Mwei wa 6

Wendo nĩwʼo ũtumaa Yeova atũlũnga, akatũnenga ũmanyi, na akatũmanyĩsya ũndũ tũtonya kũendeea kwĩkala wendonĩ wake na tũikinyĩla nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ. Ĩndĩ ve mavinda wĩthĩaa ũla ũkũnengwa ũkanyʼo aĩle kwosewa ĩtambya yĩngĩ eka o kũlũngwa kana kũtawa. Akethĩwa ekĩte naĩ ngito, nũtonya kũvenwa ianda ila wĩthĩawa nasyo kĩkundinĩ. Ĩndĩ o na maũndũ mathi ũu, kĩla twaĩle kũmanya nĩ kana ũkanyʼo ũsu wĩthĩawa ũyonanyʼa kana Ngai nũtwendete. Twĩasya ũu nĩkĩ? Kwa ngelekanyʼo, twasye mũndũ nĩwavenwa ianda ila eĩ nasyo. Kĩu no kĩmũtetheesye kwona vata wa kwongelanga kĩthito kyake kya kwĩmanyĩsya Mbivilia, kũvindĩĩsya kĩla ũkwĩmanyĩsya, na kũvoya, na kwa nzĩa ĩsu ailũlũmĩlya ngwatanĩo yake na Yeova. (Sav. 19:7) Ĩtina wa ĩvinda nũtonya kũtũngĩwa ianda syake. O na kũtenga mwĩki wa naĩ kwĩthĩawa kũyonanyʼa kana Yeova nũtwendete nũndũ nĩkũsũvĩaa kĩkundi kĩikanangĩke. (1 Ako. 5:6, 7, 11) Na nũndũ Ngai ethĩawa athimĩte nesa ũkanyʼo ũla ũkũnengane, nĩwĩthĩawa esĩ kana kũtenga mwĩki wa naĩ no kũmũtetheesye amanye ũito wa ĩvĩtyo yake na ayĩlila.—Meko 3:19. w18.03 24 ¶5-6

Mũnene ũsu wa yela ndeesĩ Maandĩko. Nũndũ wa ũu, nĩ kana akwate ũmanyi mũseo wa Maandĩko aĩ no nginya ambe kwĩmanyĩsya ũwʼo wa mũsingi ũla wĩ Mbivilianĩ, aelewe kĩla Ngai wendaa athũkũmi make meke, na aitwʼa vyũ kũatĩĩa momanyĩsyo ma Yesũ. Ĩndĩ kwa kavinda kanini nĩwamanyie ũwʼo wa mũsingi wa Maandĩko, na enda kĩla weemanyĩisye nginya atwʼa kũvatiswa. (Meko 16:25-33) Vai nzika kana amina kũvatiswa nĩwaendeeie kwĩmanyĩsya. Wĩ na ngewa ĩsu kĩlĩkonĩ, ũtonya kwĩka ata mwana waku akakwĩa nũkwenda kũvatiswa na wamũsisya nũkwona nũkwatĩtye nesa momanyĩsyo ma mũsingi, o na nĩwĩsĩ nesa vata wa ĩtambya ya kwĩyumya na kũvatiswa? Asyai Aklĩsto no metĩkĩlye mwana ta ũsu aneene na atumĩa ma kĩkundi nĩ kana masisye ethĩwa nĩwĩkĩte kĩla mũndũ waĩlĩte kwĩka nĩ kana avatiswe. O tondũ Aklĩsto ala angĩ avatise mekaa, mwana ũsu eendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa kĩeleelo kya Yeova myaka yake yonthe, o na kũvika tene na tene.—Alo. 11:33, 34. w18.03 10 ¶8-9

Tweekĩa kĩthito tũendeee kwĩyaka kĩ-veva, veva mũtheu ũkatũnengae vinya wa kũvĩndũa mosũanĩo maitũ. Veva ũsu ũkatũtetheeasya o kavola kwa kavola tũmanye ũndũ tũtonya kũsũanĩa ta Klĩsto. O na ĩngĩ veva ũsu ũkatũtetheesya kũveta vyũ mawendi mathũku ngoonĩ sitũ na tũyĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla Ngai wendete. Kwĩthĩwa na kĩsũanĩo ta kya Klĩsto kũkatũtetheeasya kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo ĩla twĩ wĩanĩ kana twĩ sukulu, kũkatumaa tũtũmĩa ũneeni mũseo, na twĩka motwi maseo kĩla mũthenya. Kwĩka motwi maseo kũkoonanasya kana nĩtũtatĩte mũno tũmũatĩĩe Klĩsto. Nũndũ twĩ andũ ma kĩ-veva, tũikwenda kĩndũ o na kĩmwe kĩse kwananga ngwatanĩo yitũ na Asa witũ wa ĩtunĩ. Kwoou twakomana na matatwa, kwĩthĩwa na woni ta wa Klĩsto kũkatũtetheeasya kũmasinda. Na tũtaneka ũtwi tũkambaa kwosa ĩvinda tũsũanĩe mũno makũlyo aa: ‘Nĩ myolooto yĩva ya Mbivilia ĩtonya kũndetheesya kwĩka ũtwi ũla waĩle? Keka nĩ Klĩsto eka ũtwi wĩva? Nĩ ũtwi wĩva ũtonya kũmũtanĩthya Yeova?’ w18.02 25 ¶12; 26 ¶14

Ĩvinda ya ũmwe wa aa-ũmae ma Noa weetawa Enoko, andũ maĩ matwʼĩkie athe vyũ. Ĩvinda yĩu andũ o na nĩmamũneeneaa Yeova ‘ndeto nyũmũ.’ (Yuta 14, 15) Na eka ũu, ũngʼendu waendeee kwongeleka. O na Mbivilia yaĩtye kana mĩthenyanĩ ya Noa, “nthĩ yausũĩte ũngʼendu.” Mĩthenyanĩ ĩsu alaĩka athũku meevwʼĩkie mĩĩ ya andũ, meetwaĩa aka, na masyaa syana ngʼendu syaĩ vinya mũno. (Mwa. 6:2-4, 11, 12) Ĩndĩ Noa aĩ kĩvathũkanyʼo vyũ. “Aĩ mũndũ . . . mwĩanĩu nzyawanĩ sya ĩvinda yake: Noa aendanasya na Ngai.” (Mwa. 6:9). Ĩandĩko yĩu yĩtũtetheesya kũmanya kyaũ ĩũlũ wa Noa? Mbee, ĩvinda yĩu andũ mathũkĩte ũu Ngai atanananga nthĩ na mbua, Noa ndaamũthũkũma Ngai o kwa myaka 70 kana 80 ĩla twĩkalaa ũmũnthĩ. Ekalile vakuvĩ myaka 600! (Mwa. 7:11) Kelĩ, ĩvinda yĩu kũyaĩ kĩkundi kya athaithi ma wʼo kyaĩ kĩmwĩkĩa vinya, o na veonekana ndaĩ na mwana-a-inyia kana mwĩĩtu-a-inyia waĩ amũkwata mbau. w18.02 4 ¶4-5

Andũ ala mendete mbesa methĩawa na wendi wasyo ĩvinda yonthe, na nũndũ mendaa o kũsyũmbanyʼa ũndũ vatonyeka, meyĩeteae “mawoo maingĩ.” (1 Tim. 6:9, 10; Mũta. 5:10) Vai mũndũ ũtethĩawa na vata wa mbesa. Mbesa nitũsũvĩaa maũndũnĩ amwe. (Mũta. 7:12) Ĩndĩ no twĩthĩwe na ũtanu wa wʼo ethĩwa tũkwataa o mbesa ianĩĩe mavata maitũ tũ? Ĩĩ, ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka! (Mũta. 5:12) Akuli mwana wa Yake aandĩkie: “Ndũkanenge ũkya kana ũthwii; ngathĩsya lĩu ũla ũmbĩanĩe.” Ti vinya kũelewa nĩkĩ ũtendaa kwĩthĩwa na ũkya mwingĩ. Aeleisye kana kĩla ũtendaa nĩ kwĩsa kũtatĩka oye nũndũ akeka ũu ethĩwa amũvũthya Ngai. Ĩndĩ nĩkĩ waisye ndakanengwe ũthwii? Aandĩkie atĩĩ: “Ndikese kũvũna vyũ, na ũkũkaĩa, na kwasya, Yeova nũũ?” (Nth. 30:8, 9) Yesũ aisye: “Kũi mũndũ ũtonya kũthũkũma mavwana elĩ: nũndũ akamũmena ũmwe, na akamwenda ũla ũngĩ; kana akalũmanʼya na ũmwe, na akamũvũthya ũla ũngĩ. Mũitonya kũthũkũma Ngai o na ũthwii.”—Mt. 6:24. w18.01 24 ¶9-11

Tũlũlũmĩlasya ngwatanĩo yitũ kwa kũekea angĩ kuma ngoonĩ. Twaekea ala matũvĩtĩsya, twĩthĩawa tũyonanyʼa nĩtũtũngaa mũvea twalilikana naĩ ila tũekeawa nũndũ wa nthembo ya Klĩsto. Kwasoma na ũivindĩĩsya ngelekanyʼo ĩla Yesũ wanenganie ĩandĩkonĩ ya Mathayo 18:23-34. Ĩkũlye-ĩ: ‘Nyie nĩnendaa kũatĩĩa kĩla Yesũ wamanyĩisye? Nĩnĩmomĩĩasya Aklĩsto ala angĩ na nĩnĩmaeleawa? Nĩnĩthĩawa nĩyũmbanĩtye kũekea ala mambĩtĩsya?’ Nĩ wʼo kana kĩla ĩvĩtyo yĩ ũito wayo, na ve ĩvĩtyo ĩna ũtonya kwĩkwa ũkethĩa ta mũndũ wĩĩwʼa ũiemwa vyũ nĩ kũekea ũla waũvĩtĩsya. Ĩndĩ ngelekanyʼo ĩsu ĩtũmanyĩasya kĩla Yeova wendaa twĩke. Yesũ endaa tũkwatye nesa kana Yeova ndesa kũtũekea ethĩwa tũiekeaa ana-a-asa maitũ ĩla ve na kĩtumi kĩseo kya kũmaekea. Vate nzika, ũsu nĩ ũndũ twaĩle kũũvindĩĩsya mũno. Kwoou nĩ kana tũsũvĩe na tũilũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ, twaĩlĩte kũekea angĩ o tondũ Yesũ watũmanyĩisye. w18.01 15 ¶12

O na kau Ndanieli nĩweesĩ aendeea kwĩka o ũndũ wĩkaa eĩlikya mũisyonĩ, ndaaĩtĩkĩla kwĩka kaũndũ katonya kũtuma andũ masũanĩa nĩ ta waeka kũmũthaitha Yeova. Nũndũ nĩwaendeeie kũlũmanyʼa na Yeova na aũngama na ũkũmbaũ, Yeova nĩweekie kyama amwovosya ndakoawe kĩkwʼũ kya thĩna. Ũsu waĩ ũathimo mũnene mũno! Ũtwi ũsu wa Ndanieli nĩwatumie andũ kuma isio syonthe Ũsumbĩnĩ wa Metia na Velisia makwata ũkũsĩ mũseo ĩũlũ wa Yeova. (Nda. 6:25-27) Tũtonya ata kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta Ndanieli? Kũsoma Ndeto ya Ngai kwĩ kwʼoka kũitoetye, ĩndĩ nĩtwaĩle ‘kũmĩmanya,’ kana kwa ndeto ingĩ, kũmĩelewa nesa. (Mt. 13:23) Twaelewa nesa myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ tũkamanyaa ũndũ Yeova wonaa maũndũ. Kwoou nĩtwaĩle kũvindĩĩsya maũndũ ala tũũsoma. Kĩndũ kĩngĩ kya vata nĩ kũvoya kĩla ĩvinda kuma ngoonĩ, na mũno mũno ĩla twakomana na matatwa. Twamũvoya Yeova twĩ na mũĩkĩĩo atũnenge ũĩ na vinya, ndakatũsonokya nongi.—Yak. 1:5. w18.02 10-11 ¶13-15

We Mũklĩsto wa mũika mũvatise, noũsame ũseo wa Yeova kwa kwĩyonea aiũnenga vinya wa kũneena na angĩ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo waku. No wĩyonee kĩu ĩla wĩ ũtavanyʼa, kana ĩla ũũtavanyʼa sukulu. Amwe nĩmaemawa nĩ kũneena na ala masomaa ĩmwe sukulu. No kwĩthĩwa ũtonya kũelewa nĩkĩ maemawa. Kwa ngelekanyʼo, ndwĩthĩawa wĩsĩ kana ala mũsomaa ĩmwe nĩmeũkwĩthukĩĩsya waneena namo. Na eka ũu, nĩ laisi kũneena na mwanake kana mwĩĩtu mũsomaa ĩmwe mwĩ elĩ kũte kũneena namo me aingĩ. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya? Mbee amba kũsũanĩa kĩla kĩkũĩkĩĩthasya kana maũndũ ala ũĩkĩĩaa nĩ ma wʼo. Tũmĩa nesa maũndũ ma kwĩmanyĩsya ala me kĩsesenĩ kya jw.org. Maũndũ asu maseũvĩtwʼe kwa nzĩa ĩtonya kũũtetheesya kũsũanĩa kĩla ũĩkĩĩaa, nĩkĩ ũkĩĩkĩĩaa, na ũndũ ũtonya kũelesya angĩ mũĩkĩĩo waku. Weethĩwa na itumi ndũmu sya kũĩkĩĩa maũndũ ala ũĩkĩĩaa na wekala wĩyũmbanĩtye, ũkeewʼaa ũyenda kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa ĩsyĩtwa ya Yeova.—Yel. 20:8, 9. w17.12 26 ¶12, 14-15

Syana syaku iitetheka kĩ-veva no kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ na kwĩmanyĩsya ngewa ila syĩ Mbivilianĩ. Timotheo ‘nĩwamanyie vyũ’ maũndũ ala wamanyĩĩtwʼe. Ndeto sya Kĩkiliki ila syaalyũlilwe ‘nĩwamanyie vyũ’ syonanasya “kũĩkĩĩthwʼa vyũ” kana “kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu na kwĩthĩwa na ũwʼo wa ũndũ mũna.” Timotheo nĩweesĩ Maandĩko ma Kĩevelania kuma e kaũkenge. Ĩndĩ aendeee kwĩana, maũndũ ala wamanyĩiwʼe nĩmatumie ethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana Yesũ nĩwe Masia. Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata syĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũsu wa Timotheo? Mbee ĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Mũĩkĩĩo ti kĩndũ mwana ũtonya kũkoma na akokĩla e nakyo; o na ti lasima mwana waku akethĩwa na mũĩkĩĩo aĩ no ũndũ we mũsyai nĩwamanyĩiwʼe na waĩkĩĩa. Mwana aĩlĩte ‘kũoasya maũndũ onthe’ e weka nĩ kana aĩkĩĩe vyũ ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ. (Alo. 12:1) Na we ta mũsyai wa mwana ũsu wĩ na kĩanda kya vata kya kũmũtetheesya, na mũno mũno ethĩwa e na makũlyo. w17.12 19 ¶3, 5-6

Matha aĩ mũmanyĩwʼa wa Yesũ, na eka ũu Yesũ nĩwamwendete. Ĩndĩ ĩvinda yĩmwe nĩwakwatiwe nĩ kyeva kingĩ mũno akwʼĩĩwa nĩ mwana-a-inyia, Lasalo. Ve vandũ waĩ akwata ũkiakisyo? Ĩĩ, na Yesũ nĩwamũĩkĩĩthisye ũu. Amwĩie atĩĩ: “Mwana-a-inyia waku akathayũũka.” (Yoa. 11:20-23) Matha nĩwaĩkĩĩe vyũ kana mwana-a-inyia akathayũũkwʼa ĩvinda yũkĩte. Ĩndĩ Yesũ nĩweekie kyama. Mũthenya ũsu nĩwʼo wathayũũkisye Lasalo. Nĩtwĩsĩ kana ũmũnthĩ Yesũ kana Ĩthe wake mayĩsa kũtwĩkĩa kyama ta kĩu. Ĩndĩ we nũĩkĩĩe vyũ o ta Matha kana mwendwa waku akathayũũkwʼa ĩvinda yũkĩte? Nũtonya kwĩthĩwa ũkwʼĩĩwe nĩ mũemeu kana mũkau, inyia waku, kana ĩthe waku, kana o ũsũu kana ũmau. O na no kwĩthĩwa ũkwʼĩĩwe nĩ mwana. Ndũlea kwĩthĩwa wĩwʼaa ũyenda mũno kũmũkumbatĩa, kũea ngewa nake, na kũtana vamwe nake. Ũndũ ũla wa kũtanĩthya nĩ kana twĩ na kĩtumi kĩseo kya kwasya o ta Matha: ‘Nĩnĩsĩ mwendwa wakwa akathayũũka.’ Ĩndĩ nũseo kĩla Mũklĩsto avindĩĩsye maũndũ ala matumaa tũĩkĩĩa kana wĩkwatyo ũsu nĩ wa wʼo. w17.12 3 ¶1-2

Yesũ nĩwendete Mĩao ya Mose. Kĩu kĩiũtũsengyʼa. Na kĩtumi nũndũ Mĩao ĩsu yaumĩte kwa Ũla Yesũ wonaa e wa vata mũno vyũ, nake nĩ Asa wake, Yeova. Ĩandĩko ya ũmũnthĩ nĩyathanie ũndũ Yesũ ũkethĩwa endete mĩao ya Ngai. Yesũ nĩwoonanisye na meko na ndeto syake kana Mĩao ya Ngai ndyaĩ yumwʼa kaũvavathĩ, nĩtethasya, na kyonthe kĩwetetwe Mĩaonĩ ĩsu kĩyaĩ kĩlea kwĩanĩa. (Mt. 5:17-19) Kwoou wĩona Yesũ ta weewʼaa woo wĩana ata oona aandĩki na Avalisi maitũmĩa naĩ Mĩao ya Ĩthe? Andũ asu maatĩanĩaa mũno na tũmaũndũ tũla tũnini vyũ twa mĩao ĩsu, na nĩkyo kĩtumi Yesũ waisye, “Nĩmumasya kĩlungu kya ĩkũmi kya mindi na anisi na kumini.” Thĩna wa kwĩka ũu waĩ va? Yesũ asyokie amea: “Na mũitia mũtekĩte maũndũ ala manene ma ĩla mĩao, ũsili wa katĩ, na tei, na mũĩkĩĩo.” (Mt. 23:23) Yesũ aĩ kĩvathũkanyʼo na andũ asu moonaa me alũngalu kwĩ ala angĩ nũndũ we nĩwakwatĩtye kĩeleelo kya Mĩao ĩsu kyaĩ kĩva na nĩwaeleawa kĩla kamwe ka Mĩao ĩsu kamanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Ngai. w17.11 13 ¶1-2

Andũ amwe matonya kũtwĩa atĩĩ: “Twoombiwe tũtanĩe thayũ. Kwoou nĩkĩ andũ meũvatwa kũmanyana kĩ-mwĩĩ nza wa mũtwaano?” Nĩ mavĩtyo kwasya kana Mũklĩsto nĩwaĩle kwĩtĩkĩlana na yĩsilya ya kũmanyana kĩ-mwĩĩ nza wa mũtwaano. Nĩkĩ? Nũndũ Ndeto ya Ngai nĩleete ũlaalai. (1 Ath. 4:4-8) Yeova nĩwaĩle kũtwĩkĩĩa mĩao nũndũ nĩwe watũmbie. Na nũndũ nĩwe wambĩĩisye mũtwaano, vai angĩ wĩtĩkĩlĩtye mamanyane kĩ-mwĩĩ eka o mũndũũme na mũndũ mũka matwaana. Ngai atũnengae mĩao nũndũ nũtwendete. Mĩao ĩsu nĩtũtethasya. Mĩsyĩ ĩla ĩatĩĩaa mĩao ĩsu yĩkalaa yendanĩte, ĩnenganĩte ndaĩa, na yĩ nzũvĩĩku. Ngai ndetĩkĩlanaa na andũ matũlaa mĩao yake na ngũlũ. (Aevl. 13:4) Ndeto ya Ngai nĩtũmanyĩĩtye kwĩvathana na ũlaalai. Nzĩa ĩmwe nzeo mũno ya kwĩka ũu nĩ kwĩsũvĩa tũikasisye syĩndũ itaĩle. (Mt. 5:28, 29) Kwoou Mũklĩsto ndaĩle kũsisya mavisa ma ũlaalai kana kwĩthukĩĩsya mbathi syĩ na ndeto mbathe.—Aev. 5:3-5. w17.11 22 ¶9-10

Athaithi aĩkĩĩku ma Yeova nĩmethĩĩtwe maimũkumya na mbathi kwa ĩvinda ĩasa. Nũseo kũmanya kana ĩla Aisilaeli ma tene mamũthũkũmaa Yeova me aĩkĩĩku nĩmoonaa kwina kwĩ kwa vata mũno ũthaithinĩ woo. Kwa ngelekanyʼo, ĩla Mũsumbĩ Ndaviti wavangĩthasya ũndũ ũthaithi ũkatwaĩĩawʼa ĩkalũnĩ, nĩwavangie Alivai 4,000 mamũtaĩae Ngai na mbathi. Alivai 288 katĩ wa asu “mamanyĩiwe kũmwinĩa Yeova, o onthe ala maĩ na ũtũĩka.” (1 Mav. 23:5; 25:7) Na ĩndĩ ĩla ĩkalũ yavathawa kwondũ wa kũmũthaithĩa Yeova, vaĩ na kĩlungu kya vata mũno kya kwina. Mbivilia ĩtwĩĩte atĩĩ: “Kweethĩwa, yĩla ala avuvi ma masoo na aini maĩ ta ũmwe, maumye wasya ũmwe wĩwʼĩke ũitaĩa na kũmũtũngĩa Yeova mũvea; na yĩla mookĩlilye wasya woo vamwe na masoo na tũmasaya na syĩndũ sya kũinga, na kũtaĩa Yeova, . . . ũtheu mũtisu wa Yeova wausũĩte nyũmba ya Ngai.” No nginya ũndũ ũsu wĩthĩwe walũlũmĩilye mũno mũĩkĩĩo wa ala maĩ vo!—2 Mav. 5:13, 14; 7:6. w17.11 4 ¶4-5

Yesũ nĩweesĩ kana ti andũ onthe maketĩkĩla momanyĩsyo make, na kana aatĩĩi make nĩmaaĩle kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ kana maendeee kũmũatĩĩa o na mavĩngwa. Kĩeleelo kya Yesũ kĩyaĩ kũaanyʼa andũ, kyaĩ kũtavya andũ ũwʼo ũla umĩte kwa Ngai. (Yoa. 18:37) O na vailyĩ oou, amanyĩwʼa make nĩmaaĩle kũmanya kana kũlũmanyʼa na momanyĩsyo ma Klĩsto kũyesaa kwĩthĩwa kwĩ laisi andũ amwe ma mũsyĩ kana ala me ndũũ namo malea ũwʼo. Kuma tene aatĩĩi ma Klĩsto methĩĩtwe mayũmĩĩsya kũvũthwʼa kana o na kũvathwa nĩ andũ moo ma mũsyĩ nĩ kana matonye kũmwendeesya. Ĩndĩ makwatĩte moathimo maingĩ mũno kwĩ kĩla matonya kwĩthĩwa matiĩte. (Mko. 10:29, 30) Tũiekaa kwenda andũ maitũ ma mũsyĩ aĩ nũndũ nĩmeũtũsiĩĩa tũimũthaitha Yeova, ĩndĩ nĩtwaĩle kũmanya kana Ngai na Klĩsto nĩmo twaĩle kũmenda mbeange. (Mt. 10:37) O na ĩngĩ nĩtwaĩle kũlilikana kana Satani nĩwĩsĩ nĩtwendete mũno andũ ma mũsyĩ, na kwoou endaa kũtũvĩngĩĩsa tũlũmanyʼe namo kwĩ Yeova. w17.10 13 ¶3-6

Woni ũsu wĩtũmanyĩsya kana Yeova ndatonya kũmĩĩsya ũthũku o na ũmwe katĩ wa andũ make. Oona ũndũ ũthũku aũsiĩĩaa na ayosa ĩtambya mĩtũkĩ mũno aũvete. (1 Ako. 5:13) Tũi na nzika na kĩu nũndũ ũla mũlaĩka oosie ĩla ngunĩko ya ĩvulũ na mĩtũkĩ akunĩka ĩngĩ kĩla kĩkavũ. Vate nzika, woni ũsu nĩweekĩie vinya Aisilaeli ala matwĩe ĩvindanĩ ya Nzekalia nũndũ wamaĩkĩĩthisye kana Yeova ndaketĩkĩla ũthaithi wake ũvukwʼe! Ĩndĩ woni ũsu nĩwalilikanilye Ayuti kana maĩ na kĩanda kya kũtata ũndũ matonya maikavukye ũthaithi wa wʼo. Ũthũku ndwĩsa kwĩtĩkĩlwʼa ũlike na ũitũa katĩ wa andũ ma Yeova. Ũseũvyo wa Ngai nĩ mũtheu na Ngai witũ wĩ wendo atũsũvĩaa twĩ vau, na kwoou twĩ na kĩanda kya kũtata ũndũ tũtonya tũwĩkalye wĩ mũtheu. Ithyĩ nĩtwĩthĩawa na wendi wa kwĩkalya ũseũvyo wa Yeova wĩ mũtheu? Ũthũku o na wĩva ndwĩsa kũekwa katĩ wa andũ ma Yeova. w17.10 24 ¶14-15; 25 ¶17-18

Mavuku ma mbee 39 ma Mbivilia maandĩkiwe nĩ Aisilaeli, kana Ayuti. Asu nĩmo maĩ ma mbee ‘kũnengwa motũmani ma Ngai.’ (Alo. 3:1, 2, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Ĩndĩ kũvika myakanĩ ya 200 Klĩsto ate mũsyae, Ayuti aingĩ mayaeleawa Kĩevelania. Nĩkĩ? Nũndũ ĩvindanĩ yĩu Ũsumbĩ wa Ũkiliki ũtongoewʼe nĩ Alexander Ũla Mũnene nĩwavalũkĩtye nthĩ mbingĩ na ũkaisumbĩka. (Nda. 8:5-7, 20, 21) Na kwoou kĩthyomo kya Kĩkiliki nĩkyanyaĩĩkie nthĩ ila syasumbĩkiwe nĩ Ũkiliki na andũ aingĩ mambĩĩa kũkĩtũmĩa. O na Ayuti ala maĩ isionĩ isu nĩmakĩtũngie ta kyo kĩthyomo kyoo. O ũndũ myaka yavĩtie nowʼo Ayuti aingĩ meethĩiwe matatonya kũelewa nesa Maandĩko ma Kĩevelania nũndũ kĩthyomo kĩu kyaendeee kũla. Mesie kũunwa nĩ kyaũ? Myakanĩ ya 100 na kĩndũ Klĩsto ate mũsyae, Maandĩko ala maandĩkĩtwe na Kĩevelania nĩmaminie kũalyũlwa na Kĩkiliki. Maandĩko asu maalyũlilwe na Kĩkiliki na makwatanwʼa nĩmo mesie kwĩtwa Septuagint. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvuku ya mbee yĩ na Maandĩko onthe ma Kĩevelania me maalyũle. w17.09 20 ¶7-9

Mũnene waku wĩanĩ nũtonya kwĩthĩwa atindĩaa ũkũkũlya ũthũkũme ĩ ya wĩoo ĩtina wa wĩa kana wikendi naku no kwĩthĩwa ĩvinda yĩu wĩthĩawa ũyĩvangĩĩe ũthaithi wa mũsyĩ, ũtavanyʼa, na kũthi maũmbanonĩ. No nginya wĩthĩwe na ũkũmbaũ ũleane na maũndũ ta asu nĩ kana wĩthĩwe ngelekanyʼo nzeo kwa syana syaku. O na ĩngĩ, nĩtwonanasya twĩ na ũkũmbaũ ĩla twatetheesya syana sitũ syĩvangĩĩe maũndũ mana ũthũkũminĩ wa Yeova na iimeanĩsya. Kwa ngelekanyʼo, asyai amwe nĩmatonya kwĩthĩwa mewʼaa vinya kũthangaasya syana syoo syose ũvainia, ithamĩĩe kũndũ kwĩ vata mũnene wa atavanyʼa, ikathũkũme Mbetheli, kana o myakonĩ ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ. Asyai asu nĩmatonya kwĩthĩwa makĩaa mayona syana syoo ta itakatonya kũmasũvĩa kana kwĩsũvĩa syo mbene syeana. Ĩndĩ asyai oĩ nĩmonanasya ũkũmbaũ kwa kũĩkĩĩa kana Yeova ndalea kwĩanĩsya mawatho make. (Sav. 37:25) Na ĩndĩ nzĩa ĩngĩ ya kwonanyʼa kana wĩ na ũkũmbaũ na nũmwĩkwatĩtye Yeova nĩ kũtetheesya mwana waku aĩkĩĩe mawatho ma Yeova.—2 Tim. 3:14, 15. w17.09 30 ¶14-15

Ũtonya kũtetheesya ata syana syaku syĩthĩwe na wĩtingʼo? Asyai nĩmesĩ kana syana iisyaawa na nguma ĩsu. Na asyai nĩmaĩle kwĩthĩwa me ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu o tondũ mekaa maũndũnĩ aangĩ. (Aev. 6:4) Kwoou wesa kwona syana syaku ite na wĩtingʼo maũndũnĩ mana, ĩkũlye kana we mwene nĩ ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Ndũkone kĩthito kyaku kya kũtavanasya kĩla ĩvinda, kũthi maũmbano ũte kũtĩĩa, na kwĩthĩwa na ũthaithi wa mũsyĩ kĩla kyumwa ta kĩtatethya syana syaku. Na ĩla ve kĩtumi kĩseo, ndũkaemawe nĩ kũvata syana syaku maũndũ amwe ikwenda! O nake Yeova nĩweekĩĩie Atamu na Eva mĩvaka. Amekĩĩie mĩvaka ĩsu nĩ kana ĩmatetheesye mamanye kana nĩmaĩle kũmwĩnyivĩsya. Kwoou o namo asyai meekĩĩa syana syoo mĩvaka na meethĩwa me ngelekanyʼo nzeo, syana isu nimanyaa kũmenyivĩsya na kĩu nĩkĩitetheeasya syĩthĩwe na wĩtingʼo. Katĩ wa maũndũ ala ma vata vyũ mwaĩle kũmanyĩsya syana syenyu, ũmwe nĩ kwĩthĩwa na wendi wa kwĩnyivĩsya ũkũmũ wa Ngai na ũngĩ nĩ kũnenga ndaĩa myolooto yake.—Nth. 1:5, 7, 8. w17.09 7 ¶17

Twĩendeea kũkomana na matatwa nginya ĩla nthĩ ĩno ya Satani yĩvetwa. Aingĩ maitũ nĩtwaĩawa nĩ wĩa tũthũkũma, nĩtũwaaa mowau manene, tũkathĩnwʼa, tũkakwatwa nĩ mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ, tũkasya malĩ nũndũ wa ingʼendilĩ, kana tũkakwatwa nĩ mathĩna o angĩ me kĩvathũkanyʼo. Ĩndĩ nĩ kana tũtethanyʼe mathĩnanĩ asu, no nginya twĩwʼĩanĩe ĩnee kuma ngoonĩ. Ĩnee yĩu nĩyo yĩkatumaa twĩka ala angĩ maũndũ mekwonanyʼa kana nĩtũũmewʼĩa tei. (Aev. 4:32) Nguma isu ilĩ sya mũndũ mweũ ikatũtetheeasya twĩyĩelekanyʼe na Ngai na tũikiakisya ala angĩ. (2 Ako. 1:3, 4) Tũtonya kwĩka ata tũkonanyʼa kana nĩtũkwĩwʼĩa tei mũnango ala maumĩte nthĩ ingĩ kana ala me na mathĩna kĩkundinĩ kitũ? Ũndũ ũla mũseo nĩ kũtuma ndũũ namo na kũmatetheesya mone kana nĩ ma vata kĩkundinĩ. (1 Ako. 12:22) O na ĩngĩ, Ngũsĩ mbingĩ nĩsyĩwʼĩaa ĩnee ala mathamĩĩe nthĩ yoo, na nũndũ wa ũu nitataa mũno kwĩmanyĩsya kĩthyomo kyoo. (1 Ako. 9:23) Moathimo ala Ngũsĩ isu ikwatĩte nĩ maingĩ mũno. w17.08 23-24 ¶7-9

No nginya kĩla ũmwe witũ atwʼe kũmĩĩsya. Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? Voya Ngai aũnenge veva mũtheu. Lilikana kana wũmĩĩsyo nĩ kĩlungu kĩmwe kya ũsyao wa veva. (Aev. 3:16; 6:18; 1 Ath. 5:17-19) Mwĩkaĩle Yeova aũtetheesye ũmĩĩsye ũteũnoa. O na ĩngĩ, nũũlilikana nĩ kyaũ kyatetheeisye Avalaamu, Yosevu, na Ndaviti momĩĩsye meteelete Yeova eanĩsye mawatho make? Moomĩĩsye nũndũ nĩmamũĩkĩĩe Yeova na nĩmamwĩkwatĩtye. Mayatindaa masũanĩĩte mathĩna moo kana kĩla mo mewʼaa mayenda. Twavindĩĩsya moathimo ala makwatie nũndũ wa wũmĩĩsyo woo, tũkakwata vinya wa kũmĩĩsya. Kwoou o na kũtwʼĩka nĩtũkwatawa nĩ mathĩna na matatwa, nĩtũtwʼĩte kwĩthĩwa na “wĩkwatyo.” Nĩ wʼo kana mavinda amwe no twasye: “Ame Yeova, ngaĩa ĩvinda yĩana ata?” (Ava. 1:2) Ĩndĩ nũndũ Ngai nũtũtethetye na veva wake mũtheu, kĩla ũmwe witũ nũtwʼĩte kũweta ndeto o ta sya Yelemia ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. w17.08 7 ¶18-20

Yesũ e mũnini ndaema kwĩthĩwa athaũkaa na aketanĩthya. Ndeto ya Ngai yaĩtye ve “ĩvinda ya kũtheka . . . na ĩvinda ya kũsunga.” (Mũta. 3:4) O vamwe na ũu, Yesũ nĩweemanyĩasya Maandĩko na kĩu nĩkyatumie ethĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. E na myaka 12, nĩweesĩ Maandĩko nesa nginya ala amanyĩsya ma ĩkalũnĩ ‘masengʼa nũndũ wa ũmanyi wake na mosũngĩo make.’ (Luka 2:42, 46, 47) Ĩla Yesũ wesie kũtwʼĩka mũndũ mũima nĩwekalaa e mũtanu. Ũtanu wake waumanaa na kyaũ? Nĩweesĩ kĩla Ngai wendaa eke na ũndũ ũmwe waĩ ‘kũtavya ngya ũvoo mũseo,’ na kũtavanyʼa ‘kũsalukwʼa kwa ililinda.’ (Luka 4:18) Kwĩka kwenda kwa Ngai nĩkwatumie Yesũ ekala e mũtanu. Nĩwatanĩaa kũmanyĩsya andũ ĩũlũ wa Asa wake wa ĩtunĩ. (Luka 10:21) Ĩvinda yĩmwe nĩwakomanie na mũndũ mũka ũmwe na amũmanyĩsya ĩũlũ wa ũthaithi wa wʼo. Amina kũmũmanyĩsya atavisye amanyĩwʼa make ũũ: “Lĩu wakwa nĩ kwĩka kwenda kwa ũla wandũmie, na kũminũkĩlya wĩa wake.” (Yoa. 4:31-34) Yesũ ekalaa e mũtanu nũndũ nĩwendete Ngai na andũ ala angĩ. Na kĩu no kĩtume o naku wĩthĩwa na ũtanu. w17.07 23 ¶4-5

Tei wa Yeova nĩwoonekie nesa kwĩsĩla Mwana wake, Yesũ. Ũndũ ũsu woonekie nesa vyũ ndetonĩ ila Yesũ waneenaa na maũndũnĩ ala weekaa e kũũ nthĩ. (Yoa. 5:19) Yesũ atũmiwe oke kũkiakisya ala “me na ngoo ndũlĩku” na “onthe ala mametaa.” (Isa. 61:1, 2; Luka 4:17-21) Kwoou nĩweesĩkĩe ta mũndũ wĩ tei mwingĩ, mũndũ waeleawa ĩla angĩ meũthĩna na waĩ na wendi mwingĩ ngoonĩ wa kũmavetea thĩna woo. (Aevl. 2:17) Maandĩko matũĩkĩĩthĩtye kana “Yesũ Klĩsto no ũndũ ũmwe ĩoo na ũmũnthĩ, ĩĩ, o na kũvika tene na tene.” (Aevl. 13:8) Na nũndũ e “Mũnene wa thayũ” nũeleawa nesa ũndũ mũndũ wĩ na kyeva wĩwʼaa, “nũtonya kũmatetheesya ala matatawa.” (Meko 3:15; Aevl. 2:10, 18) Kwoou kũvika o na ũmũnthĩ Klĩsto nũthĩnĩkaa oona angĩ me na thĩna, nũeleawa kyeva kĩla me nakyo, na nũmanengae ũtethyo “ĩvinda ya vata.”—Aevl. 4:15, 16. w17.07 13 ¶6-7; 14 ¶10

Satani na andũ ma nthĩ yake mekalaa maimantha ũndũ matonya kũtwĩka tũkaeka kwona ũthwii wa kĩ-veva ũla Yeova ũtũnengete wĩ wa vata, kana tũkaeka kũwenda. Vai mũndũ ũtavalũkwʼa nĩ Satani. Nĩ laisi mũno tũkakengeka twathwa wĩa mũseo, kana twambĩĩa kũsũanĩa ũndũ tũtonya kwambata kĩlasi, kana o twambĩĩa kwĩyonanyʼa nũndũ wa malĩ ĩla twĩ nayo. Mũtũmwa Yoana atũlilikanĩtye kana nthĩ ĩno nĩnĩũvĩta na wendi wayo. (1 Yoa. 2:15-17) Kwoou no nginya twĩkĩe kĩthito nĩ kana tũikaeke kwenda ũthwii witũ wa kĩ-veva na kwona wĩ wa vata. Ĩkalaa wĩyũmbanĩtye kũtia kyonthe kĩla kĩtonya kũtuma ũeka kwenda Ũsumbĩ wa Ngai na ngoo yonthe. Endeea kũtavanyʼa na kĩthito na ndũkaaĩse kũsũanĩa ũthũkũmi witũ ta ũte wa vata. Endeea kwĩmanyĩsya ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai na kĩthito. Weeka ũu, ũkeethĩawa ũyũmbanyʼa “ũthwii . . . ĩtunĩ . . . vala kĩngʼei kĩtathengeaa, o na lungulu ũtananga.”—Luka 12:33. w17.06 13 ¶19-20

Yeova ndasumbĩkaa na kĩthũi na ndavinyĩĩaa ala ũsumbĩkĩte. Ũsumbĩki wake nũnengae andũ ũthasyo na nũmatetheeasya makekala na ũtanu. (2 Ako. 3:17) Ndaviti aisye ũũ ĩũlũ wa Ngai: “Ndaĩa na ũnene syĩ mbee wake: vinya na ũtanu syĩ vala ũĩ.” (1 Mav. 16:7, 27) O na mũandĩki ũngĩ wa Savuli weetawa Ethani aandĩkie ũũ: “Kũathimwa nĩ andũ ala mesĩ wasya wa ũtanu: Nĩmaendaa kyeninĩ kya ũthyũ waku, we Yeova. Nĩmatanaa syĩtwanĩ yaku mũthenya wʼonthe; na nĩmanenevawʼa ũlũngalunĩ waku.” (Sav. 89:15, 16) Kũvindĩĩsya mavinda maingĩ ĩũlũ wa ũseo wa Yeova nĩkũtũtetheeasya kũĩkĩĩa vyũ kana ũsumbĩki wake nĩwʼo mũseo. Na nengĩ nĩ va vangĩ ve kavaa eka kwa Yeova? Nũndũ Yeova nĩwe watũmbie na nũtwendete, nĩwĩsĩ kĩla kĩtonya ũtũnenga ũtanu wa wʼo na nĩwosaa ĩtambya nĩ kana atwĩanĩĩsye vata ũsu. Mĩao yonthe ũtũnengete nĩ kwondũ wa ũseo witũ, na twamĩatĩĩa tũkwataa ũtanu mwingĩ mũno. Tũilea kũkwata ũtanu ũsu o na ethĩwa no nginya twambe kwĩyĩima maũndũ amwe nĩ kana tũmĩatĩĩe.—Isa. 48:17. w17.06 29 ¶10-11

Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa nthĩ ya England waĩ na mea maingĩ ma kũkwata mwana. Ĩndĩ wendi ũsu ndwaaĩsa kwĩanĩwʼa nũndũ ekalile nginya avikya ĩla myaka mũndũ mũka ũtesa kũsyaa. Aasya kana myaka ĩsu yavika, eewie akwʼa ngoo vyũ nũndũ amanyie vau wavika ndakesa kũsyaa ate o e nthĩ nzaũ. Kwoou e na mũũme nĩmatwie kwosa mwana kũla kũnenganawe syana. Ĩndĩ o na mekĩte ũu easya: “Kĩu kĩyaambetea kyeva. Nĩneesĩ kana mwana wa kũnengwa ti ũndũ ũmwe na mwana nĩsyaĩe.” Mbivilia nĩwetete kana mũndũ mũka Mũklĩsto “akatangĩĩwa” nũndũ wa ‘kũsyaa syana.’ (1 Tim. 2:15) Ĩla ĩkwasya kũtangĩĩwa, ndĩkwasya kana kũsyaa syana kana kũea no kũtetheesye mũndũ ekwata thayũ ũtathela. Yĩweta kana ĩla mũndũ mũka wĩ na syana sya kũea, vamwe na mawĩa angĩ ma vau mũsyĩ, kĩu no kĩmũtetheesye ndakese ũkwatwa nĩ mũtuo wa kũsukana kana kwĩlikya maũndũnĩ meene.—1 Tim. 5:13. w17.06 5-6 ¶6-8

We Eliu endaa kwonanyʼa kĩthito kitũ kya kũmũthũkũma Ngai nĩ kya mana? Aiee. Endaa kwasya kana Yeova ndethĩawa ekwetye ũthaithi witũ. Yeova nĩwĩtoetye. Vai ũndũ twĩka tũkatwʼĩka nĩtwamũthusya kana nĩtwamwongelanga ũkũmũ. Kĩvathũkanyʼo na ũu, ũ Ngai nĩwe ũtwaĩlasya, akatũnenga inengo, na vinya wa kwĩka maũndũ, na nĩwonaa ũndũ tũũitũmĩa. Ĩla tweeka athũkũmi ala angĩ ma Yeova maũndũ maseo, Yeova atalaa asu ta maũndũ twamwĩka e we mwene. Ĩandĩko ya Nthimo 19:17 yaĩtye atĩĩ: “Ũla wĩwʼĩaa ngya tei akovethasya Yeova, na wĩko wake mũseo akamũĩva ĩngĩ.” Yo ĩandĩko yĩu yĩenda kũtwĩa kana Yeova nĩwonaa kaũseo konthe kala ngya yeekwa? Kana no twasye ĩla ithyĩ andũ tweeka angĩ ũndũ mũseo, we Mũmbi wa nthĩ yonthe osaa ũsu ta ũndũ twamũkovethya, na waĩlĩte kũtũĩva kwa kũtwĩka ũseo kana kũtũathima? Ũsũngĩo nĩ ĩĩ, na Mwana wa Ngai nĩwaĩkĩĩthisye kĩu.—Luka 14:13, 14. w17.04 29 ¶3-4

Eka o kũsoma Mbivilia na mavuku maitũ, nĩ kyaũ kĩngĩ kĩtonya kũtũtetheesya twende mũno ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ? Kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kũtũtetheesya nĩ kũthi maũmbanonĩ ma kĩkundi tũteũtĩĩa. Kĩla kyumwa maũmbanonĩ asu nĩtwĩmanyĩasya Mbivilia tũtũmĩĩte ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya. Ĩsu nĩ nzĩa ĩmwe nene ĩtũmĩawa kũtũmanyĩsya. Ĩndĩ nĩ kana tũelewe nesa ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya yĩla yĩũsomwa kĩkundinĩ, nĩtwaĩle kwĩthĩwa tũyĩseũvĩtye nesa. Nzĩa ĩmwe nzeo ya kũseũvya nĩ kũsoma maandĩko onthe ala manenganĩtwe. Matukũ aa no tumye ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya kĩsesenĩ kya jw.org, kana tũkayĩsoma nthĩnĩ wa JW Library na ithyomo mbingĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Ve mĩthemba ya ĩkaseti yĩu tũtonya kumya Indanetinĩ ũkethĩa ĩla tũũyĩsoma tũitũmĩa syĩndũ ta simũ, nĩ laisi mũno kũsisya maandĩko ala manenganĩtwe nthĩnĩ wa kĩla ĩsomo. Ĩndĩ o na twĩthĩwe twĩsoma mũthemba wĩva wa ĩkaseti yĩu, kũsoma maandĩko ala manenganĩtwe na kũmavindĩĩsya kũkatumaa twenda ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ mũnango. w17.05 20 ¶14

Twamina kũvatiswa nĩtwaĩle kũendeea kwĩanĩsya wĩvĩto witũ kwa kũmũthũkũma Ngai twĩ aĩkĩĩku. Vai ũndũ tũtonya kwĩka tũkasyokoka wĩvĩto ũla twamwĩvĩtĩie Ngai. Mũndũ akanowʼa nĩ kũmũthũkũma Yeova kana akaemwa nĩ kwĩkala kwosana na kwenda kwake, ndesa kwasya atĩ ndaaĩyumya ũndũ vaĩle, ayonanyʼa atĩ ti ta waĩle kũtalwa ta mũvatise. Ĩla wavatisiwe woonanisye ũtheinĩ kana nĩwĩyumĩtye na ngoo yonthe ũmũthũkũmae Ngai. Kwoou ndwĩ ũndũ ũtonya kwĩlingya ũkeka naĩ ngito na ũitwʼĩka ndwĩumya ũtalo kwa Yeova na kĩkundinĩ. Mwa ndũkaaĩse kũtwʼĩka mũthenya o na ũmwe “nũtiĩte wendo waku wa mbee”! Vandũ va ũu, eka Yesũ eĩthĩwa atonya kwasya ũũ ĩũlũ waku: “Nĩnĩsĩ mawĩa maku, na wendo waku na mũĩkĩĩo na ũthũkũmi na wũmĩĩsyo, na kana mawĩa maku ma mũminũkĩlyo nĩmathonokete ala ma mbee.” (Ũvu. 2:4, 19) Ekai tũendeee kwĩkala kwosana na wĩvĩto witũ tũteũleela nĩ kana tũmũtanĩthasye Yeova mavinda onthe. w17.04 6-7 ¶12-13

Avalaamu akũlilye atĩĩ: “Mũsili wa nthĩ yonthe ndakeka ũlũngalu?” (Mwa. 18:25) Aikũlya ĩkũlyo yĩu aĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova nũkũsilĩla ndũa ya Sotomo na Ngomola ũndũ vaĩlĩte vyũ. Avalaamu aĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova ndesa “kũaa alũngalu vamwe na ala athũku.” Nĩweesĩ kana yĩsilya ta yĩu yaĩ “kũasa” na mosũanĩo ma Yeova. Avalaamu ndaĩ na nzika na kĩu nĩkwĩthĩwa vai ũngĩ mũlũngalu vyũ na wĩ ũsili wa katĩ ta Yeova. O na nthĩnĩ wa Maandĩko ma Kĩevelania, mavinda maingĩ ndeto ĩla ialyũlĩtwe “ũsili wa katĩ” na ĩla ĩalyũlĩtwe “ũlũngalu” ikothaa kũatĩanĩa. Kwa ũkuvĩ, vala ve sila wa katĩ no nginya vethĩwe ũlũngalu. Kwoou nũndũ Yeova nĩwe mũlũngalu vyũ, ĩvinda yonthe asilaa katĩ. O na ĩngĩ, Ndeto yake yaĩtye kana “nĩwendete ũlũngalu na ũsili wa katĩ.”—Sav. 33:5. w17.04 18 ¶1-2

Asyai, ngelekanyʼo yenyu nĩ ya vata mũno ethĩwa nĩmũkwenda syana syenyu ikinyĩle nzĩanĩ ya thayũ. Syana syenyu syoona ‘mũyamba kũmantha Ũsumbĩ,’ ikeemanyĩsya kũmwĩkwatasya Yeova eanĩasye mavata masyo ma kĩla mũthenya. (Mt. 6:33, 34) Kwoou mũikasembanyʼe na malĩ. Mũiketĩkĩle syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ imũvate kwĩka maũndũ ma kĩ-veva. Ĩvathanei na makoani. Ĩkĩai kĩthito mũmwendeesye Yeova kwa kwĩmanthĩa “ũthwii ĩtunĩ” vandũ va kũmantha “ndaĩa ya andũ.” (Mko. 10:21, 22; Yoa. 12:43) Mũikakwatane mũno nginya mwaĩwe nĩ mwanya wa kwĩthĩwa na syana syenyu. Ekai imanye kana kĩla kĩtonya kũmũtanĩthya nĩ kĩthito kyasyo kya kũmwendeesya Yeova mbee, ĩndĩ ti ndaĩa ya andũ kana malĩ ĩla itonya kwĩmanthĩa kana ikamũmanthĩa. Andũ aingĩ masũanĩaa kana syana nĩsyo syaĩle kũmantha malĩ nĩ kana ithũmũsye asyai. Mũklĩsto ndaĩle kwĩthĩwa na woni ta ũsu o na vanini. Nũseo mũkalilikana kana “syana ityaĩlwe nĩ kũmbanĩsya asyai, ĩndĩ asyai nĩmaĩlwe nĩ kũmbanĩsya syana.”—2 Ako. 12:14. w17.05 8-9 ¶3-4