Mwei wa 2

Yesũ nĩweewʼĩaa andũ ĩnee yingĩ. Namo nĩmamanyaa kana nũmendete, na ũu ũituma methukĩĩsya ũvoo wa Ũsumbĩ. O ũndũ twaendeea kwĩwʼĩa andũ ĩnee, nowʼo twĩĩthĩwa tũtonya kũtetheesya andũ aingĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkewʼĩa tei andũ ala tũũtavya ũvoo mũseo? Twaĩle kũsũanĩa ũndũ andũ ala tũũkomana namo matonya kwĩthĩwa mayĩwʼa na maisũanĩa, na tũimeka ũndũ ithyĩ tũtonya kwenda twĩkwe. (Mt. 7:12) Sũanĩa mavata ma kĩla ũmwe. Ndũkatũmĩe o nzĩa ĩmwe ya kwambĩĩsya ũneenanyʼa twĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Vandũ va ũu, twaĩle kũsũanĩa mavata na mawoni ma kĩla mũndũ twakomana nake. Mũkũlye makũlyo nĩ kana ũmũmanye mũnango na ũimanya kĩla ũĩkĩĩaa. (Nth. 20:5) Yĩla twakũlya andũ makũlyo, twĩthĩawa no ta tũũmea matũelesye nĩkĩ me na vata wa ũvoo mũseo. Na ĩndĩ twamanya ũu, no twonanyʼe kana nĩtũũmewʼĩa tei kwosana na mavata moo, na tũimatetheesya o tondũ Yesũ wekaa.—Sianĩsya na 1 Ako. 9:19-23. w19.03 20 ¶2; 22 ¶8-9

Atamu na Eva moonanisye kana maikũtũnga mũvea o na vanini kwondũ wa moseo onthe ala Yeova wamekĩte. Ithyonthe twĩ na mwanya wa kwonanyʼa kana nĩtũũleana vyũ na ũtwi ũla meekie. Yĩla twatwʼa kũvatiswa, twĩthĩawa tũimwonyʼa Yeova nĩtũkwĩtĩkĩla kana no we wĩ na ũkũmũ wa kũtũnenga myolooto ya kũmanya ũla ũseo na ũla ũthũku. O na ĩngĩ, twĩthĩawa tũimwonyʼa kana we nĩ Ĩthe witũ tũmwendete na tũmũĩkĩĩte. Ũndũ ũla wĩthĩawa wĩ vinya ĩtina wa kũvatiswa nĩ kũendeea kũatĩĩa myolooto ĩla Yeova ũtũnengete, ĩndĩ ti myolooto yitũ ene. Andũ milioni mbingĩ nĩmethĩĩtwe mayĩatĩĩa myolooto ya Yeova. O naku no wĩke tamo waendeea kwongela ũmanyi waku ĩũlũ wa Ndeto ya Ngai, Mbivilia; weethĩwa ũyũmbana na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku; na weekĩa kĩthito ũtavye andũ angĩ maũndũ ala wĩmanyĩĩtye ĩũlũ wa Ĩthe waku wĩ wendo. (Aevl. 10:24, 25) Yĩla ũkwĩka motwi, atĩĩa ũtao ũla Yeova ũkũnengete kwĩsĩla Ndeto yake na ũseũvyo wake. (Isa. 30:21) Weeka ũu, ũkoona ũseo maũndũnĩ onthe ala ũkwĩka.—Nth. 16:20. w19.03 7 ¶17-18

Yeova nũtũnengae lĩu mwingĩ mũno wa kĩ-veva. Kwa ngelekanyʼo, maũmbanonĩ maitũ, makasetinĩ maitũ, na isesenĩ sitũ nĩtũmanyĩawʼa maũndũ matonya kũtũtethya. Waaĩthukĩĩsya ũvoo, ũkasoma ũvoo mũna, kana ũkeloela broadcasting na ũyasya, ‘Ũvoo ũũ ũmbaĩle vyũ’? Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kũmũtũngĩa Yeova mũvea? (Ako. 3:15) Nzĩa ĩmwe nĩ kũendeea kũmũtũngĩa mũvea mboyanĩ sitũ nũndũ wa mĩthĩnzĩo ĩsu mĩseo. O na ĩngĩ, nĩtwonanasya kana nĩtũmũtũngĩaa Yeova mũvea yĩla twaĩkĩĩthya kana vala tũthaithĩaa nĩ vatheu na syĩndũ nĩ mbange nesa. Nĩtũtheasya Nyũmba sitũ sya Ũsumbĩ na kũseũvya kũla kwaanangĩka, namo ala matũmĩaa mĩio ya wasya na ya kwonanyʼa vitio ya kĩkundi nĩmethĩawa me metho maikamyanange. Ethĩwa nĩtũsũvĩaa Nyũmba sitũ sya Ũsumbĩ, ikekala ĩvinda yĩasa na iikethĩawa na kũndũ kũnene kũkwenda kũseũvwʼa. Kwĩka ũu nĩkũtumaa tũsũvĩa mbesa, na mbesa isu nitonya kũtũmĩwa kwaka na kũtũngĩĩa Nyũmba ingĩ sya Ũsumbĩ nthĩ yonthe. w19.02 18 ¶17-18

Yovu nĩwasũanĩaa mũno ĩũlũ wa wũmbi wa Yeova. (Yovu 26:7, 8) Kũsũanĩa ĩũlũ wa nthĩ, yayaya, matu, na kĩtundumo nĩkwatumie amũkĩa Ngai mũno, ĩndĩ nĩweetĩkĩlile kana eesĩ maũndũ manini vyũ ĩũlũ wa wũmbi wʼonthe. O na nĩwoonaa ndeto sya Ngai syĩ sya vata mũno. Aisye atĩĩ: ‘Nĩniĩte ndeto sya kanywʼa wake.’ (Yovu 23:12) Yovu nĩwamũkĩĩte Yeova na nĩwamũnengete ndaĩa mũno. Nĩwendete Asa wake, na nĩwendaa mũno kũmwendeesya. Maũndũ asu nĩmamũtetheeisye mũno alũmya wĩanĩu wake. O naitũ nĩtwaĩle kwĩka o ta Yovu. Nĩtwĩsĩ maũndũ maingĩ ma kũsengyʼa ma wũmbi kũte ala meesĩkĩe nĩ andũ ma ĩvinda ya Yovu. Na nĩtũnengetwe Mbivilia yĩ nima na yĩ mbeveee nĩ kana ĩtũtetheesye kũmũmanya Yeova nesanga. Maũndũ onthe ala tũtonya kwĩmanyĩsya no matũtetheesye tũmũkĩe Yeova mũno vyũ. Nakwʼo kũmũkĩa Yeova na kũmũnenga ndaĩa kũkatumaa tũmwenda na tũmwĩwʼa. O na kũkatumaa twenda mũno kũlũmya wĩanĩu witũ.—Yovu 28:28. w19.02 5 ¶12

Kwa ĩvinda yĩasa, silikalĩ nĩsyĩthĩĩtwe iithĩnyʼa andũ ma Yeova. Mailĩĩlawa mavĩtyo maingĩ, o na kau kĩtumi kĩla kĩnene kĩtumaa mathĩnwʼa nĩ ũtwi woo wa ‘kũmwĩwʼa Ngai nũndũ nĩwe mũsumbĩ, vandũ va kũmewʼa andũ.’ (Meko 5:29) Nĩtũtonya kũneenewa naĩ, tũkovwa, kana tũkaũmĩwʼa kwa nzĩa ĩngĩ. Ĩndĩ Yeova akatũtetheesya twĩkalae twĩ avoo o na maũndũ mathi ata, vandũ va kũĩvanĩsya. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩla twatiĩĩwe nĩ ala Aevelania atatũ, namo nĩ Aanania, Misaeli, na Asalia. Nĩmatatie kũelesya mũsumbĩ me avoo nĩkĩ matesa kũthaitha mũvwʼanano ũla waseũvĩtye. Nĩmeeyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla kĩla Yeova ũkwĩtĩkĩlya kĩkĩke o na ethĩwa nĩ kyaũ. (Nda. 3:1, 8-28) Yĩla twatatwa tũeke kũlũmanyʼa na Ngai, tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Aevelania asu atatũ ata? Tũmwĩnyivĩasya Yeova twĩkwatĩtye vyũ kana nũkũtũsũvĩa. (Sav. 118:7) Na twatwʼa kũsũngĩa ala meũtũthĩnyʼa, twĩkaa ũu twĩ avoo na twĩ na ndaĩa. (1 Vet. 3:15) Na tũyĩtĩkĩlaa kwĩka ũndũ o na wĩva ũtonya kwananga ũnyanya ũla twĩthĩawa nawʼo na Ĩthe witũ wĩ wendo. w19.02 10-11 ¶11-13

No twongelange ũkũmbaũ witũ twavindĩĩsya wĩkwatyo ũla nthembo ya Klĩsto yatumie twĩthĩwa nawʼo. (Yoa. 3:16; Aev. 1:7) Syumwanĩ ila itiele nĩ kana tũlilikane kĩkwʼũ kya Yesũ, twĩ na mwanya mũseo wa kũsũanĩa tũmanye nĩ kyaũ tũtonya kwĩka nesanga twonanyʼe nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa wovosyo. Kavindanĩ kau, ndũkaeme kũsoma maandĩko ala tũsomaa tweteele kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ, na ũiendeea kũvindĩĩsya na kwosa kwa ũito maũndũ ala meekĩkie mĩthenya ĩla ĩthengeee matukũ ala Yesũ wakwie. Na ĩndĩ yĩla twĩũmbana kwondũ wa Kyaũya kya Wĩoo kya Mwĩaĩi, tũkaelewa mũnango nĩkĩ mũkate na mbinyu nĩ sya vata, na tũielewa nesanga nthembo ya mwanya ĩla Yesũ waumisye. Twaelewa kĩla Yesũ na Yeova matwĩkie na twaelewa ũndũ kĩtũtethasya na kĩkatethya endwa maitũ, nĩtũlũlũmĩlasya wĩkwatyo witũ na tũkewʼa tweekĩwa vinya tũendeee kũmĩĩsya nginya mũminũkĩlyo. (Aevl. 12:3) Tũtũngaa mũvea mũno nũndũ nĩtwĩsĩ kana nguma isu nosyo wĩthĩawa nasyo e Mũthembi Mũnene, ũla wĩsũvanaa kwondũ witũ. (Aevl. 7:24, 25) Ethĩwa nĩtũkwenda kwonanyʼa kana nĩtũtũngaa mũvea, no nginya tũendeee kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ o ũndũ watwĩaĩe twĩkae.—Luka 22:19, 20. w19.01 22 ¶8; 23-24 ¶10-11

Yeova nũnengete kĩla ũmwe witũ kĩanda kya kũmũtaĩa. Maelesyo ala tumasya maũmbanonĩ nĩ kĩlungu kĩmwe kya “nthembo ya ndaĩa,” na vaiĩ mũndũ ũngĩ ũtonya kumya nthembo ĩsu kwondũ witũ. (Aevl. 13:15) We Yeova endaa ithyonthe tumye nthembo, kana maelesyo, mailye ũndũ ũmwe? Aiee! Ona maũmbano ma kĩkundi ta lĩu ũkũĩsanĩa na anyanyau. Kwasũanĩa anyanya amwe maku kĩkundinĩ maivanga kyathĩ na maikwĩa ũue kaĩndũ o kanini katonya kũĩwa. Ũtonya kwĩka ata? No kwĩthĩwa ũtonya kwamba kwĩwʼa wia, ĩndĩ ũitata kwĩka kĩla ũtonya nĩ kana ũete kaĩndũ andũ onthe matonya kũtanĩa. O ta ũu, Yeova nũtũthoketye mesanĩ yusũĩte syĩndũ nzeo kwondũ witũ maũmbanonĩ. (Sav. 23:5; Mt. 24:45) Na nũtanaa yĩla twaete kamũthĩnzĩo kala tũtonya. Kwoou ĩyũmbanyʼe nesa na ũitata kumya maelesyo mavinda maingĩ ũndũ ũtonya. Weeka ũu, ũkeethĩwa ũiya mesanĩ ya Yeova, na ĩvindanĩ o yĩu ũyĩthĩwa waete mũthĩnzĩo ũtonya kũĩsanĩa na ala angĩ kĩkundinĩ. w19.01 8 ¶3; 13 ¶20

Ĩvindanĩ ya tene, kĩndũ kĩmwe kyeekawa mũno ũthaithinĩ wa ũvũngũ nĩ ũlaalai. (Osea 4:13, 14) Vate nzika, andũ aingĩ mendete ũthaithi ũsu nũndũ mo ene mendaa kwĩka kĩla mwĩĩ woo ũũmatavya. Ĩndĩ we nũkwona ũthaithi ũsu ta wamaeteie ũtanu wa wʼo? Aiee, mayaĩ mawona! Ndaviti aisye: “Mawoo moo makaingĩvwʼa ala maumasya mĩthĩnzĩo ũndũ wa ngai ingĩ.” O na matumie syana mbingĩ syona naĩ mũno. (Isa. 57:5) Yeova nĩwamenete mũno ũngʼendu wa mũthemba ũsu! (Yel. 7:31) O na ũmũnthĩ, athaithi ma ũvũngũ nĩmetĩkĩlanaa na ũlaalai, na ũla mũtuo wa aũme kũkoma na aũme kana aka kũkoma na aka. Ĩndĩ kuma tene kũvika o na ũmũnthĩ, mathĩna ala makwataa andũ nũndũ wa kũtũmĩa ũthasyo woo naĩ me o kwʼo. (1 Ako. 6:18, 19) No nginya we mwene wĩthĩwe wĩyoneete kana ‘mawoo moo nĩmaingĩvĩte.’ Kwoou inywʼĩ amũika, mwĩthukĩĩsyei Asa wenyu wa ĩtunĩ. Ĩthĩwai na mũĩkĩĩo vyũ kana mwamwĩwʼa, nowʼo mũtonya kũendeea nesa. Ĩkĩĩthyai ngoo syenyu kana mathĩna ala makwataa andũ nũndũ wa mwĩkalĩle mũthũku nĩ maingĩ kwĩ kaũtanu kanini kala mũndũ ũkwataa.—Aka. 6:8. w18.12 27-28 ¶16-18

Mũklĩsto akeka ũlaalai, ũla ũvĩtĩwʼe ethĩwa e na ũtwi wa kwĩka. Yesũ aisye kana ũla ũvĩtĩwʼe e na kĩtumi kya kũthasya mũtwaano, na no atwawe ĩngĩ kana akatwaana. (Mt. 19:9) Ĩndĩ akenda no amũekee. Akamũekea, ndethĩwa aivĩtya. Osea nĩwasyokeanĩie na Ngomeli. Mamina kũsyokeana, Ngomeli ndaaĩle kũkoma na mũndũũme ũngĩ. Osea ‘ndaamanyana kĩ-mwĩĩ’ na Ngomeli kwa kavinda. (Osea 3:3, NWT) Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, no nginya Osea ethĩwe ambĩĩe kũkoma nake ĩngĩ. Kwĩka ũu kwoonanisye kana Ngai nĩweeyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla andũ make ĩngĩ na ayĩkalanyʼa namo nesa o ta tene. (Osea 1:11; 3:4, 5) Kũmanya ũu kũtonya kũtethya ata ala matwaanĩte? Mũklĩsto ũla ũvĩtĩwʼe akakoma ĩngĩ na mũũme kana mũka, ethĩwa ayonanyʼa kana nũminĩte kũmũekea. (1 Ako. 7:3, 5) Aminĩte kũkoma nake, ndethĩwa na kĩtumi o na kĩmwe kya kũthasya mũtwaano. Kwoou kuma vau, maĩlĩte kũkwatana moko na maitetheanĩsya methĩwe na woni ta wa Ngai ĩũlũ wa mũtwaano. w18.12 13 ¶13

Nũseo yĩla tũkwĩmanyĩsya tũkavindĩĩsya ũndũ mosũanĩo ma Yeova matũtetheeasya kwĩyũmbanyʼa kwondũ wa maũndũ ala matonya kũtũkwata ĩvinda yũkĩte. Tweeka ũu, tũikaĩwa nĩ ũndũ wa kwĩka yĩla tũkakwatwa nĩ ũndũ mũna ũkenda twĩke ũtwi na mĩtũkĩ. Yĩla Yosevu wasesengiwe nĩ mũka wa Votivali makome ĩmwe, aleile atekwananga saa. Kĩu kyoonanisye nesa vyũ kana Yosevu atanesa kũkomana na ĩtatwa yĩu nĩwavindĩĩasya ũndũ Yeova wonaa kwĩkalya mũtwaano wĩ mũtheu kwĩ kwa vata. (Mwa. 39:8, 9) Nũlilikene ndeto ila wamũtavisye? Amũkũlilye: “Ndonya ata kwĩka ũthũku ũsu mũnene, na kũmũvĩtanĩsya Ngai?” Ndeto isu syoonanasya kana nĩweetĩkĩlanĩte vyũ na woni wa Ngai ũndũnĩ ũsu. Nao nata ithyĩ? Twasye mũndũ mũthũkũmaa ĩmwe nĩwambĩĩa kũũvũĩa ngũĩ nthũku. Kana twasye nĩwatũmĩwa visa wa ũlaalai kana mesengyi ĩeleetye maũndũ ma mũthemba ũsu. Nĩ laisi kwosa ĩtambya yĩla yaĩle ethĩwa mbeange wa vau nĩtũnasomete na tũkavindĩĩsya ũndũ Yeova wonaa maũndũ ta asu, na tũkatwʼa kĩla tũkeka ũndũ ta ũsu waumĩla. w18.11 25 ¶13-14

Asomi amwe masũanĩaa kana mũsoa ũũ no ũalyũlwe, “Ngathaanyũkanga nũndũ wa ũtanu nthĩnĩ wa Mwĩaĩi; ngathyũlũlũka ndanĩte nthĩnĩ wa Ngai.” O naitũ ithyonthe no twĩmanyĩsye ũndũ wa vata mũno kumana na mĩsoa ĩsu. Nawʼo nĩ, Yeova nũtwathĩte maũndũ maseo mũno, o na nũtũĩkĩĩthĩtye kana yu nũendeee kwĩanĩsya mawatho asu. Vate nzika, ũndũ ũla wa vata tũkwĩmanyĩsya ĩvukunĩ ya Avakuki nĩ kũmũĩkĩĩa Yeova. (Ava. 2:4) No tũendeee kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta ũsu ethĩwa tũkalũlũmĩĩlya ngwatanĩo yitũ na Yeova kwa (1) kũvoya na kĩthingʼĩĩsyo na kũmũelesya Yeova mawĩmakĩo maitũ onthe; (2) kwĩthukĩĩsya nesa kĩla Yeova ũkũtũtavya Ndetonĩ yake, na kũatĩĩa ũtao o na wĩva ũla tũtonya kũkwata nthĩnĩ wa ũseũvyo wake; na (3) kũendeea kũmweteela Yeova twĩ aĩkĩĩku na twĩ na wũmĩĩsyo. Na ũu nĩwʼo Avakuki weekie. O na kau Avakuki nĩwathĩnĩkaa mũno ayambĩĩa ĩvuku yake, ayũka kũyĩmina aĩ na mũĩkĩĩo na ũtanu mwingĩ. Ekai tũatĩĩe ngelekanyʼo nzeo ya Avakuki, nĩ kana o naitũ twĩthĩwe tũtonya kũkiakiwʼa nĩ Yeova, Ĩthe waitũ. Vai vandũ vangĩ tũtonya kũkwata ũkiakisyo ta ũsu twĩ nthĩ ĩno ĩendeee kusũa kĩvindu. w18.11 17 ¶18-19

Ve kĩtumi kĩtumaa Aklĩsto ma wʼo maĩkĩĩa kana Ngai nũmendete. Mbivilia yaĩtye: “Nũndũ Ngai nĩwendete nthĩ, nĩwanenganie mwana wake e ũmwe, nĩ kana o ũla ũmwĩtĩkĩlaa ndakae, ĩndĩ ethĩwe na thayũ ũtathela.” (Yoa. 3:16) We wĩona Yesũ ta ũtwendete ata ethĩwa nĩweetĩkĩlile kumya thayũ wake kwondũ witũ? Ũsu nĩ ũndũ ũtwĩkĩaa vinya mũno! Nĩkyo kĩtumi Ndeto ya Ngai yaĩtye kana vai kĩndũ kĩtonya ‘kũtũvathanyʼa na wendo wa Klĩsto’ o na ethĩwa nĩ “monyamao, kana woo.” (Alo. 8:35, 38, 39) Ve mavinda tũkwatawa nĩ mathĩna makatũmina vinya vyũ, kana makatuma twĩwʼa twĩ aitavĩe ngoonĩ. O na nĩmatonya kũtuma tũeka kũtanĩa kũmũthũkũma Yeova. Ĩndĩ kũlilikana ũndũ Klĩsto ũtwendete mũno wĩana no kũtũnenge vinya wa kũmĩĩsya. (2 Ako. 5:14) Kũmanya kana Yesũ nũtwendete nĩkũtwĩkĩaa vinya tũendeee kũmũthũkũma Yeova o na twakwatwa nĩ mĩisyo, twanyamawʼa, twatũlĩka ngoo nũndũ wa mavĩtyo maitũ, kana o na ethĩwa nĩtũkwĩmakĩa. w18.09 14 ¶8-9

Nĩ kana tũendae nthĩnĩ wa ũla wʼo, no nginya twĩtĩkĩle na tũikwata ndeto syonthe sya Yeova. Wʼo nĩwʼo waĩle kwĩthĩwa kĩndũ kĩla kya vata vyũ thayũnĩ witũ, na nĩtwaĩle kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia maũndũnĩ onthe. O ta Ndaviti, no nginya twĩthĩwe tũtwʼĩte vyũ kũendaa nthĩnĩ wa wʼo wa Ngai. Tũkaema kwĩka ũu, nĩtũtonya kwĩsa kwosa mũtwe ũngĩ twasũanĩa maũndũ ala tweeyĩimie nĩ kana tũlũmanyʼe na ũla wʼo, na twavũa ngũĩ tũyambĩĩa kũmasyokea. Vandũ va kũtũnga mũtwe ĩtina, twaĩle kũlũmanyʼa na ũla wʼo maũndũnĩ onthe. Nĩtwĩsĩ kana tũyĩsa kũnyuva nĩ ũwʼo wĩva tũkwenda kũatĩĩa na nĩ wĩva tũtekwenda kũatĩĩa. Twaĩle kũlũmanyʼa na ‘wʼo wʼonthe.’ (Yoa. 16:13) No nginya tũtũmĩe ĩvinda yitũ nesa ethĩwa tũikwenda kwĩsa kwĩthĩa twelelũkile twatia wʼo. Tũkaema kwĩsũvĩa, no twĩse kwĩthĩa tũitũmĩa ĩvinda yitũ yingĩ tũyĩtanĩthya, tũyĩka tũmaũndũ tũla twendete, tũisisya syĩndũ Indanetinĩ, kana tũyĩloela televiseni. Tũikwasya maũndũ asu nĩ mathũku, ĩndĩ tũkatũmĩa ĩvinda yingĩ tũimeka, no twĩse kwĩthĩa twaĩwe nĩ ĩvinda ya kwĩmanyĩsya na kwĩka maũndũ angĩ ma kĩ-veva. w18.11 10 ¶7-8

Mavinda ala maũndũ maitũ maalyũka tũtataĩĩe, nĩtũtonya kwambĩĩa kwĩmakĩa kana tũkakwʼa ngoo. (Nth. 12:25) O na no twĩwʼe tũiemwa nĩ kwĩtĩkĩlana na moalyũku asu. Ĩndĩ maũndũ mekala ũu, tũtonya kwĩka ata ‘tũkavindĩthya na kũkilĩthya ngoo sitũ’? (Sav. 131:1-3) O na kũtwʼĩka nĩtwĩsaa kũkwatwa nĩ mathĩna maito, “mũuo wa Ngai” nũsũvĩaa ilĩko sitũ, na nũndũ wa ũu, tũkewʼa twausya. (Avi. 4:6, 7) Kwoou twamwĩkwatya Yeova yĩla tũkwĩwʼa tũemeewe nĩ mathĩna, mũuo wa Ngai no ũtũtetheesye kũlũlũmĩlya ũtwi witũ wa kũmũthũkũma, na ũitũsũvĩa tũikeyĩĩtũke. Veva wa Ngai nũtũtetheeasya kwĩka ũndũ ũngĩ eka o kũusya. Nũtũlilikanasya maandĩko matonya kũtũtetheesya tũendeee kwia ũthaithi wake mbee wa maũndũ ala angĩ.—Yoa. 14:26, 27. w18.10 27 ¶2; 28 ¶5, 8

Nĩ kĩndũ kĩva kĩeteete andũ thĩna mwingĩ mũno? Nĩ ũvũngũ! Mũndũ ũkũneena ũvũngũ nĩ ũla ũtavasya ũngĩ ũndũ wĩsĩ ti wa wʼo nĩ kenda amũkenge. Na we nũũ ũla waneenie ũvũngũ wa mbee? Nĩ “ndevili”! Yesũ Klĩsto amwĩtie “ĩthe wa ũvũngũ.” (Yoa. 8:44) Aneenie ũvũngũ wa mbee ĩndĩĩ? Eekie ũu mũũndanĩ wa Eteni myaka mingĩ vyũ mĩvĩtu. Asyai maitũ ma mbee, Atamu na Eva, mekalaa vandũ vaseo mũno vala maseũvĩwʼe nĩ Mũmbi woo, na nĩmavatanĩaa. Me vau nĩwʼo Ndevili wookie. Nĩweesĩ kana Ngai ameaĩe akamea maikaaye ũsyao wa “mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku,” nũndũ kũtũla mwĩao ũsu kwesaa kũtuma makwʼa. Ĩndĩ o na esĩ oou, atũmĩie nzoka kũtavya Eva atĩĩ: “Mũikakwʼa nongĩ.” Ũsu nĩwʼo waĩ ũvũngũ wa mbee vyũ. Asyokie amũtavya atĩĩ: “Ngai nĩwĩsĩ kana mũthenya ũla mũkaya wawʼo, nĩvo mũkasalukwʼa metho, nenyu mũkeethĩwa ta Ngai, mũkĩmanya ũseo na ũthũku.”—Mwa. 2:15-17; 3:1-5. w18.10 6 ¶1-2

Nĩ kana twĩthĩwe twĩ atheu ngoonĩ, no nginya twĩthĩwe na mosũanĩo matheu na tũyĩĩkĩĩthya kana tũi na mawendi mathũku. Kwĩka ũu nĩ kwa vata mũno ethĩwa nĩtũkwenda Yeova etĩkĩle ũthaithi witũ. (2 Ako. 4:2; 1 Tim. 1:5) Mbivilia yaĩtye kana ‘mũndũ ndamwona Ngai na ayĩkala thayũ.’ Kwoou vatonyeka ata ala atheu ngoo “makamwona Ngai”? (Kuma 33:20) Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “makamwona” no ĩelewʼe ta “kwona kĩlĩkonĩ, kũelewa, kũmanya.” Ala monaa Ngai na ‘metho ma ngoo syoo’ nĩ ala mamũmanyĩte nesa na makendeewʼa nĩ nguma syake. (Aev. 1:18) O vamwe na kũmanya nguma sya Ngai, nĩvatonyeka athaithi ma wʼo “makamwona Ngai” moona ũndũ ũmatetheeasya. (Yovu 42:5) O na ĩngĩ ‘nĩmamwonaa Ngai’ kwa kũsisya na ‘metho ma ngoo syoo’ mone mawatho maseo mũno ala Ngai wathĩte ala mekĩaa kĩthito mekale me atheu na mailũmanyʼa nake. w18.09 20 ¶13, 15-16

Kwĩka kĩla twĩsĩ nĩkyo kyaĩle nĩkũtumaa tũathimwa mũno. O na kau no nginya mũndũ ethĩwe na ũmanyi nĩ kana ethĩwe na ũĩ, mũndũ amanyĩkaa nĩ mũĩ nũndũ wa motwi ala ũkwĩka, ĩndĩ ti ũmanyi ũla wĩ nawʼo. Nĩkyo kĩtumi o na nditikũ syĩawa syĩ ũĩ. Syonanasya kana syĩ ũĩ kwa kũmbanyʼa lĩu ĩvinda ya thano. (Nth. 30:24, 25) Klĩsto etĩtwe “ũĩ wa Ngai” nũndũ mavinda onthe ekaa maũndũ ala mamwendeeasya Ĩthe wake. (1 Ako. 1:24; Yoa. 8:29) Ngai nĩwĩthĩawa ene yĩla twamanya ũtwi ũla mũseo na tweeka kwĩanana nawʼo. Na nũathimaa ala monanasya kana nĩmenyivĩtye, na maendeeaa kwĩka kĩla mesĩ kana nĩkyo kyaĩle. (Mt. 7:21-23) Kwoou endeea kwĩkĩa kĩthito nĩ kenda kĩkundi kĩthĩwe vandũ andũ onthe matonya kũmũthũkũma Yeova menyivĩtye. Kwĩmanyĩsya kwĩka kĩla wĩsĩ nĩkyo kyaĩle nĩkũkuaa ĩvinda na nĩkwendaa wũmĩĩsyo, ĩndĩ ũla wĩkaa ũu onanasya nĩwĩnyivĩtye, na akekalaa e mũtanu ĩvindanĩ yĩĩ na tene na tene. w18.09 7 ¶18

Mũmbi wa syĩndũ syonthe oombie andũ mate na naĩ, na nĩwendaa mamũkwate mbau ayĩanĩsya ieleelo syake. O na kau andũ nĩmalikile naĩnĩ, ũmũnthĩ ala aĩkĩĩku no mathũkũmae na Yeova kĩla mũthenya. Kwa ngelekanyʼo, twĩthĩawa twĩ “atethya ma wĩa vamwe na Ngai” yĩla tũũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wake na yĩla tũũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. (1 Ako. 3:5-9) Mũmbi wa syĩndũ syonthe onaa ũsu wĩ wĩa wa vata mũno. Kwoou, kĩu nĩ kĩanda kĩte maela ũtũnengete! Ĩndĩ ve maũndũ angĩ tũtonya kwĩka twĩ atethya ma wĩa vamwe na Yeova eka o kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. Maũndũ angĩ tũtonya kwĩka tũithũkũma vamwe na Ngai nĩ kũtetheesya andũ ma mũsyĩ witũ vamwe na athaithi ala angĩ, kwonyʼa angĩ ũlau, kwĩyumya tũtetheesye mawĩa ũseũvyonĩ, na kwongelanga ũthũkũmi witũ. (Ako. 3:23) Ĩndĩ ndũkatate kũelekanyʼa kĩla ũtonya kwĩanĩsya ũimũthũkũma Yeova na kĩla ala angĩ meanĩasya. Lilikana kana andũ maivwʼananaa nũndũ amwe nĩ akũũ kwĩ angĩ, angĩ me mathĩna ma mwĩĩ na angĩ mayingwa, na eka ũu, ũtonyi wa andũ wĩthĩawa wĩ kĩvathũkanyʼo. w18.08 23 ¶1-2

Yeova nĩwamũĩkĩĩthisye Avakuki kana nũkũkwata mosũngĩo ma makũlyo make ma kuma ngoonĩ. O mĩtũkĩ aĩ avetangĩwe mawĩmakĩo make onthe. Ngai no ta wamwĩaa Avakuki atĩĩ: “Ĩthĩwa na wũmĩĩsyo na ũindĩkĩĩa. Ngaũsũngĩa, o na vala nĩndonya kwoneka ta ngũkua ĩvinda yĩasa!” Yeova nĩwamũlilikanilye kana aĩ na ĩvinda yĩla ũnyuvĩte ya kwĩanĩsya mawatho make. Ngai amwĩie Avakuki aendeee kweteela kwĩanĩwʼa kwa ieleelo syake. Eeka ũu, mwathani ũsu ndaĩ esa kũsonokwʼa. Twamweteela Yeova twĩ na wũmĩĩsyo na tweethukĩĩsya nesa ũndũ ũkũtũtavya, ũu ũkatũtetheesya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo na mũuo wa kĩlĩko, o na twakwatwa nĩ mathĩna na mawũmũ meva. Yeova nĩwe wĩsĩ ĩvinda yĩla ĩseo vyũ ya kwosa ĩtambya, na nĩkyo kĩtumi Yesũ watwĩkĩie vinya tũikasũanĩe mũno ĩũlũ wa “syathĩ na mavinda” ala Ngai ũtavuanĩtye. (Meko 1:7) Kwoou tũikakwʼe ngoo, ĩndĩ tũendeee kweteela twĩ na wĩnyivyo, mũĩkĩĩo, na wũmĩĩsyo, na tũitũmĩa ĩvinda yitũ nesa kũmũthũkũma Yeova na ngoo yitũ yonthe.—Mko. 13:35-37; Aka. 6:9. w18.11 16 ¶13-14

O ta Ayuti ala angĩ, Vetelo eanie esĩ kana Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ ti atheu. Ĩndĩ ve maũndũ weeyoneie matuma aalyũla mawoni make. Kwa ngelekanyʼo, nĩwooniwʼe woni nĩ Ngai. (Meko 10:9-16) O ta Vetelo, no nginya twĩthiane nesa na tũyĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla ũtethyo nĩ kana tũmanye kana ve kĩmena kĩthĩwa kĩtiele ngoonĩ sitũ. Ve ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka? Twavingũa ngoo sitũ, ikausũwa nĩ wendo na tũiveta kĩmena kĩla kĩ vo. (2 Ako. 6:11-13) We nũkothaa kũtindanyʼa na andũ o ala ma mbaĩ yaku, wumo waku, nthĩ yaku, kana o kĩthyomo kyaku? Ethĩwa ũu nĩwʼo wĩkaa, nũseo ũvingũe ngoo yaku. Wĩona ata ũkathokya andũ mate ma mbaĩ yaku kana wumo waku mũtavanyʼe ĩmwe kana mũĩsanĩe ĩmwe mũsyĩ kwaku? (Meko 16:14, 15) Weeka ũu, ũkeethĩwa ũyusũsya ngoo yaku wendo mwingĩ nginya wĩse kwĩthĩa vai kĩmena o na kĩmwe kĩtiele vo. w18.08 9 ¶3, 6; 10 ¶7

Ve maũndũ angĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe mekaa makonanyʼa mai kĩvathũkanyʼo mũno na andũ ma nthĩ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla me vandũ mayĩtanĩthya, nĩmasũngaa mĩsũngĩle ĩtaĩle na makeka tũmaũndũ tũngĩ tũtaĩle Aklĩsto. O na nĩmakũnawa visa ite nzeo na makasyĩkĩa isesenĩ sya kũea ngewa. Na eka ũu, nĩmaandĩkaa maelesyo mataĩle isesenĩ isu. Kwoou no matume ala angĩ ma ĩika yoo mekĩĩte kĩthito methĩwe kĩvathũkanyʼo na nthĩ malika naĩnĩ. (1 Vet. 2:11, 12) Syĩndũ syonthe ila syĩ nthĩ ĩno iseũvĩtwʼe kwa nzĩa ĩtonya kũtuma tũkwatwa nĩ “wendi wa mwĩĩ na wendi wa metho na wĩyĩanʼyo wa thayũ.” (1 Yoa. 2:16) Ĩndĩ nũndũ twĩ ma Yeova, nĩtũkanĩtwʼe tũkewa “tũlee maũndũ onthe mate ma kũmũkĩa Ngai na mawendi onthe ma nthĩ, [na] twĩkalasye mathayũ maitũ na kĩlĩko kĩanĩu na ũlũngalu na kũmũkĩa Ngai ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ.” (Tito 2:12) Maũndũ onthe ala twĩkaa, methĩwe nĩ kũya na kũnywʼa, kwĩkĩa ngũa na kwĩyanakavya, kana mũthũkũmĩle witũ, nĩmaĩle kwonyʼa ala matũsyaĩĩsye kana twĩyumĩtye tũmũthũkũmae Yeova e weka. w18.07 25 ¶13-14

Ethĩwa tũkekalaa tũmũsyaĩĩsye Yeova, tũiketĩkĩla kũthatwʼa nĩ meko ma angĩ kana kũmetĩkĩlya matume twananga ngwatanĩo yitũ na Yeova. Ũndũ ũsu nĩ wa vata, na mũno mũno ethĩwa ve kĩanda tũnengetwe ũseũvyonĩ wa Yeova. Nĩ wʼo kana kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle ‘kwĩanĩsya ũtangĩĩo wake na kĩkĩo na kĩtetemo.’ (Avi. 2:12) Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Yeova endaa ala me na ianda mbingangĩ methĩwe me ngelekanyʼo nzeango. (Luka 12:48) Ĩndĩ ethĩwa nĩtwendete Yeova kuma ngoonĩ, vai kĩndũ kĩkatũlulutĩkya kana kĩtũtaananyʼe na wendo wake. (Sav. 119:165; Alo. 8:37-39) Tũtwĩe mavindanĩ metu, na kwoou nũseo kĩla ĩvinda twĩkalae tũkĩlĩtye metho maitũ tũsyaĩĩsye “ũla wĩkalaa matunĩ” nĩ kana tũmanye kwenda kwake. (Sav. 123:1) Na tũikaaĩtĩkĩle kwananga ngwatanĩo yitũ na Yeova nũndũ wa meko ma ala angĩ. w18.07 16 ¶19-20

Twĩ na ũtanu mwingĩ mũno kwona wongeleku ũla wĩthĩĩtwe ũseũvyonĩ wa Yeova! Mwakanĩ wa 2017, andũ ma Yeova nĩmanamanyĩisye Mbivilia andũ mbee wa 10,000,000. Ũu wĩonanyʼa kana vate nzika andũ ma Yeova nĩmaekete kyeni kyoo kĩkene. Kwasyoka ĩngĩ ũsũanĩe ĩũlũ wa andũ milioni mbingĩ ala tũnathokisye ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ. Mooka ũmbanonĩ ũsu nĩmanamanyie ĩũlũ wa wendo ũla Ngai woonanisye ĩla wanenganie nthembo ya wovosyo. (1 Yoa. 4:9) Andũ ma Yeova ĩũlũ wa nthĩ yonthe maneenaa ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩndĩ kĩu kĩitũvataa kũmũtaĩa Ĩthe witũ, Yeova, twĩ ngwatanĩo. (Ũvu. 7:9) O na tũtwʼĩke tũneenaa kĩthyomo kĩva kana twĩkalaa va, ithyonthe no twĩthĩwe “ta syeni kũũ nthĩ.” (Avi. 2:15) Nĩtwĩthĩĩtwe na wongeleku mwingĩ, nĩtũtanĩaa kwĩkala twĩ ngwatanĩo, na nĩtwĩkalaa tũsyaĩĩsye kĩ-veva. Maũndũ asu onthe matumaa Yeova ataĩwa, na kwa nzĩa ĩsu tũituma andũ menda kũmanya ũwʼo. w18.06 21 ¶1-3

Ũsũngĩo ũla Yesũ wamanengie woonanisye kana oonaa ngewa ĩla waeaa na mũndũ mũka ũsu yĩ ya vata mũno ũkethĩa ũ lĩu no wambe kwĩkala. Kwoou kũtavya andũ onthe ũvoo mũseo, o na mũndũ mũka ũsu Mũsamalia, kwaĩ kwenda kwa Yeova, na Yesũ akũtalaa takwʼo lĩu wake. (Yoa. 4:32-34) Yakovo e na Yoana mayaakwatya ĩsomo yĩu nesa. Ĩvinda yĩmwe me kyalonĩ na Yesũ nĩmesĩile Samalia na makũlya andũ ma kũu mamamanthĩe ũkomo. Asamalia nĩmaleile kũmathokya, na nũndũ wa ũu atũmwa asu meewʼa woo nginya menda mwaki wume ĩtunĩ wanange ndũa ĩsu. Ĩndĩ Yesũ nĩwamakanisye. (Luka 9:51-56) Nĩvatonyeka ũkethĩa Yakovo na Yoana mayaĩ meka ũu keka ndũa ĩsu yaĩ kĩsionĩ kya mũsyĩ kwoo Kalilii. Noĩthwa meewie woo nũndũ nĩmavũthĩtye andũ asu. Ti ũsengyʼo mũtũmwa Yoana akethĩwa eewie nthoni ĩla wesie kũsyoka kwa Asamalia amatavya ũvoo mũseo na mamwĩthukĩĩsya.—Meko 8:14, 25. w18.06 10-11 ¶12-13

Ethĩwa nĩtwovete inyunyu sitũ nesa vyũ na ũwʼo wa Mbivilia, tũkekalaa kwosana na kĩla ĩ Mbivilia ĩmanyĩasya na tũkaneenaa ũwʼo mavinda onthe. Nĩkĩ twaĩle kwĩvathana na ũvũngũ vyũ? Nũndũ kĩtei kĩmwe Satani ũtũmĩĩte na akona kĩikwatya andũ aingĩ nĩ ũvũngũ. Ũvũngũ ũũmĩasya ũla ũkũũneena na ũla ũkũwĩtĩkĩla. (Yoa. 8:44) Kwoou tũtataa ũndũ tũtonya tũneene ũwʼo, o na kũtwʼĩka twĩ ene naĩ. (Aev. 4:25) Ĩndĩ kwĩka ũu kũi laisi. Abigail, ũla wĩ na myaka 18, aĩtye: “Ti mavinda onthe mũndũ wonaa aĩle kũneena ũwʼo, na mũno mũno, ĩla ũkwona akengana nũtonya kwĩyumya thĩnanĩ.” Kwoou nĩkĩ twaĩle kũneena ũwʼo mavinda onthe? Victoria wĩ myaka 23 aĩtye: “Ĩla waneena ũwʼo na watetea kĩla ũĩkĩĩaa, nũtonya kũthĩnwʼa. Ĩndĩ ũtethekaa mũno, nũndũ wĩthĩawa wĩyĩĩkĩĩe, wĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na ũnengetwe ndaĩa nĩ ala makwendete.” Vate nzika, nĩ ũndũ wa vata mũno mwĩthĩawe kĩla ĩvinda “mwĩvotoete inyunyunĩ syenyu na wʼo.” w18.05 28 ¶3, 5

Mĩthenya ĩno ya mĩisyo ĩendeee kũthũkĩĩa. Kwoou kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kũendeea kũsyaĩĩsya. Yeova akoosa ĩtambya ĩvinda yĩla yaĩle vyũ. (Mt. 24:42-44) Ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ, kĩla ũtonya kwĩka no kũendeea kũmĩĩsya na kwĩkala ũsyaĩĩsye. Somaa Ndeto ya Ngai kĩla mũthenya na ũiendeea kũvoya ũte kũeka. (1 Vet. 4:7) Eka ngelekanyʼo nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mamũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ me atanu iũtethye. Ĩthĩwa na kĩthito kingĩ kya kũmũthũkũma Yeova, na ũitindanasya na andũ matonya kũũtethya. Weeka ũu ũkekalaa wĩ na ũtanu mwingĩ, na ũkoonaa ĩvinda yĩendete mĩtũkĩ. (Aev. 5:16) Kũmanya kana Yeova no etĩkĩle ũthũkũmi witũ o na kũtwʼĩka twĩ andũ me na naĩ nĩkwĩkĩaa mũĩkĩĩo witũ vinya mũno. Nũndũ wa ũu, Yeova nũtũnengete “mĩthĩnzĩo” ĩla nĩ atumĩa ma kĩkundi. Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno kũĩkĩĩthya kana nĩtwĩtĩkĩlaa ũtethyo woo. (Aev. 4:8, 11, 12) Na nũndũ wa ũu, ĩla wĩona mũtumĩa aũthokea, wĩtũmĩa mwanya ũsu ũmwĩthukĩĩsye nesa na ũiatĩĩa ũtao ũla ũkaũnenga. w18.06 24-25 ¶15-18

Yesũ ndaaĩa amanyĩwʼa make o mamwende tũ, ameie ‘mekalae wendonĩ wake.’ Ameie ũu nĩkĩ? Ameie ũu nũndũ nĩweesĩ kana mũndũ nĩwaĩlĩte kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo nĩ kana aendeee kwĩkala e mũmanyĩwʼa wake mwaka kũthi ũla ũngĩ. O na nthĩnĩ wa Yoana 15:4-10 nĩwatũmĩie ndeto ‘ĩkala’ na amĩsyokeleela ĩngĩ na ĩngĩ nĩ kana atetheesye amanyĩwʼa make mone vata wa kũmĩĩsya. Tũtonya kwĩka ata twonanyʼe kana nĩtũkwenda kwĩkala wendonĩ wa Klĩsto na tũiendeea kwĩthĩwa anyanya make? Nĩ kwa kũkwata mĩao ya Yesũ. Kwa ũkuvĩ no twasye Yesũ etwĩa atĩĩ: ‘Kwatai mĩao yakwa.’ Ĩndĩ nĩtwaĩle kũmanya kana Yesũ etũkũlya twĩke kĩla we mwene weekie nũndũ ongeleeile kwasya: “O ũndũ nyie nakwataa mĩao ya Asa wakwa, na nĩkalaa wendonĩ wake.” Kwa wʼo Yesũ nĩwatwiĩe ngelekanyʼo nzeo. (Yoa. 13:15) Twakwata mwĩao wa Yesũ wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo, twĩthĩawa tũyonanyʼa nĩtũmwendete Ngai nũndũ mĩao ĩla Yesũ wanenganie yaumie kwa Ĩthe wake. (Mt. 17:5; Yoa. 8:28) Na tweeka ũu, tũkatanĩaa kwĩkala wendonĩ wa Yeova na Yesũ. w18.05 18 ¶5-7

Wĩ wa mũika wĩthĩawa na motwi maingĩ mũno ma kwĩka. No nginya ũmanye wĩenda ata maũndũnĩ ta kĩsomo, wĩa, na maũndũnĩ angĩ. Ethĩwa nĩwĩsĩ mĩvango yaku, ndũkaemawa nĩ kwĩka motwi maseo. Weeka mĩvango tene, wambĩĩaa o kũendeea nesa tene. Nĩtwaĩlĩte kũkatha amũika ngili mbingĩ mũno ala me ikundinĩ syĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa nthĩ. Kĩla monaa kĩ kya vata nĩ kũmũthũkũma Yeova, na ilĩko syoo syĩthĩawa maũndũnĩ ma kĩ-veva. Amũika ta asu nĩmatanĩaa thayũ vyũ ĩndĩ ũyĩthĩa no mekwĩmanyĩsya kũtongoewʼa nĩ Yeova maũndũnĩ onthe ala mekwĩka. Maekaa Yeova amatetheesye kwĩka motwi maseo maũndũnĩ makonetye mũtwaano. Solomoni aandĩkie: “Ĩkĩĩa Yeova na ngoo yaku yonthe, . . . mĩendelenĩ yaku yonthe mũkũsĩĩe we, na akaũlũngalĩlya nzĩa syaku.” (Nth. 3:5, 6) Yeova nĩwendete mũno amũika ala me kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Nĩ ma vata mũno kwake na kwoou nũmasũvĩaa, akamatongoesya, na akamaathima. w18.04 26 ¶7; 27 ¶9

Mũtũmwa Yoana aĩ kĩtuĩ kĩkundinĩ kya mbee kya Kĩklĩsto. Ũvoo ũla waandĩkie ĩũlũ wa ũtavanyʼa wa Yesũ wĩ mũyo mũno, na wĩthĩĩtwe ũithangaasya Aklĩsto kwa ĩvinda ya myaka maana maingĩ. Ĩvuku yake ya ũvoo mũseo yĩ yoka no yo yĩ na ila ndeto Yesũ wawetie asya kana amanyĩwʼa make makamanyĩka nĩ wendo. (Yoa. 13:35) Namo mavalũa ala atatũ waandĩkie me na maũndũ ma vata mũno. Kwa ngelekanyʼo, ĩla tũkwʼĩte ngoo nũndũ wa naĩ twĩkĩte, twĩwʼaa twathyũmũwʼa nĩ ndeto ila syaĩtye kana “nthakame ya Yesũ . . . nĩtũtheasya naĩ syonthe.” (1 Yoa. 1:7) Kana ĩla ngoo sitũ syaendeea kũtũsilĩla, twĩwʼaa ta tũĩa nĩ mũyo twasoma kana ‘Ngai nĩ mũnene kwĩ ngoo sitũ.’ (1 Yoa. 3:20) Yoana e weka nĩwe waandĩkie kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8, 16) Valũa wake wa kelĩ na wa katatũ nũkathaa Aklĩsto ala maendeee kũkinya “nthĩnĩ wa ũla wʼo.”—2 Yoa. 4; 3 Yoa. 3, 4. w18.04 18 ¶14-15