Mwei wa 10

Ithyĩ tũitonya kũsoma ngoo ta Yeova na Yesũ. O na vailye ũu, no tũtate kũelewa mavata ma andũ ala angĩ na ũndũ mekwĩwʼa. (2 Ako. 11:29) Kĩvathũkanyʼo na andũ ma nthĩ ĩno, ala mesũanĩaa o mo ene, ithyĩ ‘tũimanthaa kwĩyĩuna o ithyĩ ene, ĩndĩ kũmauna ala angĩ o namo.’ (Avi. 2:4) Atumĩa ma kĩkundi nĩmo mũno mũno maĩle kwĩthĩwa na tei. Nĩmesĩ kana makaumya ũtalo kwa Yeova kwosana na ũndũ masũvĩaa malondu ala me ungu wa ũsũvĩo woo. (Aevl. 13:17) Na nĩ kana methĩwe matonya kũtetheesya athaithi ala angĩ, atumĩa nĩmaĩle kwĩthĩwa na ĩnee. Nĩ kwa nzĩa yĩva atumĩa matonya kwonanyʼa tei? Mũtumĩa wĩ tei nĩwosaa ĩvinda ya kwĩthĩwa vamwe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa make. Nũmakũlasya makũlyo na ĩndĩ aimethukĩĩsya nesa e na wũmĩĩsyo. Na ũndũ ũsu nĩ wa vata mũno ethĩwa ũmwe wa malondu asu ma vata nũkwenda kũelesya kĩla kĩ ngoonĩ ĩndĩ ũyĩthĩa nũkũemwa nĩ kwĩyĩelesya nesa. (Nth. 20:5) Yĩla mũtumĩa weethĩwa eyũmbanĩtye kwosa ĩvinda ya kwĩka ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmamũĩkĩĩaa, makethĩwa na ũnyanya nake, na wendo katĩ wake namo ũilũlũmĩĩlwʼa.—Meko 20:37. w19.03 17 ¶14-17

Kũtũnga mũvea no ũndũ ũmwe na lĩu mũseo; ũmeasya mũyo nĩ kũĩsanĩwa. Yĩla twamanya kana andũ ala angĩ nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa maũndũ ala tweeka, nĩtũtanaa. O naitũ tweeka ũndũ wa kwonanyʼa nĩtũũtũnga mũvea, ũu nũtumaa ala angĩ matana. Mũndũ ũla twamũtũngĩa mũvea nũmanyaa kana ũndũ ũla weeka nĩ kana atũtetheesye nĩ wa vata. Na nũndũ wa ũu, ũnyanya witũ na mũndũ ũsu nũlũlũmĩĩlawʼa. O tondũ ĩandĩko yitũ ya ũmũnthĩ yonanĩtye, kũtũnga mũvea nĩ ũndũ wa vata mũno. Kwasũanĩa ũndũ ĩtunda ya ĩevo yĩseũvĩtwʼe na thaavu na yĩkaiwa kĩkavũnĩ kya vetha yĩtonya kwĩthĩwa yĩseũvĩte! O na ĩngĩ, kwasũanĩa ũndũ yĩtonya kwĩthĩwa yĩ ya thooa mũnene! Ũtonya kwĩwʼa ata ũkanengwa mũthĩnzĩo ta ũsu? O ta ũu, ndeto ila ũtavasya andũ ũitũnga mũvea nĩ sya vata o ta mũthĩnzĩo ũsu. Yu kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ĩtunda ya ĩevo yĩseũvĩtwʼe na thaavu no yĩkale ĩvinda yĩasa mũno. O ta ũu, yĩla watavya mũndũ ndeto sya kũmũtũngĩa mũvea no aililikane na akasyonaa syĩ sya vata thayũnĩ wake wʼonthe. w19.02 15 ¶5-6

Yĩla Atamu na Eva maĩye ĩtunda ya mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku, moonanisye ũtheinĩ kana maikũmũĩkĩĩa Yeova, o na maikũĩkĩĩa myolooto yake. Manyuvie kũatĩĩa myolooto yoo ene ya ũla ũseo na ũla ũthũku. Ĩndĩ kwasũanĩa kĩla maaisye. Ngwatanĩo yoo na Yeova nĩyaanangĩkie. O na nĩmaaisye thayũ wa tene na tene ũla maĩ matonya kũendeea kwĩthĩwa nawʼo, na matiĩa nzyawa syoo naĩ na kĩkwʼũ. (Alo. 5:12) Kwoona kĩvathũkanyʼo kĩla kĩ vo katĩ wa ũndũ Atamu na Eva meekie na ũndũ ũla Mũethiovia mũvakũe weekie yĩla Vilivu wamũtavisye ũvoo mũseo. Mũethiovia ũsu nĩwatũngie mũvea mũno nũndũ wa kĩla Yeova na Yesũ mamwĩkĩte nginya avatiswa vau kwa vau. (Meko 8:34-38) Yĩla tweeyumya kwa Ngai na tũivatiswa ta ũla Mũethiovia, ve ũndũ twĩthĩawa twamwonyʼa Yeova ũtheinĩ. Twĩthĩawa twamwonyʼa kana nĩtũũtũnga mũvea kwondũ wa kĩla we na Yesũ matwĩkĩte. O na nĩtwonanasya kana nĩtũũmũĩkĩĩa Yeova, na nĩtũkwĩtĩkĩla kana no we waĩlĩte kũtũnenga myolooto ya kũmanya ũseo na ũthũku. w19.03 2 ¶1-2

Athũkũmi ma Ngai monanasya ata kana me na wĩanĩu? Nĩ kwa kwĩyumya na ngoo yonthe mamũthũkũme Yeova na maimwenda vyũ. Kwĩka ũu nĩkũtumaa mavinda onthe meka maũndũ ala mamwendeeasya. Mbivilianĩ ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe “wĩanĩu” no yonanyʼe kĩndũ kĩte na vandũ kĩtielye, kĩte na thĩna o na ũmwe, kana kĩima. Kwa ngelekanyʼo, nthembo sya nyamũ ila syaumĩawʼa Yeova syaaĩle kwĩthĩwa syĩ mbĩanĩu. (Ali. 22:21, 22) Andũ ma Ngai mayeetĩkĩlĩtwʼe kũthemba nyamũ ĩte na kũũ, kũtũ, kana itho. O na mayaaĩle kumya nyamũ ndwau. Yeova endaa nyamũ ĩsu yĩthĩwe ĩte na vandũ ĩtielye, ĩte na thĩna o na ũmwe, kana yĩ nima. Na nĩwoosaa ũndũ ũsu kwa ũito mũno. (Mal. 1:6-9) No tũelewe nĩkĩ Yeova wendaa kĩndũ kĩthĩwe kĩte na thĩna o na ũmwe kana kĩ kĩima. Yĩla tũũthooa kĩndũ, kĩthĩwe nĩ ĩtunda, ĩvuku, kana o mũio wa wĩa, tũyĩtĩkĩlaa kwosa kĩndũ kĩ na maima kana kĩte na kũndũ kũmwe. Twendaa kĩndũ kĩte na vandũ kĩtielye, kĩte na thĩna o na ũmwe, kana kĩima. Yeova endaa tũmwende oou, na tũlũmanyʼe nake oou. Wendo witũ na ũĩkĩĩku witũ waĩle kwĩthĩwa ũte vandũ ũtielye, ũte na thĩna o na ũmwe, kana wĩ mũima. w19.02 3 ¶3

Nĩ kana tũsũvĩe ngoo sitũ, twaĩle kũsiĩĩa maũndũ mathũku maikalike ngoonĩ sitũ, na tũyĩtĩkĩlya maũndũ ala maseo malike ngoonĩ sitũ. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya ndũa sya tene. Syathyũlũlũkĩtwe nĩ ngũta, na asũvĩi ma mbingĩlo nĩmaivingaa nĩ kana mũmaitha ndakalike ndũanĩ, ĩndĩ mavinda angĩ nĩmavingũaa mbingĩlo nĩ kana lĩu na syĩndũ ingĩ ilikwʼe ndũanĩ. Keka mbingĩlo isu iyavingũawa, ekali ma ndũa meka kũawa nĩ nzaa. O ta ũu, twaĩlĩte kũvingũaa ngoo sitũ kĩla ĩvinda nĩ kana mosũanĩo ma Ngai malike ngoonĩ sitũ. Mbivilia yĩ na mosũanĩo ma Yeova, na kwoou kĩla ĩvinda twamĩsoma twĩthĩawa tũyĩtĩkĩlya mosũanĩo ma Yeova matongoesye mosũanĩo maitũ, ũndũ tũkwĩwʼa, na meko maitũ. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtetheke yĩla tũũsoma Mbivilia? Kĩndũ kĩmwe kĩtonya kũtũtetheesya nĩ mboya. Ĩtumaa ‘twona maũndũ ma ũsengʼya’ Ndetonĩ yake. (Sav. 119:18) O na nĩtwaĩlĩte kũvindĩĩsya kĩla tũũsoma. Yĩla twavoya, twasoma, na twavindĩĩsya kĩla tũũsoma, Ndeto ya Ngai ĩlikaa “ngoonĩ [sitũ] nthĩnĩ,” na ũu ũituma twenda mosũanĩo ma Yeova.—Nth. 4:20-22. w19.01 18 ¶14-15

Yeova nĩwĩsĩ kana ũtonyi witũ wĩ kĩvathũkanyʼo na kana tũkomanaa na maũndũ me kĩvathũkanyʼo, na nĩwonaa nthembo ila tũtonya kũmumĩsya syĩ sya vata mũno kwake. Sũanĩa nthembo syĩ kĩvathũkanyʼo ila Aisilaeli mamumĩasya na akasyĩtĩkĩla. Aisilaeli amwe maĩ matonya kumya katena ka ĩlondu kana mbũi. Ĩndĩ Mũisilaeli ngya aĩ atonya kumya “ndumbũ ilĩ kana maswii elĩ ma ĩvũĩ.” Na ethĩwa Mũisilaeli ndaĩ atonya kwona tũsũni twĩlĩ, Yeova nĩweetĩkĩlaa “kĩlungu kya ĩkũmi kya eva ya mũtu mũvinyu.” (Ali. 5:7, 11) Mũtu ndwaĩ wa thooa mũnene, ĩndĩ Yeova nĩwoonaa wĩ wa vata ethĩwa nĩ “mũtu mũvinyu.” Ngai witũ mũseo ewʼaa oou ũmũnthĩ. Yĩla tũkumya maelesyo, ndendaa ithyonthe twĩthĩwe twĩ aneeni aseo ta Avolo, kana tũneene kwa nzĩa ĩtonya kũĩkĩĩthya andũ kĩla tũũweta ta Vaulo. (Meko 18:24; 19:8) Yeova endaa tumye maelesyo maseo kwĩanana na ũtonyi witũ. Lilikana ũla mũndũ mũka ndiwa waumisye tũsendi twĩlĩ twa thooa mũnini. Aĩ wa vata methonĩ ma Yeova nũndũ aumisye kĩla ũtonya.—Luka 21:1-4. w19.01 8-9 ¶3-5

Nĩtwĩsĩ kana no nginya tũmenwe nũndũ twĩ aatĩĩi ma Klĩsto. Yesũ athanie kana amanyĩwʼa make makathĩnwʼa mũno mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. (Mt. 24:9; Yoa. 15:20) Wathani wa Isaia wonanĩtye kana o na eka kĩmena, amaitha maitũ makatũmĩa mĩio yĩ kĩvathũkanyʼo kũtũkita. Mĩio ĩla matũmĩaa kũtũkita nĩ ta ũvũngũ wĩvithanĩtye, ũvũngũ wĩ ũtheinĩ, na kũtũthĩnyʼa vate tei. (Mt. 5:11) Yeova ndamasiĩĩaa amaitha maitũ maeke kũtũmĩa mĩio ĩsu kũtũkita. (Aev. 6:12; Ũvu. 12:17) Ĩndĩ tũyaĩlĩte kwĩthĩwa na wia. Yeova aĩtye kana “mũio o na wĩva” ũla wĩtũmĩwa kũtũkita “ndũkaĩla.” (Isa. 54:17) O tondũ ũkũta ũtũsũvĩaa kwa kũsiĩĩa kĩwʼũ kya mbua nene kĩikaete wanangĩko, nowʼo Yeova ũtũsũvĩaa tũikakimwe nĩ “kĩseve kya ala ma kũtĩsya.” (Isa. 25:4, 5) Vaiĩ ũthũku amaitha maitũ matonya kũtwĩka ũkatũũmĩsya tene na tene. (Isa. 65:17) Amaitha onthe ma andũ ma Ngai “makeethĩwa ti kĩndũ, na makaa.”—Isa. 41:11, 12. w19.01 6-7 ¶13-16

Ethĩwa wĩ mũndũ wa mũika ĩkalaa wĩsĩ kana Yeova nĩwendete ũthasyo, na akũmbie wĩ na wendi ũsu. Ĩndĩ endaa ũũtũmĩe nesa nũndũ waũtũmĩa nesa ũkeethĩawa wĩ mũsũvĩĩku. No kwĩthĩwa wĩsĩ angĩ meloelaa mavisa ma ũlaalai, kana melikĩtye ũlaalainĩ, mathaũnĩ matonya kũmaũmĩsya, kana matũmĩaa ndawa sya kũmila na kũnywʼa ũkĩ mũno. Vate nzika, nĩmatonya kũtanĩa maũndũ asu kwa kavinda. Ĩndĩ kaingĩ makethaa thĩna mũnene mũno. Kwa ngelekanyʼo, nĩmatonya kũwaa, makakwatĩka nĩ maũndũ asu ũkethĩa mayĩkalĩkya matamekĩte, kana makakwʼa. (Aka. 6:7, 8) Kũneena ũla wʼo, kĩla makĩtaa ũthasyo, ti ũthasyo. Methĩawa mekengete vyũ! (Tito 3:3) Yu kwatata ũsũanĩe nĩ andũ meana waaĩwʼa mawaĩte nũndũ wa kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia? Vate nzika, wamwĩthukĩĩsya Yeova wĩkalaa wĩ mũima na wĩ na ũthasyo. (Sav. 19:7-11) Na eka ũu, watũmĩa ũthasyo waku nesa, na ũu nĩ kwasya, watwʼa kũatĩĩa mĩao na myolooto ya Ngai, wĩthĩawa ũyonyʼa Ngai na asyai maku kana wĩ mũndũ wa kwĩkwatwʼa ũtonya kũnewa ũthasyo mwingangĩ.—Alo. 8:21. w18.12 22-23 ¶16-17

Naĩ ya Atamu nĩyaetie moalyũku maingĩ. Ũalyũku ũmwe wookie nĩ kana andũ nĩmambĩĩe kũkwʼa, na nũndũ wa ũu, weethĩa mĩtwaano ndyamba kwĩkala tene na tene. Ĩvinda yĩla mũtũmwa Vaulo waandĩkaa kana Aklĩsto mai ungu wa Mĩao ya Mose, nĩwawetie kana mũtwaano nũthelaa ũmwe akwʼa. Ũndũ ta ũsu wamina kwĩkĩka, ũla watiwa ethĩawa e mũthasye kũtwawa kana kũtwaana ĩngĩ. (Alo. 7:1-3) Mĩao ĩla Ngai wanengie mbaĩ ya Isilaeli nĩyawetie maũndũ mana ĩũlũ wa mũtwaano. Mĩao ĩsu nĩyanenganĩte mwanya wa kũtwaa mbee wa kĩveti kĩmwe. Ũsu nĩ ũndũ weekawa o na Ngai atanamba kũnengane ĩ Mĩao. Ĩndĩ Mĩao ĩsu nĩyeekĩĩte mũndũ ũtwaĩte iveti siana ũna mĩvaka nĩ kana ndakaũmĩsye kĩmwe kana syana imwe. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa Mũisilaeli nĩwatwaĩte kĩveti kyaĩ ngombo na ĩtina ongela kĩngĩ, Mĩao yaĩtye kana nĩwaĩle kũsũvĩa kĩu kya mbee o ũndũ ũnakĩsũvĩaa. Aaĩle kũendeea kũkĩmanthĩa ngũa, lĩu, na aiendeea kũkĩka maũndũ ala maĩle kwĩkwa mũtwawa. Ngai endaa aendeee kũkĩsũvĩa na aithĩnĩkĩa mavata makyo. (Kuma 21:9, 10) Ithyĩ tũi ungu wa Mĩao, ĩndĩ twamĩsisya nĩtwonaa kana Yeova ndendaa mũtwaano ũivũĩwa ngũĩ. Vate nzika, kĩu nĩkĩtũtetheeasya tũnenge mũtwaano ndaĩa. w18.12 10 ¶3; 11 ¶5-6

Ĩtina wa Avakuki kũmwaũĩa Yeova mawĩmakĩo na mathĩna make onthe, no kwĩthĩwa atiiwe ayĩkũlya Yeova eosa ĩtambya yĩva. Ĩndĩ nũndũ Yeova nĩ Ĩthe witũ ũtũeleawa, we ndaamũkanyʼa Avakuki nũndũ wa ndeto syake. Ngai nĩweesĩ kana Avakuki eekaa o kũmwĩkaĩla amũtetheesye. Kwoou ndetonĩ ila Yeova wendaa Ayuti ala mataĩ aĩkĩĩku matavwʼe, nĩwaweteie Avakuki ĩtambya yĩla wakilyĩ kwosa. Nĩvatonyeka ũkethĩa Avakuki nĩwe waĩ mũndũ wa mbee kũvuanĩwʼa nĩ Yeova kana mũminũkĩlyo wa nzyawa ĩsu yaĩ ngʼendu waĩ vakuvĩ. Yeova amwĩie Avakuki kana nĩweeyũmbanĩtye kwosa ĩtambya. Ũsilĩlo wa nzyawa ĩsu mbathe na ngʼendu waĩ vakuvĩ. Yĩla Yeova waisye “mĩthenya yenyu,” oonanasya kana no nginya nzyawa ĩsu ĩsilĩlwe mwathani ũsu e o thayũ, kana mĩthenyanĩ ya andũ ala maĩ thayũ ĩvindanĩ yĩu. Avakuki ndatalĩthasya kana Yeova nũtonya kũmũsũngĩa ũu wamũsũngĩie. Nĩkĩ? Nũndũ ndeto sya Yeova syoonanisye kana mathĩna meendeea kwongeleka nthĩ ya Yuta. w18.11 15 ¶7-8

We ũmonaa ata andũ ma mĩthemba mingĩ ala matanamba kwĩmanyĩsya ũwʼo? O na kau mũtũmwa Vaulo nĩwaendaa masinakokenĩ akamanthe andũ ala maĩ na ũmanyi wĩana ũna ĩũlũ wa Ngai, ũu ti kwasya kana athĩnĩkĩaa Ayuti me oka. Kwa ngelekanyʼo, Vaulo e kyalonĩ kyake kya mbee kya ũmisonalĩ nĩwaendie ndũanĩ ya Lisitela. Andũ ala maneenaa kĩthyomo kya Laikonia ndũanĩ ĩsu moonie Vaulo na Valanava ta andũ me na ũtonyi ũvĩtũkĩte wa mũndũ, o na mameta masyĩtwa ma ngai syoo ilĩ. Meetie Valanava Yuvita (Nzeusi) na Vaulo mamwĩta Mekyuli (Emesi). Mo Vaulo na Valanava nĩmeetĩkĩlile nguma isu? Mo nĩmethĩwa moonie kau ta kaũndũ kaseo matonya kũtanĩa ĩtina wa kũnyamaĩwʼa ndũanĩ ilĩ ila maĩ manesĩla? Kana nĩmethĩwa masũanĩie nguma isu ta itonya kũtuma ũvoo mũseo ũnyaĩĩka mũnango? Mayaaĩsilya ũu o na vanini! Vandũ va ũu, meekie kũlea na matembũanga ngũa syoo na matũlĩla ĩkomanonĩ maĩtye ũũ na wasya mũnene: “Nĩkĩ mũkwĩka maũndũ aa? Ithyĩ naitũ twĩ andũ tũilyĩ tenyu.”—Meko 14:8-15. w18.09 4-5 ¶8-9

No nginya twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kũalyũla mosũanĩo na mwĩkalĩle witũ ethĩwa nĩtweetĩkĩla wʼo na nĩtũkwenda kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia. Kwasisya kĩĩ Vetelo waandĩkie aiweta moalyũku asu twaĩle kwĩka: “Ta syana mbĩwi, mũtekwĩvwʼananʼya na mĩmeo yenyu mĩthũku ya tene ĩvinda yĩla mũteesĩ: ĩndĩ . . . ĩthĩwai atheu mwĩkalĩlenĩ wenyũ wʼonthe wa thayũ.” (1 Vet. 1:14, 15) Andũ ala mekalaa ndũanĩ ya Kolintho maĩ no nginya meke moalyũku manene nĩ kana mathooe wʼo nũndũ ndũa ĩsu yaĩ andũ me mwĩkalĩle mũthũku mũno. O ta ũu, ũmũnthĩ aingĩ nĩmathooete wʼo kwa kũekana vyũ na mĩkalĩle ĩla ĩtamwendeeasya Ngai. Vetelo nĩwasyokie alilikanyʼa Aklĩsto ma ĩvinda yake ũndũ ũngĩ. Ameie: “Ĩvinda yĩla ĩvitu nĩyeanĩe kwĩka ũndũ Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ mendaa, na kũkinya maũndũnĩ ma ũlaalai, na mĩmeo mĩthũku, na ũthengi, na mboka itaĩle, na ũnywi, na ũthaithi wa mĩvwʼanano ũtosana na mĩao.”—1 Vet. 4:3. w18.11 6 ¶13

Tũtonya kũmanya ata kana mũndũ e na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene”? O ta atũmwa, tũkwataa andũ ta asu o kwa kũtavanyʼa. Kwoou twaĩle kwĩka o ũũ Yesũ weeaie: “Ndũa kana mũsyĩ o ũla mwĩvota, manthai vo mũndũ ũla mwaĩlu.” (Mt. 10:11) Nĩtwĩsĩ kana ti laisi andũ mate na ngoo nzeo, me na mĩtũlyo, kana matekwenda kũmanya ĩũlũ wa Ngai methukĩĩsye ũvoo mũseo. Nũndũ wa ũu, tũmanthaa andũ ala me na ngoo nzeo, menyivĩtye, na mekwenda mũno kũmanya ũla wʼo. Wĩa wa kũmantha andũ ta asu no tũũelekanyʼe na wĩa ũla Yesũ ũtonya kwĩthĩwa atethasya yĩla waĩ vundi. Yesũ nĩwoosaa ĩvinda akamantha mũtĩ ũtonya kuma mbwaũ nzeo sya kũseũvya mĩio ya nyũmba, mĩomo, masoki, kana syĩndũ ingĩ. Akwata mũtĩ ũla ũkwenda nĩwoosaa mĩio yake, akatũmĩa ũtũĩka wake, na aiseũvya kĩla ũvangĩte. No nginya twĩke o take wĩanĩ ũũ wa kũtwʼĩkĩthya ala me na ngoo nzeo amanyĩwʼa.—Mt. 28:19, 20. w18.10 12 ¶3-4

Mũndũ ũmwe watũtiĩe ngelekanyʼo nzeo mũno ya kũtavanyʼa na kĩthito o na yĩla maũndũ make maalyũka, nĩ Vilivu ũla waĩ mũtavanyʼa. Kwa ngelekanyʼo, ĩtina wa Sitivini kũawa, Aklĩsto ala maĩ Yelusaleme nĩmambĩĩe kũthĩnwʼa mũno. Maũndũ mayũka kwĩkala ũu, Vilivu aĩ ananengwa wĩa mũna Yelusaleme. (Meko 6:1-6) Nũndũ wa thĩna ũsu, aatĩĩi ma Klĩsto nĩmanyaĩĩkie, ĩndĩ Vilivu ndaavanga eĩkala mana. Aendie kũtavanyʼa ndũanĩ ya Samalia, kũla andũ aingĩ maĩ na vata mwingĩ wa kũtavwʼa ũvoo mũseo. (Mt. 10:5; Meko 8:1) Vilivu nĩweeyũmbanĩtye kũthi kwʼonthe kũla veva wa Ngai ũũmũtongoesya athi, na kwoou Yeova nĩwamũtũmĩie kũtwaa ũvoo mũseo kũndũ ũtaĩ waavika. O na kũtwʼĩka Ayuti nĩmavũthĩtye Asamalia, Vilivu ndamonaa ũu. Nũndũ wa ũu, nĩvatonyeka Asamalia makethĩwa mendeeiwʼe aimatavya ũvoo mũseo. Twĩsĩ ũu, tũisengʼaa yĩla Mbivilia ĩkũtũtavya kana makomano mamwĩthukĩĩisye na “ngoo ĩmwe”! (Meko 8:6-8) Vilivu ndaaeka kũtavanyʼa na kĩthito, na nũndũ wa ũu nĩwaathimiwe mũno nĩ Yeova e na mũsyĩ wake.—Meko 21:8, 9. w18.10 30 ¶14-16

Ĩvinda yĩmwe Yesũ aitavanyʼa kĩsionĩ kya Ndekavoli, nĩwaeteiwe mũndũ “ũmwe mwau matũ, na wavũvũtaa.” (Mko. 7:31-35) Ĩndĩ vandũ va amũvoesye andũnĩ, nĩwamwosie “e weka” amũtwaa ũtee, na ĩndĩ amũvosya. Eekie ũu nĩkĩ? Nũndũ mũndũ ũsu nũtonya kwĩthĩwa ateewʼaa e mwĩanĩe yĩla wĩ mbee wa andũ nũndũ wa wonzu ũla waĩ nawʼo. Kwoou Yesũ nũtonya kwĩthĩwa amanyie ũu, na nũndũ wa ũu aitwʼa kũmũvoesya vandũ vate andũ. Ithyĩ tũitonya kũvosya andũ ũmũnthĩ. Ĩndĩ nĩtwaĩle kũsũanĩa mavata ma athaithi ala angĩ na ũndũ mekwĩwʼa. Yesũ nĩwaeleiwe ũndũ mũndũ ũsu weewʼaa, na nĩwamũtetheeisye kwa nzĩa ĩkwonanyʼa nũkũmũsũanĩa. O ta ũu, nĩtũsũanĩaa ala akũũ na awau. O na kau nĩtwĩkaa maũndũ nesa tũtũmĩĩte ĩvinda o ĩnini, ũsu tiwʼo ũvano wa kĩkundi kya Kĩklĩsto. Ũvano wa kĩkundi kya Kĩklĩsto nĩ wendo. (Yoa. 13:34, 35) Wendo ũsu nĩwʼo ũtumaa twĩyumya tũtetheesye ala akũũ na ala onzu mamutha mavike maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto na maitavanyʼa ũvoo mũseo. Twĩkaa ũu o na ethĩwa maivota kwĩanĩsya maũndũ maingĩ.—Mt. 13:23. w18.09 29-30 ¶7-8

Kĩla mũndũ ũtalawa nĩ Yeova ta ĩlondu yake nĩ wa vata mũno methonĩ make na methonĩ ma Yesũ, ũla waumisye thayũ wake wĩthĩwe nthembo ya wovosyo. (Aka. 2:20) Nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mũno. Na nĩtwendaa kũmathĩnĩkĩa twĩ na tei na wendo. Kwoou nĩ kana twĩthĩwe tũtonya kũmekĩa vinya, nũseo “tũatĩĩe maũndũ ala ma mũuo, na maũndũ ala matumaa kĩla ũmwe aka ũngĩ.” (Alo. 14:19) Tweteele mũno na mea kũlika ĩla Nthĩ Nzaũ ĩtakethĩwa na ũndũ o na ũmwe ũtonya kũtũtũla ngoo! Ĩvinda yĩu kũikethĩwa ĩngĩ mowau, makaũ, kĩkwʼũ kĩla twatiĩwe nĩ Atamu, kũnyamawʼa, mathĩna ma mũsyĩ, kana ũndũ o na ũmwe ũla ũtonya kũtũtũla ngoo. Na ĩndĩ ũla Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wavĩta, naĩ ndĩkawetwa ĩngĩ andũnĩ. Ala makasinda yĩla ĩtatwa ya mũthya makatwʼĩka ana ma kũũ nthĩ ma Yeova Ngai, na mailika “ũthasyonĩ wa ũtaĩo wa syana sya Ngai.” (Alo. 8:21) Ekai ithyonthe tũendeee kwakana na wendo, na tũiendeea kwĩkĩana vinya nĩ kana ithyonthe twĩvika ĩvindanĩ yĩu yĩkethĩwa na ũtanu na moathimo maingĩ. w18.09 14 ¶10; 16 ¶18

Kwĩmanyĩsya ti o kwĩka kũsoma ũvoo ũvĩtĩte kana o kũkululĩĩla mosũngĩo ma makũlyo ala me ũvoonĩ ũla ũkũsoma. Yĩla tũkwĩmanyĩsya, nĩtwaĩle kũsũanĩa ũvoo ũsu wĩtũtavya ata ĩũlũ wa Yeova, ũndũ wĩkaa maũndũ, na ũndũ ũsũanĩaa. Nĩtũtataa kũelewa nĩkĩ Ngai ũtwĩtĩkĩlĩtye twĩke maũndũ amwe na akatũvata angĩ. O na nĩtũtataa tũvindĩĩsye ũndũ kĩla twasoma kĩtonya kũalyũla meko maitũ na mosũanĩo maitũ. Mũndũ nũtonya kũema kũvindĩĩsya maũndũ asu onthe kĩla ĩvinda wekala nthĩ emanyĩsye. Ĩndĩ nĩtũtethekaa twoosa ĩvinda tũvindĩĩsye nesa kĩla tũũsoma. Vatonyeka no tũaanyʼe ĩvinda yĩla tũũsoma, ũkethĩa twatũmĩa nusu kũvindĩĩsya maũndũ ala tũũsoma. (1 Tim. 4:15) Tweemanyĩsya kũvindĩĩasya Ndeto ya Ngai kĩla ĩvinda, ‘nĩtwĩkuũaa,’ kana tũkeyĩĩkĩĩthya, kana mosũanĩo ma Yeova nĩmo maseo vyũ. Twambĩĩaa kwona maũndũ ũndũ ũmonaa, na mũthya tũyona woni wake newʼo waĩlĩte vyũ. ‘Nĩtũtũngawa eũ’ ilĩkonĩ sitũ, na tũyambĩĩa kũsũanĩa kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo vyũ. (Alo. 12:2) Na ĩndĩ o kavola mosũanĩo maitũ mayambĩĩa kwosana na ma Yeova. w18.11 24 ¶5-6

Ĩvindanĩ ya atũmwa, Vaulo aisye kana we na Aklĩsto ala angĩ maĩ “atethya ma wĩa vamwe na Ngai” nũndũ wa wĩa ũla matethasya wa kũvanda na kũnyithya mbeũ sya ũla wʼo ĩũlũ wa Ũsumbĩ. (1 Ako. 3:6) O naitũ ũmũnthĩ nĩtũtonya kwĩthĩwa “atethya ma wĩa vamwe na Ngai” kwa kwĩyumya tũtũmĩe ĩvinda yitũ, malĩ sitũ, na vinya witũ wĩanĩ wa kũtavanyʼa ũla tũnengetwe nĩ Ngai. Ĩsu nĩ ndaĩa nene ta kĩ! Kwĩyumya tũtũmĩe ĩvinda yitũ na vinya witũ wĩanĩ wa kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩkũetae ũtanu mwingĩ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ala methĩĩtwe na amanyĩwʼa ma Mbivilia me na maendeeo mawetaa kana nĩ maũndũ manini matonya kũtuma methĩwa na ũtanu ta ũla methĩawa nawʼo. Nĩtũtanaa mũno twoona amanyĩwʼa maitũ ma Mbivilia maitanĩa kũmanya kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya, mayĩthĩwa na mũĩkĩĩo, mayĩka moalyũku, na mayambĩĩa kũtavya angĩ ũwʼo ũla memanyĩĩtye. O nake Yesũ nĩwatanie mũno oona ala atavanyʼa 70 watũmĩte makatavanyʼe “masyoka me atanu” nũndũ wa maũndũ maseo ala meeyoneie.—Luka 10:17-21. w18.08 20 ¶11-12

Kwĩkwatya mũno ũmanyi witũ no kũtũlikye mũisyonĩ. No twambĩĩe kwĩwʼa ta tũtonya kũsisya ũndũ na metho na tũkaũelewa, o na tũtambĩte kũkũlĩĩlya. O na ĩngĩ, nĩtũtonya kũemwa nĩ kũosya maũndũ nesa tũmanye ũwʼo ethĩwa nĩtwavĩtũũkana na mwana-a-asa kĩkundinĩ. Tũkambĩĩa kũsũanĩĩa mũno maũndũ ala meũtuma tũvĩtũũkana nake, no twambĩĩe kũya nzika ĩũlũ wa ũĩkĩĩku wake. Kĩu no kĩtume tũĩkĩĩa mĩtũkĩ mũno ngewa ite sya wʼo ĩũlũ wa mwana-a-asa ũsu. Kĩu kĩtũmanyĩsya kyaũ? Twĩĩmanyĩsya kana tweethĩwa twĩ na mawoni mataĩle ĩũlũ wa ana-a-asa, no twambĩĩe kwona ta mate aĩkĩĩku o na kau tũyĩsĩ ũwʼo wa maũndũ. (1 Tim. 6:4, 5) Kwoou, ethĩwa tũikwenda twĩse kwambĩĩa kũya nzika na ana-a-asa maitũ, nĩtwaĩle kũtata vyũ tũsũvĩe ngoo sitũ iikalikwe nĩ kĩwĩu. Vandũ va kwĩtĩkĩlya ũndũ ta ũsu ũlike ngoonĩ sitũ, no nginya tũmanye kana nĩtwaĩle kũmenda ana-a-asa maitũ na tũimaekea kuma ngoonĩ.—Ako. 3:12-14. w18.08 6 ¶15; 7 ¶18

Andũ onthe nĩ ma Yeova nũndũ nĩwe wamombie. (Sav. 100:3; Ũvu. 4:11) Ĩndĩ katĩ wa andũ onthe ala maaĩthĩwa thayũ, Yeova nũnyuvaa amwe methĩwe me make kwa nzĩa ya mwanya. Kwa ngelekanyʼo, ĩandĩko ya Savuli 135 yaĩtye kana Aisilaeli ala mamũthũkũmaa Yeova me aĩkĩĩku maĩ ‘make mwene.’ (Sav. 135:4) O nayo ĩvuku ya Osea yathanie kana andũ amwe mate Aisilaeli maĩ matwʼĩke andũ ma Yeova. (Osea 2:23) Wathani ũsu wa Osea weanĩie yĩla Yeova walikilye andũ mate Ayuti ũtalonĩ wa ala makasumbĩka na Klĩsto. (Meko 10:45; Alo. 9:23-26) Asu makasumbĩka na Klĩsto metĩkĩawʼa veva mũtheu makatwʼĩka “mbaĩ ntheu,” na Yeova ametĩte “andũ make ki.” (1 Vet. 2:9, 10) Nao nata Aklĩsto aingĩ aĩkĩĩku ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ? Asu o namo Yeova ametĩte “andũ” make na ‘anyuve make.’—Isa. 65:22. w18.07 22 ¶1-2

Aklĩsto ma wʼo nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo nzeo vyũ ĩla Klĩsto watũtiĩie. Nĩwoonanisye ũndũ mũndũ ũtonya kwĩthĩwa e mũlau. (Mt. 20:28) Nũseo kĩla ũmwe witũ akekũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩndonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ nesanga?’ (1 Vet. 2:21) Nĩtũmũtanĩthasya Yeova yĩla twaatĩĩa ngelekanyʼo nzeo vyũ ĩla we na Klĩsto matwiĩe. Twĩkaa ũu kwa kwendeewʼa nĩ andũ ala angĩ na kũmantha nzĩa sya kũmatetheesya. Yesũ nĩwoonanisye nesa nthĩnĩ wa ĩla ngelekanyʼo ya Mũsamalia mũseo kana endaa aatĩĩi make matate ũndũ matonya kũtetheesya angĩ, o na ethĩwa nĩ ma wumo wĩva. (Luka 10:29-37) We nũũlilikana ĩkũlyo yĩla Yesũ wakũlilwʼe na yatuma anengane ngelekanyʼo ĩsu? Mũyuti ũmwe amũkũlilye atĩĩ: “Mũtũi wakwa nũũ?” Ũsũngĩo wa Yesũ wĩonanyʼa no nginya twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kwĩthĩwa twĩ alau ta Mũsamalia ũsu ethĩwa nĩtũkwenda kũmũtanĩthya Ngai. w18.08 19 ¶5-6

We Yeova nĩwaendeeie kũmwonyʼa Meli kana aĩ wa vata nũndũ wa kũea Mwana wake, na kũmũsũvĩa e mũĩkĩĩku? Ĩĩ, nĩweekie ũu. Twĩasya ũu nũndũ ndeto ila waneenie na maũndũ ala weekie nĩmaandĩkĩtwe Mbivilianĩ. Nĩvatonyeka ũkethĩa Meli ndaĩ atonya kũendanyʼa na Yesũ kĩla vandũ kwa myaka ĩtatũ na nusu ĩla waendaa aitavanyʼa. Nĩvatonyeka ũkethĩa nũndũ Meli aĩ mũndũ mũka ndiwa, alasimĩkie kwĩkala Nasaleti. Ĩndĩ o na kau ve maũndũ maingĩ mamũvĩtũkie, aĩ vakuvĩ na Yesũ aikwʼa. (Yoa. 19:26) Na o vamwe na ũu, Meli aĩ Yelusaleme vamwe na amanyĩwʼa ala angĩ ĩvindanĩ ya Vendekosito yĩla mũthĩnzĩo wa veva mũtheu wanenganiwe. (Meko 1:13, 14) Veonekana aĩ ũmwe wa ala metĩkĩiwʼe veva mũtheu mũthenya ũsu. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailyĩ, ũu nĩ kwasya kana nĩwakwatie mwanya wa kwĩkalanyʼa na Yesũ ĩtunĩ tene na tene. Ũsu nĩ mũthĩnzĩo wa vata mũno wakwatie nũndũ wa ũĩkĩĩku wake. w18.07 9 ¶11; 10 ¶14

Ĩla Yesũ watavanasya, nĩwamanyĩisye myolooto ya vata atetheesye amanyĩwʼa make mamanye kĩla kĩtonya kũmakwata nũndũ wa meko moo kana woni woo. Kwa ngelekanyʼo, nĩwamamanyĩisye kana ũthatu no ũtume mũndũ oaana, na amanyĩsya kana mĩmeo ĩtaĩle no ĩtume mũndũ alaalaa. (Mt. 5:21, 22, 27, 28) Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na wasya wa ngoo mũmanyĩsye nesa, no nginya twĩtĩkĩle myolooto ya Ngai ĩtũtongoesye, na kwĩka ũu kũkatumaa Ngai ataĩwa. Aklĩsto elĩ me na wasya wa ngoo mũmanyĩsye nesa nĩ Mbivilia no meke motwi me kĩvathũkanyʼo maũndũnĩ mana. Kwa ngelekanyʼo, no meke ũtwi wĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa kũnywʼa ũkĩ. Nĩtwĩsĩ kana Mbivilia ndĩvatanĩte kũnywʼa ũkĩ na kĩthimo. Ĩndĩ nĩvatanĩte kũnywʼa ũkĩ mwingĩ na kũmilwa. (Nth. 20:1; 1 Tim. 3:8) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana vai kĩndũ kĩngĩ Mũklĩsto waĩle kũthĩnĩkĩa ainyuva nũkũnywʼa kana ndenywʼa, eka o kĩthimo kya ũkĩ? Vaitonyeka! Twĩasya ũu nũndũ o vamwe na wasya wake mwene wa ngoo, Mũklĩsto nĩwaĩle kũthĩnĩkĩa wasya wa ngoo wa ala angĩ. w18.06 18 ¶10-11

Yesũ nĩwakanisye amanyĩwʼa make ateũmavitha kana nĩmaaĩle kwĩvathana na “ĩlawa,” kana momanyĩsyo ma Avalisi, Asatukai, na aatĩĩi ma Elote. (Mt. 16:6, 12) Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana Yesũ aneeneaa maũndũ aa o kavinda kakuvĩ ĩtina wa ala andũ kwenda kũmũkwata mamũtwʼĩkĩthye mũsumbĩ. Maũndũ ma ndĩni malikanwʼa na ma siasa wĩthĩaa nĩ laisi mũno andũ makeka syĩko sya ũngʼendu. Yesũ amanyĩisye amanyĩwʼa make kana mayaĩle o na vanini kũkwata mbau ngalĩko ĩmwe maũndũ mekala ũu. Kĩu nĩ kĩndũ kĩmwe kyatumaa athembi ala anene na Avalisi mavanga kũaa Yesũ. Makĩaa andũ maimũatĩĩa newe vandũ va kũmaatĩĩa nũndũ kĩu kyesaa kũtuma mavenwa ivĩla syoo ndĩninĩ na siasanĩ. Maisye atĩĩ: “Ethĩwa twĩmũeka ũu, andũ onthe makamwĩtĩkĩla: na Alomi makooka mose kũũ kwitũ na mbaĩ yaitũ.” (Yoa. 11:48) Nũndũ wa ũu ũla Mũthembi Mũnene weetawa Kaiava nĩweekie mũvango Yesũ oawe.—Yoa. 11:49-53; 18:14. w18.06 6-7 ¶12-13

Satani nĩwĩsĩ kana andũ nĩmendaa kũmanya maũndũ makonetye ũwe, na kwoou kĩu nĩ kĩtei ũtũmĩaa. Ũmũnthĩ nũtataa mũno kũtũmĩa ndĩni sya ũvũngũ na maũndũ ma kwĩtanĩthya nĩ kana okĩlĩlye andũ wendi wa kũmanya maũndũ ma ndaimoni. Sinema, mathaũ ma kombiũta, na syĩndũ ingĩ ta isu itumaa andũ mona maũndũ ma ũwe ta maseo mũno. Tũtonya kwĩka ata tũikakwatwʼe nĩ Satani ũndũnĩ ũsu? Tũikatalĩthye ũseũvyo wa Ngai ta ũkesa kũtũandĩkĩa vandũ masyĩtwa ma maũndũ ala maseo ma kwĩtanĩthya na ala mathũku. Ũndũ ũla kĩla ũmwe witũ waĩle kwĩka nĩ kũmanyĩsya wasya wake wa ngoo kũatĩĩa myolooto ya Ngai. (Aevl. 5:14) Ĩndĩ tũkeekaa motwi maseo twaatĩĩa ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ mũtũmwa Vaulo watũnengie. Kwoou no twĩkũlye-ĩ, ‘Mo maũndũ ala nĩtanĩthasya namo no matume noneka ta nĩ mwanganganyʼa? Amanyĩwʼa ma Mbivilia kana masyokeo makwa makaelya kwona kĩla ngwĩtanĩthya nakyo, no masye nĩnĩatĩĩaa kĩla nĩmanyĩasya angĩ?’ Tweekĩa kĩthito twĩke kĩla tũtavasya angĩ, ũkeethĩaa ti laisi tũkwatwʼe nĩ mawũĩ ma Satani.—1 Yoa. 3:18. w18.05 25 ¶13

Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Vaulo ata? Mbee vyũ, nĩ kwa kũtata kĩla ĩvinda twĩthĩawe na wendi wa kuma ngoonĩ wa kũkwata ala me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ ũtathela.” Kelĩ, nĩ kwa kũvoya nĩ kana Yeova avingũe ngoo sya ala mekwendeewʼa. (Meko 13:48, NWT; 16:14) Silvana, ũla wĩthĩĩtwe e vainia kwa vakuvĩ myaka 30, aĩtye, “Ndanamba kũkũna nyũmba kĩsionĩ kĩla ndavanasya, nambaa kũvoya Yeova ngamũkũlya andetheesye nĩthĩwe na woni mũseo.” Ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka nĩ kũmũvoya Ngai nĩ kana alaĩka matũtongoesye tũkwate andũ me na ngoo nzeo. (Mt. 10:11-13; Ũvu. 14:6) Robert, ũla wĩthĩĩtwe e vainia kwa mbee wa myaka 30 aĩtye, “Nĩnĩtanĩaa mũno kũtethya wĩa vamwe na alaĩka nũndũ nĩmethĩawa mesĩ kĩla kĩendeee mathayũnĩ ma ala tũkwĩthĩa nyũmba.” Katatũ, nĩ kwa kwona ala tũũkomana namo ta andũ matonya kũvĩndũka makatwʼĩka athũkũmi ma Yeova. Carl nĩ mũtumĩa wa kĩkundi na aĩtye: “Nĩtataa mũno kũmantha kĩndũ, o na ethĩwa nĩ kĩnini ata, kĩtonya kũmbonyʼa kana mũndũ e na ngoo nzeo. Kwa ngelekanyʼo, ũthyũ mũtanu, ũnyanya, kana ĩkũlyo yĩte na ũseleke.” Tweeka maũndũ asu tũkasyaaa ũsyao na wũmĩĩsyo o ta Vaulo. w18.05 15 ¶13; 16 ¶15

Kwĩwʼa kana ala twatetheeisye navu ĩtina nĩmaendeee kwĩkala me aĩkĩĩku no kũtũthangaasye mũno. O nake mũtũmwa Yoana eewie oou, na nĩkyo waandĩkie: “Ndi na ũtanu ũngĩ mũnene ũvĩtũkĩte ũũ, ngĩwʼa ũvoo wa syana syakwa ũndũ iendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo.” (3 Yoa. 4) Mavainia aingĩ no makũsĩĩe kana mewʼaa mathangaawʼa mũno mamanya kana ala matetheeisye kũlika ũwʼonĩ myaka yĩ navu ĩtina no maendeee kwĩthĩwa me aĩkĩĩku, o na kana amwe moo nĩmatwʼĩkĩte mavainia. Kũlilikanyʼa vainia ũkwʼĩte ngoo maũndũ ala watanĩie kwĩka no kũmũkiakisye mũno. Asyaĩĩsya aingĩ ma mũthyũlũlũko nĩmaeleetye ũndũ mo na iveti syoo mewʼaa mathangaawʼa nĩ kũkwata kavalũa kanini ka kũmatũngĩa mũvea ĩtina wa kũthokea kĩkundi. O namo atumĩa, amisonalĩ, mavainia, na athũkũmi ma Mbetheli no matane mũno matavwʼa ndeto sya kũmatũngĩa mũvea nũndũ wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku. w18.04 23 ¶14-15

Solomoni ndaakwata mwĩao ũsu, na nĩwesie kũtwaa aka 700. Na kũthũkya ũvoo ongela iveti sya ndũsyo 300. (1 Asu. 11:3) Iveti syake mbingĩ syaĩ sya mbaĩ ingĩ na syathaithaa ngai sya mĩvwʼanano. Kwoou, mwĩao ũngĩ ũla Solomoni watũlile nĩ ũla wavatĩte Aisilaeli kũtwaa aka ma mbaĩ ingĩ. (Kũt. 7:3, 4) O na kau Solomoni ambĩĩe kwelelũka o kavola, mũtuo wake nĩwesie kũtuma eka naĩ ngito mũno. Solomoni nĩwaakie ithembeo kwondũ wa ngai nga yeetawa Asetalothi na ngai ĩngĩ yeetawa Kemosi. Na ĩndĩ ambĩĩa kũthaitha ngai isu e na iveti syake. Ũndũ ũla wa kũsengyʼa nĩ kana aakie ithembeo isu kĩĩmanĩ kyasyaanĩtye na Yelusaleme, o vala waakie ĩkalũ! (1 Asu. 11:5-8; 2 Asu. 23:13) Noĩthwa Solomoni eekengete ayasya Yeova no aeme kũtinda ayĩungana na naĩ syake nũndũ no waendeee kũmumĩsya nthembo ĩkalũnĩ. Ĩndĩ Yeova ndalalasya akatwʼĩka ndanona naĩ yĩkĩtwe. w18.07 18-19 ¶7-9

Satani nũtataa ũkwĩkya ‘mĩsyĩ yĩ na mwaki.’ Kwa ngelekanyʼo, nĩwendaa ũĩkĩĩe maũndũ mate ma wʼo ĩũlũ wa Yeova. Akwonethasya kana Yeova ndaũthĩnĩkĩaa, na wĩ mũndũ ũtesa kwendeka. Ve mwĩĩtu wĩ na myaka 19 wĩtawa Ida ũthĩnĩkaa ayona ta ũtendekete na ta ũte wa vata. Aĩtye atĩĩ: “Mavinda maingĩ nĩwʼaa Yeova ta ũtanthĩnĩkĩaa, na ta ũtendaa kwĩthĩwa e Mũnyanyawa.” Ida ekaa ata ĩla wekwʼa mũsyĩ ũsu? Aĩtye: “Maũmbano mekĩaa mũĩkĩĩo wakwa vinya mũno. Navu ĩtina nathi maũmbanonĩ ndyasũngĩaa nũndũ noonaa ti ta ve mũndũ ũkwenda kwĩwʼa ũsũngĩo wakwa. Ĩndĩ yu nĩnĩyũmbanĩasya maũmbano na ngatata nĩsũngĩe mavinda elĩ kana atatũ. Ngewa ya Ida yĩtũmanyĩsya ũwʼo ũũ wa vata: Ngao ĩla yakuawa nĩ mũsikalĩ ndyaĩ ĩtonya kwĩana kana kũnyiva, ĩndĩ ngao yitũ ya mũĩkĩĩo ndĩilyĩ ũu. Mũĩkĩĩo witũ no wĩane kana ũkaoleka. No ithyĩ tũtonya kũtwʼa kĩla tũkwenda. (Mt. 14:31; 2 Ath. 1:3) Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno vyũ kũendeea kwaka mũĩkĩĩo witũ! w18.05 29-30 ¶12-14

Mũnene wa yela aalyũlile ngoo na eekaĩla ũtethyo ĩtina wa kĩthingitho. (Meko 16:25-34) O ta ũũ, ũmũnthĩ andũ amwe mataaĩthukĩĩsya ũvoo mũseo nĩmatonya kũalyũla ngoo na maimantha ũtethyo ĩtina wa kũkomana na kĩsanga kĩkamatelemya. Nĩmatonya kwĩthĩwa manaaisye wĩa matataĩĩe o na kau manaũthũkũmĩte kwa ĩvinda ĩasa, na kĩu kĩituma matiwa masaanĩwʼe. Angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa memakĩĩte mũno ĩtina wa kwĩthĩwa na ũwau mũthũku kana kũkwʼĩĩwa nĩ mwendwa woo. Nĩmatonya kwĩkũlya makũlyo mana ĩũlũ wa thayũ, o na kau navu ĩtina mayakwetye ũu. O na nĩmatonya kwĩthĩwa mayĩkũlya, ‘Nĩĩka ata nĩ kana ndangĩĩwe?’ Twamathokea nĩmatonya kwĩthukĩĩsya ũvoo ũla twĩ nawʼo wa wĩkwatyo o na kũtwʼĩka mayaaĩka ũu ĩngĩ. Kwoou twaendeea na kĩthito kitũ kya kũtavanyʼa, tũkeethĩawa tũyonanyʼa kana nĩtwĩyumĩtye tũnenge andũ ũkiakĩsyo ĩla me na vata wawʼo.—Isa. 61:1. w18.05 19-20 ¶10-12

Ũmũnthĩ andũ aingĩ nĩmalindĩtwe metho nĩ ngai ya nthĩ ĩno, na nĩmatwʼĩkĩte ngombo sya ndĩni, ũmanthi, na maũndũ angĩ mekawa nĩ andũ. (2 Ako. 4:4) Nĩtũnengetwe wĩa wa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũtetheesya andũ mamũmanye Yeova na maimũthaitha, nũndũ nĩwe Ngai ũla ũnenganae ũthasyo. (Mt. 28:19, 20) Wĩa ũsu ndwĩ laisi na nĩtũkomanaa na mathĩna maingĩ ĩla tũũtethya. Kwa ngelekanyʼo, nthĩ imwe andũ nĩmaekete kwendeewʼa nĩ kũmũmanya Ngai, na angĩ nĩmatũthatĩaa ĩla tũũmatavya ũvoo mũseo. Ĩkũlyo yĩla kĩla ũmwe witũ waĩle kwĩkũlya nĩ, ‘No nĩtũmĩe ũthasyo wakwa kũkwata mbau wĩa wa Ũsumbĩ mũnango?’ Nĩtũtanaa mũno kwona ũndũ aingĩ mamanyĩte kana mũthya wĩ vakuvĩ mũno, na kĩu kĩkatuma metheeangya kĩlasi nĩ kana malike ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. (1 Ako. 9:19, 23) Amwe matavanasya isionĩ sya kwoo me mavainia, namo angĩ mathamĩĩe isionĩ ila syĩ na vata wa atavanyʼa. Maendeeo asu mekĩtwe nũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu nĩmatwʼĩte kũtũmĩa ũthasyo woo nesa mamũthũkũme Yeova, na ũsu nĩ ũndũ ũtwĩkĩaa vinya mũno!—Sav. 110:3. w18.04 11-12 ¶13-14