĩte kũmanya kana nĩwumanasya angĩ, wĩ wia wa andũ, wĩ nzukũ, kana wĩ wonzu o ũngĩ. We no kwĩthĩwa wonete kũkĩlya vinya mawonzu ta asu kwĩ vinya mbee wa ũndũ wasũanĩaa? Lilikana kana twĩ andũ me na naĩ. (Ako. 3:9, 10) Kwoou ti ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kũsũanĩa kana aĩ nũndũ nĩtwavatisiwe kana twĩkalĩte ũwʼonĩ myaka mingĩ tũikavĩtya, kana tũikathĩnwʼa ĩngĩ nĩ wonzu twaĩ nawʼo tene, kana tũikaaĩsa kũthĩnwʼa nĩ mawendi mathũku. No tũkue myaka tũyĩsa kũkĩlya mawonzu amwe vinya.—Yak. 3:2. w16.05 4:3-5

No kwĩthĩwa waaĩwʼa mũndũ aitamũka kyuo ta kĩĩ: ‘Ndyoonaa vata wa ũkanyʼo ũla nanengawe nĩ asyai makwa nginya ĩla nameisye syana.’ Ĩla tweana nĩ laisi tũkona ũkanyʼo ũla twanengawa nĩwatwaĩle, o na nĩ laisi tũkambĩĩa kwĩthĩwa na woni ta ũla wa Yeova wa kana ũkanyʼo nĩ wonanyʼo wa wendo. (Aevl. 12:5, 11) Nĩkwĩthĩwa Yeova nũtwendete ithyĩ ta twĩ syana syake, nĩwĩthĩawa na wũmĩĩsyo ĩla ũkũtũlũnga. Endaa twĩthĩwe oĩ, twĩkale twĩ atanu, na tũimwenda o tondũ ũtwendete. (Nth. 23:15) O na kau Atamu atiĩe nzyawa syake wĩkwatyo wa kwĩsa kũkwʼa syĩ “syana sya ũthatu,” Yeova ndendaa tũkwatwe nĩ kĩu, o na ndewʼaa mũyo ĩla tũũthĩna. (Aev. 2:2, 3) Ĩla twaĩ “syana sya ũthatu” twaĩ na mwĩkalĩle mũthũku ũtamwendeeasya Ngai, o na mwĩkalĩle ũmwe twaĩ nawʼo nĩ mwĩkalĩle ũtaĩle kũwetanĩwʼa na mũndũ! Ĩndĩ nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwatwosie atũlũnga, nĩtwaalyũkile twekala ta tũtena twa malondu.—Isa. 11:6-8; Ako. 3:9, 10. w16.06 1:7, 8

Syana mbingĩ nĩsyendete kwĩmanyĩsya, na nikothaa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. (Mt. 18:1-3) Kwoou asyai ala oĩ nĩmethĩawa na kĩthingʼĩĩsyo kya kũtetheesya syana syoo imanye ũla wʼo na iiwenda kuma o na syĩ nini. (2 Tim. 3:14, 15) Ĩndĩ nĩ kana asyai meanĩsye kyu, no nginya mambe kũlikya ũwʼo ũsu ngoonĩ syoo, na ũu nĩ kwasya no nginya mekale kwosana na ũla wʼo. Ĩla asyai meeka ũu, syana syoo iyĩkaa o kwĩwʼa tũ iitavwʼa ĩũlũ wa ũwʼo ĩndĩ nĩsyĩyoneaa syo mbene ngelekanyʼo ya asyai. O na ĩngĩ nimanyaa kana ũkanyʼo ũla asyai mainengae wonanasya nĩmasyendete na kana Yeova nũsyendete. Tweenyivya tũatĩĩe mĩao ya Yeova na tweethĩwa na wendi wa kũmwĩwʼa kĩla ĩvinda, akatwenda mũno o tondũ wamwendete mwathani Ndanieli. (Nda. 10:11, 19) Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata nĩ kana Yeova akaendeeaa kũtũlũnga atũmĩĩte Ndeto yake, veva wake, na ũseũvyo wake. w16.06 2:14, 17

Yeova nĩwendete Ndaviti, na amwonaa e “mũndũ wendeeasya ngoo yake.” (1 Sam. 13:13, 14) Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda Ndaviti nĩweekie ũlaalai na Mbathi-sieva, na ũ Mbathi-sieva akua ĩvu. Maũndũ asu meekĩkie ĩvinda yĩla mũũme wa mũndũ mũka ũsu, ũla weetawa Ulia, waĩ vaasa kaũnĩ. Ĩla Ulia watũmaniwe nĩ Ndaviti ambe kwĩnũka, Ndaviti atatie kũmũthingʼĩĩsya athi kwĩ mũka ayĩkwatya nũkũkoma nake nĩ kana oneke nĩwe ũmwĩkĩĩte ĩvu. Na nũndũ Ulia nĩwaleile kwĩka kĩu Ndaviti wendaa, Ndaviti nĩwavangie oaĩwe kaũnĩ. Ndaviti na mũsyĩ wake nĩmakwatiwe nĩ mathĩna nũndũ wa kĩko kyu kyake kĩthũku. (2 Sam. 12:9-12) O na ũu wĩ o vo, Ngai nĩwamwĩwʼĩie tei nũndũ mavinda maingĩ aendaa “wĩanĩunĩ wa ngoo” methonĩ ma Yeova. (1 Asu. 9:4) Keka waĩ ũmwe wa athũkũmi ma Ngai ĩvinda yĩu wĩthĩwa weekie ata? Nĩwĩthĩwa walulutĩkie nũndũ wa mavĩtyo ma Ndaviti? w16.06 4:7

Ithyĩ Ngũsĩ sya Yeova nĩtwosaa kwa ũito ũkanyʼo ũsu wa Yesũ. Nĩtwĩsĩ kana twĩ mũniinĩonĩ wa “ĩvinda ya mũminũkĩlyo,” na kana kavinda kala katiele ũla “thĩna mũnene” wambĩĩe nĩ kanini mũno! (Nda. 12:4; Mt. 24:21) Kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ nĩtwonete makaũ mathũku, tũkona maũndũ ma ũlaalai na ũngʼendu mayingĩva, ũkengani wa ndĩni, ũnyivu wa lĩu, mowau mathũku, na ithingitho sya nthĩ. O na nĩtwĩsĩ kana andũ ma Yeova kĩla vandũ nĩmaendeee kũtethya wĩa mũnene wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ. (Mt. 24:7, 11, 12, 14; Luka 21:11) Na ĩndĩ nĩtweteele mũno kwona ũndũ kũka kwa Mwĩaĩi kũkethĩwa ũathimo kwitũ, na ũndũ kũkeanĩsya kĩeleelo kya Ngai. (Mko. 13:26, 27) Ĩndĩ o na tũkatata ata tũyĩsa kũmanya ũla thĩna mũnene ũkambĩĩa mũthenya wĩva na saa wĩva. O na eka i saa na mũthenya, tũyĩsa kũmanya ũkambĩĩa mwaka wĩva. w16.07 2: 2-4

Nũndũ wa mumo wake, Yeova nũtũathimĩte kwa kũtũnenga mwanya wa kũthengeea kĩvĩla kyake kya ũsumbĩ kwĩsĩla mboya. Atũnengete mwanya ũsu nũndũ wa Mwana wake, ũla “nthĩnĩ wake twĩ na ũkũmbaũ na ũthei wa kũthengeea na wĩkwatyo, kwondũ wa mũĩkĩĩo witũ nthĩnĩ wake.” (Aev. 3:12) Ũthasyo ũsu twĩ nawʼo wa kũmũthengeea Yeova mboyanĩ nĩ wonanyʼo mũseo vyũ wa mumo wake. Vaulo atwĩkĩĩte vinya tũmũvoye Yeova twĩ na ũthasyo “nĩ kana twose ĩnee, na kwona mumo wa kũtũtethya ĩvinda ya vata.” (Aevl. 4:16b) Ĩvinda o na yĩva ĩla twakwatwa nĩ matatwa na mathĩna nĩtũtonya kũmũĩĩa Yeova atũtetheesye nũndũ we e ĩnee. O na kau ti nginya Yeova asũngĩe mboya sitũ, we nĩwĩkaa ũu, na mũno mũno kwĩsĩla Aklĩsto ala angĩ, nĩ kana ũkethĩa “nĩtũkwasya na ũnyiau, Mwĩaĩi nĩ mũtetheesya wakwa; ndikakĩa: Mũndũ akambĩka ata?”—Aevl. 13:6. w16.07 3:12, 13

Noa na ana make matwaĩte kĩla mũndũ kĩveti o kĩmwe. Ĩndĩ ĩtina wa ĩla mbua mbingĩ aũme aingĩ nĩmambĩĩie kũtwaa iveti mbingĩ. Mbaĩnĩ mbingĩ ũlaalai nĩweekawa nĩ andũ aingĩ o na nĩwalikĩtwʼe ũthaithinĩ. Kwa ngelekanyʼo, ĩla Avalamu (Avalaamu) na mũka wake Salai (Sala) mavikie Kanaani, nthĩ ĩla Ngai wameie mathi, meethĩie yusũĩte maũndũ mathũku ala matumaa mũtwaano ũtanengwa ndaĩa. Kwoou Yeova nĩwatwie kana ndũa ya Sotomo na ya Ngomola syaĩle kwanangwa nũndũ andũ ala mekalaa ndũanĩ isu nĩmeekaa maũndũ mavuku ma ũlaalai kana kũmetĩkĩlya maendeee. Avalaamu nĩwatongoesye mũsyĩ wake nesa, nake Sala nĩwaiie ngelekanyʼo nzeo ya kwĩnyivĩsya mũũme. (1 Vet. 3:3-5) O na Avalaamu nĩwaĩkĩĩthisye kana mwanae Isaka atwaa mũthaithi wa Yeova. O nake Isaka eekie oou kwondũ wa mwana wake Yakovo, ũla ana make mesie kũtwʼĩka mbaĩ 12 sya Isilaeli. w16.08 1:10

Wathani ũsu nũendeee kwĩanĩa mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Mwakanĩ wa ũthũkũmi wa 2015, kũnaĩ na atavanyʼa ma Ũsumbĩ 8,220,105 me kĩthito nthĩ yonthe! Kalungu ka mũthya ka wathani ũsu nĩkaĩle kũkiita kĩla Mũklĩsto nũndũ Yeova aĩtye ũũ: “Nyie, Yeova, ngakalaata ũndũ ũsu ĩvinda yawʼo.” Ĩla ndeleva wambĩĩa kũsembethya ngalĩ, ala makuĩtwe maileaa kũmanya ngalĩ ĩsu nĩsembete. O ta ũu ithyĩ nĩtũmanyĩte kana wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩwambĩĩe kũkalaatwa. Ĩndĩ we a vaku wĩkĩte ata nĩ kana ũtetheesye wĩa ũsu? Nĩwĩkĩte ũndũ ũtonya nĩ kana wĩthĩwe mũtavanyʼa wĩ kĩthito? Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmaendeee kũkũlya matwʼĩke mavainia ma kĩla ĩvinda kana mavainia atetheesya. Ithyĩ tyo twĩwʼaa mũyo ĩla andũ aingĩ meeyumya kũthi kũtavanyʼa kũla kwĩ vata mũnene wa atavanyʼa kana meeyumya kũtetheesya o wĩa ũngĩ ũseũvyonĩ wa Yeova? Twĩthĩwe twĩ ana-a-asa kana twĩ eĩtu-a-asa, nĩtwaĩle ‘kũthangaaa mũno mavinda onthe wĩanĩ wa Mwĩaĩi.’—1 Ako. 15:58. w16.08 3:1, 2

Kavinda o kakuvĩ Aisilaeli mamina kumwʼa ũkombonĩ wa Misili kwa nzĩa ya kyama, Aamaleki nĩmamavithũkĩie. Na nũndũ Yosua aĩ ngũmbaũ, Mose amwĩie natongoesye Aisilaeli kaũnĩ. Amina kũmwĩaĩa, oosie Aluni na Uulu mambata kalĩmanĩ kaĩ o vau vakuvĩ nĩ kana wĩthĩe nĩmene vala kaũ ũkũkitĩwa. Kĩu Mose weekie nĩkyo kyatumie masinda kaũ ũsu. Me vau kalĩmanĩ ookĩlilye moko make ĩũlũ akwete ĩla ndata ya ũla Ngai wa wʼo na ekala ailyĩ ũu. Ĩvinda yonthe yĩla Mose wekalile ũu, Yeova nĩweekĩie moko ma Aisilaeli vinya wa kũkũna Aamaleki. Ĩndĩ ĩla moko ma Mose manoie na ambĩĩa kũmatheesya, Aamaleki nĩmo mambĩĩe kũkũna Aisilaeli. Aluni na Uulu moona ũu maendie na mĩtũkĩ “moosa ĩvia, mamwiĩa nthĩ, nake ayĩkalĩla; na Aluni na Uulu matwʼĩĩka moko make mokĩlĩtye na ĩũlũ, ũmwe ngalĩ ĩmwe, na [ũngĩ] ngalĩ ĩla ĩngĩ; na moko make matwʼĩĩkwa kũvika syũa yathũa.” Kwoou Aisilaeli masindie kaũ ũsu nũndũ wa kũla kwʼoko kwĩ vinya kwa Ngai.—Kuma 17:8-13. w16.09 1:5-7

Vaulo nĩweesĩ nesa kana no asinde mawendi na mawonzu angĩ ma mĩĩ ĩno yitũ yĩ na naĩ aendeea kũmũvoya Yeova amũtetheesye, na eethĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya wovosyo ĩla yaumiwʼe nĩ Yesũ Klĩsto. Nata naitũ? Twaendeea kũngʼangʼana tũikasindwe nĩ mawonzu maitũ, tũkamasinda. Ũu ũtonyeka ata? Ũtonyeka kwa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Vaulo kwa kũmwĩkwatya Yeova vyũ vandũ va kwĩkwatya vinya witũ, na kwa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya wovosyo. Ve mavinda Ngai ũtonya kũtũeka nginya twonanyʼe twĩthĩnĩkĩa ũndũ mũna mũno wĩana ata. Kwa ngelekanyʼo, twasye ithyĩ ene (kana o mũndũ wa mũsyĩ) nĩtwakwatwa nĩ ũwau mũthũku kana nĩtweekwa ũndũ mũthũku. Twaĩle kwonanyʼa kana nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova vyũ kwa kũmũvoya atũnenge vinya wa kũendeea kwĩkala twĩ aĩkĩĩku, atũtetheesye tũikasye ũtanu witũ, na aitũtetheesya ngwatanĩo yitũ nake ndĩkanangĩke. (Avi. 4:13) Maũndũ ala aingĩ meyoneie ĩvindanĩ ya Vaulo na ala andũ aingĩ meyoneete ĩvindanĩ yitũ nĩmaĩkĩĩthĩtye kana mboya no ĩtwĩkĩe vinya na ĩitũnenga ũkũmbaũ wa kũendeea kũmĩĩsya. w16.09 2:14, 15

Kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩendeee kwĩana nĩvaumĩlile thĩna. Ayuti ala maneenaa Kĩkiliki nĩmambĩĩe kũnyungunyĩsya mayasya kana aka moo ndiwa mayakuawa ta ala angĩ. No kwĩthĩwa thĩna ũsu waumĩlĩte nũndũ maĩ ma mbaĩ yĩ kĩvathũkanyʼo. Nĩ kana atũmwa mamine thĩna ũsu, nĩmanyuvie aũme mũonza nĩ kenda maĩkĩĩthye vai mũndũ ũnavathũlwa. Aũme onthe ala manyuviwe maĩ na masyĩtwa ma Kĩkiliki. No kwĩthĩwa atũmwa manyuvie aũme asu me na wumo wa Kĩkiliki nĩ kana thĩna ũla waĩ katĩ wa Aklĩsto asu ma mbee ũoleke. (Meko 6:2-6) Maũndũ maingĩ tũkothaa kwĩka tũmekaa tũatĩĩe kĩthĩo kitũ, twĩthĩwe twĩkaa ũu twĩsĩ kana twĩkaa tũtesĩ. (Alo. 12:2) O na mavinda angĩ nĩtũtonya kwĩthĩwa twĩwʼaa atũi, kana ala tũthũkũmaa namo, kana o ala tũsomaa namo maivũthya andũ ma wumo wĩ kĩvathũkanyʼo, mbaĩ yĩ kĩvathũkanyʼo, kana o langi wĩ kĩvathũkanyʼo. Kwoou nũseo tũkekũlya-ĩ, ‘Nĩtwĩthĩwa tũlikĩtwe mũno nĩ kĩthĩo kitũ vamwe na mawoni ala andũ methĩawa namo ĩũlũ wa andũ mate ma kwoo? Na twĩwʼaa ata ĩla mũndũ watũthekeea nũndũ wa wumo witũ, kana watata kumanyʼa kĩthĩo kĩna kya mbaĩ yitũ?’ w16.10 1:7, 8

Mbivilia yaĩtye kana “kwondũ wa mũĩkĩĩo nĩtũũmanya kana nthĩ nĩsyoombiwe na ndeto ya Ngai.” (Aevl. 11:3) Kũmanya kũu kũũwetwa nĩ kũla kwa mũndũ ũkũtata one kĩndũ kĩna na mũno mũno ethĩwa kĩi ũtheinĩ, kana kĩyumĩlĩte nesa. Kwoou andũ ala mekwenda kwĩkĩa kĩthito ta kĩu maianĩawa no kĩla mene kana kĩla mekwĩwʼa na matũ moo, ĩndĩ no nginya matũmĩe ilĩko syoo. Ũseũvyo wa Yeova nũseũvĩtye syĩndũ mbingĩ mũno itũtetheesye. Syĩndũ isu syĩthĩawa syĩkĩwe ũkunĩkĩli mwingĩ na kwoou no itũtetheesye ‘kwona’ Mũmbi witũ na metho ma mũĩkĩĩo. (Aevl. 11:27) Syĩndũ isu nĩ ta ĩla vitio yĩtawa Maajabu ya Uumbaji Yanafunua Utukufu wa Mungu, mbulosua Uhai—Ulitokana na Muumba? na Maswali Matano Muhimu Kuhusu Chanzo cha Uhai, vamwe na ĩvuku Je, Kuna Muumba Anayekujali? Ĩkaseti ya Amkeni! nĩyĩthĩawa na kĩlungu kya ũneenanyʼa na andũ ma saenzi na andũ angĩ ala maeleetye nĩkĩ mambĩĩe kũĩkĩĩa kwĩ Ngai. Nakyo kĩlungu kĩĩ, “Je, Ni Kazi ya Ubuni?,” nĩkĩeleasya ũndũ syĩndũ syĩ kĩvathũkanyʼo syũmbĩtwe kwa nzĩa ya ũsengyʼo. Kĩla ĩvinda andũ ma saenzi matataa kũseũvya syĩndũ maatĩĩe isu syoombiwe. w16.09 4:4, 5

Andũ aĩkĩĩku ala mawetetwe nthĩnĩ wa Aevelania kĩlungu kya 11 makwie Yesũ Klĩsto, ũla nĩwe ũla “ũsyao” wathanĩtwe, atanamba kũvingũa nzĩa ya kũthi ĩtunĩ. (Aka. 3:16) Ĩndĩ o na vailyĩ oou, makathayũũkwʼa matanĩe thayũ nthĩ nzaũ tene na tene. (Sav. 37:11; Isa. 26:19; Osea 13:14) Ĩvuku ya Aevelania 11:13 yaĩtye ũũ ĩũlũ wa andũ amwe maĩ kwʼo Ũklĩsto ũtanambĩĩa: “Asu onthe nĩmakwie mũĩkĩĩonĩ, matosete matho, ĩndĩ mamonete me kũasa na kũmatanĩa.” Avalaamu aĩ ũmwe wa andũ asu. We Avalaamu nĩwekalaa aisũanĩa ũndũ kũkethĩwa kũseũvĩte andũ masumbĩkĩtwe nĩ ũla “ũsyao” wathaniwe? Yesũ nĩwasũngĩie ĩkũlyo yĩu nesa ĩla weeie ala mamũvĩngaa atĩĩ: “Ĩthe wenyu, Avalaamu, nĩwatanie nũndũ wa kwona mũthenya wakwa; na nĩwawonie, na atana.” (Yoa. 8:56) O nake Sala, Isaka, Yakovo, na angĩ aingĩ nĩmekalaa maisũanĩa mũno ĩũlũ wa wĩkwatyo woo wa kwĩsa kũsumbĩkwa nĩ Ũsumbĩ, ‘ũla mwambĩlĩlya na mwaki wawʼo nĩ Ngai.’—Aevl. 11:8-11. w16.10 3:4, 5

Nĩtũtũngaa mũvea mũno nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwatũmĩie veva wake mũtheu nĩ kana atũvuanĩsye ũla wʼo na nĩ kana atũtetheesye twonanyʼe twĩ na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa ũla ũvoo mũseo. (Luka 10:21) Tũikaaĩse kũlwa tũeke kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa kũtũkusya kwake kwĩsĩla vala ve Mwana wake, ũla nĩwe “mwambĩlĩlya na mwĩanĩsya wa mũĩkĩĩo witũ.” (Aevl. 12:2) Nĩ kana twonanyʼe nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mumo ũsu twooniwʼe, twaĩle kũendeea kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ kwa kũvoya na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. (1 Vet. 2:2) Nĩtwaĩle kũendeea kwonanyʼa kana nĩtũĩkĩĩaa mawatho ma Yeova. Ĩndĩ no nginya twĩke maũndũ mekwoneka nesa vyũ nĩ andũ ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, no nginya tũendeee kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai na kũendeeaa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. O na ĩngĩ no nginya tũendeee kwĩka “andũ onthe nesa, ĩndĩ mũno ala ma nyũmba ya mũĩkĩĩo.” (Aka. 6:10) O na eka ũu, twaĩle kwĩkĩa kĩthito ‘tumye mũndũ ũla wa tene na meko make.’—Ako. 3:5, 8-10. w16.10 4:11, 12

Kũneena ũla wʼo, yayayanĩ nĩ kũvange nesa. Kwoou no twasye tũte na nzika kana Yeova nĩwendaa athũkũmi make o namo methĩwe mavangĩtwe nesa. Na nĩ kana maũndũ mathi ũu wendaa, nũtũnengete Mbivilia ĩtũtongoesye. Keka kũi ũseũvyo wa Ngai na myolooto yake, twĩkala tũte atanu na kwĩthĩwa kwĩ kwa thĩna mũthei. Andũ ma Isilaeli ya tene nĩ ngelekanyʼo nzeo ya ũndũ Ngai ũvangaa andũ make. Kwa ngelekanyʼo, kwosana na Mĩao ya Mose, ve aka manengetwe wĩa mathũkũmĩaa mũomonĩ wa ĩeema ya kũmbanĩa. (Kuma 38:8) Ĩtina Mũsumbĩ Ndaviti nĩwavangie ikundi sya Alivai na sya athembi nĩ kana wĩa ũthũkũmĩke nesa. (1 Mav. 23:1-6; 24:1-3) Kĩkundi kya Kĩklĩsto kya ĩvinda ya atũmwa kyaĩ kĩvange nesa, na nĩkyatethekaa mũno nũndũ wa kũatĩĩa myolooto ĩla kyanengawe nĩ nzama ĩla ĩtongoesye. Mbeenĩ ala maĩ nzamanĩ ĩsu nĩ ala atũmwa. (Meko 6:1-6) Ikundi nĩsyanengawe ũtao na nĩsyatavawʼa maũndũ ala syaĩle kwĩka kwĩsĩla mavalũa maandĩkawa nĩ aũme meethĩawa matongoewʼe nĩ Ngai.—1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9. w16.11 2:3, 6, 8, 9

Mwakanĩ wa 607 Klĩsto ate mũsyae, nguthu nene ya ita sya Mbaviloni ĩtongoewʼe nĩ Mũsumbĩ Nevukatilesa wa Kelĩ nĩyavithũkĩie ndũa ya Yelusaleme. Mbivilia ĩneeneete ũaani mũnene ũla weethĩiwe ĩkasya: “[Na Nevukatilesa ooaa] anake moo na ũvyũ nyũmbanĩ ya vala vandũ vatheu voo, na ndaamwĩwʼĩa mwanake kana mwĩĩtu mũtheu ĩnee, o na mũtumĩa kana ũla wĩ mbuĩ . . . Na mavĩvya nyũmba ya Ngai, na maomboanga ũvai wa Yelusaleme, na mavĩvya na mwaki nyũmba syonthe nene mbanakavye sya vo, na maananga mĩio mĩseo ya vo yonthe.” (2 Mav. 36:17, 19) Ekali ma Yelusaleme mayaaĩlĩte kũsengʼa moona ndũa yoo ĩivithũkĩwa. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ kwa ĩvinda ya myaka mingĩ athani ma Ngai nĩmakanĩtye Ayuti makamea kana maendeea kũvũthĩĩsya ĩla Mĩao, makanenganwe mokonĩ ma Ambaviloni. O na ĩngĩ mameie kana aingĩ moo makooawa na ũvyũ, na ala makavĩta makatavwa matwawe Mbaviloni na nĩvatonyeka mekwĩkala myaka yoo yonthe. w16.11 4:1, 2

Nũndũ wa “mũndũ ũmwe,” nake nĩ Atamu, naĩ na kĩkwʼũ ‘nĩsyalikile kũũ nthĩ.’ Na kwoou ‘kwondũ wa ĩvĩtyo ya ũla ũmwe, kĩkwʼũ nĩkyasumbĩkie.’ Ĩndĩ Vaulo asyokie asya kana “wingĩ wa mumo” wa Ngai woonaniwʼe “kwondũ wa ũmwe, Yesũ Klĩsto.” (Alo. 5:12, 15, 17) Mumo ũsu wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, nũtumĩte mbaa andũ maathimĩka. Mbivilia yaĩtye kana “kwondũ wa kwĩwʼa kwa ũmwe [Yesũ], aingĩ makatuwa alũngalu.” Vate nzika, mumo ũsu wa Ngai nũtumaa twĩthĩwa tũtonya kũvikĩa “thayũ ũtathela kwondũ wa Yesũ Klĩsto.” (Alo. 5:19, 21) Ndyaĩ lasima Yeova atũme Mwana wake kũũ nthĩ nĩ kana atwʼĩke mbovosya. Na eka ũu, nĩkwĩthĩwa ithyĩ andũ twĩ ene naĩ, ũseo ũla Ngai na Yesũ matwĩkie wa kũtũmanthĩa wovosyo nĩ kana tũekewe naĩ sitũ ndũtwaĩlĩte. Kwoou ũseo ũla twĩkĩtwe wa kũekewa naĩ sitũ na kũnengwa wĩkwatyo wa kwĩsa kwĩkala tene na tene nĩ ũseo ũtathimĩka o na tũtaĩlĩte kwĩkwa. Nũndũ wa kĩtumi kyu twaĩlĩte kũtala mumo wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, ta mũthĩnzĩo wa vata mũno vyũ na tũyonanyʼa ũu kwĩsĩla mwĩkalĩle witũ kĩla mũthenya. w16.12 1:1, 6, 7

Kwĩyĩosya nĩ kwa vata mũno. Nĩkĩ? Nũndũ Vaulo aandĩkie ũũ: ‘Kũlilikana kwa mwĩĩ nĩ kĩkwʼũ.’ (Alo. 8:6) Kwoou vate nzika, ũsu ti ũndũ wa kũvũĩwa ngũĩ nũndũ no ũtume mũndũ akwʼa kĩ-veva ĩvindanĩ yĩĩ na ĩvindanĩ yĩla yũkĩte ayũka kwanangwa. Ĩndĩ Vaulo ndoonanasya kana mũndũ ambĩĩa kwĩthĩwa na ‘kũlilikana kwa mwĩĩ’ ndatetheka na mũthya wake no kwanangwa. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ nĩvatonyeka mũndũ akaalyũka. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ũla mũndũũme wa Kolintho waatĩĩie maũndũ ma “mwĩĩ” na ĩtina esa kũtengwa. Ĩndĩ aĩ o atonya kũalyũka, na nĩ wʼo nĩwaalyũkile. Nĩwaekie kũatĩĩa maũndũ ma mwĩĩ na asyoka nzĩanĩ ĩla yaĩlĩte. (2 Ako. 2:6-8) Ethĩwa nĩvatonyekie mũndũ ũsu aalyũka, o na ũmũnthĩ nĩ ũndũ ũtonyeka Mũklĩsto akaalyũka, na mũno mũno ethĩwa ndalikĩte maũndũnĩ ma mwĩĩ mũno ta mũndũũme ũsu wa Kolintho. Kwa wʼo, ũkanyʼo ũsu Vaulo waumisye ĩũlũ wa kĩla kĩtonya kũkwata mũndũ ũla wĩthĩawa na “kũlilikana kwa mwĩĩ,” nĩwaĩle kũthuthya Aklĩsto makeka moalyũku ala maĩlĩte! w16.12 2:5, 12, 13

Nĩ ũkiakisyo wĩva ũvĩtũkĩte ‘kũmwaũĩa Yeova mũio waku’ wĩsĩ nesa ndalea ‘kũũtwʼĩĩka’? Tũi na nzika kana Ngai nĩwe ũtonya kwĩka “mũno mbee kũvĩta [maũndũ] onthe ala tũvoyaa kana kũlilikana.” (Aev. 3:20) Kwamba kũsũanĩa kĩu. Atĩ eka kwĩthĩwa kana Yeova nũtũtethasya mũno, we atũtethasya o na “mũno mbee”! Nĩ kana twĩkwata ĩtuvi yĩla twathĩtwe no nginya twĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu vala ve Yeova na tũiatĩĩa mĩao yake. Mose eeie mbaĩ ya Isilaeli atĩĩ: “Vate ndĩi Yeova akakũathima wĩ nthĩ ĩla Yeova Ngai waku ũkũnengae yĩthĩwe ũtiĩwa ũmĩmesye . . . ethĩwa ũkeethukĩĩsya ki wasya wa Yeova Ngai waku, ũkwate na kwĩka mwĩao ũũ wʼonthe ũla ngũkwĩaĩa ũmũnthĩ. Nũndũ Yeova Ngai waku akakũathima, o tondũ wakwathie.” (Kũt. 15:4-6) We nũĩkĩĩte vyũ kana Yeova akakũathimaa ethĩwa nũkũendeea kũmũthũkũma wĩ mũĩkĩĩku? Wĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ũsu. w16.12 4:8, 9

Ũsu ti ũtwi weekie kĩthũlũmũkĩlo. Yeova eekie ũtwi ũsu nĩ kana eanĩsye watho ũla wathĩte mũnyanyae Avalaamu myaka maana maingĩ mbee wa vau. (Mwa. 22:15-18) Na kwongela kĩu, mavinda onthe Yeova atũmĩaa ũthasyo wake atongoewʼe nĩ nguma ĩla wĩsĩkĩe nayo ya wendo na ya ũlũngalu. Twonaa ũu nesa twasisya ũndũ Yeova wakanasya Aisilaeli, o na kau matindĩaa kũtia ũthaithi wa wʼo. Ĩla Aisilaeli meelila kuma ngoonĩ, Yeova nĩwamonasya na ngenda kana nũmendete na nĩwamewʼĩaa tei. Aisye atĩĩ: “Ngavosya kũsyoka na ĩtina kwoo, ngamenda mũno [kana, “ngamenda na ngenda,” NWT].” (Osea 14:4) Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo ta kĩ! Yeova atũmĩie ũthasyo wake kũtetheesya ala angĩ. Nũndũ wa nguma ya Yeova ya wendo, ĩla wambĩĩie kũmba syĩndũ nĩwatwie kũnenga alaĩka na andũ ũthasyo wa kwĩnyuvĩa. Ũla waĩ wa mbee kũkwata mũthĩnzĩo ũsu nĩ Mwana wake mũsyawa wa mbee, nake nĩ “mũvwʼano wa Ngai ũtonekaa.” (Ako. 1:15) Yesũ atanamba kũka kũũ nthĩ nĩwatwʼĩte kũlũmanyʼa na Ĩthe wake, ĩndĩ ti kũkwata mbau ũlei ũla Satani wambĩlĩlye. w17.01 2:3, 4

Maũndũ maitũ maalyũka no matume tũkwata mwanya mwingangĩ wa kwĩka maũndũ tũtanaĩ twĩka, kana vandũ va ũu makatwova ũkethĩa tũyĩka maũndũ maingĩ ta tene. Kwa ngelekanyʼo, wĩ wa mũika kana wĩ mũkũũ? Wĩ na mwĩĩ mũseo kana nũũthĩnwʼa nĩ mowau? O na kwĩthĩwe kũilyĩ ata, kĩla ĩvinda Yeova nĩwĩthĩawa esĩ ũndũ kĩla ũmwe witũ ũtonya kũmũthũkũma mũno wĩana. Ndesa kwenda twĩke maũndũ maingĩ kwĩ ũndũ tũtonya, na nũtanawʼa mũno vyũ nĩ kyonthe kĩla tweeka. Ethĩwa Yesũ nĩwatanĩie ianda syonthe ila waanewa, o naitũ no tũtanĩe ianda syonthe ila twakwata. (Nth. 8:30, 31) Mũndũ wĩ na wĩnyivyo nĩwĩanĩawa vyũ nĩ kĩanda kĩla wĩ nakyo kĩkundinĩ. Ndatindaa asũanĩĩte ĩũlũ wa ianda ila ũtonya kwĩsa kũkwata ĩvindanĩ yũkĩte, o na ndatindaa asũanĩĩte ianda ila ala angĩ maendeee kwĩanĩsya. Vandũ va kwĩka ũu atũngaa kĩlĩko kyake kĩandanĩ kĩla wĩ nakyo nĩ kana akĩanĩsye nesa na aikĩtanĩa, nĩkwĩthĩwa nĩwĩsĩ kĩanda kĩu akĩnengetwe nĩ Yeova. Ĩndĩ ndesaa kũlwa nĩ kũnenga ndaĩa kuma ngoonĩ ianda ila Yeova ũnengete aangĩ. Wĩnyivyo nũtumaa twenda kũnenga angĩ ndaĩa ĩla ĩmaĩlĩte na kũmatetheesya vala ve na vata.—Alo. 12:10. w17.01 3:13, 14

Mavinda amwe andũ amwe ma mũika nĩmatonya kũnengwa kĩanda kya kũvangĩthya mawĩa mana mekũtethwʼa nĩ ana-a-asa angĩ akũũ na me na ũmanyi kwĩ mo. O na kau ana-a-asa asu ma mũika nĩmo yu maĩle kũkwatĩĩa wĩa ũsu, nĩmatonya kũtetheka mũno nĩ ũĩ na ũmanyi wa ala akũũ ĩla mekwĩka motwi. Ĩvindanĩ yĩla Timotheo waĩ wa mũika athũkũmie na mũtũmwa Vaulo kwa myaka mingĩ. O na ve ĩvinda Vaulo waandĩkĩe Akolintho ameete atĩĩ: “Nĩnamũtũmie Timotheo oke kwenyu, nake nĩ mwana wakwa mwendwa wĩ kĩthito nthĩnĩ wa Mwĩaĩi, ũla wĩmũlilikanʼya ũvoo wa mĩendele yakwa ĩla ĩ nthĩnĩ wa Klĩsto.” (1 Ako. 4:17) Ndeto isu nini syĩonanyʼa ũndũ Vaulo na Timotheo mathũkũmaa nesa me vamwe. Vaulo nĩwoosete ĩvinda akamanyĩsya Timotheo “mĩendele” yake. Nake Timotheo nĩwakwatĩtye nesa kĩla wamanyĩĩtwʼe, na nũndũ wa ũu Vaulo nĩwamwendete. Kĩu nĩkyo kĩtumi Vaulo waĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana Timotheo akeanĩsya nesa mavata ma kĩ-veva ma ana-a-asa ku Kolintho. Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo atumĩa matonya kũatĩĩa ĩla maendeee kũmanyĩsya ana-a-asa angĩ ũndũ matonya kũkwatĩĩa maũndũ kĩkundinĩ. w17.01 5:13, 14

Yeova ndatanawʼa nĩ kwona andũ maikwʼa. Endaa mekale thayũ. Na nĩkwĩthĩwa nĩwe Mbuluti ya thayũ, nĩwe ũtwʼĩkaa Ĩthe wa onthe ala mathayũũkwʼa. (Sav. 36:9) Kwoou Yesũ ndaavĩtya ĩla watũmanyĩisye kũvoyaa atĩĩ: ‘Asa waitũ ũla wĩ ĩtunĩ.’ (Mt. 6:9) Yeova nũmũnengete kĩanda kya mwanya mũno wĩanĩ ũsu wa kũthayũũkya akwʼũ. (Yoa. 6:40, 44) Yesũ aisye: “Ninyie ũthayũũkyo, na ninyie thayũ.” Akeanĩsya kĩanda kĩu ĩla nthĩ ĩkatwʼĩkĩthwʼa nzaũ. (Yoa. 11:25) Yeova ndaavathũla andũ amwe akasya asu nĩmo me oka ũkamonyʼa ũlau wake. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Kĩtumi nũndũ Yesũ aisye: ‘O ũla wĩkaa kwenda kwa Ngai, ũsu nĩwe mwana-a-ia, na mwĩĩtu-a-ia, na mwaitũ.’ (Mko. 3:35) Kwenda kwa Ngai nĩ kwona “ĩkomano ĩnene ya andũ” matatalĩka kuma andũnĩ ma kĩla mũthemba, na mbaĩ, na ithyomo yĩyĩtĩkĩla kũmũthaitha. Ala mekaa kwenda kwa Ngai na monanasya kana nĩmetĩkĩlĩte nthembo ya wovosyo ĩla Klĩsto waumisye, no methĩwe amwe katĩ wa ala manĩĩasya mayasya, “Ũtangĩĩo nĩ wa Ngai waitũ ũla wĩkalĩle kĩvĩla kya ũsumbĩ, na wa kala Katena.”—Ũvu. 7:9, 10. w17.02 2:10, 11

Nĩ kana Charles Taze Russell na anyanyae matonye kũnyaĩĩkya ũwʼo wa Mbivilia na ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo, kwĩ mwaka wa 1884, Zion’s Watch Tower Tract Society nĩyambĩĩwʼe na yaandĩkĩthwʼa silikalĩnĩ. Mwana-a-asa Russell nĩwe watwʼĩkie mũũngamĩi wayo. Aĩ na kĩthito kingĩ mũno kya kwĩmanyĩsya Mbivilia, na ndaĩ na wia aivuanyʼa momanyĩsyo ma ũvũngũ, ta ũmanyĩsyo ĩũlũ wa Ũtatũ na ũmanyĩsyo wa kana thayũ ndũkusaa. O na ĩngĩ nĩwamanyie kana Klĩsto akasyoka e Mũsumbĩ ũtenekee, na kana “mavinda ma Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ” mesaa kũthela mwaka wa 1914. (Luka 21:24) Na ĩndĩ Mwana-a-asa Russell nĩweeyumisye vyũ atũmĩe ĩvinda yake, vinya, na mbesa syake nĩ kana atavye andũ angĩ ũwʼo ũsu wamanyĩte. Vai nzika kana ĩvindanĩ yĩu ya mwanya, Mwana-a-asa Russell nĩwe watũmĩawa nĩ Yeova na Yesũ Klĩsto, ũla nĩwe mũtwe wa kĩkundi. Mwana-a-asa Russell ndaaĩyĩtĩsya ndaĩa andũnĩ. Kwa ngelekanyʼo, mwakanĩ wa 1896 aandĩkie ũũ ĩũlũ wake na ala angĩ makwatĩĩe ianda: “Tũikwenda kũnengwa ndaĩa ya mwanya, kana kwoneka twĩ ma vata mũno nũndũ wa kĩla twĩkaa kana mavuku ala tũandĩkaa; na tũyĩsa kwenda kwĩtwa masyĩtwa ta Levalendi kana Lavai. O na ĩngĩ tũikwenda kĩkundi o na kĩmwe kĩtanĩwʼe naitũ.” O na ve o ĩvinda yĩngĩ waisye: “Ũũ ti wĩa wa mũndũ.” w17.02 4:8, 9

Ve motwi twaĩle kwĩka. Ti kĩla ũtwi twĩkaa ũtonya kũtuma twasya thayũ witũ. Ĩndĩ motwi maingĩ twĩkaa nĩmatonya kũvĩndũa maũndũ maitũ vyũ. Na tũkeka motwi maseo no twĩkale o nesa twĩ na mũuo, tũte kũkwatwa nĩ mathĩna maingĩ, kana tũte kũkwatwa nĩ maũndũ matonya kũtũtũla ngoo. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkae motwi maseo? No nginya tũmũĩkĩĩe Ngai na tũitata tũikethĩwe na nzika o na vanini kana we e wendi na ũtonyi wa kũtũtetheesya kwĩka motwi maseo. O na ĩngĩ no nginya twĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu Ndetonĩ ya Yeova na nthĩnĩ wa nzĩa yake ya kwĩka maũndũ, na tũyĩkwatasya ũtao wake mũveveee. (Yak. 1:5-8) O ũndũ twaendeea kũmũthengeea na kwenda Ndeto yake mũno, nowʼo tũmanyaa kana we atwendeaa ũseo. Na tweeka ũu, ũkeethĩaa tũtanamba kwĩka ũtwi, twĩamba kwĩkũlya Ndeto yake yĩasya ata. w17.03 2:2, 3

Yeosavati aatĩĩie ngelekanyʼo ya ĩthe, Asa, kwa kũmwĩkwatya Ngai o na ĩla wavithũkĩiwe nĩ ita syĩ vinya mũno kwĩ ila syake. (2 Mav. 20:2-4) Yeosavati eewʼa ũvoo wa ita isu nĩwakwatiwe nĩ wia. Ĩndĩ we atwie ‘kũmũmantha Yeova.’ Amũvoyie enyivĩtye amwĩa kana andũ make mai na “ũtonyi wa kũkita na nguthu ĩno nene,” na kana we na ala angĩ mayeesĩ wa kwĩka. Amwĩkwatĩtye Yeova na ngoo yonthe na nĩkyo kĩtumi wawetie ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. Mavinda kwa mavinda no twaĩwe nĩ nthĩ ta Yeosavati, kana o tũkakwatwa nĩ wia. (2 Ako. 4:8, 9) Ĩndĩ lilikana kana ve ĩvinda o nake Yeosavati aivoya mbee wa andũ onthe weetĩkĩlile kana we na andũ make meewʼaa matetonya. (2 Mav. 20:5) Ala me na mĩsyĩ no maatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeosavati kwa kũmũvoya Yeova amatongoesye na aimanenga vinya wa kũmĩanĩsya na thĩna ũla ũmakwatĩte. Ndũkewʼe nthoni sya kũweta wia ũla wĩ nawʼo ĩla ũũvoya na andũ maku. Kwĩka ũu kũtumaa mamanya kana nũmwĩkwatĩtye Yeova. Ngai nĩwatetheeisye Yeosavati na ndaema kũũtethya. w17.03 3:12, 13