Mwei wa 5

Nĩ maũndũ meva asyai matonya kwĩka makamanyĩsya syana syoo kũmwenda Yeova? Voyai Yeova amũtetheesye o tondũ Manoa weekie. O na ĩngĩ, ĩthĩwai mwĩ ngelekanyʼo nzeo. Ndeto syenyu nĩ sya vata, ĩndĩ nĩ laisi mwana wenyu akaatĩĩa mũnango kĩla mwĩkaa. Tũi na nzika kana Yosevu na Meli maĩ ngelekanyʼo nzeo kwa Yesũ na ainae. Yosevu nĩweekĩaa kĩthito amanthĩe andũ make. Na eka ũu, nĩwamatetheeasya mende maũndũ ma kĩ-veva. (Kũt. 4:9, 10) Kwa ngelekanyʼo, Yosevu ndatiaa andũ make aithi Yelusaleme “kĩla mwaka” kwondũ wa Vasaka. (Luka 2:41, 42) Aũme amwe maĩ matonya kwona kũkuanyʼa andũ moo savalĩnĩ ĩsu yonthe kwĩ mĩnoo, na kũikua ĩvinda na ngalama mbingĩ. Ĩndĩ vate nzika, Yosevu nĩwendete maũndũ ma kĩ-veva na nĩwamanyĩisye syana syake kũmenda o take. O nake Meli nĩweesĩ Maandĩko nesa. Na ndeto syake na meko make iilea kwĩthĩwa syatetheeisye syana syake kwenda Ndeto ya Ngai. w19.12 24-25 ¶9-12

Nĩtwonaa kana Yeova nũtwendete twasũanĩa ũndũ weekie yĩla Atamu waemie kũmwĩwʼa. Yĩla Atamu waleile kwĩwʼa Ĩthe wake wa ĩtunĩ, we vamwe na nzyawa syake nĩmaekie kwĩthĩwa me ma mũsyĩ wa Yeova. (Alo. 5:12) Ĩndĩ Yeova nĩwatambũũkisye kwʼoko atethye nzyawa syake. Yeova nĩwooseie Atamu ĩtambya, ĩndĩ ndaatia nzyawa syake ite na wĩkwatyo. Nĩwathanie o vau kwa vau kana andũ ala makethĩwa me ewi nũkamatũnga ĩngĩ methĩwe me ma mũsyĩ wake. (Mwa. 3:15; Alo. 8:20, 21) Nĩ kana kĩu kĩanĩe, Yeova nĩweekie mũvango aumye Mwana wake mwendwa, Yesũ, ethĩwe nthembo ya wovosyo. Yĩla wanenganie Mwana wake kwondũ witũ, oonanisye kwa wʼo kana nũtwendete. (Yoa. 3:16) Nĩwe Ĩthe witũ ũla mũseo vyũ. Nĩwĩwʼaa mboya sitũ na aianĩsya mavata maitũ, ma kĩ-mwĩĩ na ma kĩ-veva. Nũtũmanyĩasya na akatũtetheesya. O na ĩvinda yũkĩte akatũnenga moathimo maingĩ maseo. Vate nzika, nĩtwĩthĩawa twĩ na ũtanu mwingĩ twoona ũndũ Ĩthe witũ ũtwendete na ũtũthĩnĩkĩaa! w20.02 6 ¶16-17; 7 ¶20

Ve ĩvinda waitavĩwe mũno nĩ mawĩmakĩo? No kwĩthĩwa oyu ũũmĩĩte mũno nũndũ wa kĩndũ andũ maneekie kana mananeenie. Kana ũkethĩwa ũithĩnĩka nũndũ wa kĩndũ we ũnaneenie kana ũneekie. Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa ũneekie ĩvĩtyo, na yu wĩĩmakĩa nũndũ wĩona Yeova ta ũtakakũekea. Na eka ũu, no kwĩthĩwa wonaa kana nũndũ nũitavĩwe nĩ mawĩmakĩo, kĩu kĩonanyʼa ndwĩ na mũĩkĩĩo na kana wĩ mũndũ mũthũku. O na ũu wĩ o vo, kwa ekai twone andũ amwe mawetetwe Maandĩkonĩ. Aana, inyia wa mwathani Samueli, aĩ mũndũ mũka wĩ mũĩkĩĩo mũlũmu. Ĩndĩ nĩwaemeewe nĩ kwĩmakĩa ĩvinda yĩla wathĩnawʼa nĩ mũndũ wa nyũmba yake. (1 Sam. 1:7) Nake mũtũmwa Vaulo aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu, ĩndĩ ĩvinda yĩmwe nĩwanyamaie mũno ‘aithĩnĩkĩa ikundi syonthe.’ (2 Ako. 11:28) Ũngĩ waĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ na wendetwe mũno nĩ Yeova aĩ Mũsumbĩ Ndaviti. (Meko 13:22) O na vailye ũu, Ndaviti nĩweekie mavĩtyo matumie athĩnĩka mũno vyũ. (Sav. 38:4) Ĩndĩ Yeova nĩwakiakiisye na atetheesya kĩla ũmwe woo ekale auĩtye. w20.02 20 ¶1-2

Nĩ kana wĩyumye, ũmũvoyaa Yeova kuma ngoonĩ na ũimũtavya kana wĩenda kũmũthũkũma tene na tene. Weeyumya ũmũthũkũme Ngai, wĩthĩawa ‘weelea.’ Wĩthĩawa watwʼĩka malĩ ya Yeova, na ĩsu nĩ ndaĩa nene. (Alo. 14:8) O na ĩngĩ, nĩ ta wĩthĩawa wamũtavya kana kuma ĩvinda yĩu na kũendeea, kĩndũ kĩla kya vata thayũnĩ waku nĩ kũmũthũkũma ĩndĩ ti kwĩyĩuna. Kwĩyumya ũmũthũkũme Ngai nĩ wĩvĩto kana watho ũte wa kũvũĩwa ngũĩ. Yeova ndatũlasimĩthasya twĩvĩte. Ĩndĩ yĩla tweevĩta, nĩwendaa twĩanĩsye wĩvĩto witũ. (Sav. 116:12, 14) Ĩtambya ya kwĩyumya ũyosaa wĩ weka na wĩ kĩmbithĩnĩ. No Yeova ũmanyaa yĩla weeyumya. Kĩvathũkanyʼo na ũu, ũvatiso wĩkĩkaa vandũ ve andũ angĩ, na mũno mũno ũmbanonĩ mũnene. Yĩla wavatiswa, wĩthĩawa ũyonyʼa angĩ kana nĩwĩyumĩtye ũmũthũkũme Yeova. Kwoou kũvatiswa kũtumaa angĩ mamanya kana nũmwendete Yeova Ngai waku na ngoo yaku yonthe, thayũ waku wʼonthe, kĩlĩko kyaku kyonthe, na vinya waku wʼonthe, na kana nũtwʼĩte kũmũthũkũma tene na tene.​—Mko. 12:30. w20.03 9 ¶4-5

Satani nũtumaa andũ molwa nĩ Yeova. Yĩla atũmwa ma Yesũ makwie mathela, andũ amwe meeyĩtaa Aklĩsto nĩmambĩĩie kũnyaĩĩkya momanyĩsyo ma ũvũngũ. (Meko 20:29, 30) Akaĩi asu ma mũĩkĩĩo nĩmambĩĩie kũvithanyʼa Ngai ũla ũmwe wa wʼo. Kwa ngelekanyʼo, yĩla maumĩĩasya Mbivilia nĩmaekie kũtũmĩa ĩsyĩtwa ya Ngai, na mambĩĩa kũtũmĩa masyĩtwa ma ũnene ta “Mwĩaĩi.” Kumya ĩsyĩtwa ya Ngai na maitũmĩa “Mwĩaĩi” vandũ vayo, kwatumie ala meũsoma Mbivilia maemwa nĩ kũvathũkanyʼa Yeova na “eaĩi” ala angĩ mawetetwe Maandĩkonĩ. (1 Ako. 8:5) O na matũmĩie ĩsyĩtwa “Mwĩaĩi” yĩla mũsoa ũwetete Yeova, na ĩsyĩtwa yĩu no yo matũmĩaa yĩla mũsoa ũwetete Yesũ. Kĩu kyatumie andũ maema kũmanya kana Yeova na Mwana wake nĩ andũ elĩ me kĩvathũkanyʼo. (Yoa. 17:3) Na kĩu nĩ kĩndũ kĩmwe kyatumie andũ mambĩĩa kũmanyĩsya Ũtatũ, o na kau ndũmanyĩĩtwʼe Ndetonĩ ya Ngai. Nũndũ wa ũu, andũ aingĩ monaa Ngai nĩ kĩmbithĩ na ndamanyĩka. Ũsu kote ũvũngũ mũthũku!​—Meko 17:27. w19.06 4 ¶11

Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka nĩ kana twĩanĩsye ũthũkũmi witũ vyũ nĩ kwongelanga ũtũĩka witũ wĩanĩ wa kũtavanyʼa. (Nth. 1:5; 1 Tim. 4:13, 15) Yeova nũtũnengete kĩanda kya mwanya mũno kya kwĩthĩwa twĩ “atethya ma wĩa vamwe” nake. (1 Ako. 3:9) Yĩla ‘waĩkĩĩthya nesa maũndũ ala ma vata,’ na watũnga kĩlĩko kyaku ũthũkũminĩ wa Kĩklĩsto, wĩthĩawa ũtonya ‘kũmũthũkũma Yeova na mũyo.’ (Avi. 1:10; Sav. 100:2) We ta wĩ mũthũkũmi wa Ngai, ndũkethĩwe na nzika kana no akũnenge vinya ũla ũkwenda nĩ kana wĩanĩsye ũthũkũmi waku vyũ, o na ethĩwa wĩ na mathĩna mailye ata. (2 Ako. 4:1, 7; 6:4) Wĩthĩwe ũtonya kwĩanĩsya o maũndũ manini kana maũndũ maingĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa, no ũkwate “kĩtumi kya kũtana” ethĩwa ũkeeyumasya na thayũ waku wʼonthe ũthũkũminĩ. (Aka. 6:4) Yĩla weanĩsya ũthũkũmi waku vyũ, wĩthĩawa ũyonanyʼa kana nũmwendete Yeova na andũ ala angĩ. “Weeka ũu ũkeetangĩĩa we mwene na ala makwĩthukĩĩasya.”​—1 Tim. 4:16. w19.04 6 ¶15; 7 ¶17

Nzĩa ĩmwe nene Satani na ndaimoni matũmĩaa kũlulutĩkya andũ nĩ kũneenanyʼa na maveva. Ala maneenanasya na maveva maasya no mamanye maũndũ matamanyĩka nĩ andũ ala angĩ, na no meke maũndũ matatonyeka nĩ andũ ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, amwe maasya no mamanye ĩvinda yũkĩte kwa kwaũsya kana kũsoma ndata. Angĩ namo mekaa ta meũneena na ala makwie. Na ve angĩ aoi kana eki ma syama, na nĩmatonya kwathĩĩsya mũndũ ũndũ mũthũku. Ũkunĩkĩli ũmwe weekiwe nthĩ 18 sya Latin America na Caribbean woonanisye kana katĩ wa kĩla andũ atatũ, ũmwe nũĩkĩĩaa ala mekaa syama, kana mekĩasya andũ ũoi. Nawʼo ũtalo wa ala maĩkĩĩaa kana mũndũ no aneenanyʼe na maveva mavuku no ta weanaa oou. O na ve ũkunĩkĩli ũngĩ weekiwe nthĩ 18 sya Africa. Katĩ wa andũ ala makũlilwʼe maumye mawoni, mbee wa nusu maisye nĩmaĩkĩĩaa ũoi. Ĩndĩ o na tũtwʼĩke twĩkalaa va, nĩtwaĩle kwĩsũvĩana na maũndũ ala makonetye kũneenanyʼa na maveva. w19.04 20-21 ¶3-4

Yeova Ngai nũmenete ũvuku wʼonthe. (Sav. 5:4-6) Kwoou no nginya ethĩwe amenete mũno kwona syana iitũmĩwa maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ũndũ ũsu nĩ mũvuku na nĩ naĩ nthũku mũno! O naitũ Ngũsĩ syake nĩtũmenete mũno kwona syana iitũmĩwa maũndũnĩ asu. Tũyĩsa kwĩtĩkĩlana na kĩndũ ta kĩu kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. (Alo. 12:9) Vate nzika, kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kũyosanĩte o na vanini na “mwĩao wa Klĩsto.” (Aka. 6:2) Mũsingi wa kyonthe kĩla Yesũ wamanyĩisye kwa ndeto na meko nĩ wendo, na nĩkĩtumaa tũatĩĩa ũsili wa katĩ. Aklĩsto ma wʼo matongoeawʼa nĩ mwĩao ũsu, na nĩmatataa kũkua syana kwa nzĩa ikwĩwʼa syĩ ũsũvĩonĩ na syendetwe vyũ. Ĩndĩ mũndũ ũkũtũmĩa syana maũndũnĩ asu ethĩawa ayĩsũanĩa o we mwene, na ũsu nĩ ũndũ mũthũku mũno ũtumaa kana kewʼa kate ũsũvĩonĩ na katendetwe. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana Aklĩsto ma wʼo nĩ amwe maũmĩĩtwʼe nĩwʼo. Nĩkĩ? “Andũ athũku” na ala metusaa aseo nĩmesĩte kwingĩva na nĩmatonya kwĩlikya kĩkundinĩ. (2 Tim. 3:13) O na ĩngĩ, amwe nĩmatwʼĩkĩte Ngũsĩ ĩndĩ ũyĩthĩa nĩ anganganyʼa, na nũndũ wa ũu, nĩmalikĩtwe nĩ mĩmeo mĩthũku ya ũlaalai na makatũmĩa syana kwĩanĩsya mĩmeo ĩsu. w19.05 8 ¶1-3

Mũndũ ũkwʼĩte ngoo mũno no ewʼe ate wa vata methonĩ ma Yeova ũkethĩa eĩwʼa ataĩle kũmũvoya. Ethĩwa nĩtũkwenda kũkiakisya mũndũ ta ũsu, no tũvoye nake, na tũiweta ĩsyĩtwa yake yĩla tũũvoya. O na no tũmũelesye Yeova mboyanĩ ĩsu ũndũ ithyĩ ene twonaa Mũklĩsto ũsu e wa vata, na ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ mamwendete. Nũndũ Yeova nũmwendete mũno, no tũmũkũlye amũkiakisye na aimũtetheesya ausye. Mboya sya mũthemba ũsu no imũkiakisye mũno. Sũanĩa ũtanamba kũneena. Ndeto itasũanĩĩtwe nesa no iũmĩsye mũndũ. Manya kana ndeto nzeo no itume ewʼa nesa. (Nth. 12:18) Kwoou mũvoye Yeova aũtetheesye ũkwate ndeto nzeo, syĩ na ĩnee, na sya kũkiakisya. Lilikana kana vai ndeto nzeo na syĩ ũtonyi kwĩ ila sya Yeova tũkwataa Mbivilianĩ. (Aevl. 4:12) Yĩla tũũkiakisya angĩ, twĩthĩawa tũimalilikanyʼa kana Yeova nũmendete. Na tũyaĩle kũlwa kana Yeova nĩ Ngai wendete ũsili wa katĩ. Vai ũndũ o na ũmwe mũthũku mũvithanyʼe methonĩ make. Yeova nĩwonaa kĩla kĩndũ, na akamasilĩla ala mekaa andũ maũndũ mathũku matekwĩlila.​—Mot. 14:18. w19.05 18 ¶18; 19 ¶19, 21

Kĩeleelo kya Satani nĩ kũtuma tũeka kũmwenda Yeova. Kwoou nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake, nũtataa kũvĩndũa mosũanĩo maitũ. Yĩla weeka ũu, alikasya mosũanĩo maitũ ũkombonĩ nĩ kana tũmwĩwʼe ne we. Atũmĩaa syĩndũ ila itwendeeasya nĩ kana atũsesenge kana atũkenge tũmũatĩĩe. (Ako. 2:4) We Satani no atũkwatye mĩtũkĩ? Ĩĩ, no atũkwatye! Lilikana kana Vaulo ndaandĩkĩa andũ mataĩ Aklĩsto ũvoo ũla wĩ nthĩnĩ wa Akolosai 2:8. Aandĩkĩie Aklĩsto metĩkĩwʼe veva mũtheu. (Ako. 1:2, 5) Ĩvinda yĩu Aklĩsto asu maĩ mũisyonĩ mũnene, ĩndĩ nithyĩ twĩ mũisyonĩ mũnenange ũmũnthĩ. (1 Ako. 10:12) Nĩkĩ? Nũndũ Satani nĩwekiwʼe kũũ nthĩ, na kĩeleelo kyake kĩnene nĩ kwasya athũkũmi aĩkĩĩku ma Ngai. (Ũvu. 12:9, 12, 17) Ũndũ ũngĩ nĩ kana ĩvindanĩ yĩĩ tũtwĩe, andũ athũku na akengani ‘maendeee kũthũkĩĩa.’​—2 Tim. 3:1, 13. w19.06 2 ¶1-2

Eliya nĩwalikilwe nĩ wia yĩla Yeseveli waisye nũkũmũaa. Nũndũ wa ũu, nĩwakĩĩe kĩsionĩ kya Mbeeli-sieva. Akwie ngoo mũno nginya “eevoyea akwʼe.” Nĩkĩ weewie ũu? Eliya aĩ mwene naĩ na “aĩ mũndũ o taitũ.” (Yak. 5:17) Kwoou nĩvatonyeka akethĩwa eewʼaa aitavĩwe nĩ mathĩna na anoete mũno. No kwĩthĩwa oonaa ta watethetye wĩa wa mana aitetheesya andũ mamũsyokee Yeova, kana akethĩwa oonaa Isilaeli ta ĩtatetheka, na kana no we e weka wamũthaithaa Yeova. (1 Asu. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Yeova nĩwamũeleiwe na ndaamũtetya nũndũ wa mosũanĩo asu waĩ namo. Vandũ va ũu, amũtetheeisye akwate vinya. (1 Asu. 19:5-7) Ĩtina, Yeova nĩwamũtetheeisye nesa alũnge mosũanĩo make yĩla wamwonisye vinya wake ũte maela. O na nĩwasyokie amũtavya kana nthĩ ya Isilaeli yaĩ na andũ 7,000 mataĩ maaĩtĩkĩla kũthaitha Mbaali. (1 Asu. 19:11-18) Maũndũ asu Yeova weekie nĩmatetheeisye Eliya kwona nesa kana nĩwamwendete. w19.06 15-16 ¶5-6

Ndũkethĩwe na mĩtavyo. Twaatĩĩa ũtao ũla tũũnengwa nĩ ana-a-asa aĩkĩĩku na me na ianda, tũkeevathana na mathĩna maingĩ. Kwa ngelekanyʼo, nthĩ ĩmwe vala wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku, ana-a-asa ala me na ianda nĩmavangĩthisye ũndũ atavanyʼa matonya kũtavanyʼa me maũndũnĩ moo, na mamatavya maikanengane mavuku yĩla meũtavanyʼa. Ĩvinda yĩmwe mwana-a-asa ũmwe vainia e vamwe na angĩ nĩmatwie kũtavanyʼa me maũndũnĩ moo. Ĩndĩ mwana-a-asa ũsu oonie tawe wĩsĩ mũno, na nũndũ wa ũu athi anengete andũ mavuku. Kwaendie ata? Ĩvinda ĩnini ĩtina wa kũtavanyʼa, we na amwe waĩ namo nĩmakũlilwʼe makũlyo nĩ asikalĩ. Veonekana athũkũmi amwe ma silikalĩ nĩmamaatĩĩte, na makathi mosanĩtye mavuku ala manenganĩtwe. Kĩu kĩtũmanyĩsya kyaũ? Nĩtwaĩle kũatĩĩa ũtao ũla twanengwa o na ethĩwa twĩona ta ithyĩ twĩsĩ nesanga. Mavinda onthe Yeova nũtũathimaa twaatĩĩa kĩla tũũtavwʼa nĩ ana-a-asa ala ũmanyuvĩte matongoesye katĩ waitũ.​—Aevl. 13:7, 17. w19.07 12 ¶17

Ũtukũ wa kũamũkĩa mũthenya ũla Mwĩaĩi Yesũ wooaiwe, nĩwawetie kana onthe ala makatwʼĩka amanyĩwʼa make makamenwa. (Yoa. 17:14) Kũvika o na ũmũnthĩ, Ngũsĩ sya Yeova ndĩkĩĩku nithĩnĩtwʼe nĩ ala maleanaa na ũthaithi wa wʼo. Na o ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno ũthengeee, nĩtwĩsĩ kana amaitha maitũ meendeea kũtũvĩnga ĩ ya mũno. (Mt. 24:9) Tũtonya kwĩyũmbanyʼa ata oyu kwondũ wa kwĩsa kũthĩnwʼa? Ti lasima tũtindĩae kũsũanĩa maũndũ mathũku ala matonya kũtũkwata. Tũkeka ũu twĩka kũemeewa nũndũ wa wia na kwĩmakĩa. O na nĩtũtonya kũkwatwa nĩ wia mwingĩ nginya tũkaeka kũmũthũkũma Yeova mathĩna mataaĩsa kũka. (Nth. 12:25; 17:22) “Mũmaitha” witũ, Ndevili, nũtũmĩaa wia mũno kũtũkita. (1 Vet. 5:8, 9) Kwoou nĩ ũndũ wa vata kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ na Yeova ũmũnthĩ. w19.07 2 ¶1-3

Yesũ amina kũthayũũkwʼa, nĩweekie mũvango amanyĩwʼa make makomane nake kĩĩmanĩ kĩmwe kyaĩ Kalilii. Yĩla moombanĩie vau, no nginya atũmwa make methĩwe maĩ na mea maingĩ ma kwĩwʼa kĩla ũkwenda kũmatavya. (Mt. 28:16) No kwĩthĩwa ũsu no ũla mũthenya Mbivilia yaĩtye kana “nĩwamaumĩlĩĩile ana-a-asa angĩ mbee wa 500 ĩvinda yĩmwe.” (1 Ako. 15:6) Nĩkĩ Yesũ wamombanĩtye vau? Endaa kũmanenga mwĩao ũũ wa mwanya: “Endai ĩndĩ mũkatwʼĩkĩthye andũ ma mbaĩ syonthe amanyĩwʼa.” (Mt. 28:18-20) Amanyĩwʼa ala meewie ndeto isu sya Yesũ nĩmo mesie kũtwʼĩka amwe ma kĩkundi kya Kĩklĩsto kya ĩvinda kya atũmwa. Kĩeleelo kĩnene kya kĩkundi kĩu kyaĩ kũtwʼĩkĩthya andũ aingangĩ amanyĩwʼa ma Klĩsto. Ikundi ila syĩ kwʼo ĩũlũ wa nthĩ sya Aklĩsto ma wʼo nĩ mbingĩ mũno, na kĩeleelo kyasyo kĩyaavĩndũka. w19.07 14 ¶1-2

Mũsyaĩĩsya ũmwe wa kũthyũlũlũka kuma Norway aĩtye kana mavinda maingĩ andũ ala matendete kũea ngewa ikonetye Ngai, no metĩkĩle kũneena ĩũlũ wa maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ. Mũsyaĩĩsya ũsu ambaa kũkethya mũndũ na ĩndĩ aimũkũlya: “Wĩsũanĩa ĩvinda yũkĩte yĩkethĩwa yĩilye ata? Wĩona ta tũkatethwʼa nũũ? Nĩ andũ ma siasa, ma saenzi, kana ve mũndũ ũngĩ?” Ĩtina wa kwĩthukĩĩsya nesa, asomaa kana akaweta ndeto syĩ ĩandĩkonĩ yonanĩtye kana maũndũ makaseũva. Amwe nĩmatanaa moona Mbivilia yathanĩte kana nthĩ ndĩkanangwa o na ĩndĩĩ, na andũ aseo makatũa vo tene na tene. (Sav. 37:29) Twaĩle kũtũmĩa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo kwambĩĩsya ũneenanyʼa na ala tũũkomana namo. Nĩkĩ? Nũndũ andũ maivwʼananaa. Kĩla kyendeeasya ũmwe nĩkĩtonya kũthatya ũngĩ. Amwe mewʼaa me eanĩe kũea ngewa ĩkonetye Ngai kana Mbivilia, ĩndĩ angĩ mayĩwʼaa me eanĩe. Matonya kũkwĩthukĩĩsya wamba kũmaeea ngewa ingĩ. O na twĩthĩwe tweethĩana na andũ meva, nĩtwaĩle kũtũmĩa mwanya wʼonthe ũla twakwata tũneene na andũ ma mĩthemba yonthe. (Alo. 1:14-16) Yeova nĩwe ũtumaa ũwʼo wĩana ngoonĩ sya ala mendete ũlũngalu.​—1 Ako. 3:6, 7. w19.07 22-23 ¶10-11

Nũndũ Ngai nũtwendete mũno, kĩu nĩkĩtumaa twenda ana-a-asa maitũ. (1 Yoa. 4:20, 21) Nĩtũtonya kũsũanĩa kana nĩ ũndũ wĩ laisi kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Na kĩla kĩtonya kũtuma tũsũanĩa ũu nĩ kwĩthĩwa tũthaithaa Yeova na nĩtũtataa kwĩthĩwa na nguma ta syake. O na no tũsũanĩe ũu nũndũ nĩtũatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yesũ, ũla watwendie mũno nginya anengane thayũ wake kwondũ witũ. Ĩndĩ mavinda amwe nĩtũtonya kwona wĩ ũndũ wĩ vinya kũatĩĩa mwĩao wa kwendana. Mũtũmwa Vaulo aisye kana Euotia na Sinitike ‘meekĩĩte kĩthito vamwe nake’ wĩanĩ wa Ngai. Ĩndĩ nĩmatonya kwĩthĩwa maĩ na ũthũ na makaeka kwĩthĩwa me anyanya. Vaulo nĩwamawetie valũanĩ ũla waandĩkĩie kĩkundi kĩla meethĩawa. Amanengie ũtao ũtevithanĩtye amea “methĩwe na kĩsũanĩo kĩmwe.” (Avi. 4:2, 3) O na Vaulo nĩwoonie vaĩlĩte kũtavya kĩkundi kyonthe ũũ: “Endeeai kwĩka maũndũ onthe mũtekũnyungunyĩsya na mũte na ngananĩo.”​—Avi. 2:14. w19.08 9 ¶6-7

Ikundi mbingĩ na Aklĩsto aingĩ nĩmaĩlĩte kũkathwa nũndũ nĩmatataa ũndũ matonya matetheesye ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe maendeee na ianda syoo. Kwa ngelekanyʼo, nĩmamekĩaa vinya maendeee ũthũkũminĩ ũla maĩ, makamatetheesya na mbesa kana syĩndũ ingĩ ila me na vata nasyo, kana makamatetheesya kũsũvĩa andũ moo ma mũsyĩ. Ethĩwa amwe me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe nĩmatũmwa kĩkundinĩ kyenyu, ndũkone ta manathũkũmaa naĩ kana ta mekie kũnengwa ũkanyʼo. Vandũ va ũu, matetheesye nĩ kana wĩthĩe nĩ laisi kwoo kũmanyĩa kĩanda kĩu kyeũ. Mathokye wĩ mũthangaau na ũimakatha nũndũ wa wĩa ũla matethetye, o na ethĩwa yu tũĩ mathĩna ma mwĩĩ nĩmeũmavĩngĩĩsa. Ĩkĩa kĩthito ũmamanye. O na ĩngĩ, sisya ũndũ ũtonya kũtetheka nĩ ũmanyi woo, ũtũĩka woo, na maũndũ ala meyoneete. Ala makwata kĩanda kyeũ kĩkundinĩ kyenyu nĩmatonya kwenda ũmatetheesye maũndũnĩ mana ma vata, ta kwa ngelekanyʼo, kũmantha nyũmba na wĩa, na kũmanya ũndũ matonya kũkwata ngalĩ sya kũthi kũndũ. w19.08 23 ¶12-13

Ngoki akeekwatya “kwʼoko kwa mwĩĩ,” kana kwa ndeto ingĩ, vinya wa ita syake. (2 Mav. 32:8) Ĩndĩ ithyĩ tũkeekwatya Yeova Ngai witũ. Mbaĩ ikoona ũsu wĩ ũtumanu mũnene. Nĩkĩ? Nũndũ ikasũanĩa kana Mbaviloni Ĩla Nene yaĩ vinya mwingĩ, ĩndĩ ngai syayo iyaamĩsũvĩa ndĩkanangwe nĩ “ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ” na ila “mbya ĩkũmi” sya nyamũ ĩsu! (Ũvu. 17:16) Kwoou Ngoki akasũanĩa kana eananga andũ ma Ngai mĩtũkĩ mũno. Yĩla ũkatwʼa kũkita andũ ma Yeova, akamokĩa ‘ta ĩthweo avwʼĩke nthĩ.’ Ĩndĩ vau nĩ vo ũkamanyĩa kana nĩwakwatwʼa nĩ kĩtei. Akamanya kana eũkita na Yeova, o tondũ Valao wamanyie e Ũkanganĩ Mũtune. (Kuma 14:1-4; Esek. 38:3, 4, 18, 21-23) Klĩsto na ita syake sya ĩtunĩ makokitĩa andũ ma Ngai na mayananga ita sya Ngoki. (Ũvu. 19:11, 14, 15) Nao nata mũmaitha ũla mũnene wa Yeova, ũla ũkethĩwa akengete mbaĩ ikavithũkĩa andũ ma Ngai kaũnĩ wa Alimaketoni? Yesũ akamwĩkya Satani vamwe na ndaimoni syake ĩimanĩ yĩte kĩtulu na aimavingĩa vau kwa ĩvinda ya myaka ngili.​—Ũvu. 20:1-3. w19.09 11-12 ¶14-15

Nĩtwendaa mũno kũkwata syĩndũ nzeo ila Yeova ũtwathĩte. Ĩndĩ, yĩla twambĩĩa kwĩwʼa twĩkalĩte mũno tũtekwona maũndũ ala tweteele maianĩa, kĩthito kitũ nĩkĩtonya kũoleka. O na nĩtũtonya kũkwʼa ngoo. (Nth. 13:12) Ũndũ ũsu nĩwakwatie ana-a-asa mwakanĩ wa 1914. Ĩvinda yĩu Aklĩsto aingĩ etĩkĩwʼa mauta meesĩ nĩmeũthi ĩtunĩ. Ĩndĩ yĩla kĩu kĩtaaĩanĩa, Aklĩsto ala aĩkĩĩku meekie ata momĩĩsye o na kũtwʼĩka kũyaathi ũndũ meesĩ? Mayaaumĩa mathaũ aa ma kũsemba nũndũ kĩla moonaa kĩ kya vata mũno nĩ kwĩka kwenda kwa Ngai me aĩkĩĩku na ti kũthi ĩtunĩ. Nĩmatwʼĩte vyũ kũsemba me na wũmĩĩsyo. Vate nzika, nĩwendaa mũno kwona mũthenya ũla Yeova ũkatetea ĩsyĩtwa yake na ũsumbĩki wake mũnene, na aianĩsya mawatho make onthe. Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana maũndũ asu makeekĩka mũthenya ũla Yeova ũtwʼĩte. Mũthenya ũsu ũikaavika, ekai tũendeee kũmũthũkũma Ngai na kĩthito, na tũikaaĩtĩkĩle kũkwʼa ngoo o na ethĩwa ve ũndũ tũkwĩwʼa ta twĩthĩĩtwe tũweteele kwa ĩvinda yĩasa ũte kwĩanĩa. w19.08 4-5 ¶9-10

Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩsĩkĩe ta mũndũ wĩthĩawa auĩtye na wĩnyivĩtye? Nĩnĩyumasya na ngenda nĩtethye mawĩa ala matonya kũvũthwʼa nĩ andũ? Nĩnendete kwĩka angĩ nesa?’ Yesũ aĩ mũndũ wĩ ũnyanya, wendete mũuo, na nĩwatanĩaa kũmanyĩsya ala ũkũthũkũma namo. (Luka 10:1, 19-21) Nĩwathangaasya amanyĩwʼa make makũlye makũlyo, na nĩwendete kwĩthukĩĩsya mawoni moo. (Mt. 16:13-16) Nũndũ wa ũu, amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmaendeeie nesa o tondũ tũmĩtĩ tũvandĩtwe kĩvuĩonĩ kĩsũvĩe nesa twĩanaa. Nĩmoosie momanyĩsyo ala Yesũ wamamanyĩasya, na ĩtina masyaa ũsyao kwĩsĩla meko moo maseo. We nĩwĩthĩwa ũnengetwe ũkũmũ mũna? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩkuaa ala angĩ ata wĩanĩ kana mũsyĩ? Nyie nĩnendete mũuo? Nĩnĩthangaasya angĩ makũlye makũlyo? Na nĩnĩthĩawa nĩ mũthalĩku kwĩthukĩĩsya mawoni moo?’ Tũyenda o na vanini kũtutya Avalisi. Mo nĩmathataa mũndũ amakũlya makũlyo, na nĩmathĩnasya ala maĩ na mawoni me kĩvathũkanyʼo na moo.​—Mko. 3:1-6; Yoa. 9:29-34. w19.09 20 ¶1; 21 ¶9; 23 ¶10-11

Mavinda amwe atongoi ma nthĩ matũmĩaa ndeto ta isu yĩla meũneenea ũndũ matonya kwaĩlya ngwatanĩo sya mbaĩ. Ĩndĩ ĩtangaso yĩu yĩ Mbivilianĩ yĩkeethĩwa yĩ kĩvathũkanyʼo. Nĩkĩ? Nũndũ yĩla andũ makewʼa ĩtangaso yĩu, makasũanĩa atongoi ma nthĩ nĩmavotie kũseũvya nthĩ ĩno yĩthĩwe vandũ vaseo, vate mũisyo. Ĩndĩ ũwʼo nĩ kana, “wanangĩko ũkoka na mĩtũkĩ” ĩvindanĩ ya ũla “thĩna mũnene.” (Mt. 24:21) Tũyĩsĩ nĩ kyaũ kĩkatuma atongoi matangaasa ũu, kana ũndũ makatangaasa. Na tũyĩsĩ ethĩwa nĩ matangaso meana ũna makaumwʼa maatĩanĩe, kana no yĩmwe. Ĩndĩ o na kwĩthĩwe kũkathi ata, kĩla twĩsĩ nĩ atĩĩ: Tũyaĩlĩte kwĩsa kũkengeka tũsũanĩe atĩ atongoi ma nthĩ no maete mũuo ĩũlũ wa nthĩ. Vandũ va ũu, ĩtangaso yĩu yĩkoonanyʼa kana vaiĩ yĩla “mũthenya wa Yeova” ũtambĩĩa!​—1 Ath. 5:2. w19.10 8-9 ¶3-4

Kaũ wa Alimaketoni nĩwʼo ũkethĩwa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ. O na vailye ũu, tũyaĩle kũkĩa kĩndũ. Nĩkĩ? Nũndũ ũsu ũkeethĩwa wĩ kaũ wa Ngai. (Nth. 1:33; Esek. 38:18-20; Nzek. 14:3) Yeova nĩwe ũkaumya mwĩao, nake Yesũ Klĩsto aitongoesya ita sya Ngai kaũnĩ ũsu. Yesũ akeethĩwa vamwe na etĩkĩwʼa mauta na makili ma alaĩka. Me vamwe, makamũkita Satani, ndaimoni syake, na ita syoo ila syĩ kũũ nthĩ. (Ũvu. 6:2; 17:14) Yeova atwathĩte ũũ: “Mũio o na wĩva ũla ũseũvĩtwʼe ũkũkite ndũkaĩla.” (Isa. 54:17) “Ĩkomano ĩnene” ya athaithi ma Yeova aĩkĩĩku yĩkatangĩĩwa ‘kuma ũla thĩnanĩ mũnene.’ Na makaendeea kũthũkũma Yeova ũthũkũmi mũtheu. (Ũvu. 7:9, 13-17) Vate nzika, Mbivilia nĩtũnengae itumi mbingĩ sya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana tũkavonoka! Nĩtwĩsĩ kana “Yeova nũmasũvĩaa ala me na kĩthito [kana, aĩkĩĩku].” (Sav. 31:23) Onthe ala mamwendete Yeova na mamũtaĩaa makatanĩa kwona ũndũ wĩtetea ĩsyĩtwa yake ĩtheu.​—Esek. 38:23. w19.10 19 ¶17-18

O ũndũ tũthengeee mũthya wa ‘mĩthenya ya mũminũkĩlyo,’ nĩvatonyeka tũkakomana na mathĩna momũ mũno. (2 Tim. 3:1) Kwa ngelekanyʼo, ĩtina wa ũsakũani weekiwe nthĩ ĩmwe yĩ ngalĩko ya ũthũĩlonĩ wa syũa ya Africa, nĩkwaumĩlile kaũ mwingĩ. Kwa ĩvinda ya myei mbee wa thanthatũ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mayaĩ matembea me na ũthasyo nũndũ mathyũlũlũkĩtwe nĩ kaũ. Nĩ kyaũ kyamatetheeisye kũmĩanĩsya na mawetu asu? Amwe makĩĩie kwa ana-a-asa ala me kũla kaũ ũte mũvyũ mũno. Mwana-a-asa ũmwe aĩtye: “Ĩvindanĩ yĩu, nĩnatanie kwĩthĩwa na anyanya vakuvĩ nakwa. Nĩtweekĩanie vinya.” Yĩla ‘ũla thĩna mũnene’ ũkambĩĩa, tũkatana kwĩthĩwa na anyanya aseo na matwendete. (Ũvu. 7:14) Kwoou nĩtwaĩle kwosa ĩtambya na mĩtũkĩ tũlũlũmĩlye ũnyanya witũ ĩvindanĩ yĩĩ. (1 Vet. 4:7, 8) Nĩkĩ? Nũndũ amaitha maitũ makatata kũtũaanyʼa maitũmĩa ndeto sya ũvũngũ. O na makatata kũtũkonganĩthya. Ĩndĩ kĩthito kyoo kĩkaa mana. Vai ũndũ matonya kwĩka makananga ũnyanya witũ. w19.11 2 ¶1-2; 7 ¶19

Satani nĩ “ĩthe wa ũvũngũ,” na atũmĩaa ala me ungu wake kũnyaĩĩkya ũvũngũ ĩũlũ wa Yeova na ana-a-asa na eĩtu-a-asa. (Yoa. 8:44) Kwa ngelekanyʼo, akaĩi ma mũĩkĩĩo matumbĩthasya maũndũ ma ũvũngũ na mayelelũkya ũwʼo ĩũlũ wa ũseũvyo wa Yeova isesenĩ sya Indaneti, televiseninĩ, na syĩndũnĩ ingĩ ta isu sya kũnyaĩĩkya maũvoo. Movũngũ asu nĩ amwe ma ‘maangi makene’ ala Satani ũtwĩkasya. Kwoou twaĩle kwĩka ata yĩla mũndũ wambĩĩa kũtũtavya movũngũ ta asu? Tũyaĩle kũmwĩthukĩĩsya o na vanini! Nĩkĩ? Nũndũ nĩtũmũĩkĩĩte Yeova na ana-a-asa maitũ. O na eka kũmethukĩĩsya, tũyaĩle kwĩsa kũneenanyʼa na akaĩi ma mũĩkĩĩo o na vanini. Tũyaĩle kwĩtĩkĩlya mũndũ kana kĩndũ o na kĩva kyonzye mũĩkĩĩo witũ kana kĩtume twambĩĩa kũkananĩa namo, o na ethĩwa twĩenda o kũmanya ũndũ mekwasya. Nĩwĩthĩĩtwe ũyĩsiĩĩa ndũkethukĩĩsye kana ndũkakananĩe na akaĩi ma mũĩkĩĩo ĩũlũ wa movũngũ ala manyaĩĩkasya? Nĩwĩkĩte nesa. Ĩndĩ no nginya tũendeee kwĩkala twĩ metho nũndũ Satani e na mĩio ĩngĩ ya kaũ ũtũmĩaa kũtũkita. w19.11 15 ¶8; 16 ¶11

Sũanĩa nesa kĩla kĩũtuma wenda kwĩka ũtwi waku. Yeova endaa twĩke maũndũ twĩ na ngoo ntheu. Kwoou o naitũ yĩla tũkwĩka motwi tũyaĩle kwĩkenga kana kwonethya angĩ vaa methonĩ kĩla kĩte ngoonĩ sitũ. Ethĩwa kĩla kĩũtuma twĩka ũtwi mũna ti kĩla kĩ ngoonĩ yitũ, nĩvatonyeka tũkaemwa nĩ kũlũmanyʼa na ũtwi witũ. Kwa ngelekanyʼo, mwana-a-asa wa mũika nũtonya kũvanga kusũsya ũvainia wa kĩla ĩvinda. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, ayambĩĩa kũemwa nĩ kwĩanĩsya masaa make na aieka kũtanĩa ũvainia ta tene. Noĩthwa asũanĩaa osete ũvainia nũndũ nũmwendete Yeova. Ĩndĩ yo nĩvatonyeka ũkethĩa kĩla kyamũsukũmĩte ose ũvainia no kwendeesya asyai kana o mũndũ mũna wĩ vata nake? Kwa twose ngelekanyʼo ya mũndũ ũkwĩmanyĩsya Mbivilia na aitwʼa kũkola kũnywʼa sikala. Kwa kyumwa kĩmwe kana ilĩ ũu nũtonya kũngʼangʼana mũno, ĩndĩ ayĩsa kwĩthĩa ambĩĩie kũmĩnywʼa ĩngĩ. O na vailye ũu, ĩtina ayĩsa kũeka vyũ! Kĩla kĩmũtetheeasya kũeka vyũ kĩmanyĩo kĩu nĩ kũmwenda Yeova na kwenda kwĩka kĩla kĩũmwendeesya.​—Ako. 1:10; 3:23. w19.11 27 ¶9; 29 ¶10

Mũtũmwa Vaulo aĩ na mũĩkĩĩo kana nũkũtwʼa ĩkanda na aikwata mũthĩnzĩo ũla wathĩtwe. Aĩ Mũklĩsto mwĩtĩkĩwʼa mauta, na kwoou mũthĩnzĩo ũla weeteele nĩ “mũthĩnzĩo wa Ngai wa kũthi ĩũlũ.” Ĩndĩ nĩ kana aũkwate, nĩwamanyie kana no nginya aendeee “kwĩkĩa kĩthito kingĩ.” (Avi. 3:14) Atũmĩie ngelekanyʼo nzeo atetheesye Avilivi nĩ kana maikaakwʼe ngoo. Vaulo nĩwalilikanilye Avilivi kana makatwʼĩka laiaa ma ĩtunĩ. (Avi. 3:20) Nĩkĩ maaĩle kũlilikana ũu? Matukũnĩ asu, kwĩthĩwa laiaa wa Lomi kwoonekaa kwĩ kwa vata nũndũ kwaĩ na moseo maingĩ. Ĩndĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta maĩ laiaa ma silikalĩ nzeango yamanengae moseo maingangĩ. Ndwaĩ ũelekanyʼa kwĩthĩwa laiaa wa Lomi na kwĩthĩwa laiaa wa silikalĩ ya ĩtunĩ! Ũmũnthĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta nĩmethĩawa me ngelekanyʼo nzeo ya andũ mekĩĩte kĩthito makwate mũthĩnzĩo woo wa thayũ ũtathela ĩtunĩ. w19.08 6-7 ¶14-15

Ũsu waĩ ũthasyo mũseo mũno o na kwĩ ũla Aisilaeli makwataa mwakanĩ wa Yuvilii! (Ali. 25:8-12) Nĩkĩ tũkwasya ũu? Kĩtumi nũndũ mũndũ ũla wathawʼa ĩvinda ya Yuvilii aĩ atonya kũtwʼĩka ngombo ĩngĩ, na ndaĩ aema kwĩsa kũkwʼa, ĩndĩ ũthasyo wa Yesũ nĩ wa tene na tene. Mũthenya wa Vendekosito ya mwaka wa 33, Yeova nĩwetĩkĩisye veva mũtheu atũmwa vamwe na aũme angĩ na aka aĩkĩĩku. Nĩwamatwie ana make nĩ kana ĩtina wa ĩvinda mathayũũkwʼe na maithi ĩtunĩ kũsumbĩka vamwe na Yesũ. (Alo. 8:2, 15-17) Asu nĩmo maĩ ma mbee kũkwata ũthasyo ũla Yesũ wawetie e ĩsinakokenĩ ya Nasaleti. (Luka 4:16-19, 21) Aũme na aka asu nĩmaumĩte ũkombonĩ wa momanyĩsyo ma ũvũngũ na syĩthĩo ite Maandĩkonĩ ila atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti mamanyĩasya. O na ĩngĩ, methonĩ ma Ngai nĩmathaĩtwʼe kuma ũkombonĩ wa naĩ ĩla ĩetae kĩkwʼũ. Kwoou Yuvilii ya Kĩklĩsto yambĩĩie yĩla aatĩĩi ma Klĩsto metĩkĩwʼe mauta mwaka wa 33, na ĩkathela mũthyanĩ wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Yesũ. w19.12 11 ¶11-12

Asyai, tetheesyai syana syenyu inyuve atindanyʼa aseo. Asyai me elĩ maĩlĩte kũmanya syana syoo syĩtindanyʼa naaũ na meĩka ata. Kwa ngelekanyʼo, asyai nĩmaĩlĩte kwĩthĩwa mesĩ syana syoo syĩneena naũ isesenĩ sya kũea ngewa kana simũnĩ syoo. Na kĩtumi nũndũ syana ikothaa kũsũanĩa na kwĩka o ta anyanya masyo. Asyai aingĩ nĩmekĩaa kĩthito kingĩ mũno nĩ kana mamanthe ũndũ syana syoo itonya kũkwata ĩvinda ya kũtindanyʼa na ala methĩĩtwe me ngelekanyʼo nzeo ũthũkũminĩ wa Ngai. Kwasũanĩa ĩũlũ wa N’Déni na mũka Bomine, ala mekalaa Côte d’Ivoire. Mavinda maingĩ nĩmathokasya mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko ekale kwoo. N’Déni easya: “Kĩu kyatethisye kĩvĩsĩ kitũ mũno. Kyatumie mwana ũsu witũ osa ũvainia, na yu nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko wa kũtetheesya.” O ũndũ asyai mambĩĩa kũmanyĩsya syana syoo syĩ nini, nowʼo itethekaa. (Nth. 22:6) Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Timotheo. Inyia wa Timotheo, Eunike, na ũsũe, Loisi, mamũmanyĩisye “kuma [e] kana kanini.”​—2 Tim. 1:5; 3:15. w19.12 25 ¶14, 16; 26 ¶17

Ĩthĩwa wĩ mũnyanya wa kwĩkwatwʼa. Kwa ngelekanyʼo, o vamwe na kwatha ana-a-asa na eĩtu-a-asa kana nĩtũũmatetheesya yĩla me thĩnanĩ, nĩtwaĩle kũmeka tũmaũndũ tũna tũkwona nĩtũtonya kũmatethya. (Mt. 5:37; Luka 16:10) Ala mekwenda ũtethyo mamanya kana twĩ ma kwĩkwatwʼa, nĩmewʼaa makwata ũkiakisyo wa wʼo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Mwĩĩtu-a-asa ũmwe nũeleetye akasya, “Ndũthĩnĩkaa ũyĩkũlya kana ũla ũkwathie kũũtethya nũkũvika saa ila syaĩle na ayĩka kĩla ũkwathĩte.” Mavinda maingĩ ala maendeee kũmĩanĩsya na ĩtatwa ĩito kana methĩwa makwʼĩte ngoo, nĩmewʼaa makiakiwʼa makwata mũndũ wa kwĩkwatwʼa matonya kũmũtavya maũndũ moo ma kĩmbithĩ. No nginya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo ethĩwa nĩtũkwenda tũtwʼĩke anyanya ma kwĩkwatwʼa na matonya kũelewʼa maũndũ ma kĩmbithĩ. Yĩla Zhanna watiiwe nĩ mũũme nĩweewʼaa akwata ũkiakisyo aelesya anyanya make ũndũ ũkwĩwʼa. Aĩtye, “Nĩmambĩthukĩĩasya nesa o na kau nĩvatonyeka ngethĩwa natindĩaa kũmatavya o maũndũ ala ala ĩngĩ na ĩngĩ.” O naku weemanyĩsya kwĩthukĩĩasya angĩ, no ũtwʼĩke mũnyanya mũseo. w20.01 10-11 ¶9-11

Mbivilianĩ ve na ngelekanyʼo mbingĩ sya aũme maĩ na mũĩkĩĩo makwatie veva mũtheu, ĩndĩ mayaĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala ĩtunĩ. Kwa ngelekanyʼo, Ndaviti nĩwatongoewʼe nĩ veva mũtheu. (1 Sam. 16:13) Veva mũtheu nĩwamũtetheeisye kũmanya maũndũ maliku ĩũlũ wa Yeova na wamũtongoesya kũandĩka ilungu imwe Mbivilianĩ. (Mko. 12:36) O na vailye ũu, mũtũmwa Vetelo nĩwaisye kana Ndaviti “ndaambata ĩtunĩ.” (Meko 2:34) O nake Yoana Mũvatisi ‘nĩwausũiwe nĩ veva mũtheu.’ (Luka 1:13-16) Yesũ aisye kana vayaĩ mũndũ mũnene kwĩ Yoana, ĩndĩ asyokie asya kana Yoana ndakethĩwa ũmwe katĩ wa ala makethĩwa Ũsumbĩnĩ wa ĩtunĩ. (Mt. 11:10, 11) Yeova nĩwatũmĩaa veva wake mũtheu kũnenga aũme asu ũtonyi wa kwĩka maũndũ manene, ĩndĩ ndaamanyuva meĩkala ĩtunĩ. Ũu nĩ kwonanyʼa kana mayaĩ aĩkĩĩku ta ala manyuvĩtwe mesumbĩka ĩtunĩ? Aiee. Kwa ũkuvĩ, ũu wĩonanyʼa kana Yeova akamathayũũkya mekale ĩũlũ wa Nthĩ Nzaũ.​—Yoa. 5:28, 29; Meko 24:15. w20.01 25 ¶15

Yeova nũtũthoketye tũlike mũsyĩnĩ wa athaithi make. Ala me nthĩnĩ wa mũsyĩ ũsu nĩ andũ meyumĩtye mamũthũkũme Ngai na maĩkĩĩaa nthembo ya wovosyo ya Mwana wake. Nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa twĩ nthĩnĩ wa mũsyĩ ũsu. Nĩtwĩkalaa twĩ eanĩe ũmũnthĩ, na nĩtũtanawʼa nĩ wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo wa kwĩkala tene na tene, twĩthĩwe tũkekala ĩtunĩ kana nĩ Nthĩ Nzaũ. Nũndũ Yeova nũtwendete, nĩweeyĩimie mũno nĩ kana atũvingũĩe nzĩa ya kũlika mũsyĩnĩ wake. (Yoa. 3:16) ‘Atũthooie na thooa mũnene.’ (1 Ako. 6:20) Yĩla Yeova waumisye nthembo ya wovosyo, nĩwatũvingũĩe nzĩa ya kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. Nĩ ndaĩa nene mũno kwĩthĩwa tũtonya kwĩta Mwene Vinya Wʼonthe Ĩthe witũ. Na Yeova nĩwe Ĩthe witũ ũla mũseo vyũ. O ta mũandĩki ũmwe wa Mbivilia, nĩtũtonya kũkũlya atĩĩ: “Nĩmũnenga Yeova kĩ kwondũ wa moseo make onthe kwakwa?” (Sav. 116:12) Ũsũngĩo nĩ kana, tũyĩsa kũĩvĩkya moseo ala Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ũtwĩkĩte. Ĩndĩ nũndũ nũtwendete, kĩu nĩkĩtumaa o naitũ tũmwenda. w20.02 8 ¶1-3