Mwei wa 9

Wĩa ũmwe wa mwanya vyũ asyai Aklĩsto manengetwe nĩ wa kũea mwana woo “na mosilĩlo na motao ma Mwĩaĩi.” (Sav. 127:3) Syana ila isyaawa nĩ asyai Aklĩsto ũmũnthĩ syĩ kĩvathũkanyʼo na ila syasyaawa mbaĩnĩ ya Isilaeli. Mwana ũla wasyawa mbaĩnĩ ĩsu atalawa nĩ Yeova ta ũminĩte kwĩyumya amũthũkũme, ĩndĩ ũu ti wʼo ũtalaa syana sya Aklĩsto. Na ĩngĩ, syana iisyaawa syendete Ngai kana syendete ũwʼo. Kuma mũthenya ũla asyai makwata mwana, maĩlĩte kwĩthĩwa na kĩeleelo kya kũmũtwʼĩkĩthya mũmanyĩwʼa. Ũu nĩ kwasya maĩlĩte kũmũtetheesya eĩsa kwĩyumya amũthũkũme Yeova na aivatiswa. Na nengĩ, ve ũndũ ũngĩ wa vata kwĩ ũsu? Vaiĩ, nũndũ mũndũ eeyumya, avatiswa, na aendeea kũmũthũkũma Ngai e mũĩkĩĩku, nowʼo ũtonya kwĩsa kwĩkĩwa ũvano wa kũvonoka ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene. (Mt. 24:13.) Inywʼĩ asyai, mũikanoe nĩ kwĩkĩa kĩthito mũtetheesye syana syenyu syĩyumye itwʼĩke athũkũmi ma Yeova na iivatiswa, nũndũ kĩu kĩkatuma mwĩkala mwĩ eanĩe na mwĩ atanu. w18.03 12 ¶16-17

Onthe ala manengetwe ũkũmũ wa kũnengane ũkanyʼo, mũsyĩ kana kĩkundinĩ, matũmĩĩte Maandĩko monanasya nĩ oĩ maatĩĩa ngelekanyʼo ya Klĩsto. O na kĩu kyonanasya kana mo ene nĩmekwenda kũlũngwa nĩ Ngai na Mwana wake. Ethĩwa tũkeetĩkĩlaa ũkanyʼo ũla twanewa nĩ Yeova na tũyĩkaa o take na Yesũ ĩla tũkumya ũkanyʼo, tũkakwataa moathimo maingĩ mũno matatalĩka. Kwa ngelekanyʼo, kwĩka ũu kũkatumaa mĩsyĩ yitũ na ikundi sitũ syĩkala na mũuo. O na ĩngĩ, kĩu nĩkĩtumaa mũndũ amanya kana nĩwendetwe mũno, nĩwonekaa e wa vata, na ayĩkala esĩ e ũsũvĩonĩ. No ta twĩthĩawa tũisama ũndũ maũndũ makethĩwa mailyĩ ĩvinda yũkĩte. (Sav. 72:7) Kwoou tũyĩthĩwa tũyongela mautĩĩo tũkasya kana ĩla Yeova watũkanyʼa ethĩawa aitũmanyĩsya ũndũ tũkekala na mũuo tene na tene, tũilyĩ ta andũ ma mũsyĩ ũmwe twĩ ũsũvĩonĩ wake. (Isa. 11:9) Tweethĩwa na woni ũsu ĩla twanengwa ũkanyʼo, tũkatũngaa mũvea nũndũ tũkalilikanaa kana Ngai atũkanasya nũndũ nũtwendete mũno. w18.03 26 ¶15; 27 ¶17, 19

Ala mavatisiwe nĩ Yoana moonanasya kana nĩmeelilĩte nũndũ wa kũlea kwĩanĩsya Mĩao ya Mose. (Mt. 3:1-6) Ĩndĩ ve mũndũ ũmwe wa vata vyũ Yoana wavatisie, na ndaamũvatisa aĩ nũndũ nĩweekĩte naĩ na akelila. Mũndũ ũsu aĩ ũla Mwana wa Ngai ũtaĩ na naĩ o na ĩmwe. Kĩu kyaĩ kĩanda kya mwanya mũno Yoana wakwatie. (Mt. 3:13-17) Nũndũ Yesũ ndaĩ na naĩ, ndaĩ na vata wa kwĩlila. (1 Vet. 2:22) Avatisiwe onanyʼe kana nĩweeyumĩtye eke kwenda kwa Ngai. (Aevl. 10:7) Ĩla Yesũ watavanasya kũũ nthĩ, o namo amanyĩwʼa make nĩmavatisie andũ. (Yoa. 3:22; 4:1, 2) O ta ala mavatisawa nĩ Yoana, ala mavatisiwe nĩ amanyĩwʼa ma Yesũ meekie ũu nĩ kana monanyʼe kana nĩmeelilĩte nũndũ wa kũlea kwĩanĩsya Mĩao ya Mose. Ĩndĩ ĩtina wa kĩkwʼũ kya Yesũ na ũthayũũkyo wake, ala mendaa kũtwʼĩka amanyĩwʼa make mambĩĩe kũvatiswa nũndũ wa kĩtumi kĩngĩ eka kĩu. w18.03 5 ¶6-7

Mũndũ wa “mwĩkalĩle wa veva” ethĩawa ailyĩ ata? Kĩvathũkanyʼo na mũndũ wa kĩ-mwĩĩ, mũndũ wa kĩ-veva athĩnĩkĩaa mũno ũndũ ũilenyʼe na Ngai. Andũ ma kĩ-veva nĩmatataa mũno ‘kwĩyĩelekanyʼa na Ngai.’ (Aev. 5:1) Ũu nĩ kwasya kana nĩmatataa mũno masũanĩe ta Yeova, na mayona maũndũ ũndũ ũmonaa. Methĩawa na ngwatanĩo nzeo mũno nake. Kĩvathũkanyʼo na andũ ma kĩ-mwĩĩ, matataa mũno maatĩĩe myolooto ya Yeova maũndũnĩ onthe. (Sav. 119:33; 143:10) Mũndũ wa kĩ-veva nĩwĩkĩaa kĩthito onanyʼe kana e na “ũsyao wa Veva” vandũ va kũtinda asũanĩĩte mawĩa ma mwĩĩ. (Aka. 5:22, 23) Nĩ kana ũelewe nesa ũndũ mũndũ wa kĩ-veva wĩthĩawa ailyĩ, sũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Mũndũ wendete mũno maũndũ ma viasala no etwe mũndũ wa viasala. O ta ũu, ũla wendete mũno maũndũ ma kĩ-veva kana ma ũthaithi etawa mũndũ wa kĩ-veva. w18.02 19 ¶3, 6

Ndanieli aĩ ũmwe watavĩtwe akatwawa Mbaviloni. Andũ ma ndũa ĩsu mathaithaa mĩvwʼanano na mendete mũno maũndũ ma ũwe. O na ĩngĩ Ambaviloni nĩmavũthĩtye Ayuti na nĩmaneenaa na kĩvũthya ĩũlũ woo na ĩũlũ wa Ngai woo, Yeova. (Sav. 137:1, 3) Wĩona Ayuti ala maĩ aĩkĩĩku ta Ndanieli ta maũmĩiwʼe ata nĩ ũndũ ũsu? Nĩvaumĩlile thĩna ũkonetye lĩu nũndũ Ndanieli nĩwatwʼĩte vyũ kana “ndakevukya na kĩla kya ũya kĩseo kya mũsumbĩ.” (Nda. 1:5-8, 14-17) Ndanieli nũtonya kwĩthĩwa aĩ na thĩna ũngĩ ũtaĩ ũtheinĩ mũno. Aĩ na ũtonyi ũtaĩ na andũ aingĩ ũla watumie anengwa ianda syĩ mwanya. (Nda. 1:19, 20) Ĩndĩ vandũ va kwĩthĩwa e ngũlũ na atethukĩĩsya woni wa angĩ, aĩ mũuu na aĩ na wĩnyivyo, na kĩla ĩvinda amũtaĩaa Yeova nũndũ wa ũtonyi ũla wamũnengete. (Nda. 2:30) Kwasũanĩa we! O na kau Ndanieli aĩ o mũnini, Yeova nĩwamũtalile vamwe na Noa na Yovu ta ngelekanyʼo nzeo sya andũ alũngalu. (Esek. 14:14) We Ngai amũtalaa ta mũlũngalu ate na kĩtumi kĩseo? Aiee! Nĩtwĩsĩ ũu ti wʼo nũndũ Ndanieli ekalile e mũĩkĩĩku thayũnĩ wake wʼonthe. w18.02 5 ¶11-12

Yesũ ndaaĩyĩima vyũ motanu ma nthĩ. Kwa ngelekanyʼo, mũthenya ũmwe nĩwathokiwʼe mbokanĩ ya “mũtwaano” na mũthenya ũngĩ athokwʼa ‘mbokanĩ nene.’ (Yoa. 2:1-10) E mũtwaanonĩ ũsu nĩweekie kyama avĩndũa kĩwʼũ kyatwʼĩka mbinyu nũndũ yaĩ ĩnathela. Ĩndĩ Yesũ ndaaeka motanu ma nthĩ mamũsumbĩke. Yeova nĩwe waĩ wa vata vyũ thayũnĩ wake na nĩweeyumasya ateũnoa atetheesye andũ. O na nĩweeyumisye kwa ngenda omĩĩsye kũkwʼa kĩkwʼũ kĩ woo e mũtĩnĩ wa mathĩna nĩ kana ovosye aingĩ. Yesũ eeie ala mendaa kũmũatĩĩa atĩĩ: “Mwĩ aathime inywʼĩ yĩla andũ meũmũkava, na kũmũthĩnʼya na kũmũneenea kĩla ũndũ ũthũku wa ũvũngũ, kwondũ wakwa. Tanai, na ĩthĩwai na mũyo mũnene: nĩkwĩthĩwa ĩtuvi yenyu nĩ ĩnene ĩtunĩ.” (Mt. 5:11, 12) Ethĩwa kwa wʼo nĩtũmwendete Ngai, tũkeethĩawa twĩ metho twĩvathane na maũndũ ala twĩsĩ kana maimwendeeasya, o na vamwe na ala tũũya nzika kana no ametĩkĩle.—Mt. 22:37, 38. w18.01 26 ¶16-18

Tũmũnengae Yeova nũndũ nĩtũmwendete na nĩtwendaa kũmũtũngĩa mũvea. Twasũanĩa maũndũ ala Yeova ũtwĩkĩte twĩwʼaa ngoo sitũ syakiitwa mũno. Mũsumbĩ Ndaviti awetie kana kyonthe kĩla twĩ nakyo kyumaa kwa Yeova na kyonthe kĩla tũtonya kũmũnenga no kĩla ũtũnengete. (1 Mav. 29:11-14) Kũnengane nĩ kũseo. O na kau nĩtwĩwʼaa mũyo twanewa, tũunĩkaa mũno ĩla twanengane na ũlau. Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwana wathooea asyai mũthĩnzĩo atũmĩĩte o tũsilingi tũla mamũnengae. We wĩona asyai asu ta mewʼa ata? Kana kwasũanĩa ĩũlũ wa mwanake kana mwĩĩtu ũtonya kwĩthĩwa aendeee kũkũna ũvainia e mũsyĩ, na aitwʼa kũtetheesya asyai make na mbesa sya kũũngamĩa ngalama imwe sya vau mũsyĩ. O na kau no kwĩthĩwa asyai ma syana isu mateeĩkwatĩtye syana isu syĩke ũu, mayamba kũlea mĩthĩnzĩo yasyo nũndũ ĩla mwana weeka ũu ethĩawa ayonanyʼa nũkũtũnga mũvea nũndũ wa moseo ala mũsyai ũmwĩkĩte. O ta ũu, Yeova nĩwĩsĩ kana kũmũnenga syĩndũ sitũ sya vata nĩkũtũunaa. w18.01 18 ¶4, 6

Nĩ kana ũtetheesye syana syaku, ndũkeanĩwe no kũitavya kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku. Wĩka nesa ũkaitetheesya kũsũanĩa makũlyo ta: ‘Nĩkĩ Mbivilia ĩtũvatĩte maũndũ amwe tũtonya kwona ta maseo? Na nĩ kyaũ kĩndĩkĩĩthasya kana naatĩĩa myolooto ya Mbivilia ndiema kwaĩla?’ (Isa. 48:17, 18) O na ĩngĩ ethĩwa mwana nĩwakwĩa kana eenda kũvatiswa, mũtetheesye avindĩĩsye ĩkũlyo yĩĩ: Ewʼaa ata asũanĩa maũndũ ala waĩlĩte kwĩanĩsya atwʼĩka Mũklĩsto? O na nũseo akekũlya kwosa ĩtambya yĩu kwĩ ũseo mwaũ? No nginya evate maũndũ ta meva? Nĩ kwa nzĩa yĩva moseo ala mũndũ ũkwataa methĩawa me maingĩ kwĩ maũndũ ala wĩvataa? (Mko. 10:29, 30) Makũlyo asu makonetye maũndũ mũndũ ũtonya kũkomana namo amina kũvatiswa. Kwoou ve vata mũnene wa kũsũanĩa makũlyo ta asu atanamba kũvatiswa. Nĩ laisi syana ikethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu syatetheewʼa ivindĩĩsye mũno maũndũ asu. Syaĩlĩte kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu ĩũlũ wa kyaũ? Syaĩlĩte kũĩkĩĩa vyũ kana ĩvinda yonthe kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia nĩkwʼo kũkatumaa iendeea nesa. w17.12 21 ¶14-15

Aingĩ menyu, inywʼĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa endwa, nĩmũthĩnawʼa mũno nĩ mowau. Angĩ namo nĩmasũvĩaa andũ akũũ ma mũsyĩ o na kũtwʼĩka mo ene ti mo me na myaka mĩnini. Na ve angĩ mangʼangʼanaa mũno kũmanthĩa mĩsyĩ yoo, na ti atĩ methĩawa masembanĩtye na syĩndũ ite sya lasima, ĩndĩ no mavata ala mataema kwĩanĩwʼa. Kũthũkya ũvoo nĩtwĩsĩ kana aingĩ maithĩnawʼa no ũndũ ũmwe katĩ wa asu twaweta, ĩndĩ makũnĩtwe nĩ onthe savalĩ ũmwe! Yeova nũsianasya na syĩndũ ite thayũ ila woombie. Ethĩwa nĩwĩkaa ũu, we wĩona ta ũkwonaa ata we ũmũthũkũmaa nũndũ nũmwendete na ti kwĩthĩwa ndwĩ na wĩkwa? (Sav. 19:1, 3, 14) Ĩthe witũ wĩ wendo nũkwĩsĩ nesa vyũ. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “O na nzwʼĩĩ syonthe sya mĩtwe yenyu nĩ ndale.” (Mt. 10:30) Nake mũandĩki wa Savuli atũĩkĩĩthĩtye ũũ: “Yeova nĩwe wĩsĩ mĩthenya ya ala eanĩu,” kana kwa ndeto ingĩ, nĩwĩsĩ mathĩna ala makomanaa namo. (Sav. 37:18) Vate nzika, nĩwonaa mathĩna ala maũkwataa, na nũtonya kũũnenga vinya nĩ kana ũmĩĩsye thĩna o na wĩva. w18.01 7 ¶1; 8 ¶4

Kyama kĩla Vetelo weekie kya kũthayũũkya Tavitha kyaĩ kĩnene nũndũ nĩkyatumie “aingĩ mamwĩtĩkĩla Mwĩaĩi.” Andũ asu maĩ matonya kumya ũkũsĩ mũseo ĩũlũ wa Mwĩaĩi, na mũno ĩũlũ wa ũtonyi wa Yeova wa kũthayũũkya. (Meko 9:36-42) Ve angĩ makũsĩĩe kyama kĩngĩ kya ũthayũũkyo. Ĩvinda yĩmwe mũtũmwa Vaulo nĩwaendie kĩsionĩ kya Teloa kĩla ũmũnthĩ kĩ ngalĩko ya ĩũlũ ya Turkey welekele ũthũĩlonĩ wa syũa. E kũu nĩweekĩie ũmbano ngolovanĩ ĩũlũ na aumya ũvoo nginya ũtukũ katĩ. Mwanake ũmwe weetawa Eutikusi ekalĩte ndĩlĩsyanĩ ethukĩĩsye. Ĩndĩ ambĩĩsya kwombosya na avalũka kuma ngolova ya katatũ nginya nthĩ. Nĩvatonyeka Luka, ũla waĩ ndakĩtalĩ, akethĩwa no we waĩ wa mbee kũvika vala vaĩ Eutikusi. Amũsisya nĩwaĩkĩĩthisye kana ndeekĩte o kũũmĩa ĩndĩ nĩ wʼo aĩ mũkwʼũ. Vaulo atheeie vala ve mwĩĩ wa Eutikusi na aũvalũkĩla na aũkumbatĩa na ĩndĩ asya: “Thayũ wake wĩ o nthĩnĩ wake.” Wĩona ala makũsĩĩie kyama kĩu ta meewie makiitwa ngoo ata? Nũndũ nĩmeesĩ nesa vyũ mwanake ũsu aĩ anakwʼa na yu nĩwathayũũkwʼa, no nginya kĩu kĩthĩwe kyatumie “makiakiwʼa ũndũ ũtee ũnini.”—Meko 20:7-12. w17.12 5 ¶10-11

We mũndũ nũmanyĩte ũndũ ũtonya kũmina mathĩna ala methĩĩtwe maimũthĩnyʼa kwa ĩvinda ĩasa? Andũ mayaaosa ĩsomo makaekana na kaũ. Mĩthemba ĩmwe ya ũtũli wa mĩao yĩthĩĩtwe ĩyongeleka mĩtũkĩ mũno. Twĩasya ũu nũndũ ũmũnthĩ andũ nĩmekaa maũndũ mathũku matũmĩĩte syĩndũ ta kombiũta kana Indaneti, nĩmaũmĩasya andũ ma mũsyĩ, na angĩ makatwʼĩka imaamai nthũku. Na andũ nĩmakusaa mũno nũndũ wa mowau mathũku. Maũndũ ma viasala na ma siasa ala me kwʼo maũngamĩwe nĩ andũ meyendete mo ene. Nĩ ũndũ wĩ ũtheinĩ vyũ kana andũ ta asu maimina kaũ, ũtũli wa mĩao, mowau, na ũkya. No Ũsumbĩ wa Ngai ũtonya kwĩka ũu. Kwasũanĩa kĩla Yeova ũkeka andũ. Makaũ: Ũsumbĩ wa Ngai ũkaveta maũndũ ala maetae kaũ na maemie ta kwĩyenda, ũlũsani, kũkumya nthĩ, ndĩni sya ũvũngũ, na ũ Satani mwene. (Sav. 46:9) Ũtũli wa mĩao: Ũsumbĩ wa Ngai nũvĩtũkĩte silikalĩ ila ingĩ syonthe nũndũ ũmanyĩasya andũ milioni mbingĩ ũndũ matonya kwendana, na ũndũ kĩla ũmwe ũtonya kũĩkĩĩa ũla ũngĩ. (Isa. 11:9) Mowau: Yeova akaathima andũ make methĩwe mate na thĩna o na ũmwe wa mwĩĩ. (Isa. 35:5, 6) Ũkya: Yeova akaũvetanga na aiathima andũ make kĩ-veva na kĩ-mwĩĩ.—Sav. 72:12, 13. w17.11 24 ¶14-16

Kĩtumi kĩmwe kĩnene kyatumie Yeova atavya Aisilaeli nĩmanyuve ndũa sya kwĩvitha nĩ kana endaa kũmasũvĩa maiketĩkye nthakame ya mũndũ ũte ĩvĩtyo. Yeova nĩwendete thayũ, na nũmenete “moko ala metĩkasya nthakame ĩte ĩvĩtyo.” (Nth. 6:16, 17) Ngai nĩ mũtheu na asilaa katĩ, kwoou ndaĩ alalya akatwʼĩka ndanona mũndũ wooawa, o na ethĩwa ũla wamũaa ndeevangĩte kwĩka ũu. Aandĩki na Avalisi maĩ kĩvathũkanyʼo na Yeova nũndũ mo mayoonaa thayũ wa angĩ ta kĩndũ. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Yesũ ameie: “Nĩmwoosie ũvungũo wa ũmanyi: Inywʼĩ ene mũiaavota, na ala mavotaa asu nĩmwamasiĩĩaa.” (Luka 11:52) Kwoou maaĩlĩte kũvingũĩa andũ Ndeto ya Ngai nĩ kana mamĩelewe na maimatetheesya makinyĩle nzĩanĩ ya thayũ ũtathela. Ĩndĩ vandũ va ũu, maaĩtye andũ makamatwaa vaasa na ũla “Mũnene wa thayũ,” Yesũ, na makatuma makinyĩla nzĩanĩ ĩla ĩkatuma manangwa tene na tene. (Meko 3:15) Aandĩki na Avalisi maĩ mĩtũlyo na mayendete andũ ala angĩ na kwoou mayamakawʼa nĩ thayũ woo kana kwenda kũmanya ũndũ maendeee. Asu kote andũ maĩ angʼendu na mataĩ tei o na vanini! w17.11 15 ¶9-10

Ĩla twambĩĩe kwĩmanyĩsya na Ngũsĩ sya Yeova oou, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũtaatavya andũ maitũ ma mũsyĩ. Ĩndĩ o ũndũ mũĩkĩĩo witũ waendeeie kũlũlũmĩla nĩtwavikie vandũ tweethĩa no tũmatavasya kĩla twĩmanyĩĩtye. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũete thĩna katĩ waku na andũ ma mũsyĩ. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailyĩ, tata ũmaelewe andũ maku ma mũsyĩ ala mate etĩkĩli. O na kau nĩtũtonya kwĩthĩwa tũyĩwʼa mũyo mũno nũndũ wa ũwʼo ũla twĩmanyĩisye Mbivilianĩ, andũ amwe maitũ ma mũsyĩ nĩmatonya kwona ta twĩkie kũkengwa kana ta tũlikile ndĩninĩ nthũku na ĩsaanĩtye. No mambĩĩe kwona ta twambĩĩe kũmamena nũndũ tũiũtanĩa sikũkũ namo ta tene. O na no mone twĩkĩte kwaa mana. Nĩtwaĩle kũtata kũmaelewa kwa kwĩkũlya nĩkĩ me na woni mũna ĩũlũ witũ, na nĩtwaĩle kũmethukĩĩsya nesa tũmanye nĩ kyaũ kĩũtuma mona twĩkie ũtwi ũtaĩle. (Nth. 20:5) Mũtũmwa Vaulo nĩwatataa kũelewa “andũ onthe” nĩ kana amatavye ũvoo mũseo. O naitũ tũkeka ũu no tũtetheke mũno.—1 Ako. 9:19-23. w17.10 15 ¶11-12

Nĩtũtonya kwĩthĩwa tũkĩaa nũndũ tũyĩsĩ ũndũ tũtonya kwina nesa. Ĩndĩ ve maũndũ mana ma vata matonya kũtũtetheesya tũkaina nesanga. Nĩ kana umye wasya nesa ĩla ũkwina, nĩwaĩle kũkusya nzeve nesa. O tondũ taa wa sitima ũtaumya kyeni kũte mwaki, nowʼo wasya waku ũtesa kuma ĩla ũũneena kana ũkwina ethĩwa ndũũkusya nzeve ĩanĩtye. Waĩle kwina na wasya ũkwĩwʼĩka o ta ũla umasya ĩla ũũneena kana o na wĩ ĩũlangũ kwĩ ũsu. O na wasisya nthĩnĩ wa maandĩko amwe ala maneeneete kwina mbathi sya kũmũtaĩa Yeova, nĩwĩthĩaa mĩsoa ĩkwĩkĩa vinya athaithi ma Yeova ‘maine na wasya.’ (Sav. 81:1) Tata kwĩka ũndũ ũũ: Nyuva wathi ũmwe wendete mũno ĩvukunĩ yitũ ya mbathi. Wamina kwĩka ũu, soma ndeto sya wathi ũsu na wasya mũnene ũte na wia. Wamina kũisoma, amba kũkusya nzeve o ĩmwe na ĩndĩ ũiweta na wasya o ũsu ndeto sya lainĩ ũmwe ũteũtilĩĩla ũveve ĩngĩ. Na ĩndĩ ũyina lainĩ ũsu ũtũmĩĩte wasya o ũsu. (Isa. 24:14) Weeka ũu wasya waku nũkwingĩvanga, na nengĩ ũu nowʼo vaĩle kwĩthĩwa vailyĩ. Ndũkakĩe kana wambĩĩe kwĩwʼa nthoni! w17.11 5-6 ¶11-13

No nginya Ayuti asu methĩwe matũmĩie ĩvinda yingĩ maisũanĩa ũndũ kũla maendete kũtũa kwailyĩ. Nĩmeewʼĩte ngewa sya ũndũ navu tene ndũa ya Yelusaleme yaanakavĩte. Ala akũũ vyũ maĩ kyalonĩ kĩu nĩmeeyoneete ũseo wa ĩkalũ yĩla yaĩ vo. (Esa. 3:12) Keka waĩ kyalonĩ kĩu namo wĩthĩwa weewie ata woona Yelusaleme ya mbee? Nĩwĩthĩwa watelemile woona masũmba maombokangu mavwʼĩkĩtwe nĩ ĩia kĩla vandũ? We woona ũndũ ngũta isu syaombokangĩte na ũndũ syaĩ na mavũthi manene kũla kwaĩ mbingĩlo na kũla myako mĩtũlu ya mũnyoolo yaakĩtwe, nĩwĩthĩwa waambĩĩe kũsũanĩa ũndũ ngũta isu syaĩ kĩvathũkanyʼo na ũvai wa Mbaviloni, ũla waĩ wa ngũta ilĩ syakanĩwʼe vamwe? Ĩndĩ Ayuti nĩmoosie vinya. Nĩmeeyoneete Yeova aimatangĩĩa kyalonĩ kĩu kyonthe kya kwĩnũka. Kĩndũ kya mbee kĩla meekie mavika oou kyaĩ kwaka kĩthembeo vala vaakĩtwe ĩkalũ tene, na ĩndĩ mambĩĩa kumĩsya Yeova nthembo kĩla mũthenya.—Esa. 3:1, 2. w17.10 26-27 ¶2-3

Solomoni nũtonya kwĩthĩwa amanyĩiwʼe kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ ĩthe wake. Ndaviti nĩwoonanisye kana aĩ ũkũmbaũ mwingĩ ĩla wokitie na mũndũ ũmwe mũnene mũno na waĩ ngũmbaũ ya kaũ weetawa Ngoliathu. Ĩndĩ Ngai nĩwamũnengie vinya wa kũmũaa atũmĩĩte o kavila katendeu. (1 Sam. 17:45, 49, 50) Nũndũ wa kĩtumi kyu, Ndaviti nĩwe mũndũ ũla waaĩle vyũ kwĩkĩa Solomoni vinya ethĩwe na ũkũmbaũ na ayaka ĩkalũ. Yeova aĩ amũtwʼĩĩke nginya amine kwaka ĩkalũ. Solomoni ndaaĩkũnza akaema kũtethya wĩa atĩ nũndũ aĩ mũnini na ndeesĩ maũndũ maingĩ, ĩndĩ nĩwaekie ndeto ila wataviwʼe nĩ ĩthe imwĩkĩe vinya. Nĩwoonanisye aĩ na ũkũmbaũ na atethya wĩa ũla wanengetwe, na nũndũ wa ũu Yeova nĩwamũtetheeisye amina kwaka ĩkalũ yanake mũno kwa ĩvinda ya myaka mũonza na nusu. Yeova no atũtetheesye o ta Solomoni twĩthĩwe na ũkũmbaũ na tũitethya wĩa ũla ũtũnengete mũsyĩ na kĩkundinĩ. (Isa. 41:10, 13) Ĩla twoonanyʼa kana twĩ na ũkũmbaũ tũimũthũkũma Yeova, no twĩkale tũte na nzika o na vanini kana ndaema kũtũathima ĩvindanĩ yĩĩ na yĩla yũkĩte. w17.09 28 ¶3; 29 ¶4; 32 ¶20-21

Ithyĩ andũ ma Yeova nĩtwĩsĩ nesa vyũ kana ndeto ya Ngai, ĩla nĩyo ũvoo ũla ũnengete andũ, yĩ “thayũ, na nĩ nthangaau.” Aingĩ maitũ nĩ ngelekanyʼo nzeo ikwonanyʼa kana Mbivilia yĩ ũtonyi wa kũalyũla andũ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe me kĩkundinĩ ũmũnthĩ tene maĩ ingʼei, angĩ matũmĩaa ndawa sya kũmila, na angĩ nĩmeelikĩtye mwĩkalĩlenĩ mũthũku wa ũlaalai. Angĩ maĩ andũ me mbesa na maweteka, ĩndĩ mekalaa mayĩwʼa ve kĩndũ makosete thayũnĩ woo. (Mũta. 2:3-11) Aingĩ ala moonekaa maĩtye nzĩa na mate vandũ maumĩlĩĩla nĩmesĩte kũalyũlwa nĩ ũtonyi wa Mbivilia na ũmũnthĩ ũũ me nzĩanĩ ĩla yaĩle. No kwĩthĩwa ũtanĩaa mũno kũsoma ngewa sya andũ ta asu nthĩnĩ wa kĩla kĩlungu kĩthĩawa ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya kĩ na kyongo “Mbivilia Nĩalyũlaa Andũ.” Na nĩwonete kana o na Aklĩsto mamina kũmanya ũla wʼo, no nginya mekĩe kĩthito meke maendeeo matetheewʼe nĩ Maandĩko. w17.09 23 ¶1

Ngewa ĩsu ya Loto yĩtũtetheesya kwona nesa kana Yeova nĩwĩthĩawa ene vyũ mathĩna ala athũkũmi make makomanaa namo. (Isa. 63:7-9; Yak. 5:11; 2 Vet. 2:9) Yeova nũsyokete akamanyĩsya andũ make ũndũ o namo matonya kwĩthĩwa na ĩnee. Kwasũanĩa ũla mwĩao wanengie Aisilaeli wakonetye kwosea mũndũ ngũa na ũyĩkala nayo ta ngwatĩlĩlyo nginya ĩla ũkaĩva kĩla wamũkovethya. (Kuma 22:26, 27) Mũndũ ũte tei aĩ atonya kũema kũtũngĩa mwene ngũa yake, na nũndũ wa ũu aituma akoma ate na kĩndũ kya kwĩvwʼĩka. Ĩndĩ Yeova eeie andũ make mevathane na mwĩkalĩle ta ũsu ũte tei. Andũ make maaĩle kwĩthĩwa andũ me ĩnee. Mwolooto ũla wĩ mwĩaonĩ ũsu no ũtũtethye? Ĩĩ, no ũtũtethye. Nũũ katĩ witũ wenda kũekea mwana-a-asa mbevo kwa nzĩa ya ngelekanyʼo e na ũndũ ũtonya kwĩka akamũtetheesya?—Ako. 3:12; Yak. 2:15, 16; 1 Yoa. 3:17. w17.09 9 ¶4-5

Yesũ akũlilye Asa wake aekee ala mamũaie. Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo ta kĩ ya mũndũ waĩ na ũuu na wũmĩĩsyo o na e ĩtatwanĩ yetete ata! (1 Vet. 2:21-23) Tũtonya kwonanyʼa ata kana twĩ auu na twĩ wũmĩĩsyo? Vaulo nĩwawetie ũndũ ũmwe ĩla waandĩkĩe ana-a-asa make ndeto ii: “[Endeeai] kũmĩĩasya ũmwe kwa ũla ũngĩ, na kũekeanĩa ene kwa ene, ethĩwa mũndũ o na wĩva e na ũndũ na ũngĩ; o tondu Mwĩaĩi wamũekeie, inywʼĩ nenyu ĩkaai o ta ũu.” (Ako. 3:13) Tũyĩsa kũatĩĩa mwĩao ũsu ethĩwa tũi auu na tũi wũmĩĩsyo. Ĩndĩ kũekea ala angĩ nĩkũlũlũmĩlasya ngwatanĩo ya kĩkundi na nĩkũmĩsũvĩaa ndĩkanangĩke. Mũndũ ũkwĩtwa Mũklĩsto no nginya evwʼĩke ũuu na wũmĩĩsyo. No nginya twĩke ũu ethĩwa nĩtũkwenda twĩtangĩĩwa. (Mt. 5:5; Yak. 1:21) Na ũndũ ũla mũnene nĩ kana nguma isu nitumaa tũmũetee Yeova ndaĩa na ikatuma tũtetheesya angĩ meke oou.—Aka. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25. w17.08 25-26 ¶15-17

Maandĩkonĩ ve ngewa mbingĩ syonanĩtye ũndũ Yeova watetheeisye amwe kwa nzĩa matataĩaa. Ũmwe aĩ Mũsumbĩ Esekia. Asumbĩkĩte ĩvinda yĩla Senakelivu mũsumbĩ wa Asuli wavithũkĩĩte na akavalũkya ndũa syonthe sya Yuta ate o ndũa ya Yelusaleme. (2 Asu. 18:1-3, 13) Ĩtina wa ũu, Senakelivu nĩwavangie kũvalũkya ndũa ya Yelusaleme. Mũsumbĩ Esekia amanya ũu oosie ĩtambya yĩva? Amũvoyie Yeova na amũkũlya mwathani Isaia ũtao. (2 Asu. 19:5, 15-20) O na ĩngĩ, vandũ va Esekia ekale atekwĩka ũndũ, oonanisye aĩ mũĩ kwa kũĩva koti ũla Senakelivu wamũlasimĩthisye aĩve. (2 Asu. 18:14, 15) Nĩwasyokie oombanyʼa ndũa ũndũ yĩsa kwĩlingĩlwa nĩ ita kwa ĩvinda ĩasa. (2 Mav. 32:2-4) Ĩndĩ thĩna ũsu wesie kumya mũthya nata? Yeova atũmie mũlaĩka ooaa asikalĩ 185,000 ma Senakelivu na ũtukũ ũmwe. Vate nzika, ũsu nĩ ũndũ o na Esekia mwene ũtataĩaa kana nĩwĩkĩka!—2 Asu. 19:35. w17.08 10 ¶7; 11 ¶12

Ũtonya kwĩyũmbanyʼa ata nĩ kana ũtwʼĩke mũthũkũmi wa ĩvinda yonthe? Kĩla kĩtonya ũkũtetheesya mũno ũmũthũkũme Yeova na ngoo yonthe nĩ kwĩthĩwa na nguma sya Kĩklĩsto. Kwoou ĩmanyĩasye Ndeto ya Ngai na kĩthito, vindĩĩasya kĩla ũkwĩmanyĩsya, na ĩla wĩ maũmbanonĩ, umasya maelesyo mekwonanyʼa wĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Myakanĩ ĩla wĩ sukulu no wĩmanyĩsye ũndũ ũtonya kũtavya angĩ ũvoo mũseo. Ĩmanyĩsye kwendeewʼa nĩ andũ kwa kũmakũlasya makũlyo na ũĩ nĩ kana ũmanye mawoni moo, na ũyĩthukĩĩasya ĩla mekwĩyĩelesya. O na ĩngĩ no wĩyumye ũkatetheeasya maũndũ mana kĩkundinĩ, ta kũthesya na kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ. Yeova endete kũtũmĩa ala menyivĩtye na meyumasya na ngenda. (Sav. 110:3; Meko 6:1-3) Mũtũmwa Vaulo eetie Timotheo wĩanĩ wa ũmisonalĩ nũndũ “awetawa nesa nĩ ana-a-asa.”—Meko 16:1-5. w17.07 23 ¶7; 26 ¶14

Andũ na alaĩka matesie kũmanya kana Yeova nĩwe waĩlĩte kwĩthĩwa e mũsumbĩki mũnene, mathĩna katĩ wa mbaĩ, ngo, mĩsyĩ, na katĩ wa andũ maikaaĩsa kũthela. Ĩndĩ ũsumbĩki mũnene wa Yeova wamina kũtetewa, onthe makeenyivĩsya ũsumbĩki wake mũlũngalu tene na tene. Mũuo ũkatũngĩĩwa kĩla vandũ. (Aev. 1:9, 10) Mũthya vakesa kũmanyĩka nesa vyũ kana Ngai nĩwe waĩle kwĩthĩwa e Mũsumbĩki Mũnene, na ũsumbĩki wa Satani vamwe na wa andũ ũkavalũka na ũyanangwa vyũ. Ũsumbĩki wa Ngai, ũla ũkethĩwa ũtongoewʼe nĩ Masia, ũkaaĩla na onthe ala aĩkĩĩku makeethĩwa monanĩtye nesa vyũ kana andũ nĩmatonya kũkwata mbau ũsumbĩki wa Ngai. (Isa. 45:24) We nũkwenda wĩtalwa katĩ wa ala aĩkĩĩku makwataa mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova? Ndũema kwĩthĩwa wendaa ũu. Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku, no nginya twĩkalae twene ũndũ ũsu wa vata vyũ ũtũkonetye, na tũitataa kũelewa nĩ wa vata mũno wĩana ata. w17.06 23 ¶4-5

Ĩvinda yĩla mũndũ ũmwe ũtonya kwĩkala na kyeva no yĩthĩwe yĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na ya ũla ũngĩ. Kwoou tata ũtũmĩe ĩvinda ĩasanga na ũsu ũkwʼĩĩwe. Vandũ va kwĩkala nake mĩthenya o ĩla andũ ma mũsyĩ na anyanyae me vo, endeea kwĩthĩwa vakuvĩ nake myei yĩana ũna ĩtina wa ala angĩ kũsyoka maũndũnĩ moo. Twĩ Aklĩsto nĩtwaĩle kũendeea kũkiakisya mũndũ o na ethĩwa kyeva kyake kĩkua ĩvinda yĩana ata. (1 Ath. 3:7) Lilikana kana mũndũ no ambĩĩe kwĩwʼa kyeva ĩngĩ nũndũ wa maũndũ ũkũmakonanyʼa na mwendwa wake ta mũthenya woo wa alũsi, wathi mũna, visa, maũndũ mana meekaa, o na mũnyungo mũna, wasya mũna, kana ĩvinda ĩna ya mwaka. Mũndũ akwʼĩĩwa nĩ mũũme kana mũka, maũndũ maingĩ ala wĩkaa ya mbee e weka, ta kwa ngelekanyʼo, kũthi ũmbanonĩ mũnene kana ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ, nĩmatonya kũmũetee kyeva kingĩ. Ĩndĩ manya kana ala makwʼĩĩwe nĩmaĩle kwĩkĩwa vinya kĩla ĩvinda na ti o ĩla kwĩ maũndũ ma mwanya. w17.07 16 ¶17-19

Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ĩla twoonyʼa ala angĩ kana nĩtũũmathĩnĩkĩa, nĩtũekaa kũsũanĩa mũno mathĩna amwe twĩ namo. Kwa ngelekanyʼo, eĩtu-a-asa atwae na ala mate atwae nĩmesĩ nesa vyũ kana kũtavanyʼa nĩkũmaeteae ũtanu mwingĩ mũno nũndũ ĩla meĩka ũu methĩawa atethya ma wĩa vamwe na Ngai. Kĩeleelo kyoo kĩthĩawa kĩ kũmũtaĩa Ngai kwa kwĩka kwenda kwake. O na angĩ monaa ũtavanyʼa ta ndawa. Vate nzika, ithyonthe nĩtũtumaa kĩkundi kĩthĩwa na ngwatanĩo ĩla twathĩnĩkĩa angĩ kĩsionĩ kĩla tũtavanasya na ĩla twathĩnĩkĩa ala me kĩkundinĩ. Mũtũmwa Vaulo nĩwatwiĩe ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Athĩnĩkĩie Aklĩsto ala maĩ Thesalonika o tondũ “mũei,” kana inyia wa syana, ũsũvĩaa syana syake. O na nĩwamathĩnĩkĩie o tondũ ĩthe wa syana ũthĩnĩkĩaa syana syake. (1 Ath. 2:7, 11, 12) Syana ila syĩmanyĩasya kũmwenda Ngai wa wʼo na kũatĩĩa ũtao wake nitonya kũkiakisya mĩsyĩ yoo. Itonya kwĩka ũu kwa kũnenga asyai masyo ndaĩa na kũmatetheesya vala ve na vata. O na ĩngĩ, syekala syĩ ndĩkĩĩku, no syĩkĩe vinya ala angĩ mũsyĩ. w17.06 7 ¶13-14; 8 ¶17

Vai mũndũ ũlea kana nthĩ ĩno yĩ na andũ mbilioni mbingĩ mũno mavinyĩĩwe nĩ ũkya, na ĩvindanĩ o yĩu ve angĩ me na ũthwii mwingĩ ũtoetye kũtũmĩwa nĩ nzyawa na nzyawa. Yesũ nĩweesĩ kana Ũsumbĩ wa Ngai ũtesie kũvika, maũndũ nthĩ ĩno meendeea kwĩthĩwa mailyĩ oou. Maũndũ ma siasa, ndĩni ila syĩ kwʼo, na maũndũ ma viasala, ala nĩmo maelekanĩtwʼe na “atandĩthya” ala mawetetwe nthĩnĩ wa Ũvuanʼyo 18:3, nĩ kĩlungu kya nthĩ ĩno ya Satani. O na kau andũ ma Ngai mayĩlikasya o na vanini maũndũnĩ ma siasa kana ndĩninĩ sya ũvũngũ, aingĩ maitonya kwĩkala matekwĩlikya viasalanĩ sya nthĩ ĩno ya Satani. Ithyĩ Aklĩsto nĩtwaĩle kwĩthiana tũmanye twĩ na woni wĩva ĩũlũ wa ũmanthi wa malĩ. No twĩkũlye makũlyo ta aa: ‘Ndonya kũtũmĩa malĩ yakwa ata nĩ kana nonanyʼe nĩ mũĩkĩĩku kwa Ngai? Ndonya ata kwĩyĩkĩĩa mĩvaka maũndũnĩ ma viasala? Ve ngelekanyʼo syĩva syonanĩtye kana andũ ma Ngai ũmũnthĩ nĩmamwĩkwatĩtye vyũ o na kau matwĩe ĩvindanĩ yũmũ?’ w17.07 7-8 ¶1-3

Yesũ nĩweesĩ nesa thĩna ũla ũtonya kũkwata mũndũ atindĩa kwĩmakĩa nũndũ wa mathĩna ma nthĩ ĩno. Nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩla wanenganie ya mũvandi, awetie kana andũ amwe makeetĩkĩla ĩla “ndeto ya ũsumbĩ” na mayamba o kwĩka maendeeo, ĩndĩ “kwĩmakĩa kwa nthĩ, na ũkengani wa ũthwii” ũisyoka “ũinyita ĩla ndeto.” (Mt. 13:19-22; Mko. 4:19) Tũkaema kwĩthwa twĩ metho, nĩkwĩsa kwĩthĩa tũithĩnĩkĩa mũno mavata maitũ ma kĩla mũthenya nginya tũkambĩĩa kũleela maũndũnĩ ma kĩ-veva. Twonanasya kana nĩtũmwendete Klĩsto mũno kwa kũtongosya mbee wĩa ũla ũtũnengete. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũikasyoke ĩtina? Mavinda kwa mavinda nĩtwaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nyie nendete maũndũ meva? Nĩtanaa mũno ĩla ngwĩka maũndũ ala makwa mwene kana nĩ ĩla ngũmũthũkũma Yeova?’ w17.05 23 ¶3-4

Ethĩwa “ekali ma ũeninĩ” mai vakuvĩ na Ngũsĩ ingĩ ineenaa kĩthyomo kyoo, maĩle kũthi maũmbano kĩkundinĩ kĩla kĩ vakuvĩ. (Sav. 146:9) Ĩndĩ twasye ve o kĩkundi kĩ ũkuvĩnĩ kĩtũmĩaa kĩthyomo kĩla inywʼĩ asyai mwasyaiwe nakyo, ĩkũlyo nĩ atĩĩ: Mũtonya kũtethekea kĩkundinĩ kya kĩthyomo kĩva? Mwene mũsyĩ aĩlĩte kwamba kũsũanĩa mũno na aivoya, na ĩndĩ aioanyʼa na mũka na syana atanamba kwĩka ũtwi. (1 Ako. 11:3) No nginya asyai masũanĩe nesa mavata ma syana syoo. O na vatwʼĩke vai thĩna wa kĩthyomo, mwana ndesa kũlũmya ũla wʼo no ũndũ wa masaa manini ala ũmanyĩĩawʼa maũmbanonĩ kĩla kyumwa. Ĩndĩ kwasũanĩa ũndũ ũũ: Syana syathi maũmbanonĩ ma kĩthyomo ikũelewa nesa, nĩvatonyeka maũndũ ala syeewʼa makalika ngoonĩ vyũ o na kwĩ ũndũ asyai meũsũanĩa. Ĩndĩ iyĩsa kũtetheka ũu ethĩwa iikũelewa nesa kĩthyomo kĩla kĩũtũmĩwa.—1 Ako. 14:11. w17.05 10 ¶10-11

Kĩla ũmwe witũ aĩlĩte kwĩkũlya ũũ: ‘Nyie nĩ na mũĩkĩĩo na ũkũmbaũ wa kwĩka kyonthe kĩla nĩtonya nĩ kana nĩmũthũkũme Yeova? Na ethĩwa nĩ na mũvango wa kũthamĩĩa taoni ĩngĩ kana o nthĩ ĩngĩ ngamanthe mbesa, nĩnĩvoyete na ngasũanĩa mũno ũndũ vatonya kwĩthĩwa vailyĩ kwa andũ makwa na kĩkundi kĩla nĩthĩawa?’ Nĩ ndaĩa nene mũno kwona Yeova atũnengete mwanya wa kũkwata mbau ũsumbĩki wake mũnene. Kuma ĩla Ndevili wakengie andũ ma mbee ethĩawa ayenda twĩtĩkĩle atũsumbĩke, ĩndĩ wakwata mbau ũsumbĩki wa Yeova wĩthĩawa wamwonyʼa Satani nesa vyũ kana ndwĩ nake o na vanini. Yeova atanaa mũno oona ũyĩnengane nũndũ wa kwĩthĩwa wĩ na mũĩkĩĩo na wĩenda kũlũmanyʼa nake. (Nth. 23:15, 16) Atũmĩaa kĩthito kĩu kyaku kũmũsũngĩa Satani, ũla ũmũvũthasya. (Nth. 27:11) Kwoou ĩla wamwĩwʼa Yeova, no ũndũ ũmwe na wĩthĩawa wamũnenga kĩndũ wonaa kĩ kya vata vyũ. Ũsu nĩ ũndũ ũmũtanĩthasya mũno. w17.04 32 ¶15-16

Mĩao ya Mose yaĩtye atĩĩ: “Yĩla mũndũ mũũme ũkevĩtĩa Yeova wĩvĩto kana kwĩyĩava wĩavo . . . , ndakaeke ndeto yake; akeke kwĩanana na wʼonthe ũla wumaa kanywʼanĩ wake.” (Mot. 30:2) Ĩtina nake Solomoni aveveewe aandĩka ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. O nake Yesũ nĩwoonanisye kana wĩvĩto ti wa kũvũĩwa ngũĩ ĩla waisye atĩĩ: “Nĩmwĩwʼĩte kana andũ ma tene meeiwe, Ndũkaaĩvĩte wĩvĩto wa ũvũngũ, ĩndĩ wĩkae mawĩvĩto maku kwa Mwĩaĩi,” Yeova. (Mt. 5:33) Maũndũ asu metwonyʼa nesa kana mũndũ amwatha Ngai kĩndũ nĩwaĩle kwosa wĩvĩto wake kwa ũito mũno. Tũkaema kwosa wĩvĩto witũ kwa ũito, ngwatanĩo yitũ na Yeova no yanangĩke. Ndaviti aandĩkie ũũ: “Nũũ ũla wĩambata kĩĩmanĩ kya Yeova? Na nũũ ũla wĩũngama vandũ vake vatheu? Nĩ ũla wĩ na moko matheu, na ngoo ntheu; . . . o na ndaaĩvĩta na ũkengani.”—Sav. 24:3, 4. w17.04 4 ¶3-4

Ĩla Mũklĩsto woona ta wĩkĩtwe ũndũ ũtaĩle, nĩwaĩle kwĩsũvĩa ndakese kũnyaĩĩkya nzukũ. Ti ũthũku kwĩtya ũtethyo kũla kwĩ atumĩa ma kĩkundi kana kũneena namo ethĩwa nĩtwamanya kana ve ũmwe nthĩnĩ wa kĩkundi wĩkĩte naĩ ngito. (Ali. 5:1) Ĩndĩ mavinda maingĩ no tũmine thĩna ũla twĩ nawʼo na mwana-a-asa tũteũtavya angĩ, o na atumĩa, ethĩwa ĩvĩtyo yĩla yĩkĩtwe ti naĩ ngito. (Mt. 5:23, 24; 18:15) Ekai tũatĩĩae myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ ĩla thĩna ta ũsu waumĩla. Tweeka ũu, mavinda angĩ nĩtũtonya kwĩthĩa kaĩ o na vai ũndũ mũthũku twĩĩkĩtwe, no ithyĩ tũnesilasya ũu! O na tũkatanaa mũno nũndũ tũikethĩwa tũnathũkĩĩsya maũndũ kwa kwanangĩa angĩ ĩsyĩtwa. Lilikana kana, wĩthĩwe wĩ mũvĩtĩsye kana ndwĩ mũvĩtĩsye, kũneenea angĩ naĩ kũyĩsa kwaĩlya maũndũ. Twaendeea kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku kwa Yeova na kwa ana-a-asa maitũ, tũikeka ũndũ ta ũsu. w17.04 21 ¶14