Mwei wa 7

O na kau mwĩĩtu wa Yevitha nĩwesaa kwĩwʼa mũyo kwona e mũtwae na e na syana, nĩwatwie kũekana na mĩvango ta ĩsu nĩ kana amũthũkũme Yeova. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twonanyʼe nĩtwĩleete o ũndũ mwĩĩtu ũsu weeleete? Ve Aklĩsto aingĩ ma mũika ala kavindanĩ kaa matwʼĩte kuma ngoonĩ kwamba kwĩkala matatwaanĩte kana mate na syana nĩ kana mamũthũkũme Yeova ũndũ matonya. Namo ala akũangũ nĩmatonya kwĩthĩwa maolangaa ĩvinda yĩla matũmĩaa na syana syoo kana esũkũũe nĩ kana mayĩtũmĩe kwaka myako ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ, kana mathi Sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ na maitũmwa isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavanyʼa. Namo angĩ nĩmambaa kũũngamya maũndũ moo nĩ kana methĩwe vo ĩvindanĩ ya kambeini. Kwĩyumya kwa mũthemba ũsu nĩkũtumaa Yeova atana mũno, na we ndesa kũlwa nĩ wĩa witũ na kũmwenda kũla tũmwendete. (Aevl. 6:10-12) We nũkwona ta ve maũndũ ũtonya kwamba kũeka nĩ kana wongelange ĩvinda yĩla ũmũthũkũmaa Yeova? w16.04 1:16, 17

Yesũ eeyĩelekanilye na mũĩthi, namo aatĩĩi make amaelekanyʼa na ĩĩthya ya malondu. Yu kwasũanĩa ũndũ ũũ: We ũkona malondu elĩ me kalĩmanĩ, na angĩ elĩ me vandũ mwandanĩ, na yĩngĩ yĩmwe yĩyĩĩla vandũ vangĩ, no wasye nĩwoona ĩĩthya ya malondu? Malondu mombanĩe vamwe na matongoewʼe nĩ mũĩthi nĩmo metawa ĩĩthya. O ta ũu, tũyamba kwasya nĩtũtongoewʼe nĩ mũĩthi witũ ethĩwa twĩvathanĩte na ala angĩ na ngenda. Kwoou no nginya tũmbane na ala angĩ nĩ kana twĩthĩwe nthĩnĩ wa “ĩĩthya yĩmwe” yĩtongoewʼe nĩ “mũĩthi ũmwe.” Ĩla twathi maũmbanonĩ nĩtũtumaa ngwatanĩo ĩla twĩthĩawa nayo ĩlũlũmĩla. (Sav. 133:1) Amwe tũthaithaa namo nĩmalũngilwʼe nĩ asyai moo na ala masyaanĩwʼe namo. Ĩndĩ Yesũ nĩwamathie kana makakwata mũsyĩ wĩ na andũ mamendete na makamasũvĩaa. (Mko. 10:29, 30) Kwoou waendaa maũmbanonĩ ũteũtĩĩa, no ũtwʼĩke ĩthe wa Aklĩsto ta asu, kana inyia woo, mwana-a-inyia woo kana mwĩĩtu-a-inyia woo! Ũkasũanĩa kĩu nesa, we tyo ũkwona no kĩkwĩkĩe vinya ũtate ũndũ ũtonya ũkaendaa maũmbano onthe ũteũtĩĩa? w16.04 3:9, 10

Nĩtwĩkĩaa kĩthito mũno tũmũthũkũme Ngai. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũmũvoyaa, tũkathi maũmbanonĩ na ũtavanyʼa, na tũkeka maũndũ angĩ makonetye ũthaithi witũ. Ĩndĩ maũndũ asu onthe no ma mana ethĩwa tũyĩtĩkĩla kwĩwʼana na ala twaemanwa namo. Ngai ndesa kũtũtala ta anyanyae ethĩwa tũyendaa kũekea ala matũvĩtĩsya. (Luka 11:4; Aev. 4:32) Kĩla Mũklĩsto aĩlĩte kwĩkala nthĩ akasũanĩa mũno ĩũlũ wa kũekea ala angĩ na kwĩkalanyʼa namo nesa, na ayĩthiana we mwene amanye ũndũ ũilyĩ. Kwa ngelekanyʼo, we nũekeaa Aklĩsto ala angĩ na ngenda? Nĩwendete kũtindanyʼa namo o na kau no kwĩthĩwa ve ĩvinda maũvĩtĩisye? Yeova endaa athũkũmi make memanyĩsye kũekea. Kwoou, ethĩwa nũkwĩwʼa wasya waku wa ngoo ũikwĩa kana ve vandũ waĩle kũlũnga, mũvoye Yeova aũtetheesye kwĩlũnga! Asa witũ ndaema ũkwĩthukĩĩsya oona ũimũvoya aũtetheesye, na ndaema kũũsũngĩa.—1 Yoa. 5:14, 15. w16.05 1:6, 7

Wĩa wa kũtavanyʼa waĩle kũtethwʼa ĩvinda yĩana ata? Yesũ aisye kana wĩa ũũ ũkatethwʼa nginya mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, “na ĩndĩ mũminũkĩlyo ũkyũka.” Nĩ ndĩni yĩva yĩthĩĩtwe ĩitavanyʼa ũvoo mũseo o na mĩthenyanĩ ĩĩ ya mũminũkĩlyo? Andũ amwe tũkomanaa namo tũitavanyʼa no matwĩe: “Ithyĩ nithyĩ twĩ na veva mũtheu, ĩndĩ inywʼĩ ninywʼĩ mũtavanasya ũvoo.” Ĩndĩ we ndũkwona kana kũmĩĩsya kwitũ wĩanĩ ũũ kwonanasya kana twĩ na veva wa Ngai? (Meko 1:8; 1 Vet. 4:14) Mavinda kwa mavinda ndĩni imwe nitataa kwĩka ũndũ Ngũsĩ sya Yeova itindaa iyĩka, ĩndĩ niemetwe. Namo angĩ matwʼĩkaa amisonalĩ, ĩndĩ ĩtina wa kavinda maikola na mayĩnũka. O na kau amwe namo nĩmatataa kũthi maitavanyʼa nyũmba na nyũmba, mo methĩawa maitavanyʼa ĩũlũ wa kyaũ? Ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu wĩonanyʼa kana mayĩthĩawa maitethya wĩa ũla Klĩsto wambĩĩisye. w16.05 2:13, 16

Tũyaĩlĩte kwĩsa kũola kĩthito kitũ kya kũendeea kũtata ‘twĩkale nesa’ na kwĩvwʼĩka “mũndũ mweũ.” Vaulo alilikanilye Aklĩsto ala angĩ ndeto ii: “Ũndũ wa mwĩkalĩle wenyu wa tene, mumyei mwĩkye kũasa mũndũ wa tene, ũla wanangĩkaa kwa ũvikĩlaa mĩmeo ya ũkengani; mũtwʼĩkĩthwʼe eũ vevanĩ wa ilĩko syenyu, na mwĩvwʼĩke mũndũ mweũ, ũla wombiwe na mũvwʼano wa Ngai nthĩnĩ wa ũlũngalu na ũtheu wa wʼo.” (Aev. 4:22-24) Ndeto ĩla yaalyũlilwe “mũtwʼĩkĩthwʼe eũ” yonanasya kana kwĩvwʼĩka mũndũ mweũ nĩ ũndũ wa kũendeea. Ũndũ ũsu nĩ wa kwendeesya nũndũ ũtũĩkĩĩthasya kana o na ethĩwa tũmũthũkũmĩte Yeova ĩvinda yĩana ata, no nginya tũendeee kwĩka maendeeo twĩthĩwe na nguma ila itumaa Mũklĩsto amanyĩka nĩwĩvwʼĩkĩte mũndũ mweũ. Kwoou vate nzika, Mbivilia nĩtonya kũendeea kũtũalyũla. w16.05 4:8, 9

Ĩvindanĩ yĩĩ Yeova ũendeee kũtũlũnga nĩtwĩthĩawa na mũuo ũla wumaa kwake. (Isa. 64:8) Twĩwʼaa twĩ eanĩe na twĩ asũvĩĩku o na kau tũtwĩe nthĩ yĩ na andũ athe. Nĩtũmũmanyĩte Yeova na yu nĩtwonaa ũndũ ũtwendete. (Yak. 4:8) Ĩla twĩlika nthĩ nzaũ nĩwʼo tũkatanĩa nesa vyũ moathimo onthe ala mokanasya na mũuo wa Ngai. Tũkatanĩa mũno kwĩkala nthĩ ĩsu yĩ nzeo ĩsumbĩkĩtwe nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩvinda yĩla nthĩ ĩno ĩkethĩwa ĩitwʼĩkĩthwʼa nzaũ, Yeova akaendeea kũlũnga andũ na kũmamanyĩsya mũno ũndũ tũtesa kũsũanĩa. (Isa. 11:9) O na ĩngĩ, Ngai akatuma twĩthĩwa na ilĩko mbĩanĩu na mĩĩ ĩte na naĩ na kwoou tũkeethĩawa tũtonya kũkwatya nesa vyũ kĩla ũkũtũmanyĩsya, na tũkeethĩawa tũtonya kwĩka kwenda kwake tũteũvĩtya o na ĩmwe. Kwondũ wa kĩtumi kĩu tũikaaĩse kũeka kũmwĩnyivĩsya Yeova nĩ kana tũmũĩkĩĩthasye kana nĩtwonaa kũlũngwa nĩwe ta nzĩa ĩmwe ya kũtwonyʼa nũtwendete. w16.06 1:8, 9

Ndeto isu syĩ mũsoanĩ ũsu nimwe katĩ wa ila ndeto sya mũthya Mose watavisye mbaĩ ya Isilaeli. Ĩvinda yĩu moombanĩe ndiĩnĩ sya Moavi na waĩ mwaka wa 1473 Klĩsto ate mũsyae. Yĩu noyo yĩla ĩvinda mbaĩ ya Isilaeli yakilyĩ kũinga ũsĩ wa Yolotani nĩ kana ĩlike Nthĩ ya Watho. (Kũt. 6:1) Ĩtina wa Mose kũtongoesya mbaĩ ĩsu kwa ĩvinda ya myaka 40, endaa yu yĩthĩwe na ũkũmbaũ kwondũ wa matatwa ala maĩ mbee. Mbaĩ ĩsu yaaĩlĩte kũmwĩkwatya Yeova na yaaĩlĩte kũmũthaithaa yĩ ndĩkĩĩku. Kwoou ndeto isu sya mũthya Mose watavisye mbaĩ ĩsu nĩsyamĩkĩie vinya mũno. Mose amina kũweta ĩũlũ wa ĩla Mĩao Ĩkũmi na mĩao ĩla ĩngĩ Yeova wanengete mbaĩ ĩsu, nĩwʼo ĩndĩ wawetie ila ndeto sya kwĩkĩa vinya syĩ ĩandĩkonĩ ya Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 6:4, 5. Mo Aisilaeli ala moombanĩte ĩla Mose waneenaa ndeto isu tyo meesĩ kana Yeova Ngai woo nĩ “Yeova ũmwe”? Vai nzika kana nĩmeesĩ ũu. Aisilaeli ala aĩkĩĩku matwĩe mesĩ o Ngai ũmwe na no we mathaithaa. Mathaithaa ũla Ngai wa aa-ĩthe moo Avalaamu, Isaka, na Yakovo. w16.06 3:2, 3

Ĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ nĩwʼo wawetie ndeto isu. Ĩndĩ yu tũĩ Klĩsto nũnengetwe ũkũmũ ĩtunĩ wa kũkita nthĩ ĩno ya Satani. (Ũvu. 19:11-16) Kwoou no twasye kana yu Yesũ nĩwĩsĩ kaũ wa Ali–Maketoni ũkethĩwa ĩndĩĩ. Ĩndĩ ithyĩ tũyĩsĩ. Kwoou kĩla twaĩle kwĩka nĩ kũendeea kũsyaĩĩsya nginya ĩla thĩna ũsu ũkavika. Vai mũthenya o na ũmwe Yeova waaĩthĩwa atesĩ ĩvinda yĩu yĩkavika ĩndĩĩ. Nĩwatwie nĩ ĩndĩĩ mũthya ũkavika. Nayu nũendeee kũtala ĩvinda yĩla yĩtialĩte thĩna mũnene ũyĩsa kwambĩĩa, nawʼo “ndũkekala.” (Ava. 2:1-3) Twĩsĩ ata kana ndũkaselewa? Kĩla ĩvinda mawathani ala Yeova wathanaa meanĩaa ĩvindanĩ o yĩla ũvangĩĩe! Kwoou no twĩkale tũte na nzika kana watho ũla Yeova ũtwathĩte wa kũtũvonokya ũla thĩna mũnene ndũkatĩa kwĩanĩa. Ĩndĩ twenda kũvonoka mũthya wa nthĩ ĩno, no nginya tũendeee kũsyaĩĩsya. w16.07 2:4-6

Atũmwa ma Yesũ nĩmamũtiie ĩla waĩ thĩnanĩ mũnene mũno vyũ. Nake Vetelo aaĩtye kana o na ala angĩ mamũtia we ndakeka ũu. (Mko. 14:27-31, 50) Ĩndĩ ĩla Yesũ wakwatiwe, atũmwa onthe vamwe na ũ Vetelo nĩmamũtiie. O na Vetelo nĩwatũngĩlĩile mavinda kauta kana ndesĩ Yesũ. (Mko. 14:53, 54, 66-72) Ĩndĩ Vetelo nĩweelilile na Yeova aendeea kũmũtũmĩa. Keka we waĩ mũmanyĩwʼa ĩvinda yĩu, meko ma Vetelo nĩmethĩwa matumie ũeka kũlũmanyʼa na Yeova? We no wĩkale wĩsĩ kana Yeova no ambe kũnenga ala mavĩtĩtye ĩvinda nĩ kana melile, na kana ndalea kũlũnga kũla kwanangĩkĩte atũmĩĩte ũsili wa katĩ? Mavinda angĩ namo ala mekĩte naĩ ngito nĩmaleaa kũlũngwa nĩ Yeova na makalea kwĩlila. Vakekĩka ũu we no ũĩkĩĩe kana Yeova akasilĩla asu mekĩte naĩ, na o na nũtonya kũmavetanga kĩkundinĩ? w16.06 4:8, 9

Ũathimo mũnene ũla tũkwataa nũndũ wa mumo wa Yeova nĩ ũkiakisyo wa ngoo sitũ. (Sav. 51:17) Ĩvinda yĩmwe ĩla Aklĩsto ma Thesalonika maĩ matatwanĩ, Vaulo amaandĩkĩie ndeto isu sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. Nĩtũkiakiawʼa mũno twoona ũndũ Yeova ũtũsũvĩaa nũndũ wa mumo wake mwingĩ, kana ti wʼo? Nũndũ twĩ ene naĩ, tũte na Yeova tũi na wĩkwatyo. (Sav. 49:7, 8) Ĩndĩ we nũtũnengete wĩkwatyo mũseo ki. Yesũ athie aatĩĩi make ũũ: “Kũũ nĩkwʼo kwenda kwa Asa wakwa, kana kĩla mũndũ ũmũsiasya Mwana, na ũmwĩtĩkĩlaa, ethĩwe na thayũ ũtathela.” (Yoa. 6:40) Wĩkwatyo wa thayũ ũtathela nĩ mũthĩnzĩo wonanĩtye nesa vyũ mumo wa Ngai. Vaulo nĩweesĩ ũndũ ũsu nesa na nĩkyo kĩtumi waisye: “Mumo wa Ngai nĩwumĩlĩte, ũkĩetee andũ onthe ũtangĩĩo.”—Tito 2:11. w16.07 3:14, 15

Ũmũnthĩ andũ ma Yeova mayamba kwĩtĩkĩlya ũseleke ũendeee mũtwaanonĩ. Ĩndĩ nata mũndũ ũtwaanĩte kana mũtwae akosa kĩveti kana mũũme weene na amina kũthasya mũtwaano ũ wake aitwaana nake? Mũndũ ũsu akaema kwĩlila no atengwe nĩ kana kĩkundi kĩendeee kwĩthĩwa kĩ kĩtheu. (1 Ako. 5:11-13) Na nĩ kana ese kũtũngwa kĩkundinĩ no nginya ethĩwe na “ũsyao ũla waĩle ũalyũlo wa ngoo.” (Luka 3:8; 2 Ako. 2:5-10) Vai ĩvinda yĩwetetwe yĩla yaĩle kũvĩta nĩ kana mũndũ ũla wĩkĩte ũndũ ta ũsu wa ũseleke atũngwe kĩkundinĩ, o na vala maũndũ asu ma ũseleke mekĩkaa o mavinda maũtala andũnĩ ma Ngai. O na ũu wĩ o vo ũndũ ta ũsu ndwaĩle kũvũthĩĩwʼa. No vavĩte ĩvinda yĩasa, o ta mwaka kana o mbeange, mwĩki ũsu wa naĩ ayĩsa kwĩlila kuma ngoonĩ. Na o na ethĩwa nĩwatũngwa kĩkundinĩ no nginya eumya ũtalo “mbee wa kĩvĩla kya sila kya Ngai” onanyʼe nĩweelilile kuma ngoonĩ kana ndaaĩlila.—Alo. 14:10-12. w16.08 1:12, 13

Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “eenda” yonanasya kũtata kwĩtũlĩĩlya ũvikĩle kĩndũ kĩ ĩũlangũ wa vala ũtonya kũvikĩla. Mũtũmwa Vaulo atũmĩie ndeto ĩsu ayonanyʼa kana kwĩka maendeeo ma kĩ-veva nĩkwendaa kĩthito. Kwasũanĩa mwana-a-asa ũkwendeewʼa nĩ kwĩka maendeeo kĩkundinĩ kyoo. No ethĩwe yu ate mũtetheesya wa kĩkundi ĩndĩ aimanya kana nĩwaĩle kũtata ethĩwe na nguma nzeango sya Kĩklĩsto. Na kwoou mbee vyũ aitwʼa kwĩkĩa kĩthito nĩ kana atwʼĩke mũtetheesya wa kĩkundi. Na ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda nũtonya kwambĩĩa kwendeewʼa nĩ kũtwʼĩka mũtumĩa wa kĩkundi. Kwa ũkuvĩ, no nginya mwana-a-asa ũsu ekĩe kĩthito kingĩ eanĩsye nguma ila syendekaa nĩ kana avikĩĩe ianda isu syonthe. O ta ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me na mea ma kũtwʼĩka mavainia, kũthũkũma Mbetheli, kana kũtetheesya kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ, nĩmaĩle kwĩkĩa kĩthito nĩ kana meanĩsye mĩvango yoo. w16.08 3:3, 4

Ĩla Neemia waendie Yelusaleme eethĩie ndũa ĩsu ĩte na ngũta sya kũmĩsũvĩa na eethĩa Ayuti ala angĩ me atũlĩku ngoo mũno. We nũtonya kũsũanĩa ũndũ weewie? Kũtĩswʼa kũla Ayuti matĩsĩtwʼe nĩ amaitha moo nĩkwatumĩte moko moo maleela, na kwoou maeka kũtũngĩĩa ngũta sya Yelusaleme. We Neemia eethĩa maũndũ mailyĩ ũu nĩwĩthĩwa o nake akwie ngoo na akaeka moko make maleele? Ekaĩ! O tondũ Mose, Asa, na athũkũmi angĩ aĩkĩĩku ma Yeova meekaa, kĩla ĩvinda Neemia nĩwamũvoyaa Yeova amũtetheesye. (Kuma 17:8-13; 2 Mav. 14:8-13) Na ĩvindanĩ yĩĩ ndaaũlwa nĩ kwĩka ũu. O na kau no kwĩthĩwa Ayuti matalĩthasya kana maitonya kwĩyumya thĩnanĩ ũsu maĩ, Yeova nĩwamwĩthukĩĩsye Neemia na amũsũngĩa mboya yake. Nĩ kana Ngai alũlũmĩlye moko ma Ayuti, atũmĩie ‘vinya wake mũnene’ na ‘kwʼoko kwake kwĩ vinya.’ (Nee. 2:17-20; 6:9) We nũĩkĩĩaa kana Yeova no atũmĩe ‘vinya wake mũnene’ na ‘kwʼoko kwake kwĩ vinya’ nĩ kana alũlũmĩlye athũkũmi make ũmũnthĩ? w16.09 1:9

Ĩkaseti yĩmwe ya kĩthyomo kya Dutch yawetie ũũ yĩineena ĩũlũ wa ũmbano ũmwe waĩ wa atongoi ma ndĩni: “Aingĩ meekĩĩte ngũa oou ta maendete ndembea, na mũno mũno ĩla kwaĩ kũvyũ.” Ĩkaseti yĩu yaendeeie kwasya: “Ũu ti wʼo kũilyĩ ũmbanonĩ mũnene wa Ngũsĩ sya Yeova.” Kĩu kĩonanyʼa ũndũ kaingĩ Ngũsĩ sya Yeova ikathawa nũndũ wa kwĩyanakavya na kwĩvwʼĩka “ngũa imaĩle, vamwe na wĩnyivyo na kĩlĩko . . . o ũndũ ũmaĩle . . . ala maumbũlaa kũmũkĩa Ngai.” (1 Tim. 2:9, 10) Mũsoanĩ ũsu mũtũmwa Vaulo aneenaa ĩũlũ wa iveti, ĩndĩ mwolooto ũsu no ũtũmĩwe nĩ aũme Aklĩsto. Kwa andũ ma Yeova, kwĩkĩa ngũa ila syaĩle nĩ kwa vata mũno, o na nĩ kwa vata kwa Ngai ũsu tũthaithaa. (Mwa. 3:21) Kĩla Maandĩko mawetete ĩũlũ wa mwĩkĩĩle wa ngũa na kwĩyanakavya, kyonanasya kana ve myolooto ĩla Mũsumbĩ Mũnene wa nthĩ yonthe wendaa athaithi make ma wʼo maatĩĩe. Kwoou nĩtwaĩle kũsũanĩa ethĩwa ngũa isu tũũnyuva niũmwendeesya ũla Mwĩaĩi Mũsumbĩ Mũnene Yeova. w16.09 3:1, 2

Amũika amwe nĩmatwʼĩte kwĩka mĩvango ya kwĩmanyĩsya wathani ũla wĩ Mbivilianĩ kana ũndũ maũndũ ala Mbivilia ĩwetete mosanĩte na ũkunĩkĩli ũla wĩkĩtwe nĩ asomi ma maũndũ ma tene vamwe na asomi ma saenzi. Wathani ũmwe mũseo mũno ũtonya kwĩmanyĩsya nĩ ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Mwambĩlĩlyo 3:15. Mũsoa ũsu nĩwʼo wa mbee kũneenea kyongo kĩla kĩnene kĩneenewe Mbivilianĩ. Kyongo kĩu kĩkonetye ũndũ Ngai ũkatetea ũsumbĩki wake mũnene na ũndũ ũkatũmĩa Ũsumbĩ kũthesya ĩsyĩtwa yake. Mũsoa ũsu wĩ wʼoka oou wonanĩtye ũndũ Yeova ũkavetea andũ mathĩna onthe ala maakomana namo kuma ĩvinda ya Eteni. Ĩndĩ ũtonya kwĩmanyĩsya ata ĩandĩko yĩu ya Mwambĩlĩlyo 3:15? Nzĩa ĩmwe nĩ kũsola kyati. Kyatinĩ kĩu no ũandĩke maandĩko ala monanĩtye ũndũ kavola kwa kavola Ngai wavuanisye naaũ ala mawetetwe mũsoanĩ ũsu, na ũndũ mũvango ũla ũwetetwe mũsoanĩ ũsu ũkeanĩa. O na no ũandĩke maandĩko ala maĩkĩĩthĩtye kana wathani ũsu ndũkatĩa kwĩanĩa. Weeka ũu ũkoona ũndũ maandĩko asu mosanĩte nesa mateũvĩngana, na kĩu kĩkaũtetheesya kwona kaĩ athani ala me Mbivilianĩ na aandĩki ala mamĩandĩkie ‘matongoewʼe nĩ veva mũtheu’! w16.09 4:8

Ve ĩvinda mũtũmwa Vetelo wavathaa ala mate Ayuti, ĩndĩ nĩwesie kũveta o kavola mawoni mathũku ala waĩ namo ngoonĩ. (Meko 10:28, 34, 35; Aka. 2:11-14) Kwoou tũkaelya kwĩsa kwĩthĩa nĩ ta twĩ na kamena ke vandũ kwelekela andũ ana, kana nĩ ta tũkwona mbaĩ yitũ tayo nzeo kwĩ iingĩ, twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito kingĩ mũno tũvete kĩndũ kĩu ngoonĩ. (1 Vet. 1:22) Kĩndũ kĩmwe kĩtonya kũtũtetheesya nĩ kũvindĩĩsya ũndũ ũũ: vai o na ũmwe witũ ũtonya kwasya no nginya etangĩĩwa. Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa ithyonthe twĩ ene naĩ o na twĩthĩwe tumĩte va. (Alo. 3:9, 10, 21-24) Kwoou ve vata mwaũ wa kwona ta twĩ aseo kwĩ andũ amwe? Woni witũ waĩlĩte kwĩthĩwa ũilyĩ o ta ũla mũtũmwa Vaulo waĩ nawʼo. Ĩvinda yĩmwe aandĩkĩie Aklĩsto angĩ etĩkĩwʼa mauta valũa amathangaasya aimea ũũ: “Mũti aeni na avĩti ĩngĩ, ĩndĩ mwĩ . . . andũ ma nyũmba ya Ngai.” (Aev. 2:19) Kũngʼangʼana mũno twambĩĩe kwĩthĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa andũ ma mbaĩ ingĩ kũkatũtetheesya twĩvwʼĩke ũla mũndũ mweũ.—Ako. 3:10, 11. w16.10 1:9

Nĩkwĩthĩwa Yeova nĩ mũseo, nũtũnengete Ndeto yake, Mbivilia, nĩ kana ĩtũtetheesye kwĩkala twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Nĩ kana ‘tũathimwe’ na ‘tũyaĩla’ maũndũnĩ maitũ, no nginya tũtate vyũ tũsomae Ndeto ya Ngai kĩla mũthenya. (Sav. 1:1-3; Meko 17:11) Na ĩndĩ o ta ala athaithi ma Yeova maĩ kwʼo Ũklĩsto ũtanambĩĩa, nĩtwaĩle kũvindĩĩasya mawatho ma Ngai na kwĩwʼa mĩao yake. O na ĩngĩ, Yeova nũtũathimĩte na lĩu mwingĩ wa kĩ-veva kuma kwa ĩla “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ.” (Mt. 24:45) Kwoou twaendeea kũtanĩa kũsoma na kũvindĩĩsya maũndũ ala Yeova ũtũmanyĩasya kwĩsĩla syĩndũ ila ũtũnengete, tũkeethĩwa ta ala andũ ma tene maĩ na mũĩkĩĩo, ala ‘mamanyĩthĩtwʼe vyũ’ kana wĩkwatyo woo ĩũlũ wa Ũsumbĩ waĩ wa wʼo. (Aevl. 11:1) Kĩndũ kĩngĩ kyatetheeisye mũno andũ asu mekale me na mũĩkĩĩo mũlũmu nĩ mboya. Mũĩkĩĩo woo nĩwalũlũmĩlaa mũno ĩla moona Ngai aisũngĩa mboya syoo.—Nee. 1:4, 11; Sav. 34:4, 15, 17; Nda. 9:19-21. w16.10 3:7, 8

Yesũ nĩwakindĩlĩĩle vata wa kũmwenda Ngai mũno vyũ ĩla wasũngĩaa ĩkũlyo yĩĩ: “Mĩaonĩ, mwĩao ũla mũnene nĩ wĩva?” (Mt. 22:35-40) Nũndũ mũĩkĩĩo na wendo nĩ nguma sya vata mũno, mavinda maingĩ aandĩki ma Mbivilia nĩmakothaa kũiwetanĩsya vamwe. Kwa ngelekanyʼo, mũtũmwa Vaulo eekĩie ana-a-asa make vinya ‘mekĩe ngao ya kĩthũi ya mũĩkĩĩo na wendo.’ (1 Ath. 5:8) Nake Yoana aandĩkie: ‘Na mwĩao wake [Ngai] nĩ ũũ, kana twĩtĩkĩle syĩtwa ya Mwana wake Yesũ Klĩsto, na kwendana.’ (1 Yoa. 3:23) O na kau mũĩkĩĩo nĩ wa vata, ĩvinda yũkĩte tũikethĩwa ĩngĩ na vata wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa mawatho ma Ngai nĩkwĩthĩwa wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo ũkeethĩwa ũneanĩa. Ĩndĩ vai ĩvinda yĩkavika tũeke kwenda Ngai na mũtũi. Kwoou nĩkyo kĩtumi Vaulo waisye atĩĩ: “Ĩndĩ yu kwĩkalĩte mũĩkĩĩo, na wĩkwatyo, na wendo, asu atatũ; na mũnene wa asu nĩ wendo.”—1 Ako. 13:13. w16.10 4:15-17

Ana-a-asa ala matũmwa nĩ nzama ĩla ĩtongoesye mathokee ikundi masyĩkĩe vinya nĩmainengae “ala motwʼĩo matwʼĩtwe nĩ atũmwa na atumĩa ala maĩ Yelusaleme.” (Meko 16:4) Nasyo ikundi syaatĩĩa motwʼĩo ala syatavwʼa, nĩsyaendeeie ‘kũlũlũmĩlwʼa mũĩkĩĩonĩ, na ũtalo wasyo waingĩvaa mĩthenya yonthe.’ Twaĩle kwĩka ata ĩla tweeaĩwa maũndũ mana nĩ ũseũvyo wa Ngai? Yĩla Ĩvuku ya Yeova mwene yĩtũtavĩtye ithyonthe kana twaĩle kwĩthĩwa twĩ ewi na tũyĩkala twĩnyivĩtye. (Kũt. 30:16; Aevl. 13:7, 17) Vai mwanya o na ũmwe ũseũvyonĩ wa Ngai wa mũndũ wĩ veva wa ũlei kana wa kũnyungunyĩsya, nũndũ mwĩkalĩle ta ũsu nũtonya kũmina wendo, mũuo, na ngwatanĩo ĩla yĩthĩawa ikundinĩ. Vate nzika, vai Mũklĩsto ũlũmanĩtye na Ngai wenda kwĩthĩwa ate na ndaĩa na ate mũĩkĩĩku ta Ndioteleve. (3 Yoa. 9, 10) Kwoou nũseo tũkekũlya-ĩ, ‘Nyie nĩnĩthangaasya Aklĩsto ala angĩ maendeee kwĩkala malũmanĩtye na Yeova? Nyie nĩnĩtĩkĩlaa na mĩtũkĩ mwolooto na ũtethyo ũla ngũnengwa nĩ ana-a-asa ala matongoetye?’ w16.11 2:10, 11

Ala meetĩkĩlile kwĩka kwenda kwa Ngai katĩ wa Ayuti ala matavĩtwe maendeeie kwĩkala o kavaa kũu Mbaviloni. Ambaviloni nĩmamanengete ũthasyo wĩana ũna wa kwĩka maũndũ ala mekwenda. O na ĩngĩ Ayuti asu matavĩtwe maĩ na ũthasyo wa kũthi vala mekwenda kĩsionĩ kĩu kya Mbaviloni. Ĩvindanĩ yĩu ya tene Mbaviloni nĩyeesĩkĩe mũno maũndũnĩ ma viasala, na syĩndũ imwe sya tene syonanĩtye kana kũu nĩkwʼo Ayuti aingĩ mamanyĩie kũthooa na kũthoosya syĩndũ namo angĩ matwʼĩka ndũĩka mawĩanĩ ma kwʼoko. O na Ayuti amwe nĩmathuĩe kũu. Kwoou kũtavwa kwa Ayuti nĩ Mbaviloni kwaĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na ũkombo ũla Aisilaeli makomanĩte nawʼo Misili myaka mingĩ mbee wa vau. (Kuma 2:23-25) Ĩndĩ vo ve ĩvinda yesaa kũvika Aisilaeli mamũthaithe Ngai ũndũ we wendaa? Ĩvindanĩ yĩu, kĩu kyaĩ kĩtonya kwoneka ta kĩtatonyeka. Ũu nĩwʼo nũndũ Ambaviloni mayalekasya atavwa masyoke kwoo. Ĩndĩ Yeova nĩwathanĩte kana akoovosya andũ make na ũu nĩwʼo kwaendie. Kwa wʼo, kĩla Ngai wathana kĩileaa kwĩanĩa.—Isa. 55:11. w16.11 4:3, 5

Aklĩsto asu maĩ matonya kwĩwa ũu ata namo ĩvindanĩ yĩu maĩ o thayũ kũũ nthĩ? Ngai nĩwaekeete Vaulo na Aklĩsto angĩ ma ĩvinda yake aitũmĩa nthembo ya wovosyo. Ĩtina wa kũmaekea nĩwametĩkĩsye mauta na amatwʼa ana make kĩ-veva. Nũndũ wa ũu nĩmakwatie wĩkwatyo wa kwĩsa kũthi ĩtunĩ. Mekala me aĩkĩĩku mesaa kwĩkala ĩtunĩ na kũsumbĩka na Klĩsto. Ĩndĩ o na ĩvindanĩ yĩu maĩ o thayũ kũũ nthĩ maimũthũkũma Ngai, Vaulo aĩ atonya kwasya ‘nĩmakwie kwa naĩ.’ Mĩsoanĩ ĩsu atũmĩie ngelekanyʼo ya Yesũ ũla wakwie e na mwĩĩ wa nyama na athayũũkwʼa e na mwĩĩ wa veva ũtatonya kũkwʼa na ĩndĩ ambata ĩtunĩ. Ĩtina wa ũu kĩkwʼũ kĩyaĩ kĩsa kũmũsumbĩka ĩngĩ. O ta ũu, Aklĩsto asu etĩkĩwʼa mauta maĩ matonya kwĩwa nĩ ‘akwʼũ kwa naĩ, ĩndĩ me thayũ kwa Ngai nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.’ (Alo. 6:9, 11) Mwĩkalĩle ũla maĩ nawʼo ĩvindanĩ yĩu ti wʼo ũla maĩ nawʼo tene. Na kĩtumi nũndũ nĩmaekete vyũ kũatĩĩa mĩmeo ya naĩ. Kwa nzĩa ĩsu no twasye maĩ manakwʼa makatia mwĩkalĩle ũla maĩ nawʼo mbeenĩ. w16.12 1:9, 10

Kĩu kĩyonanasya aĩ mũndũ ndaĩle kũsũanĩa maũndũ angĩ eka o ĩũlũ wa Mbivilia, ngwatanĩo yake na Ngai, na wĩkwatyo wake wa ĩvinda yũkĩte. Lilikana kana Vaulo na angĩ ma ĩvindanĩ ya atũmwa ala mamwendeeasya Ngai, nĩmeekaa maũndũ o ala mekawa kĩla mũthenya. Nĩmaĩsaa na kũnywʼa. O na angĩ moo maĩ na mĩsyĩ na nĩmathũkũmaa nĩ kana meanĩsye mavata moo. (Mko. 6:3; 1 Ath. 2:9) Ĩndĩ athũkũmi asu ma Ngai mayaaĩtĩkĩlya maũndũ asu ma kĩla mũthenya matwʼĩke nĩmo ma vata kwoo. Mbivilia nĩwetete kana Vaulo nĩwathũkũmaa wĩa wa kũseũvya maeema. Ĩndĩ ĩsyokete ĩkonanyʼa kana ũndũ ũla waĩ wa vata kwake na wawĩkaa ate kũtĩĩa waĩ kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ. (Meko 18:2-4; 20:20, 21, 34, 35) Ũndũ ũsu nowʼo wathuthisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma Lomi mekae. Kwoou vate nzika, kĩla kyaĩ kya vata mũno kwa Vaulo kyaĩ maũndũ ma kĩ-veva. Ana-a-asa ma Lomi nĩmaaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo yake na ũu nowʼo o naitũ twaĩle kwĩka.—Alo. 15:15, 16. w16.12 2:5, 15, 16

Nĩtwĩthĩwei na mũĩkĩĩo kana Yeova nũtanawʼa mũno nĩ kĩthito kyonthe kĩla twĩkĩaa nĩ kana tũmũthũkũme. O na nũtũeleawa ĩla twambĩĩa kwona ta tũtaĩle na ĩla twambĩĩa kwona ta vate kĩndũ kya vata tũtonya kwĩanĩsya. Na ĩngĩ nũtũtetheeasya ĩla twaitavĩwa nĩ maũndũ nũndũ wa kũthelelwa, kana ĩla woona tũiemwa nĩ kwĩanĩsya maũndũ maingĩ ta tene ũthũkũminĩ wake nũndũ wa kũwaa kana kũkwʼa ngoo. Na eka ũu, tũi na nzika kana Yeova ewʼaa mũyo mwingĩ mũno ĩla woona maũndũ ala athũkũmi make mekwĩka nĩ kana mekale me aĩkĩĩku. (Aevl. 6:10, 11) Ũndũ ũngĩ nĩ kana no tũneene na “ũla wĩwʼaa mboya” tũte na nzika kana nũkwĩthukĩĩsya kwĩkaĩla kwitũ. (Sav. 65:2) “Ĩthe wa matei na Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe” akatũnengae na ũlau kyonthe kĩla twĩ na vata nakyo nĩ kana twĩkale twĩ na ngwatanĩo nzeo nake. No atũmĩe Aklĩsto ala angĩ kũtũtetheesya ũndũnĩ ũsu. (2 Ako. 1:3) Yeova nũtanaa oona tũyĩwʼĩa ala angĩ ĩnee. (Mt. 6:3, 4) Na nũtwathĩte kana akatũnenga ĩtuvi nũndũ wa ũseo ũla tweeka. w16.12 4:13, 14

Ĩla Yesũ wesie kũka kũũ nthĩ nĩwatũmĩie ũthasyo wake nesa nũndũ nĩwaleanile na motato ma ũla Mũmaitha mũnene. (Mt. 4:10) O na ũtukũ wa atanamba kũawa, Yesũ avoyie na kĩthingʼĩĩsyo mũno na aĩkĩĩthya Ĩthe wake ĩngĩ kana nĩwatwʼĩte kwĩka kwenda kwake. Aisye atĩĩ: “Asa, ethĩwa nũkwenda, mbathũkĩsya kĩkombe kĩĩ: ĩndĩ ti ũndũ ngwenda nyie, ĩndĩ nĩwĩkĩke ũla ũkwenda we.” (Luka 22:42) Nĩtwĩkei o ta Yesũ na tũitũmĩa ũthasyo witũ wa kwĩnyuvĩa tũmũtaĩe Yeova na tũyĩka kwenda kwake! Ĩndĩ wʼo ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka? Ĩĩ nĩ wʼo nĩ ũndũ ũtonyeka tũkaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ nũndũ o naitũ tũmbĩtwe na mũvwʼano na kĩtutya kya Ngai. (Mwa. 1:26) Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ithyĩ twĩ na mĩvaka twiĩwe. Tũi na ũthasyo ta wa Yeova nĩkwĩthĩwa we nde mwĩao o na ũmwe ũmwovete. Ndeto ya Ngai ĩeleetye kana ũthasyo witũ wĩ mĩvaka na kana no nginya tũtate tũikakĩle mĩvaka ĩsu mĩseo Yeova ũtwiĩe. Kwa ngelekanyʼo, iveti syĩĩtwe nĩsyĩnyivĩsye aũme masyo, nasyo syana syĩĩtwe imenyivĩsye asyai masyo.—Aev. 5:22; 6:1. w17.01 2:4, 5

Twĩkalĩte ĩvindanĩ ya mwanya mũno. Kĩlungu kya ũseũvyo wa Yeova kya kũũ nthĩ kĩendeee kwĩka maendeeo kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo, na maendeeo asu nĩmaetete moalyũku mana. Ĩla moalyũku asu matũkiita ithyĩ ene, ekai twĩthĩwe na wĩnyivyo na tũisũanĩa wendi wa Yeova ĩndĩ ti witũ. Kwĩka ũu nĩkũtumaa tũendeea kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Vaulo aandĩkĩie Aklĩsto ma Lomi ndeto ii: “O tondũ twĩ na mamutha maingĩ mwĩĩnĩ ũmwe, na mamutha onthe mati na wĩa ũmwe: no ta ũu ithyĩ, o na twĩ aingĩ, twĩ mwĩĩ ũmwe nthĩnĩ wa Klĩsto.” (Alo. 12:4, 5) Kwoou o na maũndũ maitũ methĩwe mailyĩ ata, ekai ithyonthe twĩkĩe kĩthito tũendeesye wĩa wa Ũsumbĩ wa Yeova. Inywʼĩ ala akũũ, manyĩsyai ala aninangi methĩwe matonya kũtethya wĩa ũla mũtethasya. Nenyu ana-a-asa ma mũika, ĩtĩkĩlai ianda nzaũ, ĩthĩwai na wĩnyivyo, na mũiendeea kũnenga ala akũũ ndaĩa. Na ĩndĩ inywʼĩ iveti, atĩĩai ngelekanyʼo ya Vilisila, ũla waendeeie kũkwata mbau mũũme wake, Akwila, o na ĩla maũndũ moo mavĩndũkie.—Meko 18:2. w17.01 5:15, 16

Ngiteoni nĩwamũtavisye Yeova ateũvithanyʼa kana mũvĩa wake ti wa andũ me nguma. Na ĩndĩ amina kwĩtĩkĩla wĩa ũla Yeova wendaa atethye, eekĩie kĩthito kingĩ nĩ kana aĩkĩĩthye nĩwaelewa vyũ kĩla ũkwendeka eanĩsye, na nĩwamwĩkwatisye Yeova amũtongoesye. (Asi. 6:36-40) Ngiteoni aĩ na ũkũmbaũ na ũnyiau. Ĩndĩ ayĩka maũndũ amekaa na ũĩ na etũĩĩe. (Asi. 6:11, 27) O na ndaatala wĩa ũla waĩ ananengwa ta mwanya wa kwĩnenevya. Nĩkyo kĩtumi amina wĩa wake oou, wasyokeie maũndũ ala watwĩe atethasya. (Asi. 8:22, 23, 29) Twasya kana nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wĩnyivyo tũikwasya kana tũyaĩlĩte kwĩsa kwĩka maendeeo manenange kwĩ ala twĩkĩte, kana kwĩtĩkĩla twongeleelwe ianda ingĩ ũthũkũminĩ wa Ngai. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ Maandĩko mekĩĩte vinya kĩla ũmwe witũ eke maendeeo. (1 Tim. 4:13-15) Ĩndĩ no nginya tũkwate kĩanda kĩngĩ nĩ kana tũtwʼĩke nĩtweeka maendeeo? Aiee, ti lasima. Yeova no atũathime tũkeka maendeeo ma kĩ-veva o tũendeee kwĩanĩsya kĩanda kĩla twĩ nakyo ĩvindanĩ yĩĩ. Maendeeo ala tũtonya kwĩka nĩ ta kũtata twĩthĩwe Aklĩsto aseango na kwĩmanyĩsya kũtũmĩa nesanga ũtonyi ũla Ngai ũtũnengete, nĩ kana tũmũthũkũme nesanga na tũitetheesya ala angĩ. w17.01 3:15, 16

Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwa Yeova kũtũnenga nthembo ĩla watũnengie ya wovosyo. (1 Vet. 1:19) Ĩndĩ endete andũ mũno vyũ na nĩkyo kĩtumi ũtaaemwa nĩ kumya Mwana wake mũsyawa weka akwʼe kwondũ woo. No twasye Yesũ nĩwe woosie mwanya ũla Atamu waĩ nawʼo wa kũtwʼĩka ĩthe witũ. (1 Ako. 15:45) Ĩla Yesũ weekie ũu, atũnengie mwanya wa kũkwata thayũ ũtathela, vamwe na mwanya wa kwĩsa kwĩthĩwa twĩ ngwatanĩo ĩngĩ na syũmbe ila ingĩ sya Ngai. Kwoou nũndũ wa nthembo ya Yesũ, Yeova no etĩkĩlye andũ mekale me ngwatanĩo ĩngĩ na syũmbe ila ingĩ syake ndĩkĩĩku, na ũyĩthĩa ĩvindanĩ o yĩu no ũatĩĩe myolooto yake mĩlũngalu. Wasũanĩa ĩvinda yĩla andũ onthe aĩkĩĩku makavetewa naĩ vyũ, we tyo wĩwʼaa watana mũno? Ala me ĩtunĩ makeethĩwa me ngwatanĩo vyũ na ala makethĩwa kũũ nthĩ. Ithyonthe tũkeethĩwa syana sya Ngai vate kĩndũ tũtialĩtye o na kĩmwe. (Alo. 8:21) Ethĩwa nĩtũtũngaa mũvea kwondũ wa wovosyo, tũkatataa mũno tũtetheesye angĩ mamanye kana o namo no matetheke nĩ mũthĩnzĩo ũsu wa vata mũno. w17.02 1:17, 19

Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya 01/07/2013 yaeleisye kana “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ” nĩ kĩkundi kĩnini kya ana-a-asa etĩkĩwʼa mauta, ala nĩmo Nzama Ĩla Ĩtongoesye. Ana-a-asa ala me Nzamanĩ Ĩla Ĩtongoesye mekaa motwi ma vata me vamwe. Mekaa ũu ata? Onthe nĩmakomanaa kĩla kyumwa, na ũndũ ũsu nũmanengae mwanya wa kũea ngewa nesa me vamwe na me ngwatanĩo. (Nth. 20:18) Kĩla mwaka nĩmaumanĩasya ũla ũkwĩthĩwa e mwene kĩvĩla maũmbanonĩ asu, nũndũ vai mwana-a-asa o na ũmwe wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye ũtalawa ta we wa vata kwĩ ala angĩ. (1 Vet. 5:1) Ũu nowʼo vekawa ila kamitiinĩ thanthatũ sya Nzama Ĩla Ĩtongoesye. O na ĩngĩ, vai ũmwe nzamanĩ ĩsu wĩyonaa ta we mũtongoi wa ana-a-asa ala angĩ. Vandũ va ũu, kĩla ũmwe woo etalaa ta ũmwe wa “nyũmba” ya Vwana, ĩla yaĩlĩte kũtongoewʼa na kũĩthwʼa kĩ-veva nĩ ĩla ngombo yĩ na kĩthito. Ngai ndaveveeaa ala me Nzamanĩ Ĩla Ĩtongoesye, na ti atĩ mayĩsaa kũvĩtya. Kwoou nzama ĩsu nĩtonya kũvĩtya ĩla ĩkũelesya Mbivilia kana o na ĩla ĩkumya motao ũseũvyonĩ wa Yeova. w17.02 4:10-12

Ũndũ wa vata tũtonya kwĩka tũkonanyʼa kana nĩtũtũngaa mũvea kwondũ wa nthembo ya wovosyo nĩ kwĩyumya tũmũthũkũme Yeova nũndũ wa mũĩkĩĩo ũla twĩ nawʼo nthĩnĩ wa nthembo ĩsu, na ĩndĩ tũivatiswa. Ĩla twavatiswa twĩthĩawa twoonanyʼa kana “twĩ ma Mwĩaĩi,” Yeova. (Alo. 14:8) Nĩkwĩthĩwa vai ũndũ Yeova wĩkaa atatongoewʼe nĩ wendo, wendi wake nĩ kwona athaithi make onthe mesĩkĩe vyũ na nguma ya wendo. (1 Yoa. 4:8-11) Ĩla twenda atũi maitũ, twonanasya kana nĩtũkwenda kũtwʼĩka ‘ana ma Ĩthe witũ ũla wĩ ĩtunĩ.’ (Mt. 5:43-48) Mwĩao wa kũmwenda mũtũi nĩwʼo ũatĩĩe mwĩao ũla mũnene vyũ wa kũmwenda Yeova. (Mt. 22:37-40) Kwoou no twonanyʼe kana nĩtwendete mũtũi witũ kwa kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai o tondũ twĩaĩwe. Ĩla twenda andũ ala angĩ twĩthĩawa twaatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngai. Wendo wa Ngai ‘wĩanĩawʼa nthĩnĩ waitũ’ ĩla twaatĩĩa mwĩao ũla ũtũnengete wa kwenda angĩ, na mũno mũno ana-a-asa maitũ.—1 Yoa. 4:12, 20. w17.02 2:13, 14

No wasye ũsu waĩ ũtwi wĩ laisi nũndũ kĩla ĩvinda kũmũthũkũma Yeova nĩkũtũunaa. Kana no wasye vai mũndũ ũkũsũanĩa nesa ũtonya kwendeewʼa nĩ Mbaali, kana ũtonya kũmĩthaitha. Ĩndĩ Aisilaeli asu ‘maendaa makĩthua katĩ wa ngalĩ ilĩ.’ Ĩndĩ Eliya amekĩie vinya meke ũtwi wa ũĩ. Ameie nĩmanyuve kũmũthaitha Yeova, nũndũ ũsu nĩwʼo ũthaithi ũla waĩlĩte vyũ. Nĩkĩ Aisilaeli asu maemetwe nĩ kwĩka ũtwi mũseo? Mbee vyũ, mũĩkĩĩo woo vala ve Yeova waĩ ũnonza vyũ na makaeka kũmwĩthukĩĩsya. Na mayemanyĩĩtye mũno ĩũlũ wa Yeova na ĩũlũ wa ũĩ ũla wumaa kwake, o na mayamwĩkwatasya. Keka nĩmoosete ũmanyi wa wʼo na makaũatĩĩa, methĩwa meekaa motwi maseo. (Sav. 25:12) Ũndũ ũngĩ nĩ kana andũ ala maĩ nthĩ ĩsu ya watho mayaĩ athaithi ma Yeova, na kwoou nĩmatumie mambĩĩa kũsũanĩa o tamo, na kyu kyatuma mambĩĩa kwĩka o tamo. Kuma tene Yeova nĩwamakanĩtye akamea ũndũ ta ũsu nũtonya kwĩkĩka.—Kuma 23:2. w17.03 2:6, 7

Nĩ ũndũnĩ wĩva tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Esekia? Nũtonya kwona vata wa kũvetanga kĩndũ kĩna kĩũkũvĩngĩĩsa ndũkethĩwe na ngwatanĩo nzeo na Ngai, kana kĩũkwelelũkya ndũkamũthaithe ũndũ vaĩlĩte. Ithyĩ tũikwenda kwĩkala ta andũ ma nthĩ ala maatĩanĩaa na andũ amwe mũno isesenĩ sya kũea ngewa Indanetinĩ. Vate nzika, Aklĩsto amwe nĩmatanĩaa kũtũmĩa isese isu ĩla mekwenda kũneena na andũ ma mũsyĩ kana anyanyae moo. Ĩndĩ andũ aingĩ ma nthĩ matũmĩaa isese isu naĩ. Matindaa maatĩanĩe na aũme na aka o na matamesĩ. Ethĩwa ti ũu, manangaa ĩvinda yingĩ mayĩloela visa syoo kana maisoma ngewa syoo. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũlikya mũndũ mũisyonĩ wa kwanangĩa ĩvinda maũndũnĩ matatethya. Na eka ũu, Mũklĩsto no akwatwe nĩ mĩtũlyo oona isesenĩ isu ũndũ wĩ na aatĩĩi meana, o na no athate amwe maeka kũsisya kana kũsoma syĩndũ ila wĩkĩĩte isesenĩ isu. No twĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩtataa ndikese kũnenga andũ ndaĩa ĩtamaĩle kana ndikese kwanangĩa ĩvinda ya vata maũndũnĩ matatethya?’—Aev. 5:15, 16. w17.03 3:14, 17