Mwei wa 5

Myakanĩ ya mĩtũkĩ, andũ aingĩ makĩĩte mathĩna kwoo nĩmethĩĩtwe maithamĩĩa nthĩ ingĩ. Wĩona ata ũkemanyĩsya ngethi sya andũ asu ma mbaĩ syĩ kĩvathũkanyʼo makĩĩe kĩsionĩ kyenyu? Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kwĩmanyĩsya ndeto siana ũna sya kĩthyomo kyoo ũtonya kũtũmĩa wambĩĩe ngewa namo. Na ĩndĩ no ũmonyʼe kĩsese kitũ kya jw.org, na ũimonyʼa vitio na mavuku ma kĩthyomo kyoo ala me vo. Nũndũ Yeova nũtwendete, nĩwĩkĩte mĩvango twĩthĩawe na Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto ũla ũtũtetheeasya twĩthĩwe atavanyʼa aseango. Maũndũ maseo ala twĩmanyĩasya ũmbanonĩ ũsu nĩmatwĩkĩaa vinya nĩ kana wĩthĩe tũi na wia ĩla tũũsyokea andũ na kũmamanyĩsya Mbivilia. Asyai, tetheesyai syana syenyu itũmĩae ndeto syumĩte ngoonĩ iyumya maelesyo. Syeeka ũu ikeethĩawa iieka kyeni kyasyo kĩkene. Maelesyo ma syana maumĩte ngoonĩ nĩmatumĩte andũ amwe mamanya kana ũũ nĩwʼo ũwʼo.—1 Ako. 14:25. w18.06 22-23 ¶7-9

Nũseo kwĩkalaa tũlilikene kana ve ĩvinda ithyonthe twaĩ “aeni,” kana kwa ndeto ingĩ, tũtaĩ na ngwatanĩo na Ngai. (Aev. 2:12) Ĩndĩ Yeova nĩwatũkusisye na “mawovanu ma wendo.” (Osea 11:4; Yoa. 6:44) Nake Klĩsto nĩwatũthokisye. No twasye nĩwatũvingũĩe mũomo twĩthĩwe na ngwatanĩo na syũmbe ila ingĩ sya Ngai. Kwoou nũndũ Yesũ nĩwatũthokisye twĩ o andũ me na naĩ, tũyaĩle kwĩsa kũsũanĩa o na vanini kũlea mũndũ o na wĩva! Tũi na nzika kana maũndũ ta mũaanĩko, kĩvũthya, na kĩmena meendeea kwongeleka o ũndũ nthĩ ĩno ya Satani ĩthengeee kwanangwa. (Aka. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Ĩndĩ ithyĩ athũkũmi ma Yeova twĩendeea kũtata twĩthĩwe na ũĩ ũla umaa ĩũlũ, nũndũ wʼo ndũvathũlaa andũ na nũmanthaa mũuo. (Yak. 3:17, 18) Nĩtũtanĩaa kũtuma ndũũ na andũ ma kuma nthĩ ingĩ na kwĩmanyĩsya syĩthĩo syoo, na vatonyeka tũyĩmanyĩsya ithyomo syoo. Tweeka ũu, mũuo witũ ũkeethĩawa ũilyĩ ta ũsĩ, na ũsili witũ wa katĩ ũilyĩ ta itulumo sya ũkanga.—Isa. 48:17, 18. w18.06 12 ¶18-19

Mũsikalĩ wa Lomi ndaĩ athi kaũnĩ ate na iatũ. Iatũ ila meekĩaa syeethĩawa syĩ sya mĩkwa ĩvikĩte ĩũlangũ wa ngũlimũ, na nĩ kana iseũvwʼe, kĩthuma kyatilangawa ilungu itatũ na iikwatanwʼa nesa. Nũndũ wa ũu, kĩatũ kĩu kyeethĩawa kĩkwete kũũ nesa vyũ. Mũseũvĩlye ũsu watumaa kĩatũ kyu kĩthĩwa kĩ kĩlũmu na ũyĩthĩa mũndũ nĩ mwĩanĩe akĩkĩĩte. Iatũ ila syeekĩawa nĩ asikalĩ ma Lomi syamatetheeasya ĩla mathi kaũnĩ, ĩndĩ iatũ sya ngelekanyʼo ila twĩkĩaa itũtetheeasya kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa mũuo. (Isa. 52:7; Alo. 10:15) O na vailyĩ ũu, no nginya twĩthĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana tũtavanyʼe ĩla mwanya waumĩla. Kwa ngelekanyʼo, mwanake wa myaka 20 wĩtawa Bo aĩtye, “Nĩnakĩaa kũtavya ala twasomaa namo.” Ongelete kwasya: “Nĩona no nthoni naĩ nasyo. Nĩkalaa ngasũanĩa ĩvinda yĩu, ĩndĩ ndimanyaa nĩkĩ nakĩaa. Yu nĩnĩtanĩaa kũtavya ala twĩ ma ĩika ũvoo mũseo.” Andũ aingĩ ma mũika maasya kana ĩla meũtavanyʼa ũvoo mũseo mewʼaa me eanĩe ethĩwa nĩmeĩambĩte kwĩyũmbanyʼa nesa. w18.05 29 ¶9-11

Yesũ eeie atũmwa make atĩĩ: ‘Mũuo wakwa nĩmũnenga inywʼĩ.’ (Yoa. 14:27) Kwĩthĩwa na mũuo wa Yesũ kũtũtetheeasya ata kũsyaa ũsyao? Twaendeea kũmĩĩsya, tũkeewʼaa twĩ na mũuo mwingĩ ngoonĩ sitũ nũndũ nĩtwĩsĩ kana nĩtũũmwendeesya Yeova na Yesũ. (Sav. 149:4; Yak. 1:12; Ako. 3:15) Yesũ amina kũtavya atũmwa make kana nĩwendaa mũno ũtanu woo “wĩthĩwe wĩ musũu,” nĩwamaeleisye nĩkĩ vaĩ vata wa kwenda ala angĩ na ngoo yonthe. (Yoa. 15:11-13) Na ĩndĩ amea: “Inywʼĩ namwĩta anyanyawa.” We wĩona ta ũndũ mũnini kwĩthĩwa anyanya ma Yesũ? Ũsu kote mũthĩnzĩo wa mwanya! Ĩndĩ mo atũmwa maaĩle kwĩka ata nĩ kana mekale me anyanyae ma Yesũ? Maaĩle ‘kũendaa maisyaa’ ũsyao. (Yoa. 15:14-16) Lilikana kana myaka ta ĩlĩ navu ĩtina Yesũ aĩ anameaĩa atĩĩ: ‘Mũendete, tavanʼyai, mũkyasya, Ũsumbĩ wa ĩtu nĩ mũthengeeu.’ (Mt. 10:7) Kwoou ũtukũnĩ wa mũthya atanamba kũkwʼa amekĩaa vinya maendeee na wĩa ũla maĩ manambĩĩa.—Mt. 24:13; Mko. 3:14. w18.05 20-21 ¶15-16

Wĩ wa mũika, tũmĩa thayũ waku kwa nzĩa ĩkũmwendeesya Yeova. Nĩ kenda ũvote kwĩka ũu, no nginya wĩthĩwe na mĩvango ya kĩ-veva. No kwĩthĩwa amũika ala angĩ masembanasya na kĩla kĩũmatanĩthya, na nĩvatonyeka makenda wĩke o tamo. Ĩndĩ no nginya wonanyʼe nũtwʼĩte vyũ kwĩanĩsya mĩvango ĩla wĩkĩte. Ndũketĩkĩle makwelelũkye. Ve maũndũ kauta matonya kũũtetheesya ndũkese kwelelũkwʼa nĩ amũika ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, ndũkelikye kũndũ wĩsĩ nũũtatĩka. (Nth. 22:3) Na ĩkalaa ũyĩlilikanyʼa kana mũndũ ndesa kwona nesa eetĩkĩla kwĩka maũndũ mathũku aĩ nũndũ nĩmekwĩkwa nĩ angĩ. Ũtethyo ũngĩ nĩ kwĩtĩkĩla kana nĩwaĩlĩte kũtawa. Wĩnyivyo ũkaũtetheeasya wĩthukĩĩsye kĩla ũũtavwʼa nĩ asyai na andũ angĩ aima kĩ-veva kĩkundinĩ. (1 Vet. 5:5, 6) We nĩwĩnyivĩtye ũndũ ũtonya kwĩtĩkĩla ũtao mũseo ũla ũũnengwa nĩ angĩ? w18.04 28-29 ¶14-16

Nthĩnĩ wa ndeto ila Yesũ watavisye ikundi imwe sya Asia Nini, nĩwatũngie mũvea kwondũ wa wĩa ũla aatĩĩi make matethetye. Kwa ngelekanyʼo, nthĩnĩ wa ndeto syake sya mbee kwa kĩkundi kya Thiatila, aisye atĩĩ: “Nĩnĩsĩ meko maku, na wendo waku na mũĩkĩĩo, na ũthũkũmi na wũmĩĩsyo, na meko maku ala ma mĩtũkĩ nĩ maingĩ kwĩ ala ma mbee.” (Ũvu. 2:19) Yesũ nĩwawetie wĩa ũla matethetye na kĩthito, o na nĩwamakathie nũndũ wa nguma nzeo ila syatumĩte meka maũndũ asu maseo. O na kau Yesũ nĩwoonie ve vata wa kũkanyʼa amwe kĩkundinĩ kya Thiatila, ũu ndwaamũsiĩĩa kũtũmĩa ndeto sya kwĩkĩa vinya ayambĩĩsya na aiminĩĩa ũneeni wake. (Ũvu. 2:27, 28) Kwasũanĩa ũkũmũ ũla Yesũ wĩ nawʼo e mũtwe wa ikundi syonthe. Ti lasima atũtũngĩe mũvea nũndũ wa wĩa ũla tũtethasya kwondũ wake. Ĩndĩ o na vailye ũu, nũtũtũngĩaa mũvea. Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo mũno kwa atumĩa! w19.02 16 ¶10

Ĩvindanĩ ya atũmwa nzama ĩla ĩtongoesye nĩyathangaasya mũno Aklĩsto onthe, o na ala maĩ na ianda nene kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Kwa ngelekanyʼo, nzama ĩsu yatũmie elĩ moo, namo nĩ Vetelo na Yoana, makavoyee Asamalia ala maĩ maneetĩkĩla nĩ kana makwate veva mũtheu. (Meko 8:5, 14-17) Vilivu vamwe na Aklĩsto asu eũ mailea kwĩthĩwa meekĩiwe vinya mũno nĩ ũtethyo ũsu wa nzama ĩla ĩtongoesye. Ũmũnthĩ Nzama Ĩla Ĩtongoesye ya Ngũsĩ sya Yeova nĩthangaasya mũno ala me Mbetheli, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala matũmĩtwe isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo, na vate nzika, nĩthangaasya Aklĩsto onthe ma wʼo o na methĩwe me va ĩũlũ wa nthĩ. Na ithyonthe tũtethekaa o ũndũ Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa matethekie. Tũtanaa mũno nũndũ wa ũkiakisyo ũsu! O na ĩngĩ, mwakanĩ wa 2015, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyaumĩthisye mbulosua Mũsyokee Yeova. Mbulosua ĩsu ĩthangaaĩtye ana-a-asa aingĩ mũno ĩũlũ wa nthĩ. w18.04 19 ¶18-20

Andũ masũanĩaa ta matonya kwĩthĩwa me atanu manengwa ũthasyo mwingĩ, ĩndĩ ũwʼo nĩ kana kwĩthĩwa na ũthasyo ũte na mĩvaka no ũndũ ũmwe na kũkwatangana na ũvyũ ũnoetwe ngalĩ syelĩ. We wĩona nthĩ ta yĩthĩwa ĩilyĩ ata takeka tũi na mĩao? O na vailyĩ ũu, ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana mĩao ĩla andũ meyĩkĩĩaa me vamwe yĩthĩawa yĩ vinya mũno kũeleeka nũndũ no nginya ĩnenge andũ ũthasyo wa kwĩka maũndũ amwe na ĩisyoka ĩmekĩĩe mĩvaka mataĩle kũkĩlũka. (The World Book Encyclopedia) Nĩkĩ tũkwasya kana mĩao ĩsu yĩthĩawa yĩ vinya mũno kũeleeka? Nũndũ mbee, mĩao ĩsu ndĩtalĩka, na eka ũu, nĩkyo kĩtumi kwĩ mawokili na asili aingĩ vyũ ala matataa kũmĩelesya na kũmĩtũmĩa maisila makoani. Ndeto sya Yesũ syĩonanyʼa kana no maũndũ elĩ mendekaa nĩ kana mũndũ ekwata ũthasyo wa wʼo. Mbee, nĩwaĩle kwĩtĩkĩla ũwʼo ũla Yesũ wamanyĩisye, na kelĩ, aitwʼĩka mũmanyĩwʼa wake. Maũndũ asu elĩ nomo matonya kũtuma mũndũ eĩsa kũkwata ũthasyo wa wʼo. Ĩndĩ nĩ ũthasyo wa kyaũ? Yesũ nĩwaeleisye. Aisye: “Kĩla mũndũ wĩkaa naĩ nĩ ngombo ya naĩ. . . . Ethĩwa ũla Mwana akamũthasya, mũkethĩwa mwĩ athasye wʼo.”—Yoa. 8:34, 36. w18.04 6-7 ¶13-14

Nĩtũtanĩaa kwĩkalanyʼa na andũ ala mathĩnĩkĩaa ũndũ tũkwĩwʼa na matwendeaa ũseo. Nĩmatataa kũelewa kĩla tũũsũanĩa na kĩla tũkwĩwʼa. Mavinda amwe nĩmamanyaa mathĩna maitũ na makatũtetheesya o na tũtamatavĩtye. Ithyĩ nĩtũmendete na nĩtũmatũngĩaa mũvea ala ‘matwĩwʼĩaa tei.’ Ithyĩ twĩ Aklĩsto nĩtwendaa kũmewʼĩa andũ ala angĩ tei. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ ti laisi kwĩka ũu. Nĩkĩ? Nũndũ twĩ ene naĩ. (Alo. 3:23) Tũsyaĩtwe twĩ andũ mendete kwĩsũanĩa o ithyĩ ene na kwoou, no nginya twĩkĩe kĩthito twĩwʼĩae ala angĩ tei. O na ĩngĩ, no nginya amwe maitũ matate mũno kũmewʼĩa ala angĩ ĩnee nũndũ wa ũndũ twaeiwe kana maũndũ ala tũkomanĩte namo thayũnĩ. Ũndũ ũngĩ nĩ kana, mawoni ma andũ ala matũthyũlũlũkĩte nĩmatonya kũtuma tũeka kwĩwʼĩa ala angĩ tei. Mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo, andũ aingĩ maitindĩaa kũsũanĩa ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa. Vandũ va ũu, methĩawa “makĩyenda ene.” (2 Tim. 3:1, 2) Ĩndĩ nĩtũtonya kwĩthĩwa na tei mwingĩ twaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova Ngai na ya Mwana wake, Yesũ Klĩsto. w19.03 14 ¶1-3

Mwĩao wa mũthya katĩ wa ĩla Mĩao Ĩkũmi nĩwavatanĩte kwĩthĩwa na ĩtomo, kana kwĩthĩwa na wendi mũthũku kwelekela kĩndũ kya mũndũ ũngĩ. (Kũt. 5:21; Alo. 7:7) Yeova anenganie mwĩao ũsu nĩ kana amanyĩsye andũ make ũndũ wa vata, nawʼo nĩ: andũ make no nginya masũvĩe ngoo syoo, na ũu nĩ kwasya, nĩmaĩle kũsũvĩa mosũanĩo moo na ũndũ mekwĩwʼa kwelekela kĩndũ kana ũndũ mũna. Nĩwĩsĩ kana meko mathũku mambĩĩaa na maũndũ asu elĩ. Mũsumbĩ Ndaviti nĩwalikile kĩteinĩ kĩu. Ndaviti ndaĩ mũndũ mũthũku. Ĩndĩ ĩvinda yĩmwe nĩweethĩiwe na wendi mũthũku kwelekela kĩveti kya mũndũ ũngĩ. Wendi ũsu nĩwatumie alika naĩnĩ. (Yak. 1:14, 15) Ndaviti nĩweekie ũlaalai na kĩveti kyu, atata kũkenga mũũme wakyo, na ĩndĩ amũaĩthya. (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11) Yeova asisya mũndũ nĩwonaa maũndũ maingĩ eka o ũndũ mũndũ ũsu ũkwoneka aĩlye. Nĩwonaa ũndũ tũilye ngoonĩ sitũ. (1 Sam. 16:7) Tũitonya kũmũvitha kĩla tũũsũanĩa, kĩla tũkwĩwʼa, kana tũkamũvitha meko maitũ. Nũmanthaa maũndũ ala maseo nthĩnĩ witũ na aitwĩkĩa vinya tũendeee kũmeka. Ĩndĩ nĩwendaa tũmanye na tũisiĩĩa mosũanĩo mathũku matambĩte kũtwʼĩka meko mathũku.—2 Mav. 16:9; Mt. 5:27-30. w19.02 22 ¶9, 11

Mbivilia yaasya kana Mose “aĩ mũuu mũno, kũvĩtũka andũ onthe ala maĩ ĩũlũ wa nthĩ.” (Mot. 12:3) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana Mose aĩ mũndũ wĩ wia, waemawa nĩ kwĩka motwi, na ũtamba kwĩtetea mbee wa mũndũ? Amwe masũanĩaa mũndũ mũuu ethĩawa ailye ũu. Ĩndĩ ũu ti wʼo o na vanini. Mose aĩ mũndũ mũlũmu, woosaa ĩtambya ateũkĩa, na aĩ na ũkũmbaũ aimũthũkũma Ngai. Twĩasya ũu nũndũ Mose nĩwavotie kũũngama mbee wa mũsumbĩ wa Misili wĩ vinya atetheewʼe nĩ Yeova. Na eka ũu, no we watũmĩiwe nĩ Yeova kũtongoesya ĩkomano ĩnene ya andũ ta 3,000,000 mesĩle weũnĩ, na kũtetheesya mbaĩ ya Isilaeli ĩkĩlye vinya amaitha mayo. O na kau tũikomanaa na maũndũ ala Mose wakomanie namo, kĩla mũthenya nĩtũkomanaa na andũ kana maũndũ matonya kũtuma tũemwa nĩ kwĩkala twĩ auu. Ĩndĩ ve ũndũ waĩle kũtwĩkĩaa vinya mũno tũtate kwĩthĩwa twĩ auu. Ũndũ ũsu nĩ kana Yeova nĩwathanĩte kana “ala auu makatiĩwa nthĩ.” (Sav. 37:11) We no wasye wĩ mũuu? Ĩndĩ mo andũ ala angĩ no masye ũilye ũu? w19.02 8 ¶1-2

Andũ manengiwe wasya wa ngoo kuma ĩla mũndũ woombiwe. Atamu na Eva mamina kũtũla mwĩao wa Yeova maendie kwĩvitha. Ũu wĩonanyʼa kana wasya woo wa ngoo nĩwamathĩnasya. No tũelekanyʼe ala me na wasya wa ngoo ũtamanyĩĩtwʼe nesa na meli yĩ ũkanganĩ ĩte na sitelingi nzeo. Kũthi kyalo na meli yĩ na mathĩna ma sitelingi nĩ kwĩmanthĩa thĩna. Nĩ laisi mũno meli ĩkakimwa nĩ itulumo na iseve ĩkasya nzĩa. Ĩndĩ ethĩwa sitelingi nĩ nzeo, mũtwai wa meli ndaemwa nĩ kũmĩlũnga ĩatĩĩe nzĩa ĩla yaĩlĩte. No tũelekanyʼe wasya witũ wa ngoo na sitelingi ya kũlũnga mwĩkalĩle witũ. Wasya witũ wa ngoo nũtonya kũtũtongoesya na ũkatuma tũmanya kĩla kyaĩle na kĩla kĩtaĩle. Ĩndĩ nĩ kana wasya witũ wa ngoo ũtũtongoesye nesa, no nginya ũmanyĩwʼe nesa. Ethĩwa wasya wa mũndũ wa ngoo ti mũmanyĩsye nesa, ndwĩsa kũmũsiĩĩa ndakeke naĩ. (1 Tim. 4:1, 2) Wasya wa ngoo ũte mũmanyĩsye o na no ũtume mũndũ eta “ũthũku ũseo.” w18.06 16-17 ¶1-3

Nĩtwaĩle kũmanya na kũleana na mawoni ma nthĩ ĩno o na yĩla mevithanĩtye ũkethĩa ti laisi kũmamanya. Kwa ngelekanyʼo, andũ ma maũvoo nĩmatonya kũelesya ũvoo mũna kwa nzĩa ĩkũkwata mbau na mawũĩ ngalĩko ĩmwe ya maũndũ ma siasa. Na ngewa ingĩ syĩ maũvoonĩ nitonya kwĩthĩwa iyĩkĩa andũ vinya methĩwe na mĩvango ya kwĩanĩsya maũndũ ala monekaa me ma vata nthĩ ĩno. O na mavuku na sinema imwe ikathĩĩaa woni wa kana mũndũ aĩle kwĩyona e wa vata kwĩ ala angĩ, na kwona andũ ma mũsyĩ tamo ma vata kwĩ ala angĩ onthe. Itumaa maũndũ asu moneka me ma kwendeesya, maĩlĩte, na me maseo. Ĩndĩ mayosanĩte o na vanini na kĩla kĩ Maandĩkonĩ. Maandĩko maĩtye kana mũndũ enda Yeova mbee wa ala angĩ onthe, nĩwʼo we mwene ũendeeaa nesa na mũsyĩ wake o nawʼo. (Mt. 22:36-39) Ũu ti kwasya tũyaĩle kũmantha syĩndũ nzeo sya kwĩtanĩthya. Ĩndĩ no ũseo tũkekũlya makũlyo aa: ‘Nĩtwĩthĩawa metho kũmanya momanyĩsyo ma nthĩ ĩno o na yĩla mate ũtheinĩ vyũ kwitũ? Nĩtwĩyĩkĩĩaa kana tũkekĩĩa syana sitũ mĩvaka nĩ kana iikasisye ivĩndĩ itaĩle sya televiseni kana iikasome mavuku mate maseo? Nao yĩla syana sitũ syeewʼa kana syoona maũndũ mataĩle, nĩtũitetheeasya kwĩthĩwa na kĩsũanĩo ta kya Yeova nĩ kana iikalikwe nĩ mosũanĩo ma nthĩ ĩno?’ w18.11 22 ¶18-19

Yeova onanasya kana e vamwe naitũ kwĩsĩla ũndũ ũtũthĩnĩkĩaa na ũndũ ũtwendete. Ndeto ii siatĩĩe syĩonanyʼa ũndũ ũtwendete na ũndũ ũtũthĩnĩkĩaa mũno. Yeova aĩtye: ‘Waĩ vata mũno methonĩ makwa, na waĩ na ndaĩa, na nĩnĩkwendete.’ (Isa. 43:4) Vaiĩ kĩndũ o na kĩva ĩũlũ wa nthĩ kĩtonya kũtuma Yeova aeka kwenda ala mamũthũkũmaa, nũndũ we nĩ mũĩkĩĩku vyũ kwitũ. (Isa. 54:10) Yeova ndatwathĩte kũtũvetangĩa mathĩna ala matumaa maũndũ methĩwa me momũ, ĩndĩ ndaketĩkĩla ‘mbũsĩ’ sya mathĩna itũtwae kana “ũmũĩ” wa matatwa ũtũvĩvye vyũ. Nũtũĩkĩĩthĩtye kana akeethĩwa vamwe naitũ na aitũtetheesya ‘kũvĩtĩla’ mathĩnanĩ asu. Yeova akeeka ũu ata? Akatũtetheesya tũeke kwĩthĩwa na wia nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku, o na yĩla twĩ mũisyonĩ wa kĩkwʼũ. (Isa. 41:13; 43:2) Twaĩkĩĩa watho wa Ngai yĩla ũkwasya “nĩ vamwe naku,” o naitũ tũkakwata ũkũmbaũ na vinya wa kũmĩĩsya matatwa. w19.01 3 ¶4-6

Ethĩwa wĩ wa mũika, nũtonya kwĩthĩwa wĩkĩawa vinya nĩ alimũ, atai, kana o andũ angĩ ũsembanyʼe na kĩsomo kya ĩũlũ kana wĩa wĩ nguma. Ĩndĩ Yeova akwoneleelye nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo. O na vailye ũu, nĩwendaa ũsome na kĩthito nĩ kana wamina sukulu wĩĩthĩwa ũtonya kwĩmanthĩa. (Ako. 3:23) Ĩndĩ Yeova nĩwendaa ũsũanĩe myolooto mĩseo yĩla ũũtwʼa nĩ kyaũ kyaĩle kwĩthĩwa kĩ kya vata thayũnĩ waku. Myolooto ĩsu ũtũnengete nĩkũtetheeasya wĩkale kwosana na kwenda kwake, na ũyĩanĩsya kĩla wendaa twĩanĩsye mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo. (Mt. 24:14) Yeova nĩwĩsĩ vala nthĩ ĩno ĩelete, na nĩwĩsĩ tũmĩthenya tũla tũtiele nĩ kana mũthya ũvike. (Isa. 46:10; Mt. 24:3, 36) O na nũtwĩsĩ nesa mũno. Nĩwĩsĩ kĩla kĩtonya kũtuma twĩkala twĩ eanĩe vyũ na twĩ atanu, na nĩwĩsĩ kĩla kĩtonya kũtũtũla ngoo na kũtũetee thĩna. Kwoou o na mũndũ aũnenga ũtao ũkwoneka wĩ mũseo ata, ethĩwa ndawumĩtye Ndetonĩ ya Ngai, ũtao ũsu ndwĩsa kũũtethya wĩthĩwe mũĩ o na vanini. w18.12 19 ¶1-2

Ĩndĩ “ala auu makatiĩwa nthĩ, na makeetanʼya mũuonĩ mwingĩ.” O na ĩngĩ, Ndaviti nĩwaveveewe athana kana ‘ala alũngalu makatiĩwa nthĩ, na makatũa vo kũvika tene na tene.’ (Sav. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) We wĩsũanĩa mawatho asu matetheeisye ata ala mendete kwĩka kwenda kwa Ngai? Matumie methĩwa na kĩtumi kĩseo kya kũĩkĩĩa kana ethĩwa mũthenya ũmwe kũũ nthĩ kũkeethĩwa na andũ alũngalu me oka, maũndũ makekala o ũndũ mailye mũũndanĩ wa Eteni. Ĩtina wa ĩvinda, Aisilaeli aingĩ ala maasya atĩ nĩmamũthaithaa Yeova, nĩmamũtiie na makola ũthaithi wa wʼo. Kwoou Ngai nĩweetĩkĩlilye Ambaviloni masinde andũ make, manange nthĩ yoo, na maitava aingĩ moo mamatwae kwoo. (2 Mav. 36:15-21; Yel. 4:22-27) Ĩndĩ athani ma Ngai nĩmathanie kana ĩtina wa myaka 70, andũ make makenũka. Mawathani asu nĩmeanĩiwʼe. Ĩndĩ o na ũmũnthĩ no matũkonetye, nũndũ nĩmatũtetheeasya kũĩkĩĩa kana mũthenya ũmwe nthĩ ĩkatwʼĩka valatiso. w18.12 4-5 ¶9-10

Ũtao mwingĩ ũla andũ manenganae nũleanĩte vyũ na Maandĩko. Ĩndĩ no twasye atĩ ũtao wa mũthemba ũsu nĩwaĩlĩte ĩvindanĩ yĩĩ tũtwĩe? Yesũ aisye atĩĩ: “Ũĩ nũtalĩlawa ũlũngalu nĩ syana syawʼo [kana, mawĩa mawʼo].” (Mt. 11:19) Ve maendeeo maingĩ mũno mekĩtwe ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ, ĩndĩ andũ mayaatonya kũmina mathĩna ala manene matumaa andũ matekala me atanu ta kaũ, kĩmena kya mbaĩ, na ũtũli wa mĩao. Nao nata woni ũla wĩthĩawa na andũ nthĩ ĩno wa kana kwĩka ũlaalai ti ũndũ? Andũ aingĩ nĩmesĩte kwĩtĩkĩla kana mwĩkalĩle mũthũku wa ũlaalai ndũminaa mathĩna ĩndĩ wĩkaa kwananga mĩsyĩ, kũete mowau, na mathĩna angĩ. Kĩvathũkanyʼo na ũu, Aklĩsto ala metĩkĩlĩte woni wa Ngai ũndũnĩ ũsu methĩawa na ũtanu mĩsyĩ kwoo, nĩmevathanaa na mowau, na methĩawa na mũuo na ana-a-asa moo nthĩ yonthe. (Isa. 2:4; Meko 10: 34, 35; 1 Ako. 6:9-11) We ndũkwona ũsu ta ũndũ ũtoetye vyũ kũtũĩkĩĩthya kana mosũanĩo ma Yeova nĩmo maseo vyũ kwĩ ma nthĩ ĩno? w18.11 20 ¶8-10

O na kau nĩtũtataa mũno twĩkalanyʼe nesa na andũ ma mũsyĩ na tũimakua nesa, twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho tũikese kũmenda nginya tũemwe nĩ kũlũmanyʼa na ũla wʼo. O na kau ti ũthũku kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na andũ ma mũsyĩ, andũ ala twaĩle kwĩthĩwa twĩ ndũũ namo vyũ nĩ ala mamwendete Yeova. Onthe ala maendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo no nginya methĩwe me atheu. (Isa. 35:8;1 Vet. 1:14-16) Kĩla ũmwe witũ nĩweekie moalyũku nĩ kana ekale kwosana na myolooto ya Mbivilia. O na amwe meekie moalyũku manene mũno. Ĩndĩ o na ethĩwa tweekie moalyũku meana ata, tũyaĩle o na vanini kũekana na mwĩkalĩle mũtheu ũla twĩ nawʼo yu atĩ nĩ kana twĩthokoanyʼe na mwĩkalĩle mũthũku wa andũ ma nthĩ ĩno. Kwoou tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũikese kũtatĩka twĩlikye mwĩkalĩlenĩ mũthũku? No tũtetheke twavindĩĩsya ũndũ Yeova weeyumisye mũno wĩana nĩ kana tũthewʼe. Anenganie Mwana wake, Yesũ Klĩsto, etĩkye nthakame yake kwondũ witũ. (1 Vet. 1:18, 19) Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla ũmwendeeasya Yeova, no nginya twĩkalae tũlilikene kana ĩla nthembo ya wovosyo Yesũ waumisye nĩ ya vata mũno. w18.11 11 ¶10-11

Athũkũmi aingĩ ma ĩvinda yonthe maĩtye kana kũtavanyʼa na kĩthito nĩkũmatetheesye kwĩkala me atanu na me na woni mũseo o na yĩla maũndũ moo maalyũka. Ngelekanyʼo yoo nĩtwonasya kana tweeka kyonthe kĩla tũtonya na tũimwĩkwatya Yeova vyũ, tũkeethĩawa na mũuo wa kĩlĩko o na maũndũ maitũ maalyũka. O na nĩtũtonya kwĩkala tũkesa kwĩthĩa ngwatanĩo yitũ na Yeova nĩyaseũvangie nũndũ nĩtweetĩkĩlanile na moalyũku ala matũkwatie. Maũndũ maitũ nĩmatonya kũvĩndũka tũtataĩĩe. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũtonya kũnengwa kĩanda kĩngĩ ũseũvyonĩ wa Yeova, tũkawaa, kana ũndũ ũkaumĩla mũsyĩ na ũitũtwʼĩkĩa mũio. Tũkesa kũkwatwa nĩ maũndũ ta asu, nũseo tũkekala twĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova nũtũthĩnĩkĩaa, na ndakaema kũtũtetheesya ĩvindanĩ yĩla yaĩle. (Aevl. 4:16; 1 Vet. 5:6, 7) Ĩndĩ kavindanĩ kau maũndũ maku maalyũka, tataa wĩke kyonthe kĩla ũtonya. Mũvoye Ĩthe waku wa ĩtunĩ, na ũyĩmanyĩsya kũmwĩkwatya vyũ. Weeka ũu, ũkekalaa wĩ na mũuo wa kĩlĩko o na maũndũ maku maalyũka. w18.10 30 ¶17; 31 ¶19, 22

Mbivilia nĩwetete ũndũ mavinda maingĩ Yeova woonanasya kana nũkũsũanĩa athũkũmi make. Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa yĩla Yeova watetheeisye Samueli e kamwana athi akatavye Mũthembi Mũnene Eli ũsilĩlo ũla watwʼĩte ĩũlũ wake, o tondũ ĩandĩko ya 1 Samueli 3:1-18 yonanĩtye. Mĩao ĩla Yeova wanenganĩte yaĩtye kana syana nĩsyaĩle kũnenga ndaĩa ala akũũ, na mũno mũno ala manengetwe ũkũmũ. (Kuma 22:28; Ali. 19:32) We nĩwamba kũsũanĩa kamwana kanini ta Samueli kelĩlĩkĩte mbee wa Eli kwakya kaimũtavya ũvoo mũito wa ũsilĩlo kuma kwa Ngai? Ũsu nĩ ũndũ ũtaĩ wamba kũtaĩĩwa. O na ngewa ĩsu yaĩtye kana Samueli ‘nĩwakĩaa kwonyʼa Eli woni ũsu.’ Ĩndĩ Ngai nĩwoonisye Eli nesa kana nĩwe weetaa Samueli. Nũndũ wa ũu, Eli nĩwoosie ĩtambya aneena na Samueli newe. Amwĩie ndakamũvithe “ũndũ o na wĩva.” Nake Samueli eewʼa ũu “amũtavya kĩla kaũndũ.” Ndeto syake syoosanie na ila syawetetwe mbeenĩ. (1 Sam. 2:27-36) Ngewa ĩsu ya Samueli na Eli nĩyonanĩtye nesa kana Yeova nũsũanĩaa athũkũmi make na nĩ mũĩ mũno. w18.09 23 ¶2; 24 ¶4-5

Andũ makenganaa mũno vyũ ũmũnthĩ. Ũvoo ũmwe wĩ na kyongo “Nĩkĩ Tũkenganaa?” waĩtye, “Andũ malikĩtwe mũno nĩ kũneena ũvũngũ nginya ũkatwʼĩka mũtuo woo.” (Ũandĩkĩtwe nĩ Y. Bhattacharjee.) Mavinda maingĩ andũ makenganaa nĩ kana maikalike thĩnanĩ, kana meyambatye kĩlasi. Kwa ngelekanyʼo, makenganaa nĩ kana mavithe mavĩtyo mekĩte, kana makwate mbesa na ũtandĩthyo wa mũthemba ũngĩ. Ũvoo ũsu ũsyokete ũkasya kana ve andũ “matewʼaa thĩna maikengana, methĩwe metũmĩa ũvũngũ mũnene kana nĩ mũnini, methĩwe meneena na andũ matamesĩ, andũ ala mathũkũmaa namo, anyanyae moo, kana nĩ endwa moo.” Ũvũngũ ũsu wʼonthe ũetete mathĩna meva? Andũ nĩmaekaa kũĩkĩĩanĩa, na ndũũ iikwʼa. Mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, aisye ũũ aineena na Yeova: “Kwa wʼo nĩwendaa ũwʼo ngoonĩ ya mũndũ.” (Sav. 51:6, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Ndaviti nĩweesĩ kana ũndũ mũndũ ũilye ngoonĩ yake nĩ ũndũ wa vata mũno. Aklĩsto ma wʼo nĩmaĩlĩte ‘kũneenaa wʼo kĩla mũndũ na mũtũi wake’ maũndũnĩ onthe ala mekwĩka.—Nzek. 8:16. w18.10 7 ¶4; 8 ¶9-10; 10 ¶19

Nĩvatonyeka ũkethĩa Aisilaeli mayuma Misili mwaka wa 1513 mbee wa Klĩsto maĩ andũ mbee wa milioni itatũ. Nguthu ĩsu yaĩ na andũ me kĩvathũkanyʼo; syana, andũ akũũ, o na angĩ awau kana onzu mamutha. Ũla waaĩle kũtongoesya andũ asu kuma Misili aĩ no nginya ethĩwe e mũtongoi ũkũmasũanĩa na ũkũmaelewa nesa. Na Yeova nĩwamatongoesye kwa nzĩa ĩsu aitũmĩa Mose. Nũndũ wa ũu, Aisilaeli mayeewʼaa wia o na vanini mayuma Misili o na kau nĩkwʼo meesĩ ta mũsyĩ. (Sav. 78:52) Yeova eekie ata nĩ kana andũ make mewʼe me asũvĩĩku na mathi mate na wia? Ũndũ ũmwe weekie nĩ kũmavanga nesa mayuma Misili “kwĩanana na nguthu syoo.” (Kuma 6:26) Mũvango ũsu nĩwamaĩkĩĩthisye kana Ngai e vamwe nao amatongoesye. Na eka ũu, Yeova nĩwasyokie amanenga “mũumbĩ” wa kũmatongoeasya “mũthenya,” na “kyeni kya mwaki” kya kũmatongoeasya “ũtukũ wʼonthe.” Mũumbĩ ũsu na mwaki ũsu wamalilikanasya kana nĩwe ũmatongoesye na nĩwe ũkũmasũvĩa. (Sav. 78:14) Kwa nzĩa ĩsu Yeova nĩ ta wameaa atĩĩ: “Mũikakĩe. Nĩ vamwe nenyu nĩmũtongoesye na nĩmũsũvĩe.” w18.09 26 ¶11-12

Mbivilia nĩwetete athũkũmi amwe ma Ngai ma tene mavinyĩĩiwe nĩ maũndũ nginya moona nĩ kavaa makakwʼa. Ngelekanyʼo ĩmwe nzeo nĩ ya Yovu. Aũmĩie nginya asya atĩĩ: “Ngoo yakwa nĩkolete thayũ wakwa.” (Yovu 10:1) Ũngĩ nĩ Yona. Atũlĩkile ngoo oona maũndũ mathi ũndũ ũtataĩaa, na avoya ayasya atĩĩ: “Ame Yeova, numya thayũ, nĩngũkwĩsũva; nũndũ nĩ kavaa kwakwa nĩkwʼe kwĩ kwĩkala thayũ.” (Yona 4:3) O nake mwathani Eliya nĩwavikie vandũ eewʼa aitavĩwa mũno nginya eea Ngai atĩĩ: “Yu, ame Yeova, osa thayũ wakwa.” (1 Asu. 19:4) Ĩndĩ Yeova nĩwoonaa athũkũmi asu make me ma vata na ndendaa makwʼe. Vandũ va kũmatalĩla mavĩtyo, nĩwamatetheeisye makwata vinya wa kũendeea kwĩkala thayũ na maendeea kũmũthũkũma me aĩkĩĩku. w18.09 13 ¶4

Onthe ala matalawa ta atethya ma wĩa vamwe na Ngai mesĩkĩe na ũlau. Ndeto ĩla ĩalyũlĩtwe “kũmonʼya aenĩ wendo,” kana kwa ndeto ingĩ, ũlau Maandĩkonĩ ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto no ĩalyũlwe “kwĩka nesa mũndũ ũtamwĩsĩ.” (Aevl. 13:2) Ve ngewa syĩ Mbivilianĩ itonya kũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwĩka ũu. (Mwa. 18:1-5) Ve myanya mingĩ yumĩlaa ya kũtetheesya angĩ na nĩtwaĩle kũtũmĩaa myanya ĩsu nesa yaumĩla, twĩthĩwe twĩtetheesya “ala ma nyũmba ya mũĩkĩĩo” kana no andũ angĩ. (Aka. 6:10) Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai nĩ kũthokya athũkũmi ma ĩvinda yonthe ala mathokete kĩkundinĩ kitũ. (3 Yoa. 5, 8) Kwĩka ũu no kũtũnenge myanya ya ‘kũkiakianyʼa,’ kana kwĩkĩana vinya. (Alo. 1:11, 12) Ndeto ya Ngai yĩkĩaa vinya ana-a-asa mekĩe kĩthito mathũkũme vamwe na Yeova me atetheesya na atumĩa ma kĩkundi. (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Vet. 5:2, 3) Ala mekaa ũu methĩawa mayenda kũtetheesya angĩ maũndũnĩ ma kĩ-veva na maũndũnĩ angĩ ala makomanaa namo. (Meko 6:1-4) Na ala matetheeasya maũndũnĩ ala ma vata kĩkundinĩ no maũtavye ũtanu ũla makwataa nũndũ wa kwĩka ũu. w18.08 24-25 ¶6-7,¶10

O na kau Timotheo aĩ o na ũkũmũ ũtonya kũtuma anenga ana-a-asa akũũ kwĩ we myolooto, aaĩle kwĩka ũu kwa nzĩa ĩkwonanyʼa kana nũmendete na nũmanengete ndaĩa. Ĩndĩ yo kũnenga ala akũũ ndaĩa nĩ kwasya twĩtĩkĩlanae namo maũndũnĩ onthe? Kwa ngelekanyʼo, wĩona ta twaĩle kwĩtĩkĩlana na mũndũ aĩ no ũndũ nĩ mũkũũ, nake eĩka naĩ na ngũlũ kana eĩkĩa andũ vinya meke maũndũ ala Yeova ũmenete? Yeova ndesa kũsilĩla kwĩanana na kwona kwa metho, na ndesa kwĩwʼĩa tei mũndũ wĩkĩte naĩ na ngũlũ aĩ nũndũ nĩ mũkũũ. Kwasũanĩa mwolooto ũũ wĩ nthĩnĩ wa Isaia 65:20. Ĩandĩko yĩu yaĩtye: “Mũndũ mwathe e wa myaka ĩana akwʼa akethĩwa e mũumanĩe.” O na ĩngĩ, nthĩnĩ wa woni ũla Esekieli wooniwʼe mwolooto ũsu nĩwatũmĩkie. (Esek. 9:5-7) Kwoou, wendi witũ mũnene waĩle kwĩthĩwa ne kũmũnenga ndaĩa Mũtumĩa wa Matukũ, Yeova Ngai. (Nda. 7:9, 10, 13, 14) Tweeka ũu, tũikesa kũkĩa kũnenga ũtao mũndũ ũvĩtĩtye, o na ethĩwa e na myaka yĩana ata.—Aka. 6:1. w18.08 11 ¶13-14

Ithyĩ ta twĩ Aklĩsto ma wʼo, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩthukĩĩsya ũvoo nesa na kũmanya ũwʼo wawʼo. (Nth. 3:21-23; 8:4, 5) Twalea kwĩmanyĩsya kwĩka ũu, ũkeethĩaa nĩ laisi kwawʼa nĩ Satani na nthĩ yake. (Aev. 5:6; Ako. 2:8) O na ĩngĩ tũyĩsa kwĩka ũtwi mũseo ethĩwa tũi na ũwʼo wa ũvoo ũla twĩ nawʼo. Ũmũnthĩ maũvoo ala andũ makwataa maitalĩka. Kĩla ĩvinda wĩthĩaa ve maũvoo meũ isesenĩ sya Indaneti, televiseninĩ, na syĩndũnĩ ingĩ sya kũnyaĩĩkya maũvoo. O na ĩngĩ, andũ aingĩ matindĩaa kũtũmĩwa nĩ anyanyae moo e-mail, mesengyi, na maũvoo me kĩvathũkanyʼo, na asu mamatũmĩaa ti atĩ methĩawa na ũthũku. Ĩndĩ nũndũ andũ aingĩ manyaĩĩkasya o mesĩ maũvoo ma ũvũngũ kana mathyoeketwʼe, nĩtwaĩle kwĩthĩawa twĩ metho mũno na tũyambaa kũosya kĩla tweewʼa. w18.08 3 ¶1, 3

Yĩla ĩvinda yavikie Mwana wa Ngai asyawe kũũ nthĩ, Yeova anyuvie mwĩĩtu weenyivĩtye, ũteesĩ mũndũũme, weetawa Meli nĩ kana akue ĩvu ya mwana ũsu. Meli ekalaa Nasaleti, ndũa ĩtaĩ nguma na yaĩ vaasa na Yelusaleme vala ĩkalũ yaĩ. (Luka 1:26-33) Na nĩwoonanisye kana aĩ na ngwatanĩo nzeo mũno na Ngai yĩla waneenaa na Elisavethi, ũla maĩ ũko. (Luka 1:46-55) Kwoou Yeova anyuvie Meli eanĩsye kĩanda kĩu nũndũ nĩwamũsyaĩtye kwa kavinda akona kana nĩ mũĩkĩĩku. Ũsu nĩ ũndũ Meli ũtaĩ esa kũtaĩa. Yĩla Meli wesie kũsyaa Yesũ, Yeova ndaavuanĩsya atongoi na asumbĩki ala maĩ Yelusaleme na Mbethelemu ũndũ ũsu. O na kau aĩthi moonekaa me andũ mate vata, nĩmo maumĩlĩilwe nĩ alaĩka me weũnĩ mayĩĩthya malondu vakuvĩ na Mbethelemu. (Luka 2:8-14) Ĩtina wa vau, aĩthi asu nĩmaendie kwona kana kala kasyaiwe. (Luka 2:15-17) No nginya wĩthĩe Meli na Yosevu masengʼie mũno moona nzĩa ĩla Yeova watũmĩie kwonanyʼa kana Yesũ nĩ wa vata. w18.07 9-10 ¶11-12

Nĩkĩ Yeova wamũthatĩe Solomoni? Mbivilia yaĩtye: “Nũndũ ngoo yake nĩyathyũũiwe ĩmũeke Yeova, . . . ũla wamumĩlĩle kelĩ, na wamwĩaĩĩte ũndũnĩ ũsu, ndakaatĩĩe ngai ĩngĩ: ĩndĩ ndaasũvĩa ũla Yeova weaie.” Nũndũ wa ũu, Ngai nĩwaekie kũmũtetheesya na aeka kwĩtĩkĩla ũthaithi wake. Na ĩngĩ kĩu nĩkyatumie nzyawa sya Solomoni itasumbĩka mbaĩ syonthe sya Isilaeli, na ũsumbĩ ũsu wa nzyawa syake weethĩwa na mathĩna maito kwa myaka maana maingĩ. (1 Asu. 11:9-13) O ta Solomoni, athũkũmi ma Ngai ũmũnthĩ no manange ngwatanĩo yoo na Yeova nũndũ wa kũtindanyʼa na andũ matesĩ na matanengete ndaĩa myolooto ya Yeova. Amwe nĩmatonya kwĩthĩwa me o kĩkundinĩ ĩndĩ ũkethĩa mai na ngwatanĩo ndũmu na Yeova. Angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa me andũ ma mũsyĩ, atũi, andũ tũthũkũmaa ĩmwe, kana o tũsomaa ĩmwe ĩndĩ ũyĩthĩa ti athaithi ma Yeova. Ĩndĩ o na matwʼĩke naaũ, nĩmatonya kwananga ngwatanĩo yitũ na Ngai ethĩwa mainengete ndaĩa mĩao yake. w18.07 19 ¶9-10

Satani atũmĩaa sinema na ivĩndĩ sya televiseni nĩ kana atume mosũanĩo make manyaĩĩka. Nĩwĩsĩ kana ngewa ila twĩthukĩĩasya iyĩkaa o kũtũtanĩthya, ĩndĩ nitũmanyĩasya ũndũ tũtonya kũsũanĩa, na kwĩka maũndũ. Yesũ nĩwatũmĩie nzĩa ĩsu ya kũmanyĩsya. Kwa ngelekanyʼo, nĩwaeleisye andũ ĩla ngewa ya Mũsamalia mũseo na ya ũla mwana waumie mũsyĩ na athi kwananga ũtiĩwa wake. (Mt. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Ĩndĩ ala manangĩtwe nĩ mosũanĩo ma Satani no matũmĩe ngewa kũtwananga. Kwoou nĩtwaĩle kũtũmĩa kĩlĩko. Sinema na ivĩndĩ sya televiseni no itũtanĩthye na ikatũmanyĩsya maũndũ itekwananga mosũanĩo maitũ. Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩ metho. Yĩla tũũnyuva kĩndũ kya kwĩtanĩthya nĩtwaĩle kwĩkũlya, ‘Yo sinema ĩno kana kĩvĩndĩ kĩĩ kya televiseni kĩmanyĩsya kana nĩ ũseo kũkĩlwʼa vinya nĩ mawendi ma mwĩĩ?’ (Aka. 5:19-21; Aev. 2:1-3) Waĩle kwĩka ata wamanya kana kĩvĩndĩ kĩla ũendeee kwĩloela kĩenda wendeewʼe nĩ mosũanĩo ma Satani? Waĩlĩte kwĩvetangana nakyo vyũ ta ũndũ ũtonya kwĩthĩwa wĩ metho ndũkakwatwʼe ũwau mũthũku. w19.01 15-16 ¶6-7

O tondũ ngovia ĩsũvĩaa wʼongo wa mũsikalĩ, “wĩkwatyo wa ũtangĩĩo” nũsũvĩaa ũtonyi witũ wa kũsũanĩa. (1 Ath. 5:8; Nth. 3:21) Vo ve ũndũ Satani ũtonya kũtũtata tumye ngovia yitũ? Ĩĩ. Kwasũanĩa ũndũ watatie Yesũ. Satani nĩweesĩ nesa kana Yesũ aĩ na wĩkwatyo wa kwĩsa kũsumbĩka andũ. Ĩndĩ yaĩ no nginya Yesũ ambe kweteela nginya ĩvinda yĩla Yeova watwʼĩte kũmũnenga Ũsumbĩ. O na eka ũu, nĩweesĩ kana ĩvinda yĩu yĩikaavika aĩ no nginya ambe kũthĩna na aikwʼa. Kwoou ĩla Satani wamũtataa nĩ ta wamwonasya kasĩla ka mũkato ka kũkwata kĩla wathĩtwe. Oonethisye Yesũ kana kĩla waĩle kwĩka aĩ no kũmũthaitha, na ĩndĩ aitwʼĩka Mũsumbĩ vau kwa vau atekweteela. (Luka 4:5-7) O ta ũu, Satani nĩwĩsĩ kana Yeova nũtwathĩte syĩndũ mbingĩ nzeo twalika nthĩ nzaũ. Ĩndĩ no nginya twambe kweteela, na nĩtũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna maingĩ tũikaalika nthĩ ĩsu. Nũndũ wa ũu, Satani nũtũtataa kwa kumĩlya myanya ya kũkwata syĩndũ ta isu ĩvindanĩ yĩĩ. Endaa tũsembanyʼe mũno na ũmanthi nĩ kana twĩthĩwe na syĩndũ mbingĩ ĩvindanĩ yĩĩ. Satani atwĩkĩaa vinya tũvĩtye maũndũ ma kĩ-mwĩĩ mbee wa maũndũ ma Ũsumbĩ.—Mt. 6:31-33. w18.05 30-31 ¶15-17

Yeova endaa inywʼĩ amũika mũtanĩe ũika wenyu. Ĩkalyai ilĩko syenyu maũndũnĩ ma kĩ-veva, na mũiatĩĩa ũtao wa Yeova mĩvangonĩ yonthe ĩla mũkwĩka. Mwambĩĩa kwĩka ũu tene, nowʼo o nake Yeova ũkamũtongoesya, amũsũvĩe, na aimũathima mwĩ o anini. Vindĩĩsyai ũtao wʼonthe ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai na mũiatĩĩa ndeto ii: “Lilikana Mũmbi waku mĩthenya ya wana waku.” (Mũta. 12:1) Nĩtwaĩle kũkatha amũika ala twĩ namo kĩkundinĩ nũndũ methĩawa matwʼĩte kũmũthũkũma Yeova mate kwelelũkwʼa. Mekaa ũu kwa kwĩka mĩvango ya kĩ-veva na kũmĩanĩsya, na kwa kwona wĩa wa kũtavanyʼa wĩ wa vata mũno thayũnĩ woo. Na eka ũu, nĩmatwʼĩte kana mayĩĩtĩkĩlya ilĩko syoo syelelũkwʼe nĩ nthĩ ĩno. Inywʼĩ amũika, manyai kana kĩthito kyenyu ti kya mana. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa me vamwe nenyu, na mwamwiĩa Yeova mawĩa menyu, mĩvango yenyu ĩkalũlũmĩlwʼa. w18.04 29 ¶17, 19