Mwei wa 9

Yesũ nĩwamewʼĩie tei Matha na Meli. Yĩla woonie me na kyeva nũndũ wa kũkwʼĩĩwa nĩ mwana-a-inyia Lasalo, ‘Yesũ nĩwaĩie.’ (Yoa. 11:32-35) Ndaaĩa atĩ nũndũ nĩwaasya mũnyanyae. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ nĩweesĩ nũkũthayũũkya Lasalo. Vandũ va ũu, aĩie nũndũ nĩwaeleawa ũndũ anyanyae mekwĩwʼa na ũndũ maũmĩĩte nũndũ wa kĩkwʼũ kya Lasalo. Nĩtũtethekaa mũno kũmanya kana Yesũ nĩweewʼĩaa andũ tei. Nĩ wʼo kana ithyĩ twĩ kĩvathũkanyʼo nake nũndũ twĩ ene naĩ. Ĩndĩ nĩtũmwendete nũndũ nĩweewʼĩaa andũ ala angĩ ĩnee. Nĩtwĩkĩawa vinya kũmanya kana ũmũnthĩ Yesũ nĩ Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Na o mĩtũkĩ, nũkũveta mathĩna onthe. Yesũ nĩwe waĩlĩte vyũ kũtetheesya andũ maume mathĩnanĩ ala mamakwataa ungu wa ũsumbĩki wa Satani, nũndũ we nĩwekalile kũũ ĩũlũ wa nthĩ e o mũndũ. Vate nzika, nĩ ũathimo mũnene kwĩthĩwa na Mũsumbĩ ũtonya “kũtwĩwʼĩa tei mawonzunĩ maitũ.”—Aevl. 2:17, 18; 4:15, 16. w19.03 17 ¶12-13

O na kau ve ũndũ ũla twĩanĩasya nthĩnĩ wa wĩa wa kũtetheesya andũ mamũmanye Ngai, ti ithyĩ twĩanĩasya ũndũ ũla wa vata wĩanĩ ũsu. (1 Ako. 3:6, 7) Yeova nĩwe ũkusasya andũ kwake. Namo andũ methukĩĩasya ũvoo mũseo kwosana na ũndũ ngoo syoo iilye. (Mt. 13:4-8) Lilikana kana andũ aingĩ mayaaĩthukĩĩsya ũvoo ũla Yesũ wamatavasya o na kau aĩ Mũmanyĩsya mũnene kwĩ amanyĩsya onthe ala maaĩthĩwa ĩũlũ wa nthĩ! Kwoou, tũyaĩle kũkwʼa ngoo ethĩwa andũ aingĩ ala tũũtata kũmatetheesya maikwĩthukĩĩsya ũvoo ũla tũũmatavya. Tũkakwata moathimo maingĩ twaendeea kwĩthĩwa na tei yĩla twĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Kwa ngelekanyʼo, tũkatanĩaa wĩa ũsu mũno. O na ĩngĩ, tũkeethĩawa na ũtanu mwingĩ nũndũ kũnengane kwĩ mũyo mwingĩ kwĩ kwosa. Na ũndũ ũngĩ nĩ kana, kwĩthĩwa na tei nĩkũtumaa ala me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene” mona ũte ũndũ wĩ vinya kwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo. (Meko 13:48) Kwoou “ĩvinda yonthe yĩla twĩ na mwanya wa kwĩka ũu, ekai tũmeke andũ onthe ũseo.” (Aka. 6:10) Tweeka ũu, tũkatanĩa mũno kwona Ĩthe witũ wa ĩtunĩ aitaĩwa.—Mt. 5:16. w19.03 25 ¶18-19

Mũsumbĩ Ndaviti aandĩkie ũũ: “Yeova, nĩ mũnene, na wa kũtaĩwa mũno.” (Sav. 145:3) Nĩwamwendete Yeova na kĩu kyatumaa amũtaĩa “ũmbanonĩ.” (1 Mav. 29: 10-13; Sav. 40:5) Ũmũnthĩ ũndũ ũmwe twĩkaa nĩ kana tũmũtaĩe Yeova nĩ kumya maelesyo maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Ithyonthe nĩtũtanĩaa kwĩwʼa maelesyo me kĩvathũkanyʼo maũmbanonĩ maitũ. Nĩtũtanĩaa ndeto syĩ laisi na sya kuma ngoonĩ sya kana kanini. Nĩtũthangaawʼa nĩ kwĩwʼa wasya mũsanzamũku wa mũndũ ũkũelesya ũndũ mũna mweũ wĩmanyĩisye Mbivilianĩ. Nĩtwendeeawʼa twoona ala ‘meethĩwa na ũkũmbaũ’ wa kumya maelesyo, o na kau me nthoni kana no ĩndĩ mekwĩmanyĩsya kĩthyomo kitũ. (1 Ath. 2:2) Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa kĩthito kyoo? No tũmatũngĩe mũvea ĩtina wa maũmbano nũndũ wa maelesyo moo ma kwaka. Nzĩa ĩngĩ ya kwonanyʼa nĩtũũtũnga mũvea nĩ kwa kũtata o naitũ tumye maelesyo. Tweeka ũu nĩtũthangaawʼa, na o naitũ tũkathangaasya angĩ maũmbanonĩ maitũ.—Alo. 1:11, 12. w19.01 8 ¶1-2; 9 ¶6

Kwaĩ aũme ĩkũmi maĩ na ũwau wa mangũ. Ũwau ũsu wamathĩnĩtye mũno na mayaĩ na wĩkwatyo wa kwĩsa kũvoa. Ĩndĩ mũthenya ũmwe nĩmoonie Yesũ, ũla Mũmanyĩsya Mũnene, e vaasa. Na nũndũ aume asu nĩmeewʼĩte kana Yesũ nĩwavoasya mowau ma kĩla mũthemba, maneena na wasya mũnene, mayasya: “Yesũ, Mũmanyĩsya, twĩwʼĩe tei!” Aũme asu ĩkũmi nĩmavoiwʼe vyũ. Vate nzika, onthe nĩmeewie mũyo nũndũ wa ũndũ mũseo ũla Yesũ wamekie. Ĩndĩ ũmwe woo ndaaĩka o kwĩwʼa mũyo ngoonĩ nũndũ Yesũ nĩwamwĩka ũndũ mũseo, vandũ va ũu nĩwaneenie nake, amũtũngĩa mũvea. Mũndũũme ũsu wavoiwʼe aĩ Mũsamalia, na nĩweewie aĩlĩte kũmũkumya Ngai “na wasya mũnene.” (Luka 17:12-19) O ta ũla Mũsamalia, o naitũ no twende kũmatũngĩa mũvea ala matwĩka ũndũ mũseo. Yeova nũtũiĩĩte ngelekanyʼo nzeo ya kũtũnga mũvea. Nzĩa ĩmwe Yeova wĩkĩte ũu nĩ kwa kũmaathima ala mamũtanĩthasya. (2 Sam. 22:21; Sav. 13:6; Mt. 10:40, 41) Namo Maandĩko nĩmatwĩkĩĩte vinya tũatĩĩe “ngelekanyʼo ya Ngai ta syana syendetwe.” (Aev. 5:1) Kwoou ũndũ ũla mũnene ũtumaa tũtũnga mũvea nĩ kana, ithyĩ nĩtwendaa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova. w19.02 14 ¶1-2; 15 ¶4

Kwasũanĩa mũthenya ũmwe sukulu ve kelĩtu keũlea na ndaĩa kũtanĩa sikũkũ ĩtamũtanĩthasya Ngai. O na ĩngĩ, kwasũanĩa mwanake wĩ nthoni aitavanyʼa nyũmba na nyũmba, na aikũna oti nyũmbanĩ ĩmwe vethĩawa mwanake masomaa ĩmwe ũthekeeaa Ngũsĩ sya Yeova. O na kwasũanĩa mwana-a-asa wĩ wĩanĩ aimanthĩa andũ make, na mũthenya ũmwe mũnene wake aimũkũlya atũmĩe ũlũsani kana eke ũndũ ũleanĩte na mĩao ya silikalĩ. Mwana-a-asa ũsu nĩwĩsĩ nũtonya kũvutwa aema kwĩka ũu, ĩndĩ aielesya mũnene wake kana we ndesa kwĩka ũndũ wĩ na ũlũsani kana ũtosanĩte na mĩao, nũndũ ũu nĩwʼo Ngai wendaa athũkũmi make methĩwe mailye. (Alo. 13:1-4; Aevl. 13:18) We wĩona andũ asu atatũ me na nguma yĩva? Nũtonya kwĩthĩwa woona nguma iana ũna, ta kwa ngelekanyʼo, ũkũmbaũ na ũĩkĩĩku. Ĩndĩ ve nguma ĩmwe ya vata mũno me nayo, nayo nĩ wĩanĩu. Kĩla ũmwe woo nũlũmanĩtye na Yeova. Kĩla ũmwe woo ndanetĩkĩla kũtũla mĩao ya Ngai. Kĩla kĩtumĩte kĩla ũmwe woo eka ũndũ weekie nĩ wĩanĩu. Vate nzika, kĩla ũmwe woo nĩwamũtanĩthisye Yeova mũno nũndũ wa kwĩthĩwa na nguma ĩsu. O ta ũu, ithyĩ nĩtũkwenda kũmũtanĩthya Ĩthe waitũ wa ĩtunĩ. w19.02 2 ¶1-2

Ĩla Mĩao mũno mũno yasũvĩaa andũ ala matatonya kwĩsũvĩa. Andũ asu maĩ matatonya kwĩsũvĩa nĩ ta syana ndiwa, aka ndiwa, na ekali ma ũeninĩ. Asili ma Isilaeli meeĩtwe atĩĩ: “Ndũkelelũkasye sila wa katĩ wa mwĩkali wa ũeninĩ, kana wa ũla wakwʼĩĩwe nĩ ĩthe, o na ndũkaose ngũa ya mũndũ mũka ndiwa yĩthĩwe ngwatĩlĩlyo.” (Kũt. 24:17) Yeova nĩwendeeawʼa mũno nĩ andũ ala mataĩ na mũndũ o na ũmwe wa kũmatetea. Na nĩwamoseaa ĩtambya ala mamathĩnasya. (Kuma 22:22-24) Yeova endaa andũ ala ũmanengete ianda andũnĩ make mendeewʼe mũno nĩ andũ asu. Nũmenete mavĩtyo makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ na endaa andũ onthe masũvĩwe, na mũno mũno ala mate na mũndũ wa kũmatetea. O na ĩngĩ, nĩwendaa makwate ũsili wa katĩ. (Ali. 18:6-30) Yĩla tweethĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova atwĩkaa maũndũ aatĩĩe ũsili wa katĩ, ũndũ ũsu nũtumaa tũmwenda mũno. Na yĩla twamwenda Ngai na twenda myolooto yake mĩlũngalu, nĩtwĩwʼaa tweekĩwa vinya kwenda ala angĩ na kũmeka maũndũ kwosana na ũsili wa katĩ. w19.02 24-25 ¶22-26

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩmwe ĩkonetye ũndũ tũtonya kwĩsũvĩa tũikanangwe nĩ mosũanĩo ma Satani. Yeova atwĩĩte “ũlaalai na ũvuku wa kĩla mũthemba . . . iikawetwe katĩ [witũ].” (Aev. 5:3) Ĩndĩ tũtonya kwĩka ata ethĩwa ala tũthũkũmaa namo kana ala tũsomaa namo nĩmambĩĩa kũneenea maũndũ makonetye ũlaalai? Wasya witũ wa ngoo nũtonya kũtũkanyʼa ĩũlũ wa mũisyo ũkĩte. (Alo. 2:15) Ĩndĩ ithyĩ tũkawĩthukĩĩasya? Andũ ala twĩ yĩika namo nĩmatonya kũtũtata nĩ kana tũmethukĩĩsye, kana twĩloele visa ila meũtwonyʼa. Ũu weethĩwa, twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho twĩvetangane na mũisyo kwa kũvĩndũa ngewa ĩsu, kana kũthi. Yĩla tũũtatwa nĩ andũ ma yĩika yitũ tũsũanĩe kana twĩke maũndũ mathũku, nĩtwendaa ũkũmbaũ nĩ kana tũikatatĩke. Twĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova nĩwonaa kĩthito kitũ, na akatũnenga vinya na ũĩ ũla ũtonya kũtũtetheesya twĩsiĩĩanĩe na mosũanĩo ma Satani.—2 Mav. 16:9; Isa. 40:29; Yak. 1:5. w19.01 17-18 ¶12-13

Solomoni aĩ mũthwii mũno na aĩ ũkũmũ mũnene. Na kwoou ‘nĩwasũanĩie kwĩtanĩthya na kũmantha amanye ũtanu nĩ kyaũ.’ (Mũta. 2:1-10, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Nĩwaakie masũmba manene, aseũvya tũmĩlũnda twa malaa na tũwanza twa kũthũmũa na kwĩtanĩthya, na amanthana na kyonthe kĩla weewʼaa ngoo ĩyenda. Eewie ata ĩtina wa ũu? We nĩweanĩiwe? Nĩweewie nesa? Kana nĩwakwatie ũtanu ũla wamanthaa? Tũi na vata wa kwĩkũlya. Solomoni nũtũtavĩtye ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. Kĩu nĩ kĩndũ kya vata mũno Solomoni weemanyĩisye! We nũkwĩtĩkĩla ngewa yake ĩũtethye? Yeova ndendaa maũndũ mathũku maũkwate nĩ kana ũvũnye kũtũ. Endaa wĩmanyĩsye kũmwĩwʼa na kwĩkaa kwenda kwake mbee. Ĩndĩ ndwĩka ũu ũte na mũĩkĩĩo. Kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nĩ kwa vata mũno vyũ na ndũkesa kwĩlila nũndũ wa motwi ala mũĩkĩĩo ũsu ũũtuma wĩka. Nĩ wʼo ki, Yeova ndakesa kũlwa nĩ “wendo ũla [wonanĩtye] kwondũ wa syĩtwa yake.” (Aevl. 6:10) Kwoou ĩkĩa kĩthito ũlũlũmĩlye mũĩkĩĩo waku. Weeka ũu, ũkeeyoneaa we mwene kana Asa waku wa ĩtunĩ akwendeaa ũseo.—Sav. 32:8. w18.12 22 ¶14-15

Mũndũ wa kĩ-veva nũmũĩkĩĩaa Ngai, na onaa maũndũ o ũndũ Ngai ũmonaa. Ekwatasya Ngai amũtongoesye na nĩwĩthĩawa atwʼĩte vyũ kũmwĩwʼa. (1 Ako. 2:12, 13) Ndaviti aĩ ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ ta ũsu. Ainie ayasya: “Yeova nĩwe ĩaĩ ya ũtiĩwa wakwa na wa kĩkombe kyakwa.” (Sav. 16:5) “Ĩaĩ ya ũtiĩwa” wa Ndaviti, kana kwa ndeto ingĩ, kĩndũ kĩmwe kya vata Ndaviti wakĩtalaa ta ũtiĩwa wake nĩ ngwatanĩo nzeo ĩla waĩ nayo na Ngai, na nĩwamũtwʼĩte wĩvitho wake. (Sav. 16:1) Atethekie ata? Aĩtye: “Ngoo yakwa yĩ na ũtanu.” Vate nzika, vai kĩndũ kyamũtanĩthasya ta kwĩthĩwa e na ngwatanĩo nzeo na Ngai. (Sav. 16:9, 11) Ala masembanasya na malĩ sya nthĩ ĩno na ũtanu wa nthĩ ĩno mayĩsa kwona ũtanu ũla Ndaviti waĩ nawʼo. (1 Tim. 6:9, 10) Kũmũĩkĩĩa Yeova na kũmũthũkũma kũtumaa wĩkala wĩ mwĩanĩe na wĩkala wĩsĩ kĩla wendaa wĩanĩsye thayũnĩ. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana mũĩkĩĩo waku wĩane? No nginya ũtindanyʼe nake kwa kũsoma Ndeto yake, kũsisya mũno syĩndũ ila wũmbĩte, na kũsũanĩa ĩũlũ wa nguma syake, vamwe na ũndũ ũkwendete.—Alo. 1:20. w18.12 25 ¶7-8

Vaulo ndeekaa o kũtavya andũ kĩla wĩsĩ. Ũsu nĩ ũtao wanengae Aklĩsto nĩ kana memanyĩsye kũnenga mũtwaano ndaĩa na maikaũvũĩe ngũĩ. We wonaa mũtwaano ũu, na mũno mũno ũla waku, ethĩwa wĩ mũtwae kana nũtwaanĩte? Ethĩwa nũnengete mũtwaano ndaĩa, ũatĩĩe ngelekanyʼo nzeo mũno. Yesũ aĩ ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ wanengete mũtwaano ndaĩa. Yĩla Avalisi mamũkũlilye ĩũlũ wa kũthasya mũtwaano, amaweteie kĩĩ Ngai waisye aetee Atamu mũka: “Kwondũ wa ũu mũndũ akatia ĩthe na nyinyia, . . . namo elĩ makeethĩwa mwĩĩ ũmwe.” Asyokie asya: “Ala Ngai ũlũmanĩtye, mũndũ ndakamataanʼye.” (Mko. 10:2-12; Mwa. 2:24) Ndeto isu sya Yesũ syĩonanyʼa kana nĩweesĩ mũtwaano wambĩĩiwʼe nĩ Ngai, na akindĩlĩĩla kana andũ matwaana mayaĩle kũtaanĩsya. Vai vandũ Ngai waatavya Atamu na Eva kana ve mwanya wa kũthasya mũtwaano. Yĩla Ngai wambĩĩisye mũtwaano ũsu wa mbee mũũndanĩ wa Eteni, kĩeleelo kyake kyaĩ asu “elĩ” methĩwe mwĩĩ ũmwe tene na tene. w18.12 10-11 ¶2-4

Yĩla twamanya wʼo ya mbee, nĩtwĩmanyĩasya tũkona vata wa kũkwata mĩao ĩla mĩnene ya Yeova. Na o ũndũ tũendeee kwĩana kĩ-veva, nowʼo tũmanyaa ũndũ Yeova ũsũanĩaa. Nĩtũmanyaa maũndũ ala wendete na ala ũmenete, na tũkamanya woni wake ĩũlũ wa maũndũ me kĩvathũkanyʼo na kĩu kĩitũtetheesya twĩthĩwe na mwĩkalĩle mũseo na tũyĩkaa motwi maseo. O na kau kwĩmanyĩsya kũsũanĩa ta Yeova nĩkũetae ũtanu, mavinda amwe ti laisi kwona maũndũ ũndũ we ũmonaa. Nũndũ twĩ na naĩ, mosũanĩo maitũ nĩmatonya kũtuma tũemwa nĩ kũsũanĩa ta Yeova. Kwa ngelekanyʼo, ti laisi mavinda onthe kũelewa nĩkĩ Yeova ũtũnengete myolooto ĩmwe ĩũlũ wa mwĩkalĩle, wendi wa malĩ, wĩa wa kũtavanyʼa, nthakame, kana o maũndũ angĩ. Kwoou tũtonya kwĩka ata? Tũtonya ata kũlũnga mosũanĩo maitũ mosane na ma Ngai? No kwa kũtũngwa eũ ilĩkonĩ sitũ, na nĩ kana twĩke ũu, no nginya twĩmanyĩsye Ndeto ya Ngai na tũitata tũelewe mosũanĩo make, tũmavindĩĩsye, na tũyĩkĩa kĩthito twonae maũndũ ũndũ we ũmonaa. w18.11 23-24 ¶2-4

Avakuki ekalaa ĩvinda yaĩ yũmũ mũno. Aĩ na kĩmako kingĩ mũno nũndũ athyũlũlũkĩtwe nĩ andũ athũku na angʼendu. No kwĩthĩwa eekũlasya atĩĩ: ‘Ũthũku ũkathela ĩndĩĩ? Nĩkĩ Yeova ũkuĩte ĩvinda yĩasavĩte ũu ateosa ĩtambya?’ Asisya kĩla vandũ oonaa ũsili ũte wa katĩ, na andũ mavinyĩĩaa ala angĩ. Eewʼaa vate ũndũ ũtonya kwĩka. Kwoou ĩvindanĩ yĩu ĩthũku, Avakuki nĩwamwĩkaĩlile Yeova ose ĩtambya. Nĩvatonyeka akethĩwa ambĩĩie kũsũanĩa kana Yeova ndathĩnĩkĩaa andũ make. Oonaa kana Yeova ndeosa ĩtambya mĩtũkĩ ũndũ vaĩlĩte. Yo ve ĩvinda waaĩwʼa ta mũthũkũmi ũsu wa Ngai? Yo no twasye Avakuki nĩwaekete kũmũĩkĩĩa Yeova? Kana no twasye ndaĩkĩĩaa mawatho ma Ngai? Aiee! Avakuki aĩ na wĩkwatyo kana Yeova akoosa ĩtambya, nũndũ vandũ va kwĩkwatya andũ, mwathani ũsu amwaũĩie Yeova mathĩna make onthe. Ĩndĩ nĩwathĩnĩkaa nũndũ ndaeleawa Yeova akoosa ĩtambya ĩndĩĩ, kana nĩkĩ wamũekete aendeee kũthĩna ũndũ wathĩnaa. w18.11 14 ¶4-5

Yĩla Vetelo na Andalea (Endelea) meetiwe nĩ Yesũ me wĩanĩ woo wa kũtea makũyũ nĩ kana matwʼĩke “atei ma andũ,” ‘nĩmatiie itei’ syoo na mamũatĩĩa. (Mt. 4:18-20) Ĩndĩ ũu ti kwasya kana andũ meemanyĩsya wʼo maĩle kũkola wĩa. Nĩmaĩle kũthũkũma nĩ kana meanĩsye kĩla Maandĩko mawetete. (1 Tim. 5:8) Kĩla kĩ vo nĩ kana mavinda maingĩ wĩthĩaa no nginya mũndũ aalyũle woni wake ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ na maũndũ ala ũvĩtasya mbee thayũnĩ wake. Kwatwose ngelekanyʼo ya Maria. Endete kũthaũka golf na ngoo yake yonthe, na wendi wake waĩ kũendeea nginya atwʼĩke mũthaũki wĩ nguma na ũĩvawa mbesa mbingĩ. Ĩndĩ aendeangĩe nĩwambĩĩe kwĩmanyĩsya Mbivilia, na nĩwatanĩie kwona ũndũ kũmanya wʼo kwatumie eka moalyũku thayũnĩ wake. Nũndũ wa ũu, nĩwoonie kana ve vinya mũno kũmantha ũthwii wa kĩ-veva o aendeee kũsembanyʼa na ũthwii wa kĩ-mwĩĩ. (Mt. 6:24) Na kĩu kyatuma atwʼa kũlwa vyũ nĩ nguma kana ũthwii ũla wesaa kũkwata e mũthaũki wa golf. Ĩndĩ nũndũ Maria nĩwathooie wʼo, ũmũnthĩ ũũ nũtanaa kwĩthĩwa e vainia. Aĩtye kana ũvainia nĩwʼo ũndũ ũla wa “kũtanĩthya vyũ na ũtumaa mũndũ ekala e mwĩanĩe vyũ.” w18.11 5 ¶9-10

Yesũ e na myaka 30 nĩwaekanie na wĩa wake wa ũvundi, nũndũ nĩweesĩ kana vai wĩa ũngĩ wa vata ta kũmũthũkũma Ngai. We mwene aisye kana kĩndũ kĩmwe kyatumie atũmwa kũũ nthĩ nĩ kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Mt. 20:28; Luka 3:23; 4:43) Vai kĩndũ kĩngĩ Yesũ woonaa kĩ kya vata ta kũtavanyʼa, na nĩwendaa angĩ malike wĩanĩ ũsu. (Mt. 9:35-38) Noĩthwa tũte mavundi ma mbwaũ, ĩndĩ ithyonthe twĩ atavanyʼa ma ũvoo mũseo. Wĩa ũsu nĩ wa vata vyũ nũndũ o na Ngai nũũtethasya. Nĩkyo kĩtumi twĩtawa “atethya ma wĩa vamwe na Ngai.” (1 Ako. 3:9; 2 Ako. 6:4) Nĩtwĩtĩkĩlaa kana “ndeto [ya Yeova] yonthe nĩ wʼo.” (Sav. 119:159, 160) Nũndũ wa kĩtumi kĩu, nĩtwendaa kũĩkĩĩthya vyũ kana yĩla twĩ ũtavanyʼa ‘nĩtũũvathũkanyʼa [kana, nĩtũũtũmĩa] ũndũ waĩle ndeto ya ũla wʼo.’ (2 Tim. 2:15) Kwoou nĩtwaĩle kũendeea kwĩkĩa kĩthito twĩmanyĩsye kũtũmĩa Mbivilia nesa vyũ, nĩkwĩthĩwa nĩyo kĩndũ kĩla kya vata vyũ tũtũmĩaa mũno kũmanyĩsya angĩ ũwʼo ĩũlũ wa Yeova, Yesũ, na Ũsumbĩ. w18.10 11 ¶1-2

Mwana-a-asa aatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ Klĩsto ta we mũtwe wake, nũtumaa mũka ‘amũkĩa,’ kana kwa ndeto ingĩ, amũnenga ndaĩa nene. (Aev. 5:22-25, 33) Nakyo kĩveti kĩnengete mũũme ndaĩa kĩthĩawa kĩtonya kwĩka maũndũ mekwonanyʼa nĩkĩũmũsũanĩa. Syana niatĩĩaa ngelekanyʼo ya asyai syoona kĩla ũmwe aisũanĩa ũla ũngĩ. Na nengĩ nĩ kĩanda kya asyai kũmanyĩsya syana syoo ũndũ itonya kũsũanĩa ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, asyai no matetheesye syana syoo ielewe kana iyaĩle kũsemba Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ. O na yĩla mekwĩtanĩthya na andũ angĩ, no mamanyĩsye syana syoo kũekaa ala akũangũ molye lainĩ mbee mayosa lĩu. Yĩla kana keeka ũndũ ũkwonanyʼa kana nĩkeũtũsũanĩa, ta kũtũvingũĩa mũomo, no tũkakathe. Kwĩka ũu nĩkũtetheeasya mwana ũsu ewʼe e mwĩanĩe, na kũituma amanya kana “kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.” w18.09 29 ¶5-6

Myolooto ĩla tũnengawe nĩ Mũsumbĩ waitũ, Yesũ Klĩsto, nĩtũtetheeasya ũmũnthĩ na ĩkatũtetheeasya o na ĩvinda yũkĩte. Kwondũ wa ũu, nĩtwaĩle kwĩkalaa tũisũanĩa ũndũ tũtethekete nũndũ wa kwĩtĩkĩlana na moalyũku ala meĩla kwĩkwa. Yĩla tũkwĩka ũthaithi wa mũsyĩ, no tũneenee ũndũ mũsyĩ witũ ũtethekete nũndũ wa moalyũku ala mekĩtwe maũmbanonĩ maitũ ma kĩla kyumwa na wĩanĩ witũ wa kũtavanyʼa. Kĩu no kĩtwĩkĩe vinya. Twamanya kana nĩtũtethekaa twanengwa myolooto nĩ ũseũvyo wa Yeova na twamĩatĩĩa, tũkamĩatĩĩaa twĩ atanu. Kwa ngelekanyʼo, matukũ aa ũseũvyo nũolangĩte wĩa wa kũtumbĩthya mavuku, na vandũ va ũu tũkothaa kũtũmĩa simũ na syĩndũ ingĩ ta isu. Kwĩka ũu nĩkũolangĩte ngalama, na nũndũ wa ũu mbesa ila ũseũvyo ũnatũmĩaa kũtumbĩthya mavuku yu ũitũmĩaa mũno kũvikĩsya andũ ũvoo mũseo. Kwoou ethĩwa nũtonya, tũmĩaa mũno mũno syĩndũ ta simũ. No ũtate kũitũmĩa wĩthĩwe wĩsoma mavuku, wĩĩloela vitio, kana wĩĩthukĩĩsya o syĩndũ ingĩ ilekotiĩtwe. Tweeka ũu, tũkeethĩawa tũikwata mbau kĩeleelo kĩla Klĩsto wĩ nakyo kya kũtũmĩa nesa mbesa ila ũseũvyo ũkwataa. Yĩla tweetĩkĩla kũtongoewʼa nĩ Klĩsto, kĩu nĩkĩlũlũmĩlasya mũĩkĩĩo wa angĩ na nĩkĩtũtetheeasya kwĩthĩwa na ngwatanĩo. w18.10 25-26 ¶17-19

Ngai no atũtũmĩe kũsũngĩa mboya sya mũndũ ũtũlĩkĩte ngoo ethĩwa tũkeethĩawa twĩ na tei take. (2 Ako. 1:3-6) Ĩndĩ ndũkesilasye kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa mayaĩle kũvĩtya. Nĩwaĩle kũmanya kana o namo no andũ. Na ũkatwʼĩka wĩenda meke maũndũ mateũvĩtanyʼa, wĩthĩwa ũyĩkenga na kĩu no kĩtume ũtũlĩka ngoo. (Mũta. 7:21, 22) Lilikana kana o nake Yeova nĩwĩsĩ kana athũkũmi make no mamũvĩtĩsye. Twaatĩĩa ngelekanyʼo yake, tũkeethĩawa twĩyũmbanĩtye kũmĩanĩsya na mawonzu ma ala angĩ. (Aev. 4:2, 32) Vandũ va kũtinda tũimonethya kana ve maũndũ mateanĩasya ũthũkũminĩ wa Yeova, nũseo tũkamakathaa nũndũ wa kĩla meanĩĩtye. Kĩu no kĩmekĩe vinya. Kũkatha angĩ kuma ngoonĩ no kũmekĩe vinya na kũkatuma methĩwa na “ũndũ wa kwĩkathĩĩa [kana, kũtanĩa]” yĩla meũmũthũkũma Ngai. Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno tũkamakathaa vandũ va kwambĩĩa kũmaelekanyʼa na angĩ, nũndũ kĩu no kĩmatũle ngoo.—Aka. 6:4. w18.09 16 ¶16-17

Yesũ oonaa kwĩka kwenda kwa Ngai ne ũndũ ũmwe na lĩu wa kĩ-veva. Nĩkĩ tũkwasya kana kwĩka kwenda kwa Ngai nĩ ũndũ ũmwe na kũya lĩu? Twaya lĩu, nĩtwĩwʼaa tweanĩwa na mwĩĩ witũ nũkwataa vinya. O ta ũu, kwĩka kwenda kwa Ngai nĩkũtumaa ngoo sitũ ikwata vinya na mũĩkĩĩo witũ ũilũlũmĩla. Mũndũ mũĩ nĩ ũla ũkwataa maũndũ ala tũmanyĩawʼa nĩ Ngai. (Sav. 107:43) Na mũndũ wa mũthemba ũsu nũkwataa moathimo maingĩ. Mbivilia yaĩtye: “Vati kĩmwe kya syĩndũ ila ũtonya kwenda kĩtonya kũvwʼananwʼa nawʼo. . . . Nĩ mũtĩ wa thayũ kwa ala maũkwataa: na kĩla ũmwe nĩ mũtanu ũla wĩkalaa nawʼo.” (Nth. 3:13-18) Nake Yesũ atavisye amanyĩwʼa make atĩĩ: “Ethĩwa nĩmwĩsĩ maũndũ aa, mwĩ aathime ethĩwa nĩmũũmeka.” (Yoa. 13:17) Amanyĩwʼa asu mesaa kwĩkala me atanu makwata kĩla Yesũ wameaĩe. Mayaaĩka o kũkwata momanyĩsyo ma Yesũ na ngelekanyʼo yake ĩvinda yĩmwe tũ. Maendeeie kwĩka ũu thayũnĩ woo wʼonthe. w18.09 4 ¶4-5

Ngai anengie Atamu na Eva motao ala maaĩlĩte kũmatetheesya masũanĩe ĩũlũ wa andũ ala angĩ, o na kau maĩ oka mũũndanĩ wa Eteni. Yeova nĩwaathimie Atamu na Eva na amea mongoleke, mausũsye nthĩ, na kũmĩkĩlya vinya. (Mwa. 1:28) Mũmbi woo endaa andũ onthe ĩũlũ wa nthĩ methĩwe me atanu, na kwoou asyai maitũ ma mbee maaĩlĩte kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ũtanu wa syana ila mesaa kũsyaa. Atamu na nzyawa syake maaĩle kũseũvya nthĩ yonthe ĩtwʼĩke vandũ vaseo va kwĩkala. Ũsu waĩ wĩthĩwe wĩa mwingĩ mũno, na kwoou wendaa methĩwe na ngwatanĩo. Andũ mate na naĩ maaĩle kũthũkũma me ngwatanĩo na Yeova nĩ kana matwʼĩkĩthye nthĩ yonthe vandũ vaseo va kwĩkala na maianĩsya kwenda kwake. Kwĩka ũu nĩkwʼo kwesaa kũtuma malika ũthũmũonĩ wake. (Aevl. 4:11) Kwasũanĩa ũndũ wĩa ũsu wesaa kũtuma mewʼa me eanĩe na me atanu! Kwĩyumya kwondũ wa ala angĩ kwĩthĩwa kwatumie maathimwa mũno na mekala me eanĩe mũno. w18.08 18 ¶2; 19-20 ¶8-9

Nata ũkaneenewa maũndũ ma ũvũngũ? Yesũ na Yoana Mũvatisi nĩ amwe maneeneiwe ũvũngũ. (Mt. 11:18, 19) Yesũ eekie ata aneenewa naĩ? Ndaatinda enoetye na kwananga ĩvinda yake ayĩtetea. Vandũ va ũu, eekĩie andũ vinya masisye maũndũ ala weekaa na ala wamanyĩasya, nũndũ asu nĩmo maĩ matonya kũmatetheesya mamanye ũwʼo wa maũndũ. O tondũ Yesũ waisye, “ũĩ nũtalĩlawa ũlũngalu nĩ syana syawʼo.” (Mt. 11:19) Ve ĩsomo ya vata tũtonya kwĩmanyĩsya vaa. Mavinda amwe, andũ nĩmatonya kũtũneenea maũndũ mataĩle na matonya kũtwanangĩa ĩsyĩtwa. Vathi ũu, nĩtũtonya kwĩkũlya kana ve ĩvinda maũndũ makesa kũalyũka na tũyĩseũvĩsya ĩsyĩtwa ĩngĩ. Ĩndĩ oyu tũĩ, ve o ũndũ tũtonya kwĩka. Ethĩwa nĩtũneeneetwe ũvũngũ, no twĩkale kwa nzĩa ĩkũĩkĩĩthya kana kĩla kĩneenetwe ti kya wʼo. Ngelekanyʼo ya Yesũ no ĩtũtetheesye kũmanya kana twekala nesa twĩ Aklĩsto, mwĩkalĩle witũ no ũĩkĩĩthye kana ngewa ila twĩthĩwa tũneenewe sya ũvũngũ kana syĩkwoneka ta syĩ na ka-ũwʼo, ti sya wʼo. w18.08 6 ¶11-13

Ngewa ya Kaini, ya Solomoni, na ya Aisilaeli me Kĩĩmanĩ kya Sinai nĩyonanĩtye ũndũ maleile kũmwĩwʼa Ngai. Ngewa isu ivwʼanene ũndũnĩ ũmwe wa vata. Onthe nĩmanengiwe mwanya wa ‘kũalyũla ngoo, na mayĩthyũũa.’ (Meko 3:19) Kĩu kĩonanyʼa nesa kana Yeova ndekĩasya mũndũ ngoo mĩtũkĩ oosa ĩtambya yĩtaĩle. Aluni nĩwaekeiwe nĩ Yeova. Ũmũnthĩ Yeova no atũkanyʼe atũmĩĩte ngewa yĩ Mbivilianĩ, mavuku maitũ, kana o Mũklĩsto ũngĩ. Tweewʼa ũkanyʼo, nake Yeova ndalea kũtwĩwʼĩa tei. Yeova atwonetye ũseo wake mwingĩ e na kĩtumi. (2 Ako. 6:1) Ũseo ũsu ũtũnengae mwanya wa “[kũlea] maũndũ onthe mate ma kũmũkĩa Ngai na mawendi onthe ma nthĩ.” (Tito 2:11-14) “Ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ,” tũilea kũkomana na maũndũ matonya kũtuma twĩwʼa ve vinya kũmwĩyumĩsya Yeova na ngoo yonthe. Nũndũ wa ũu, ekai ithyonthe twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kĩla ĩndĩ kũũngama ngalĩ ya Yeova na tũilũmanyʼa nake. w18.07 21 ¶20-21

Tũtonya kwĩka ata tũlũlũmĩlye ũtwi witũ wa kwĩkaa kĩla kĩtonya kũtuma Yeova atwona twĩ ma vata vandũ va kwendeesya nthĩ? Nĩ kana twĩke ũu nĩtwaĩle kũlilikana maũndũ elĩ ma vata. Mbee, ĩvinda yonthe Yeova nĩwonaa ala mamũthũkũmaa me aĩkĩĩku me ma vata. (Aevl. 6:10; 11:6) Nĩwonaa kĩla ũmwe wa athũkũmi make e wa vata mũno na onaa wĩ ũndũ ‘ũte wa ũlũngalu’ kũema kũũngana na ala aĩkĩĩku. Nĩwĩsĩ “nzĩa ya ala alũngalu” na nĩwĩsĩ ũndũ ũtonya kũmavonokya matatwanĩ moo onthe. (Sav. 1:6; 2 Vet. 2:9) Kelĩ, Yeova no onanyʼe kana twĩ ma vata kwa nzĩa o na tũtesa kũtaĩa. Ala mekaa maũndũ maseo mayenda kwonyʼa andũ meĩtwe kana maikanewa ĩtuvi o na yĩmwe nĩ Yeova. Nĩkĩ? Nũndũ methĩawa makwata ĩtuvi yoo. (Mt. 6:1-5) Ĩndĩ Yesũ aisye kana Ĩthe wake ‘nĩwonaa kĩmbithĩnĩ’ ala matonekaa nĩ andũ me ma vata nũndũ wa maũndũ maseo ala mekaa. Nĩwonaa meko ma kĩla ũmwe na akamũtuva kwosana na kĩla wĩanĩĩtye. w18.07 9 ¶8, 10

Vetelo ndaaelewa nesa kĩla wasya ũsu wamũtavasya. O saanĩ isu, aũme ala matũmĩtwe nĩ Kolinelio nĩmavikie. Ĩtina wa kũvuanĩwʼa nĩ veva mũtheu kĩla waĩle kwĩka, Vetelo nĩwoosanie na aũme asu mathi kwa Kolinelio. Keka Vetelo nĩwasilĩle kwĩanana na kwona kwa metho, ndethĩwa aalika nyũmba kwa Kolinelio. Ayuti mayalikaa nyũmba sya Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ. Ĩndĩ nĩkĩ Vetelo weekie ũu o na kau nĩwamenete Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ? Kĩtumi nũndũ woni ũla wooniwʼe nĩwamũkiitie ngoo vyũ, na nĩwaĩkĩĩthiwʼe nĩ veva mũtheu kana kĩla ũkwĩka ti kĩthũku. Yĩla Vetelo weewie maũndũ ala Kolinelio waeleisye na mamũkiita ngoo, aisye ũũ atongoewʼe nĩ veva: “Nĩ wʼo, nĩngũmanya kana Ngai ti mwendeesya wa andũ; ĩndĩ mbaĩnĩ syonthe ũla ũmũkĩaa we, na kwĩka ũlũngalu, nĩwĩtĩkĩlawa nĩwe.” (Meko 10:34, 35) Ũsu nĩ ũndũ mweũ Vetelo wamanyie, na nĩwatumie vethĩwa na mosyao maseo! w18.08 9 ¶3-4

Nĩtwaĩle kwĩvathana na imanyĩo ila Ngai ũmenete. Ĩndĩ ve maũndũ amwe matawetetwe ũtheinĩ nĩ Maandĩko. Tũtonya kũmanya ata kĩla kĩtĩkĩlĩkĩte na kyendeeasya methonĩ ma Ngai? Ethĩwa wasya witũ wa ngoo nũmanyĩĩtwʼe nesa nĩ Mbivilia no ũtũtethye maũndũnĩ ta asu. Nũndũ Yeova nũtwendete, nĩwatũnengie myolooto ĩtonya kũtongoesya wasya witũ wa ngoo. Atwĩĩte: “Ninyie Yeova Ngai waku, ũla ũkũmanyĩasya kwaĩla, ũla ũkũtongoeasya nzĩanĩ ĩla waĩle kũthi nayo.” (Isa. 48:17, 18) Twasũanĩa kwa ũliku myolooto ya Mbivilia na twamĩtĩkĩlya ĩkiite ngoo sitũ, tũkeethĩawa tũieka ĩtongoesye, ĩlũnge, na ĩyũmbaũmba wasya witũ wa ngoo. Na kĩu kĩkatũtetheeasya kwĩkaa motwi ma ũĩ. No tũelesye mwolooto ta ũwʼo wa mũsingi ũtonya kũtũtetheesya kũsũanĩa na kwĩka ũtwi mũseo. Twaelewa nesa mwolooto mũna Yeova ũtũnengete, no tũmanye ũndũ ũsũanĩaa, na nĩkĩ ũnenganĩte mĩao mĩna. w18.06 17 ¶5; 18 ¶8-10

Aatĩĩi ala ma Elote mamũkũlasya Yesũ ũu mayenda asye koti ũsu ndwaĩle kumwʼa nĩ kana mamũkwatye na ĩvĩtyo ya kũvĩnga silikalĩ. Nao keka Yesũ aisye koti ndwaĩlwe kũtalwa ta mũio, andũ aingĩ methĩwa maekie kũmũatĩĩa. Kwoou Yesũ asũngĩie eyũĩvĩe ndakoneke ta ũkũkwata mbau ngalĩ ĩmwe. Yesũ ndalea kwĩthĩwa eesĩ kana aumĩthya ma koti meethĩawa me alũsani. Ĩndĩ ndendaa ũndũ ũsu ũtume olwa nĩ kĩla kya vata vyũ. Kĩla kyaĩ kya vata vyũ kwake nĩ Ũsumbĩ wa Ngai ũla nowʼo ũtonya kũmina mathĩna onthe. Yesũ nĩwatiĩe aatĩĩi make ngelekanyʼo nzeo. Nũndũ wa ũu mayaĩle o na vanini kwĩlikya maũndũnĩ ma siasa, o na ethĩwa nĩmene nesa ũndũ mũna nĩwaĩle vyũ kana ndwaĩle vyũ. Aklĩsto mamanthaa Ũsumbĩ wa Ngai na ũlũngalu wake. Kĩu nĩkyo maatĩĩaa ĩvinda yonthe vandũ va kũtinda maisũanĩa mũno kana kwambĩĩa kũneenea maũndũ mana mate maseo mekawa. (Mt. 6:33) Aingĩ me kĩkundinĩ ũmũnthĩ nĩmaekete kũkwatĩĩa mawoni ma siasa ala maĩ namo. w18.06 5-6 ¶9-11

O vamwe na kũmatata metwaĩe aka, Satani nũtonya kwĩthĩwa ongelile kwatha ala alaĩka mataĩ aĩkĩĩku kana nĩmatonya kwĩsa kwĩthĩwa na ũtonyi wa kũsumbĩka andũ onthe. Kĩeleelo kya Satani kĩtonya kwĩthĩwa kyaĩ kũvĩngĩĩsa maũndũ nĩ kana ũla ‘ũsyao wa mũndũ mũka’ ndũkaumĩle. (Mwa. 3:15) Ĩndĩ o na Satani akethĩwa avangĩte ata, Yeova nĩwakulumanilye maũndũ ĩla waetie ĩla mbua. Mbua ĩsu yaanangie mĩvango yonthe ĩla Satani na ndaimoni methĩwa maĩ nayo ĩvinda yĩu. Kwoou ndũkaavũthĩĩsye kĩtei kya ũlaalai kana ngathĩĩo. Lilikana kana alaĩka ala mesie kwĩkwatanyʼa na Satani maĩ mekalĩte na Ngai kwa ĩvinda yĩasa o na tũtesa kũtaĩa. Ĩndĩ aingĩ nĩmaekie mawendi mathũku malika ngoonĩ na meana. O ta ũu, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũminĩte myaka mĩongo yĩana ũna twĩ kĩlungunĩ kya ũseũvyo wa Ngai kya kũũ nthĩ. Ĩndĩ o na twĩ vandũ vaseũvĩte ũu, mawendi mathũku no malike ngoonĩ sitũ. (1 Ako. 10:12) Nĩkyo kĩtumi twaĩlĩte kwona wĩ ũndũ wa vata vyũ kwĩkalaa kĩla ĩvinda tũisisya ngoo sitũ, tũileana na mosũanĩo mathũku, na tũitata vyũ tũikakwatwe nĩ ngathĩĩo.—Aka. 5:26; Ako. 3:5. w18.05 25 ¶11-12

Vaulo nĩweewʼaa aiũmĩa ngoonĩ nũndũ Ayuti nĩmaleaa kwĩtĩkĩla ũvoo wa Ũsumbĩ. O na vailyĩ ũu, ndaamekĩsya ngoo. Kwasisya ndeto ila waandĩkie valũanĩ wake kwa Aklĩsto ala maĩ Lomi, aeleetye ũndũ wamonaa. Aandĩkie atĩĩ: “Kwenda kwa ngoo yakwa na kũvoya kwakwa kwa Ngai nĩ kwondũ woo, nĩ kana matangĩĩwe. Nũndũ nĩngũmakũsĩĩa kana me na ũthangaau mũnene kwa Ngai, ĩndĩ ti kwĩanana na ũmanyi.” (Alo. 10:1, 2) Vaulo nũeleetye nĩkĩ ũtaaeka kũtavya Ayuti ũvoo mũseo. Aĩtye kana nĩweekĩiwe vinya nĩ ‘kwenda kwa ngoo yake.’ Kwoou nĩwendaa kuma ngoonĩ Ayuti amwe mone ũtangĩĩo. (Alo. 11:13, 14) Nĩwavoyaa nĩ kana Ngai atetheesye Mũyuti ũmwe ũmwe akwate ũvoo wa Ũsumbĩ. Na nĩwawetie kana “me na ũthangaau mũnene kwa Ngai.” Ũu nawʼo wĩonanyʼa kana asisya andũ nĩwoonaa matonya kũvĩndũka makatwʼĩka athũkũmi ma Yeova. Vaulo nĩweesĩ kana kĩthito kĩu Ayuti asu maĩ nakyo kyaĩ kĩtonya kũmatetheesya matwʼĩke amanyĩwʼa ma Klĩsto me kĩthito o take. w18.05 13 ¶4; 15-16 ¶13-14

Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kwĩthĩwa e metho one ũndũ ala angĩ me na “vata wĩana” wa kũthangaawʼa. Vaulo anengie Aklĩsto Aevelania ũtao ũũ: “Ũkĩlyai moko ala maleelu, na maũũ ala monzu; na seũvĩsyai nyaĩĩ syenyu nzĩa ndũngalu, nĩ kana mutha ũla ũthuaa ndũkavĩtĩthwʼe, ĩndĩ kavaa ũvowʼe.” (Aevl. 12:12, 13) Ithyonthe, o na ala anini, no twakane na ndeto sya kũthangaanyʼa. Vaulo anenganie ũtao ũũ: “Ethĩwa ĩndĩ kwĩ ũtao o na wĩva nthĩnĩ wa Klĩsto, ethĩwa kwĩ ũkiakisyo o na wĩva wa wendo, ethĩwa kwĩ mũamba o na wĩva wa Veva, ethĩwa kwĩ matei mololo na kwĩwʼanĩa manee o na meva, wusũsyei ũtanu wakwa, kana mwĩthĩwe na kĩlilikano o kĩmwe, mwĩ na wendo ũmwe, mwĩ na ngoo ĩmwe, mũkĩlilikana ũndũ ũmwe; mũikeke ũndũ o na wĩva na ngananĩo kana kwĩkathĩĩa kwa mana, ĩndĩ na wĩnyivyo kĩla mũndũ namũtale ũla ũngĩ mũseo kwĩ we mwene; kĩla mũndũ wenyu ndakasũvĩe syĩndũ syake mwene, ĩndĩ kĩla ũmwe wenyu nasũvĩe syĩndũ sya ala angĩ nasyo.”—Avi. 2:1-4. w18.04 22 ¶10; 23 ¶12

Kĩla kyatumie Yeova atũmĩa Yesũ kũtũthasya mwĩaonĩ wa naĩ na kĩkwʼũ nĩ kana endaa twĩyumye na tũmũthũkũme ta twĩ ‘ngombo syake.’ Tũkatũmĩa ũthasyo witũ naĩ no twĩse kwĩthĩa tũtwʼĩkie ĩngĩ ngombo sya nthĩ ĩno nũndũ wa kũsembanyʼa na maũndũ mayo na mawendi mayo. Kwoou nzĩa ĩla nzeo ya kwĩsiĩĩanĩa na ũndũ ũsu nĩ kũtũmĩa ĩvinda yitũ na vinya witũ kũmũthũkũma Yeova na ngoo yonthe. (Aka. 5:16) Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Noa na mũsyĩ wake. Matwĩe nthĩ yaĩ mbathe na yaĩ na andũ angʼendu. Ĩndĩ mayaaĩtĩkĩla kwĩthĩwa na mawendi ta ma andũ ala mamathyũlũlũkĩte kana kũsembanyʼa na maũndũ ala masembanasya namo. Nĩ kyaũ kyamatethisye? Matũmĩie ĩvinda yoo yingĩ maitethya wĩa ũla Yeova wamanengete wa kwaka ngalawa, kũmbanyʼa lĩu woo na wa nyamũ, na kũkanyʼa ala angĩ. Mbivilia yaĩtye: “Noa eeka ũu; kwĩanana na wʼonthe ũla Ngai wamwĩaĩe, nĩwʼo wekie.” (Mwa. 6:22) Matethekie ata? Noa na mũsyĩ wake nĩmavonokie ĩla nthĩ ya ĩvinda yoo yaanangiwe.—Aevl. 11:7. w18.04 10 ¶8; 11 ¶11-12

Ve kĩndũ kĩngĩ Satani na ndaimoni syake matũmĩaa eka silikalĩ nĩ kana makenge ‘nthĩ yonthe.’ Nĩmatũmĩaa ndĩni sya ũvũngũ na viasala sya nthĩ ĩno. (Ũvu. 12:9) Satani atũmĩaa ndĩni sya ũvũngũ kũnyaĩĩkya ũvũngũ ĩũlũ wa Yeova. Na eka ũu, we Ndevili nĩ ta ũtwʼĩte kũĩkĩĩthya kana no andũ anini vyũ meũtiwa mesĩ ĩsyĩtwa ya Ngai. (Yel. 23:26, 27) Nũndũ wa ũu kwĩ andũ amwe me ngoo ntheu masũanĩaa methaitha Ngai, na kaĩ makengetwe makambĩĩa kũthaitha ndaimoni. (1 Ako. 10:20; 2 Ako. 11:13-15) Satani no ũnyaĩĩkasya ũvũngũ aitũmĩa viasala sya nthĩ ĩno. Kwa ngelekanyʼo, nthĩ ĩno ĩkothaa kũmanyĩsya andũ kana kĩla kĩtonya kũtuma mekala me atanu nĩ kũsembanyʼa na mbesa na kũmantha malĩ mbingĩ. (Nth. 18:11) Ala maĩkĩĩaa ũvũngũ ũsu matũmĩaa thayũ woo wʼonthe maithũkũma “ũthwii” vandũ va kũmũthũkũma Ngai. (Mt. 6:24) Na mũthya ethĩwa ve ĩvinda mamwendete Ngai, wendi wa malĩ ũnyitaa wendo ũsu vyũ ũkaũmina.—Mt. 13:22; 1 Yoa. 2:15, 16. w18.05 23 ¶6-7