Mwei wa 5

O na kau mavinda amwe kũkanwʼa kũi mũyo, ve kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kũtũũmĩsya kwĩ ũndũ tũtonya kwĩwʼa twakanwʼa. Kĩndũ kĩu nĩ thĩna ũla ũtonya kũtũkwata twalea ũkanyʼo. (Aevl. 12:11) Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Kaini. Ĩla Kaini wamenie mwana-a-inyia Aveli na atwʼa kũmũaa, Ngai amũkanisye aimwĩa: “Ũthilĩkĩte nĩkĩ? na ũlutĩte ũthyũ nĩkĩ? Weeka nesa, ndwĩĩtĩkĩlwa? na ethĩwa ndwĩĩka nesa, naĩ yovesyaa mũomonĩ; na kwenda kwayo kũkeethĩwa kwaku; ĩndĩ naku ũmĩsumbĩke.” (Mwa. 4:6, 7) Kaini ndaaĩthukĩĩsya. Aekie naĩ yamũsumbĩka. Kĩu kyamũeteie thĩna mwingĩ mũno. (Mwa. 4:11, 12) Ĩndĩ ndethĩwa aaũmĩa mũno takeka nĩweetĩkĩlile kũmĩĩsya ũkanyʼo ũla Yeova wamũnengie. Yeova ndendaa kwona tũyĩlikya thĩnanĩ twĩĩ tũtonya kwathũkĩa! (Isa. 48:17, 18) Kwoou ekai twĩwʼe ũkanyʼo nĩ kana twĩthĩwe oĩ.—Nth. 8:33. w18.03 32 ¶18-20

Ndanieli amũmanyie Ngai ata? Veonekana asyai make nĩmamũmanyĩĩtye nesa kũmwenda Yeova na Ndeto yake. Nake Ndanieli nĩweekie ũu thayũnĩ wake wʼonthe. Twĩasya ũu nũndũ o na e mũkũũ no weemanyĩasya Maandĩko na kĩthito. Ndanieli nĩwamwĩsĩ Ngai nesa, na nĩweesĩ maũndũ ala ũ Ngai weekĩte kwondũ wa Aisilaeli. Tũmanyaa ũu twasoma mboya ĩla wavoyie kuma ngoonĩ na enyivĩtye. Mboya ĩsu yĩ ĩandĩkonĩ ya Ndanieli 9:3-19. Wĩona ata ũkosa ĩvinda ũmĩsome na ũimĩvindĩĩsya? Andũ ma Mbaviloni mathaithaa ngai sya ũvũngũ, na nũndũ wa ũu Ayuti ala aĩkĩĩku maĩ na ĩvinda yũmũ me kũu. Kwa ngelekanyʼo, Yeova eeĩte Ayuti atĩĩ: “Manthai mũuo wa ndũa vala namũtwaĩthisye mwĩ atave.” (Yel. 29:7) Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, nĩmeesĩ kana Yeova eenda mamũthũkũme we e weka na ngoo yonthe. (Kuma 34:14) We Ndanieli atetheeiwʼe nĩ kyaũ amũthũkũme Yeova na ngoo yonthe na ĩvindanĩ o yĩu aimantha mũuo wa ndũa ĩsu? Ũĩ wa Ngai nĩwʼo wamũtetheeisye kũmanya kana mbee vyũ aaĩle kũmwĩwʼa Ngai, na ĩndĩ ayĩnyivĩsya asumbĩ ma nthĩ. Mwolooto ũsu nowʼo Yesũ wesie kũmanyĩsya ĩtina wa myaka maana maingĩ.—Luka 20:25. w18.02 10 ¶11-12

We nĩwĩthĩwa ũendeee kũmĩanĩsya na mathĩna ta ma mwĩĩ, ma mbesa, kana o kũnyamawʼa? Mavinda amwe nũvikaa vandũ ũkewʼa ũteũtanĩa kũmũthũkũma Yeova? Ethĩwa vailyĩ ũu, ngelekanyʼo ya Noa, ya Ndanieli, na ya Yovu nĩkũkwĩkĩa vinya. Maĩ o andũ me na naĩ na nĩmakomanaa na mawetu ala tũkomanaa namo, o na ve mavinda mathayũ moo maĩ mũisyonĩ. Ĩndĩ vai ĩvinda maaĩthĩwa mate aĩkĩĩku. Na nũndũ wa ũu Ngai amonie me ngelekanyʼo nzeo mũno ya andũ ewi na me mũĩkĩĩo mũlũmu. (Esek. 14:12-14) Esekieli aandĩkie ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ e kĩsionĩ kyasumbĩkĩtwe nĩ Mbaviloni mwakanĩ wa 612 mbee wa Klĩsto. (Esek. 1:1; 8:1) Andũ ma Yelusaleme maĩ maekie kũmũthaitha Ngai, na ndũa ĩsu yakilyĩ kwanangwa mwakanĩ wa 607 mbee wa Klĩsto. No andũ avũthũ mailyĩ ta Noa, Ndanieli, na Yovu, na nomo meekĩiwe ũvano wa kũvonoka. (Esek. 9:1-5) O ta ũu ũmũnthĩ, andũ ala Yeova ũmatalaa ta alũngalu, o ta Noa, Ndanieli, na Yovu, nomo makekĩwa ũvano wa kũvonoka ĩla nthĩ ĩno nthũku ĩkethĩwa ĩyanangwa.—Ũvu.7:9. w18.02 3-4 ¶1-3

Ethĩwa wĩ wa mũika, ĩkũlye atĩĩ: ‘Nĩnĩthĩwa nĩendaa maũmbanonĩ na ũtavanyʼa no ũndũ wa asyai makwa? Nĩnĩkĩaa kĩthito nyie mwene nĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Ngai?’ Tũikwasya kana amũika me oka no mo maĩlĩte kwĩthĩwa na mĩvango ya kĩ-veva. Ithyonthe twĩ athũkũmi ma Yeova tũkethĩwa na mĩvango ĩsu, kĩu no kĩtũtetheesye tũendeee kwĩana kĩ-veva. (Mũta. 12:1, 13) Twamina kũmanya nĩ va twaĩlĩte kwĩka moalyũku, nũseo tũkosa matambya ala maĩlĩte nĩ kana twĩke maendeeo. Kũtwʼĩka mũndũ wa kĩ-veva nĩ kwa vata mũno. Ũsu ti ũndũ wa kũvũĩwa ngũĩ nũndũ no ũtume twĩsa kũkwata thayũ kana tũkawasya. (Alo. 8:6-8) Ĩndĩ ũu ti kwasya kana Yeova endaa tũtwʼĩke andũ matesa kũvĩtya o na ĩmwe. Nĩkyo kĩtumi ũtũnengae veva wake ũtũtetheesye kwĩka maendeeo ala mekwendeka. Ĩndĩ no nginya twĩkĩe kĩthito ngalĩkonĩ ĩla yitũ. O na kau no twĩwʼe mũyo tũyĩmanyĩsya maũndũ ala me Mbivilianĩ, ĩla tũũmĩsoma tũyaĩlĩte kũmĩsoma ta ĩvuku ya mbano. Twaĩlĩte kũmĩsoma twĩ na kĩeleelo kya kũmantha maũndũ ma vata ala matonya kũtũtetheesya. w18.02 25 ¶10-11

Ti lasima mũndũ aelewe vyũ kaũndũ konthe kala Mbivilia ĩmanyĩĩtye nĩ kana atwʼĩke nĩwĩanĩĩe kwĩyumya na kũvatiswa. Kĩtumi nũndũ amanyĩwʼa onthe ma Klĩsto maĩlĩte kũendeea kũkwata ũmanyi wa wʼo o na ĩtina wa kũvatiswa. (Ako. 1:9, 10) Kwoou we mũndũ aĩlĩte kwĩthĩwa na ũmanyi wĩana ata atanamba kũvatiswa? Ngewa ya mũsyĩ ũmwe waĩ ĩvindanĩ ya atũmwa no ĩtũtetheesye tũkwate ũsũngĩo. (Meko 16:25-33) Ĩla Vaulo waĩ kyalonĩ kyake kya kelĩ kya ũmisonalĩ, nĩwavikie ndũanĩ ya Vilivi. Ũsu waĩ ta mwaka wa 50. E ndũanĩ ĩsu na Sila nĩmailĩĩlwe ĩkoani ya ũvũngũ na mekwʼa yela. Ĩndĩ ũtukũ katĩ nĩkwathingithie mũno nginya mĩomo yonthe ya yela yavingũka. Mũnene wa yela oona ũu amanyie avungwa nĩmatoloka, na nũndũ wa ũu avanga kwĩyũaa, ĩndĩ Vaulo amũsiĩĩa. Ĩtina wa vau Vaulo na Sila nĩmaumĩisye mũnene ũsu na andũ make ũkũsĩ mũseo. Nĩmendie mũno kĩla meemanyĩisye ĩũlũ wa Yesũ. Kĩu kyatumie mosa ĩtambya yĩva? Mavatisiwe mateũtindĩa. w18.03 10 ¶7-8

Yeova nĩ Ngai mũtanu, na andũ make o namo methĩawa me atanu. Na eka ũu, athũkũmi ma Yeova me kĩvathũkanyʼo vyũ na ala meyendete na mendaa o kũnengwa, nũndũ mo nĩmatanĩaa kwĩyumya matetheesye ala angĩ. (Meko 20:35; 2 Tim. 3:2) Tũtonya kwĩthiana ata tũmanye ethĩwa nĩtwambĩĩe kwĩyenda mũno kwĩ ũndũ tũmwendete Ngai? Kwasũanĩa ũtao ũũ wĩ nthĩnĩ wa Avilivi 2:3, 4: “Mũikeke ũndũ o na wĩva na ngananĩo kana kwĩkathĩĩa kwa mana, ĩndĩ na wĩnyivyo kĩla mũndũ namũtale ũla ũngĩ mũseo kwĩ we mwene; kĩla mũndũ wenyu ndakasũvĩe syĩndũ syake mwene, ĩndĩ kĩla ũmwe wenyu nasũvĩe syĩndũ sya ala angĩ nasyo.” Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩatĩĩaa ũtao ũsu? Nĩnĩkĩaa kĩthito ũndũ ndonya nĩtetheesye angĩ kĩkundinĩ na wĩanĩ wa kũtavanyʼa?’ Ti ũndũ wĩ laisi kĩla ĩvinda kwĩyumya tũtetheesye angĩ. No nginya tũngʼangʼane na tũyĩyĩima maũndũ maingĩ. Ĩndĩ ve kĩndũ kĩtonya kũtũtanĩthya ta kũmanya kana Mũsumbĩ Ũla Mũnene wa nthĩ yonthe nũtwendete? w18.01 23 ¶6-7

Nĩ kana twĩthime, nũseo tũkekũlya makũlyo ta aa: ‘Nyie nĩnĩĩkĩĩaa vyũ kana vai ũseũvyo ũngĩ ĩũlũ wa nthĩ wĩkaa kwenda kwa Yeova eka ũũ witũ? Nĩnĩtataa ũndũ ndonya nĩtavanyʼe na ndimanyĩsya angĩ ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ? Meko makwa nĩmonanasya kana ndi na nzika twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, na kana mũthya wa ũsumbĩki wa Satani wĩ vakuvĩ? Nĩnĩendeee kũmwĩkwatya Yeova na Yesũ o ũndũ namekwatĩtye ĩla neeyumisye nĩmũthũkũme Yeova Ngai?’ (Mt. 24:14; 2 Tim. 3:1; Aevl. 3:14) Kũvindĩĩsya makũlyo asu no kũtũtetheesye tũmanye mũĩkĩĩo witũ ũilyĩ ata. Soma na ũivindĩĩsya maũvoo ala methĩawa maeleetye ũndũ ũmbano wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ ne wa vata. (Yoa. 3:16; 17:3) Tũyĩsa kũkwata thayũ ũtathela tũtesie kwosa ĩvinda ‘tũmũmanye’ Yeova, na tũisyoka ‘tũmwĩtĩkĩle’ Mwana wake mũsyawa weka, Yesũ. Kwoou nĩ kenda wĩyũmbanyʼe, wĩona ata ũkamantha maũvoo kauta matonya kũũtetheesya ũlũlũmĩlye ngwatanĩo yaku vamwe na Yeova na Yesũ? w18.01 13 ¶5-6

Wasoma Mbivilia na wasoma mavuku maitũ na wathi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto nĩwĩkĩawa vinya nĩ kũmanya ũndũ Ngai ũtetheetye andũ angĩ makekala me aĩkĩĩku. Ĩndĩ o ũndũ ũendeee kwĩka maendeeo nĩwaĩle kwĩyonea we mwene ũndũ Yeova ũkũtethasya thayũnĩ waku. We mwene nĩwĩsamĩĩte ũkona kana Yeova nĩ mũseo? Kĩla Mũklĩsto nũsamĩte akona kana Yeova nĩ mũseo ũndũnĩ mũna wa mwanya. Yeova nũthoketye kĩla Mũklĩsto amũthengeee we na Mwana wake. Mũndũ wa mũika no asye, ‘Yeova akusisye asyai makwa na nyie neeka o kwĩyĩatĩĩsya.’ Ĩndĩ ĩla weeyumisye ũmũthũkũme Yeova na wavatiswa, woonanisye kana waĩ ũnambĩĩa kwĩthĩwa na ngwatanĩo ya mwanya vamwe nake. Na yu nũkwĩsĩ nesa. Mbivilia ĩtũĩkĩĩthĩtye atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva nũmwendete Ngai, ũsu nĩwĩsĩkĩwe nĩwe.” (1 Ako. 8:3) Tataa ĩvinda yonthe wonae mwanya waku ũseũvyonĩ wa Yeova wĩ wa vata. w17.12 26 ¶12-13

Ndeto ‘ũkanyʼo’ nĩtonya kũtuma ũsũanĩa mũno ĩtambya yĩla mũndũ woseawa avĩtya, ĩndĩ ndeto ĩsu ĩkuĩte maũndũ angĩ maingĩ. Mavinda maingĩ ĩla Mbivilia ĩkũweta ũkanyʼo, kana kwa ndeto ingĩ, ũmanyĩsyo, ĩũwetaa ta kĩndũ kĩseo nũndũ o na mavinda amwe ĩũwetanĩasya na ũmanyi, ũĩ, wendo, na thayũ. (Nth. 1:2-7; 4:11-13) Na kĩtumi nũndũ ĩla Ngai watũkanyʼa ethĩawa aitwonyʼa kana nũtwendete na eenda twĩkwata thayũ ũtathela. (Aevl. 12:6) O na kau Yeova nũtonya kũtwosea ĩtambya nĩ kana atũkanyʼe, ndesa kũtwosea ĩtambya yĩũtwanangĩa ndaĩa kana akatũkanyʼa na kĩtai. Kĩu kĩonanyʼa nesa vyũ kana kũnengane ũkanyʼo kũkonanĩtye mũno na kũmanyĩsya mũndũ, o tondũ mũsyai ũmanyĩasya mwana wake ũmwendete ĩla ũendeee kũmũea. Ala me kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto methĩawa me ma nyũmba ya Ngai. (1 Tim. 3:15) Kĩu nĩkyo kĩtumi twaĩlĩte kũmwĩwʼa Yeova twĩsĩ kana nĩwe waĩle kũtũtwʼĩĩa myolooto ĩla twaĩle kũatĩĩa na aitũnenga ũkanyʼo ũla waĩle twaema kũmĩatĩĩa. Na ĩngĩ tũkeka ũndũ na ũitũlikya thĩnanĩ, kana tũkaũmĩwʼa nĩ ũkanyʼo ũla twanengwa, kĩu no kĩkale kĩitulilikanyʼa kana nĩ ũndũ wa vata mũno tũkamwĩwʼaa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ.—Aka. 6:7. w18.03 23 ¶1; 24 ¶3

Nata ethĩwa wĩ wa mũika na wĩwʼaa asyai maku mateũkũelewa na maikwĩkĩĩa mĩao mingĩ? Nũtonya kwĩwʼa ũithĩnĩka nginya ũkambĩĩa kwĩkũlya kana kũthaitha Yeova ve vandũ kwĩsa kũũvikya. Ĩndĩ ũkaelya kũeka kũmũthũkũma Yeova nũndũ wa ũndũ ũkwĩwʼa, wĩsa kwĩthĩa kaĩ vai vandũ wĩsa kũthĩnĩkĩwa nesa ta mokonĩ ma asyai maku Aklĩsto na nthĩnĩ wa kĩkundi! Ũkekala na asyai mateũkũlũnga mũthenya o na ũmwe, we ndwĩkũlya kana kwa wʼo nĩmaũnganaa naku? (Aevl. 12:8) Ĩndĩ nĩvatonyeka ũkethĩa kĩla kĩtumaa wĩwʼa woo nĩ ũndũ asyai maku maũkanasya. Vandũ va kũtinda ũsũanĩĩte mũno ũndũ maumasya ũkanyʼo, sũanĩa kĩla kĩtumaa meka ũndũ mekaa kana maneena ũndũ maneenaa. Kwoou ĩkalaa ũuĩtye na ũitata ũndũ ũtonya wĩsiĩĩe ĩla ũũkanwʼa. Wĩona ata ũkekĩa kĩthito ũtwʼĩke mũndũ mũima ũtonya kwosa ũkanyʼo auĩtye na ayĩtĩkĩla kũũatĩĩa ate kũsũanĩa mũno ũndũ waumwʼa?—Nth. 1:8. w17.11 29 ¶16-17

No kwĩthĩwa wonete amũika amwe maivatiswa na ĩtina mayambĩĩa kwona myolooto ya Ngai ta ĩtamatethya. O na no kwĩthwa wonete amwe moo maikola ũwʼo. Kwoou o naku no wambĩĩe kũkĩa ũyona mwana waku ta ũtonya kwambĩĩa kyalo kya Ũklĩsto nesa, ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda wendi ũla waĩ nawʼo wa kũmũthũkũma Yeova ũithela. Ũtonya kũtata ata a vaku nĩ kana ũndũ ũsu ndũkekĩke na ũitethya mwana waku ‘eane ũtangĩĩonĩ’? (1 Vet. 2:2) Ũsũngĩo wĩ ndetonĩ ii Vaulo waandĩkĩie Timotheo: “Ĩkala maũndũnĩ ala wamanyĩiwʼe na ala wamanyie vyũ, nĩkwĩthĩwa nĩwĩsĩ andũ ala weemanyĩisye kwamo; na ĩngĩ kuma wĩ kana kanini nĩweesĩ maandĩko matheu [Maandĩko ma Kĩevelania], ala matonya ũkũĩvya kũvika ũtangĩĩo ũla wĩ kwondũ wa mũĩkĩĩo wĩ nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.” (2 Tim. 3:14, 15) Wasisya mĩsoa ĩsu, nũkwona Vaulo nũwetete kana Timotheo (1) nĩweesĩ maandĩko matheu, (2) nĩwamanyie vyũ maũndũ ala wamanyĩĩtwʼe, na (3) nĩwooĩvĩte kũvika ũtangĩĩo kwa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ. w17.12 18-19 ¶2-3

Ndĩni mbingĩ nitumaa andũ mamena Ngai nũndũ imanyĩasya andũ makavĩvwʼa na mwaki, nikolanasya kĩlungu kya ĩkũmi, kana ikalika siasanĩ. Kwoou ti ũsengyʼo kwona andũ ala maasya no mekale me atanu o na mate ndĩninĩ maendeee kwongeleka. Ũwʼo nĩ kana mũndũ no ekale e mũtanu ate ndĩninĩ ya ũvũngũ, ĩndĩ ndesa kwĩthĩwa na ũtanu wa wʼo ate o e na ngwatanĩo na Yeova, nũndũ Mbivilia yaĩtye kana we nĩ “Ngai mũtanu.” (1 Tim. 1:11, NWT) Kyonthe kĩla Ngai wĩkaa nĩkĩtethasya angĩ. Kwoou athũkũmi make methĩawa me atanu nũndũ nĩmendete kũtethya angĩ. (Meko 20:35) Kwa ngelekanyʼo, ũthaithi wa wʼo nũtumaa mĩsyĩ yĩkala yĩ na ũtanu. Ata? Ũthaithi wa wʼo nũtũmanyĩasya kũnenga ndaĩa ala tũtwaanĩte namo, kwona mawĩvĩto ala tweevĩtie tũitwaana me matheu, kwĩvathana na ũlaalai, kũea syana syĩ ndaĩa, na kwendana wʼo. Nũndũ wa ũu, ũthaithi wa wʼo nũtumaa ana-a-asa mekala me atanu na me ngwatanĩo ikundinĩ na nthĩ yonthe. w17.11 21 ¶6-7

Athũkũmi aingĩ aĩkĩĩku ma Ngai ũmũnthĩ mewʼaa o ũndũ mũtũmwa Vaulo weewʼaa aineena ndeto isu. Ithyonthe twĩ ene naĩ, na kwoou mavinda amwe tũiema kwĩwʼa twakwʼa ngoo ethĩwa tũinamwendeesya Yeova o na kau nĩtũkwendaa kũmwendeesya. Aklĩsto amwe meeka naĩ ngito mavikaa vandũ ũkethĩa o na meĩwʼa Ngai ta ũtesa kũmaekea. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Maandĩko nĩmatũĩkĩĩthĩtye kana ala mamũtwʼĩte Yeova wĩvitho woo mai na vata wa kũthĩnĩka mũno kũthonoka vala vaĩle nũndũ wa naĩ yoo. (Sav. 34:22) Vaulo amina kũelesya ũndũ mavinda amwe wathĩnĩkaa aemwa nĩ kwĩka kwenda kwa Yeova nesa, asyokie asya atĩĩ: “Nĩmũtũngĩa Ngai mũvea nĩ ũndũ wa Yesũ Klĩsto Mwĩaĩi waitũ.” (Alo. 7:25) Kwoou o na kau Vaulo no waendeee kũkitana na naĩ na nĩweekĩte mavĩtyo ĩvinda ĩvĩtu na akelila, nĩwaĩkĩĩte vyũ kana Ngai nĩwamũekeete nũndũ wa nthembo ya wovosyo ya Yesũ. Nũndũ wa nthembo ĩla Yesũ waumisye, mawasya maitũ ma ngoo nĩmatheawʼa na tũikwata mũuo wa kĩlĩko. (Aevl. 9:13, 14) O na ĩngĩ, e we Mũthembi Mũnene “nũtonya kũmatangĩĩa vyũ ala mamũthengeeaa Ngai mavĩtĩle kwake, nũndũ e thayũ mĩthenya yonthe kũmavoyeaa.”—Aevl. 7:24, 25. w17.11 8 ¶1-2; 12 ¶15

Tũtonya ata kwĩanĩsya wĩvĩto ũla tweevĩtĩe Yeova? Ĩtambya yĩla twosaa ĩla twakomana na matatwa manene na manini nĩyaĩle kwonanyʼa kana nĩtũtwʼĩte kwĩanĩsya wĩvĩto witũ wa kũmũtaĩaa Yeova “kĩla mũthenya.” (Sav. 61:8) Kwa ngelekanyʼo, mũndũ mũthũkũmaa ĩmwe kana mũsomaa ĩmwe nũtonya kũũvũĩa ngũĩ nthũku. We no wone ũsu ta mwanya wa kwonanyʼa kana ‘nũtanĩaa nzĩa sya Yeova’ na ũitila ngũĩ sya mũthemba ũsu? (Nth. 23:26) Kana ethĩwa mũsyĩ kwitũ ti onthe Ngũsĩ, nĩtũmũvoyaa Yeova atũtetheesye tũendeee kwĩthĩwa na mwĩkalĩle wa Kĩklĩsto o na ethĩwa vai ũngĩ vau mũsyĩ wĩ na wendi ta witũ? Nĩtũmũvoyaa Asa witũ wa ĩtunĩ kĩla mũthenya nĩ kana tũmũtũngĩe mũvea nũndũ wa kũtũtongoesya na kũtwenda? Kĩla mũthenya nĩtũmanthaa ĩvinda ya kũsoma Mbivilia? Maũndũ asu tyo mo tũtonya kwasya twamwathie Yeova ĩla tweeyumisye tũmũthũkũme? No nginya twĩthĩwe twĩ ewi nĩ kana twĩanĩsye wĩvĩto ũsu twamwĩvĩtĩe Yeova. Kũmũthaitha Yeova na ngoo yonthe kwonanasya kana nĩtũmwendete na nĩtweeyumisye vyũ tũtwʼĩke make. Tũithaithaa no kwĩthĩwa nĩkũthaithawa. Tũmũthaithaa Yeova nũndũ nĩtwendete kũmũthaitha. w17.10 23 ¶11-12

Mũndũ ũmwe wĩsĩkĩe mũno ũtilaa mbathi aisye atĩĩ: “Weewʼa ndeto nũkũnaa visa kĩlĩkonĩ. Nawʼo wathi ũkũnĩtwe ve ũndũ ũtumaa wĩwʼa. Ĩndĩ waina wathi nĩwʼo wĩwʼaa ndeto syawʼo syakiita ngoo yaku.” Mbathi sitũ syĩthĩawa na ndeto sya kũmũkumya Asa witũ, na nitũtetheeasya kũweta ũndũ tũmwendete. Vai ndeto ingĩ nzeo itonya kũkiita ngoo sitũ ta isu. Kwoou ti ũsengyʼo kana kwina nĩ kĩlungu kya vata mũno kya ũthaithi wa wʼo, mũndũ ethĩwe eina e weka kana e kĩkundinĩ kya andũ ma Ngai. Ĩndĩ we nĩwendete kũkĩlya wasya ĩla ũkwina kĩkundinĩ? Kana nĩwĩwʼaa ũiemwa? Kwĩ kũndũ aũme maemawa nĩ kwina me andũnĩ. Thĩna ũsu nũtonya kũlika kĩkundinĩ kyonthe, na mũno mũno ethĩwa ala matongoesye mayendete kwina, kana makwatasya maũndũ angĩ ĩla andũ ala angĩ kĩkundinĩ maendeee kwina. (Sav. 30:12) Ethĩwa kwa wʼo nĩtwonaa kwina ta kĩlungu kya ũthaithi witũ, tũikaumaalaa kana kwĩthĩwa tũte vo saa sya kwina syavika. w17.11 3 ¶1-3

Ithyonthe nĩtwendaa kwĩkala tũuĩtye tũte na maũndũ maingĩ meũtũthĩnyʼa. Twĩwʼaa mũyo mũno nũndũ Yeova nũtũnengae “mũuo wa Ngai.” Mũuo ũsu nĩwʼo ũtũsũvĩaa tũkekala tũuĩtye ngoonĩ na tũteũthĩnwʼa nĩ mesilya mathũku. (Avi. 4:6, 7) O na ĩngĩ nũndũ nĩtweeyumisye tũmũthũkũme Yeova, nĩtũtanĩaa ‘mũuo na Ngai,’ kana kwa ndeto ingĩ, nĩtũtanĩaa ngwatanĩo nzeo nake. (Alo. 5:1) Ĩndĩ ĩvinda ya Ngai ya kũtũnenga mũuo wʼonthe ũla twendaa yĩinamba kũvika. Mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo tũtwĩe ve maũndũ maingĩ matũthĩnasya. Kwa ngelekanyʼo, andũ aingĩ me kĩthokoo na nĩ angʼendu. (2 Tim. 3:1-4) Kĩndũ kĩngĩ nĩ kana no nginya ithyĩ Aklĩsto tũmũkite Satani na tũileana na maũndũ ma ũvũngũ ala ũmanyĩasya. (2 Ako. 10:4, 5) Ĩndĩ ũndũ ũla mũnene vyũ ũtonya kũtũvata mũuo nĩ kũvĩngwa nĩ andũ ma mũsyĩ ala mate etĩkĩli. Amwe nĩmatonya kumanyʼa momanyĩsyo maitũ, makambĩĩa kwasya nĩtũkũaanyʼa mũsyĩ, kana makasya nĩmeũtũlũngya mũsyĩ twaendeea kwĩthĩwa twĩ Ngũsĩ. w17.10 12 ¶1-2

Ithyomo nĩsyĩkalaa iialyũka. Kwoou o nasyo ithyomo ila syatũmĩiwe nĩ ala maalyũlile Mbivilia syeekie oou. Nũndũ wa ũu, Mbivilia nĩtonya kwĩthĩwa yaeleekaa nesa yamina kũalyũlwa ya mbee oou, ĩndĩ no yĩkale ĩkesa kũeka kũeleeka. Kwasũanĩa Mbivilia ĩmwe yaalyũlilwe na Kĩsũngũ. Mbivilia ĩsu nĩ King James Version, na yaumĩthiwʼe ya mbee mwaka wa 1611. Yatwʼĩkie ĩmwe ya Mbivilia ila syĩsĩkĩe vyũ sya Kĩsũngũ na nĩyatethisye mũno kĩthyomo kya Kĩsũngũ nũndũ ala maneenaa kĩthyomo kĩu nĩmambĩĩe kũtũmĩaa ndeto imwe syatũmĩĩtwe Mbivilianĩ ĩsu ngewanĩ syoo sya kĩla mũthenya. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, Kĩsũngũ kĩla kyatũmĩiwe nĩ King James Version nĩkyesie kũvĩtwa nĩ ĩvinda. Na ũu nowʼo vethĩĩtwe vailyĩ na Mbivilia ila syaalyũlilwe tene na ithyomo ingĩ. We tyo ũtanaa kũmanya kana mĩvango nĩyĩkĩtwe nĩ kana Mbivilia ĩla ĩalyũlĩtwe na kĩthyomo kya matukũ aa ya New World Translation of the Holy Scriptures ĩkwatĩkane kwa ithyomo mbingĩ ũndũ vatonyeka? Mbivilia ĩsu yuyu nĩalyũlĩtwe yĩ nima kana yĩ nusu na ithyomo mbee wa 150, na kwoou andũ aingĩ ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ no mamĩkwate. Nũndũ ĩtũmĩĩte kĩthyomo kĩkũeleeka nesa, mũndũ aimĩsoma no ewʼe Ndeto ya Ngai ĩilika nesa ngoonĩ yake. w17.09 19 ¶5-6

Ve motwi ma vata amũika maĩle kwĩyĩkĩa nemo ene. No nginya methĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana meke motwi maseo makonetye atindanyʼa, kwĩtanĩthya, mwĩkalĩle, o na kũvatiswa. Na kĩtumi nũndũ kwĩka motwi maseo maũndũnĩ asu kwĩthĩawa ne kũleana na mĩvango ya Satani, ũla ũvũthasya Ngai na myolooto yake. Ũtwi ũmwe wa vata mũno amũika maĩle kwĩka ũkonetye kĩla mekwenda kwĩanĩsya thayũnĩ woo. Isionĩ imwe amũika nĩmathingʼĩĩawʼa masome mũno na maimantha mawĩa me mbesa. Na kwĩ kũndũ kũngĩ kũmũ ũkethĩa kĩla amũika masũanĩaa mũno nĩ ũndũ makesa kũtethya andũ moo ma mũsyĩ. Yeova ndalea kũathima amũika ala monanasya ũkũmbaũ kwa kwĩvangĩĩa mĩvango mĩseo ũthũkũminĩ wake, na kwia maũndũ ma Ũsumbĩ wake mbee thayũnĩ woo. Ndakaema kũmatetheesya mamanthĩe mĩsyĩ yoo. Timotheo, ũla watwĩe ĩvinda ya atũmwa, atũngĩanĩĩte kĩlĩko kyake ũthũkũminĩ wa Ngai. O naku no wĩke ũu.—Avi. 2:19-22. w17.09 29-30 ¶10-12

Mũklĩsto no ethĩwe na wĩtingʼo eethĩwa na mũvango mũseo wa kwĩmanyĩsya Mbivilia na eethĩwa na kĩthito kya kwĩka ũu. Ata? Mbivilia yĩ na ngewa syonanĩtye nesa ũseo wa kwĩthĩwa na wĩtingʼo, vamwe na kĩla kĩtonya kũkwata mũndũ eethĩwa ate na nguma ĩsu. Yeova aandĩkĩthisye ngewa isu Mbivilianĩ e na kĩtumi. (Alo. 15:4) Kwoou ve ũseo mũnene wa kũisoma, kũikunĩkĩla nesa, na kũivindĩĩsya. Tata kũvindĩĩsya ũndũ itonya kũũtethya we mwene na ũndũ itonya kũtethya mũsyĩ waku. Mũvoye Yeova aũtetheesye ũtũmĩe kĩla weemanyĩsya Ndetonĩ yake. Na wesa kwĩthĩa ve mavinda ũkosaa wĩtingʼo, ĩtĩkĩla kana wĩ na thĩna. Vathi ũu, voya ĩũlũ wa thĩna ũsu, na ũitata kwosa ĩtambya wĩke moalyũku. (Yak. 1:5) Weeka ũkunĩkĩli nesa mavukunĩ maitũ ndũema kũkwata ũvoo ũtonya kũũtetheesya vanene. w17.09 6 ¶15-16

“Mũndũ mweũ” nĩ ũla ‘ũmbĩtwe na mũvwʼano wa Ngai.’ (Aev. 4:24) Vai mũndũ ũtevwʼĩka mũndũ ũsu mweũ. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ Yeova oombie andũ na kĩtũtya kyake na kwoou no twĩthĩwe na nguma ta syake. (Mwa. 1:26, 27; Aev. 5:1) Vaulo amina kũtwĩkĩa vinya twĩvwʼĩke ũla mũndũ mweũ, nĩwawetie nguma ĩmwe yonanasya nesa vyũ kana nĩtwĩvwʼĩkĩte mũndũ mweũ. Aeleisye kana mũndũ wa ũko ũsu nde kyende. Aisye kana nthĩnĩ wa mũndũ ũsu nĩ vandũ “vatatonyeka kwĩthĩwa Mũkiliki kana Mũyuti, kwaĩkwa kana kũlea kwaĩkwa, ũla ũte na ũmanyi kana Mũsithiani, ngombo kana ũla ũte ngombo.” Nĩkĩ kĩkundinĩ vayaĩlĩte kũlika kĩvathũkanyʼo kya ngo, nthĩ, kana kĩlasi? Ũsũngĩo nĩ kana aatĩĩi ma wʼo ma Klĩsto maĩlĩte kwĩthĩwa ‘me ũmwe.’ (Ako. 3:11; Aka. 3:28) Twevwʼĩka mũndũ mweũ twĩthĩawa tũtonya kũnenga ndaĩa athaithi ala angĩ vamwe na ala mate Ngũsĩ, tũteũkũlya ũko woo kana kĩlasi kyoo.—Alo. 2:11. w17.08 22 ¶1; 23 ¶3-4

Yeova ndesa kũtwĩa twĩke ũndũ we ũteka. Kwoou ndesa kũtwĩa tũmĩĩsye ethĩwa we ndamba kũmĩĩsya. We nĩ ngelekanyʼo nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu. (2 Vet. 3:9) Kuma ĩla Satani wamũneeneie ũvũngũ mũũndanĩ wa Eteni, vathelete myaka ngili mbingĩ mũno Yeova omĩĩsye nginya ĩla ũwʼo ũkamanyĩka nesa vyũ. Yeova ‘eteele’ ĩvinda yĩla ĩsyĩtwa yake yĩkathewʼa vyũ. Ĩvinda yĩu yavika, onthe ala “mamweteelaa” makakwata moathimo tũtamba kũmasũanĩa. (Isa. 30:18) O nake Yesũ nĩwĩthĩĩtwe na wũmĩĩsyo. O na kau aĩ mũĩkĩĩku ĩvinda yonthe yĩla waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ, na nĩwasyokie ĩtunĩ aũngama mbee wa Yeova mwaka wa 33 nĩ kana aminĩĩe kũĩvĩa naĩ sitũ, yaĩ no nginya omĩĩsye mũvaka mwaka wa 1914 nĩ kana atwʼĩke Mũsumbĩ. (Meko 2:33-35; Aevl. 10:12, 13) Na eka ũu, no nginya Yesũ aendeee kũmĩĩsya mũvaka ĩla amaitha make makanangwa vyũ mũthyanĩ wa ũla Ũsumbĩki wa Myaka Ngili. (1 Ako. 15:25) Ĩndĩ tũi na nzika kana kũmĩĩsya kũu kũikethĩwa kwa mana. w17.08 7 ¶16-17

Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Susi aisye atĩĩ: “Twekalile vandũ va mwaka ta ũmwe ũu tũyĩwʼa kyeva kingĩ mũno ĩtina wa kũkwʼĩĩwa nĩ kĩmwana kitũ.” Nake Mũklĩsto ũngĩ aĩtye kana mũka akwie atataĩĩe na kuma vau eewʼaa ‘mwĩĩ wake ũyalya ũndũ ũtaĩ aelesya.’ Ũthũku nĩ kana ve andũ angĩ aingĩ matatalĩka makwatĩtwe nĩ kyeva ta kĩu. Aingĩ me kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto nĩmatonya kwĩthĩwa mataasũanĩa kana endwa moo nĩmesa kũkwʼa Ali–Maketoni ĩte mbiku. Wĩthĩwe wĩmũkwʼĩĩe kana nĩwĩsĩ mũndũ mũna mũkwʼĩĩe, nũtonya kwĩkũlya atĩĩ: ‘Ala me na kyeva matonya kũtetheewʼa ata momĩanĩsye na woo ngoonĩ syoo?’ Nũtonya kwĩthĩwa waaĩwʼa andũ mayasya thĩna ũthelaa na ĩvinda. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ atĩĩ: Woo wĩ ngoonĩ ya mũndũ nũtonya kũthela na ĩvinda vate ũndũ ũkwĩkwa? Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wakwʼĩĩwe nĩ mũũme aisye ũũ: “Nĩsĩte kwĩthĩa nĩ kavaa kwasya kana kĩla kĩtetheeasya mũndũ kũvoa nĩ ũndũ ũkũtũmĩa ĩvinda yĩla wĩ nayo.” O tondũ kĩtau kĩsaa ũvoa o kavola kyaiitwa nesa, kyeva kĩla kĩthĩawa ngoonĩ no kĩoleke ĩtina wa ĩvinda ethĩwa nĩkĩũthĩnĩkĩwa nesa. w17.07 12-13 ¶1-3

Nĩ mĩvango ta yĩva Yeova wendaa wĩke? Kwosana na ũndũ Ngai watũmbie, no nginya tũmũmanye na tũimũthũkũma twĩ aĩkĩĩku nĩ kana twĩkalae twĩ atanu. (Sav. 128:1; Mt. 5:3) Twĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na nyamũ nũndũ syo ianĩawa no kũya, kũnywʼa, na kũsyaana. Ngai endaa ũkwate ũtanu kwa kwĩvangĩĩa kwĩka maũndũ angĩ eka o asu nyamũ itanĩaa. Mũmbi waku nĩ “Ngai wa wendo,” “Ngai mũtanu,” ũla woombie mũndũ “na mũvwʼano wake.” (2 Ako. 13:11; 1 Tim. 1:11, NWT; Mwa. 1:27) Ũkekalaa wĩ mũtanu weethĩwa na nguma isu Ngai wĩthĩawa nasyo. Mbivilia yaĩtye: “Kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.” (Meko 20:35) Ve ĩvinda waaĩsa kwĩyonea ũwʼo wa ndeto isu? Ũu nĩwʼo andũ mombĩtwe. Kwoou Ngai endaa wĩvangĩĩe maũndũ mekwonanyʼa kana nũmwendete na nĩwendete andũ ala angĩ.—Mt. 22:36-39. w17.07 23 ¶3

Ngai ndavũthĩtye andũ, ĩndĩ nũmanengae ndaĩa. O na atũthĩnĩkĩaa kwĩ ũndũ ithyĩ ene twĩthĩnĩkĩaa. Yeova nĩwendete andũ make onthe me kĩkundi. Ĩndĩ mbeange wa vau nũsũanĩaa mũno ĩũlũ wa kĩla ũmwe wa athaithi make. Nĩ kana twone kĩu, kwasũanĩa myaka ĩla Yeova wookĩlasya asili na kũmanenga vinya wa kwovosya mbaĩ ya Isilaeli mokonĩ ma amaitha moo. Myakanĩ ĩsu nĩwoonie mũndũ mũka ũmwe ũtaĩ Mũisilaeli weetawa Luthi. Luthi nĩweeyumisye mũno nĩ kana atwʼĩke mũthaithi wa wʼo. Na kwoou Yeova nĩwamũathimie na mũũme na amũnenga mwana mũndũũme. Ĩndĩ Yeova ndaaeka kũmũathimĩla vau. Ĩla Luthi ũkathayũũkwʼa akeethĩa kaĩ Masia aumie nzyawanĩ ya mwana wake! O na kwasũanĩa mũyo ũla Luthi ũkewʼa ĩla ũkamanya kana ngewa yake yaandĩkiwe ĩvukunĩ yĩtĩtwe na ĩsyĩtwa yake na yĩkekĩwa Mbivilianĩ!—Lu. 4:13; Mt. 1:5, 16. w17.06 28-29 ¶8-9

Mwakanĩ wa 1970 mwana-a-asa wĩtawa Peter aĩ na myaka 19 na no ĩndĩ waĩ anambĩĩa kũthũkũma Mbetheli ya Britain. Mũthenya ũmwe aitavanyʼa nyũmba na nyũmba nĩwakomanie na mũndũ ũmwe waĩthĩtye kĩngʼee, ũla waĩ na myaka ta 50. Peter akũlilye mũndũ ũsu ethĩwa no ende kũelewa Mbivilia. Mũndũ ũsu ekalile ta wasengʼa na ĩndĩ amwĩa we aumĩte mũsyĩ wa atongoi ma Kĩyuti. Nĩvo ĩndĩ mũtongoi ũsu wakũlilye Peter ĩkũlyo nĩ kana amũtate. Amũkũlilye atĩĩ: “Yu kamwana kwandavye-ĩ, yo ĩvuku ya Ndanieli yaandĩkiwe na kĩthyomo kĩva?” Peter amũsũngĩie amwĩa: “Kĩlungu kĩmwe kya ĩvuku yĩu kyaandĩkiwe na Kĩalamu.” Peter aĩtye: “Mũtongoi ũsu asengʼie mũno eethĩa nĩneesĩ ũsũngĩo. Ĩndĩ ninyie nasengʼie ĩ ya mũno! Namanyangie ũsungĩo ata? Nenũka nasyaisye makaseti ma Mũsyaĩĩsya na ma Amkeni! ala maĩ manauma myeinĩ yĩ navu ĩtina, na neethĩa kĩlungu kyaeleetye kana ĩvuku ya Ndanieli yaandĩkiwe na Kĩalamu.” Ĩĩ nĩ wʼo, veva mũtheu no ũtũlilikanyʼe maũndũ ala tũsomete.—Luka 12: 11, 12; 21: 13-15. w17.06 13 ¶17

Thĩna ũmwe ũlikaa ĩla kĩveti kyeea mũũme, “Nĩwĩsĩ nĩ mũito?” O na kau no matane nũndũ yu nĩmamanya nĩmeteele mwana, mailea kũthĩnĩka masũanĩa mathĩna ala matonya kũlika kĩveti kĩkaambĩĩa kũthĩnwʼa nĩ ĩvu yĩu, kana ala matonya kũka mwana aminĩte kũsyawa. O na ĩngĩ, ngalama yĩthĩawa yongeleka kuma vu na kũendeea. Na eka ũu, mwana asyawa no nginya meke moalyũku. Kwa ngelekanyʼo, kĩveti nĩkĩtonya kũtũmĩa masaa ala maingĩ kĩisianyʼa na mwana. Nũndũ wa ũu, aũme aingĩ monaa ta maeka kwendwa moona kĩveti kĩkwatene na mwana mũno kũte mo. Twathi ngalĩko ya mũndũũme, wĩthĩaa yu e na wĩa mũitango wa kwĩanĩsya. Wĩa wake wingĩvaa nũndũ ethĩawa akwata mwana waĩlĩte kũewa na kũsũvĩwa. Ve thĩna ũngĩ wĩ kĩvathũkanyʼo ũlikaa mĩtwaanonĩ ĩmwe. Amwe nĩmendaa mũno kũkwata syana ĩndĩ ũyĩthĩa nĩvaemelile. Kĩveti kĩthĩnĩkaa mũno kyoona kĩtekũitava. w17.06 4 ¶1; 5 ¶5-6

Ithyĩ Aklĩsto nĩtwendete ũla wʼo. Vai vangĩ tũtonya kũkwata ũwʼo eka Ndetonĩ ya Ngai. Mũthenya ũmwe Yesũ aivoya Ĩthe wake amwĩie, “Ndeto yaku nĩyo wʼo.” (Yoa. 17:17) Kwoou nĩ kana twende ũla wʼo, no nginya tũkwate ũmanyi wa wʼo wa Ndeto ya Ngai. (Ako. 1:10) Ĩndĩ kũkwata ũmanyi ũsu kũitoetye. Kwasisya ũndũ mũandĩki wa Savuli ya 119 ũtũtetheesye kũelewa ũndũ mũndũ wendete ũla wʼo wĩthĩawa ailyĩ. (Sav. 119:97-100) We nĩwosaa ĩvinda sua yĩikaathũa ũkasũanĩa, kana ũkavindĩĩsya, Maandĩko ala wasoma? Twavindĩĩsya ĩũlũ wa ũndũ tũtethekaa nũndũ wa kũatĩĩa ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ nĩtwĩwʼaa twawenda mũnango. No tũtanĩe lĩu wĩ mũyo umĩte Mbivilianĩ ũla tũnengawe nĩ ũseũvyo wa Ngai. Twaũeka wĩkalange kaakaanĩ witũ kwa nzĩa ya ngelekanyʼo, tũkeethĩawa tũtonya kũlilikana “ndeto syĩ mũyo” sya ũla wʼo na tũkeethĩawa tũtonya kũitũmĩa ĩla tũũtetheesya angĩ.—Mũta. 12:10. w17.05 19-20 ¶11-12

Nĩtwaĩle kũtetheesya ala me na thĩna, methĩwe nĩ Ngũsĩ kana ti Ngũsĩ. (Luka 10:33-37) Nzĩa nzeo vyũ ya kwĩka ũu nĩ kũmatavya ũvoo mũseo. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi ũtetheesye andũ aingĩ makĩĩe kĩsionĩ kyoo aĩtye atĩĩ: “Wĩthĩawa wĩ ũseo kũweta tene kana twĩ Ngũsĩ sya Yeova na kĩeleelo kitũ kĩnene nĩ kũmatetheesya kĩ-veva, ti kũmanenga syĩndũ.” Asyokete akasya, “Tũkaema kwĩka ũu, amwe matũatĩĩa nũndũ meenda makwate syĩndũ.” Kwonyʼa “ekali ma ũeninĩ” wendo wa Kĩklĩsto nĩkũetae moathimo. (Sav. 146:9) Kwa ngelekanyʼo, mwĩĩtu-a-asa ũmwe aisye mũsyĩ wake nĩwalasimĩkie kuma nthĩ yoo ya Eritrea nũndũ wa mathĩna ala maendeee nthĩ ĩsu. We na syana inya katĩ wa ila waĩ nasyo maendie savalĩ ndaasa mũno yakuie mĩthenya nyanya na manoie mũno makĩlanĩlye weũnĩ maikaavika Sudan. Aĩtye atĩĩ: “Twavika ana-a-asa moosie [syana syakwa] ta andũ me ũko. Nĩmatũnengie lĩu, ngũa, ũkomo, o na mbesa sya kũĩva tikiti ĩla tũkwenda kũthi vandũ.” Aendeee kwasya: “Naaũ angĩ matonya kũthokya andũ matamesĩ mũsyĩ kwoo aĩ no kwĩthĩwa mathaithaa Ngai ũmwe? No Ngũsĩ sya Yeova vai angĩ!”—Yoa. 13:35. w17.05 7 ¶17, 19-20

Elivasi Mũtemani akũlilye Yovu atĩĩ: “Mũndũ nũtonya kũmũuna Ngai? Vate ndĩi ũla mũĩ nĩwĩunaa mwene. Nĩ ũndũ wa kwendeesya Mwene Vinya Wʼonthe, atĩ wĩ mũlũngalu? Kana nĩ ũtandĩthyo wake, atĩ nĩwĩanĩasya mĩendele yaku?” (Yovu 22:1-3) We waamantha ũsũngĩo wa makũlyo ta asu? Vai nzika kana ĩla Elivasi wakũlilye Yovu makũlyo asu, we eesĩ ũsũngĩo wamo nĩ aiee. O na ve mũnyanyae ũmwe wa Elivasi weetawa Mbilitati Mũsui waisye kana vai mũndũ wĩsa kwĩthĩwa e mũlũngalu kwa Ngai. (Yovu 25:4) Andũ asu mavangaa mekiakisya Yovu, ĩndĩ maisye atĩ o na tweekĩa kĩthito ata tũmũthũkũme Yeova twĩ aĩkĩĩku, we ndesa kwona ũu ta ũndũ. O na maisye atĩ tũi kavaa kwĩ lungulu kana kĩinyũ. (Yovu 4:19; 25:6) Yeova nĩwanenganie ũsũngĩo ĩla wakanisye Elivasi, Mbilitati, na Nzovali nũndũ wa kũneena ũvũngũ na ĩtina wa kũmakanyʼa aweta kana nũtanĩthĩtwʼe nĩ Yovu. O na amwĩtie, “mũthũkũmi wakwa.” (Yovu 42:7) Kwoou vate nzika, “mũndũ nũtonya kũmũuna Ngai.” w17.04 28 ¶1-2

Twĩkalĩte nthĩ ĩno yĩ nthũku kwa ĩvinda ĩasa nginya ũkesa kwĩthĩa ti ta tũũmanya mathĩna ala me kwʼo matũvinyĩĩe mũno wĩana ata. No ũndũ ũmwe na andũ matũĩte vakuvĩ na kĩsese kya ngalĩ ya mwaki kana vakuvĩ na ĩima ya mavuti. Ala me vakuvĩ na kĩsese kya ngalĩ ya mwaki mamanyĩie kelele wa ngalĩ isu nginya weethĩa o na maimanya ngalĩ ya mwaki ĩvĩtĩte. Namo ala me vakuvĩ na ĩima ya mavuti maimanyaa kana ĩima yĩu yĩ na mũuke wa syĩndũ mbou. Ĩndĩ ũkaelya kũmavetangĩa kĩsese kĩu kana ĩima yĩu, nĩwʼo mamanya mũio ũla manakuĩte ũndũ ũitavĩte! Ngai akatũetee kyaũ atũvetangĩa mathĩna ala matũnyamaĩtye ũmũnthĩ? Ĩandĩko ya ũmũnthĩ nĩyĩsũngĩĩte. We tyo wĩwʼaa ndeto isu iikũkiakisya? Kĩu nĩkyo Yeova ũkwathĩte. Kwoou o na mathĩna maũvinyĩĩa ata ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ, mwa tata ũndũ ũtonya ũsũvĩe ngwatanĩo yaku na Yeova Ngai na ũilũmanyʼa na ũseũvyo wake! Ndũkatate kũlwa nĩ wĩkwatyo ũla wĩ mbee waku, ĩndĩ ĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana wĩkwatyo ũsu ũkeanĩa. Ĩkalaa ũiũvindĩĩsya na ũitavya angĩ ĩũlũ wawʼo. (1 Tim. 4:15, 16; 1 Vet. 3:15) Weeka ũu, ndũkethĩwe na nzika kana nthĩ ĩno ĩivĩta ũkavonoka. Yavĩta, ũkatiwa ũtanĩe thayũ tene na tene! w17.04 13 ¶16-17

O na kau kĩu nĩ kĩndũ twĩsĩ nesa, thĩna ũlikaa ĩla ithyĩ ene twavĩtĩwʼa nĩ mwana-a-asa. Tũkesa kũvĩtĩwʼa, no twonanyʼe twĩ na woni ta wa Yeova ĩũlũ wa ũsili wa katĩ? Kwa ngelekanyʼo, we wĩka ata ũkewʼa mũtumĩa aneena ndeto ikwonanyʼa nĩ ta ve mbaĩ ĩmwe nzeo kwĩ ila ingĩ? We wĩka kũlulutĩka mũtumĩa akaelya kũneena ũndũ mũna atasũanĩĩte na aikũthatya kana aikũũmĩsya? Vandũ va kũsembea kwasya mwana-a-asa ũsu ndaĩlĩte kũendeea kwĩthĩwa mũtumĩa, we nĩwĩthĩwa na wũmĩĩsyo wĩsĩ kana Yesũ nũkũseũvya maũndũ nũndũ nĩwe mũtwe wa kĩkundi? Vandũ va kũsisya o mavĩtyo make, we no ũtate kũsũanĩa maũndũ maseo, ta myaka mingĩ ĩla mwana-a-asa ũsu wĩthĩĩtwe e mũĩkĩĩku? Mwana-a-asa ũsu ũkũvĩtĩsye akatwʼĩka nũkũendeea kwĩthĩwa e mũtumĩa kana o akatwʼĩka nũkwongelwa ianda ingĩ, we no ũtane vamwe nake? Weethĩwa na veva wa kũekea, ũkoonanyʼa kana wĩ na woni ta wa Yeova ĩũlũ wa ũsili wa katĩ.—Mt. 6:14, 15. w17.04 27 ¶18