Mwei wa 6

Aana, inyia wa mwathani Samueli, nĩwakwatiwe nĩ mathĩna maito. Ekalĩte myaka mingĩ e ngũngũ. (1 Sam. 1:2) Aisilaeli aingĩ ĩvindanĩ yĩu masũanĩaa ethĩwa kĩveti nĩ ngũngũ, nĩ kĩumanĩe. Kĩu kyatumaa Aana ewʼa andũ ta mamũvũthĩtye. (Mwa. 30:1, 2) Kũthũkya ũvoo, mũũme aĩ na kĩveti kĩngĩ kyeetawa Venina na kyo kyaĩ na syana. Ya mbee, Aana nĩweemakĩaa na akathĩnĩka mũno nũndũ wa thĩna ũsu. Athĩnĩkaa ũkethĩa ‘nũkũĩa na ndaya.’ Kĩu kyatumie akwatwa nĩ “ũũ mũnene” wa ngoo. (1 Sam. 1:7, 10) Aana eekie ata nĩ kana akwate ũkiakisyo? Nĩwamũvoyie Yeova amũtavya kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ. Amina kũvoya nĩwatavisye Mũthembi Mũnene Eli thĩna wake. Nĩvo Eli wamwĩie atĩĩ: “Enda na mũuo; na Ngai wa Isilaeli nakũnenge ũndũ ũsu waku wamũvoya.” Kwaendie ata? Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wa Aana: “Kĩveti kyathi, na kyaya; na ũthyũ wakyo ndwaatuka ĩngĩ.” (1 Sam. 1:17, 18) Mboya nĩyatetheeisye Aana akwata mũuo ĩngĩ. w20.02 21 ¶4-5

O mĩtũkĩ, Yeova nũkũmina nthĩ ĩno nthũku ya Satani. No ala me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene” makavonoka. (Meko 13:48) Kwoou ti ũsengyʼo tũkethĩwa na wendi wa kwona andũ maitũ ma mũsyĩ maimũthaitha Yeova vamwe naitũ. Ĩthe witũ wĩ wendo, Yeova, “ndendaa o na ũmwe [witũ] anangwe, ĩndĩ endaa onthe mavikĩe kwĩlila.” (2 Vet. 3:9) Nĩtwaĩle kũlilikana kana ve nzĩa nzeo ya kũtavya andũ ũvoo ũla ũkatuma matangĩĩwa, na ve nzĩa nthũku ya kwĩka ũu. Kwa ngelekanyʼo, o na kau tũneenaa nesa na andũ tũtamesĩ yĩla tũũmatavya ũvoo mũseo, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũtavasya andũ ma mũsyĩ ũvoo tũteũmavuva. Aingĩ maitũ nĩtũtonya kwĩlila twasũanĩa ũndũ twatavisye andũ maitũ ma mũsyĩ ũvoo mũseo ya mbee. Nũseo tũkalilikana ũtao wa mũtũmwa Vaulo, ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ, yĩla tũkwenda kũneena na andũ ma mũsyĩ. Nũndũ twaema kwĩka ũu, tũkeekaa kũmathatya vandũ va kũmatetheesya matwĩthukĩĩsye. w19.08 14-15 ¶3-5

Weewie ata yĩla weemanyĩisye maũndũ aa maatĩĩe ĩũlũ wa Mwana? Eka Ngai, vai ũngĩ wa vata nthĩ yonthe ta Yesũ. Yesũ nĩwe Mwovosya witũ. O na nĩweeyumisye na ngenda akwʼa kwondũ witũ. Yĩla twoonanyʼa na meko kana nĩtũĩkĩĩe nthembo ya wovosyo, naĩ sitũ no iekewe, tũkethĩwa na ngwatanĩo na Ngai, na tũyĩthĩwa na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene. (Yoa. 3:16) O na ĩngĩ, Yesũ nĩwe Mũthembi Mũnene. Nĩwendaa tũtetheke nĩ nthembo ya wovosyo na tũimũthengeea Ngai. (Aevl. 4:15; 7:24, 25) Na nũndũ nĩwe Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, Yeova akamũtũmĩa kũthesya ĩsyĩtwa yake, kũmina ũthũku, na kũete moathimo ma tene na tene ĩvinda yĩla maũndũ makatwʼĩkĩthwʼa meũ ĩtunĩ na nthĩ. (Mt. 6:9, 10; Ũvu. 11:15) Yesũ nĩwe ũtũtiĩe ngelekanyʼo ĩla twaĩle kũatĩĩa. Atũmĩie thayũ wake kwĩka kwenda kwa Ngai, na ũu nowʼo twaĩle kwĩka. (Yoa. 4:34) Yĩla waĩkĩĩa kĩla Mbivilia ĩmanyĩĩtye ĩũlũ wa Mwana wa Ngai, Yesũ, kĩu nĩkĩtumaa ũmwenda. Naku wamwenda, nĩwĩthĩawa na mea ma kũtũmĩa thayũ waku kwĩka kwenda kwa Ngai o take. w20.03 10 ¶12-13

Yesũ nĩwavoyie mũno mũthenyanĩ wake wa mũthya kũũ nthĩ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla wambĩĩisye mũvango wa kũlilikana kĩkwʼũ kyake, nĩwavoyeie mũkate na mbinyu. (1 Ako. 11:23-25) O na matanauma vala maĩĩe Vasaka, nĩwavoyie vamwe na amanyĩwʼa make. (Yoa. 17:1-26) Na mavika Kĩĩmanĩ kya Mĩthata, nĩwavoyie ĩngĩ na ĩngĩ. (Mt. 26:36-39, 42, 44) O na ĩngĩ, ndeto sya mũthya sya Yesũ atanakwʼa syaĩ mboya. (Luka 23:46) Kwoou mũthenyanĩ ũsu wʼonthe, Yesũ nĩwavoyaa Yeova akamũtavya maũndũ onthe ala mekwĩkĩka. Kĩndũ kĩmwe kyatetheeisye Yesũ kũmĩĩsya ĩtatwa yake nĩ kana nĩwavoyaa Ĩthe amũtetheesye. Kĩvathũkanyʼo nake, atũmwa make nĩmaemiwe nĩ kũvoya na kĩthingʼĩĩsyo wĩoo ũsu. Nũndũ wa ũu, yĩla ĩtatwa yamakwatie, nĩmalikilwe nĩ wia. (Mt. 26:40, 41, 43, 45, 56) O ta ũu, kĩla kĩtonya kũtũtethya twĩkale twĩ aĩkĩĩku nĩ kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ya ‘kũvoya tũte kũeka.’ w19.04 9 ¶4-5

Yeova nũmenete vyũ kũneenanyʼa na maveva! Eeie Aisilaeli atĩĩ: “Kũikaoneke kwaku mũndũ ũla ũkũmũvĩtĩlya mwana wake kana mwĩĩtu wake mwakinĩ, kana ũla ũaũasya, kana ũla ũingasya nyũnyi kana mũndũ mũe, kana mũoi, kana mwĩki wa syama, kana ũla ũkũlasya ala mesene na maveva, kana ũla ũmbasya ithitũ, kana ũla ũkũlasya akwʼũ. Nũndũ ũla wĩkaa maũndũ asu nũmũthatasya Yeova.” (Kũt. 18:10-12) Aklĩsto mayovetwe nĩ Mĩao ĩla Yeova wanengie Aisilaeli. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ onaa kũneenanyʼa na maveva o ũndũ wakwonaa tene. Yeova atũkanĩtye tũikelikye maũndũnĩ ma kũneenanyʼa na maveva nũndũ nĩwĩsĩ Satani atũmĩaa nzĩa ĩsu kũũmĩsya andũ. Satani atũmĩaa maũndũ ma kũneenanyʼa na maveva kũendeesya ũvũngũ wake. Ũvũngũ ũmwe nĩ kana andũ makwʼa maendeeaa kwĩkala thayũ me vandũ vangĩ. (Mũta. 9:5) O na ĩngĩ Satani nũtũmĩaa nzĩa ya kũneenanyʼa na maveva nĩ kana atume andũ mekala na wia na aimelelũkya maikamũthaithe Yeova. We endaa andũ ala mekwĩlikya maũndũnĩ asu maĩkĩĩe maveva mavuku vandũ va kũmũĩkĩĩa Yeova. w19.04 21 ¶5-6

Kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩ naĩ ngito mũno. Ũla weeka kana maũndũ asu ethĩawa akaũmĩsya mũno vyũ. Kana kau kethĩawa kamũĩkĩĩe, na kwoou akeka ũndũ ũsu mũthũku atumaa kaemwa nĩ kũĩkĩĩa andũ ĩngĩ na kayĩkalaa ke na wia. Syana nĩsyaĩle kũsũvĩanwa na andũ asu mũno, na ila ikwatĩtwe nĩ mũisyo ũsu nĩsyaĩle kũtetheewʼa na kũkiakiwʼa. (1 Ath. 5:14) Mũndũ wĩ kĩkundinĩ eeka ũndũ ta ũsu nĩwanangĩaa kĩkundi ĩsyĩtwa. (Mt. 5:16; 1 Vet. 2:12) Tũyĩsa kũnenga ũthei ala mekaa maũndũ mathũku mate kwĩlila nũndũ nĩmanangĩaa kĩkundi ĩsyĩtwa yakyo ĩseo. Mũndũ wĩ kĩkundinĩ akatũla mĩao ya silikalĩ, ta kwa ngelekanyʼo, akatũmĩa kana naĩ, ethĩwa eeka silikalĩ naĩ. (Sianĩsya na Meko ma Atũmwa 25:8.) O na kau atumĩa ma kĩkundi mai na ũkũmũ wa kwosea andũ matambya ala maĩle kwoswa nĩ silikalĩ, mayĩsa kũseseea mũndũ watũmĩa kana naĩ ndakosewe matambya ma kĩ-mĩao. w19.05 9 ¶4-7

Nũndũ Yeova nĩwe Mũmanyĩsya Ũla Mũnene, vai thĩna wĩsa kũtũkwata tũkaĩwa nĩ nthĩ. (Isa. 30:20, 21) Ndeto ya Ngai nĩtũtetheeasya twĩthĩwe na “ũtonyi wĩanĩtye” na twĩthĩwe ‘twĩyũmbanĩtye vyũ kũtethya kĩla wĩa mũseo.’ (2 Tim. 3:17) Twakwata momanyĩsyo ma Mbivilia twĩthĩawa twĩ oĩ kwĩ ala maasya kana twaĩlĩte kũtongoewʼa nĩ “ũĩ wa nthĩ ĩno.” (Sav. 119:97-100) Ũndũ wa kũmakya nĩ kana, kũtongoewʼa nĩ ũĩ wa nthĩ kũtumaa twenda o kwĩyendeesya ithyĩ ene. Kwoou, ũu no ũtume tũemwa nĩ kwĩsiĩĩa tũikasũanĩe ta andũ ma nthĩ kana kwĩka tamo. Kĩu nĩkyo kĩtumĩte Mbivilia yasya: “Ĩsũvĩei mũndũ o na wĩva ndakamũtave na ũĩ wa nthĩ na ũvũngũ mũthei wosanĩte na kĩthĩo kya andũ.” (Ako. 2:8) O tondũ Mbivilia yathanie ĩũlũ wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo, andũ nĩmatwʼĩkie “endi ma motanu ma nthĩ” mũno. (2 Tim. 3:4) Kĩndũ kĩmwe kyonanĩtye ũĩ wa nthĩ nĩ ũtumanu nĩ kana mowau ala makwatanawʼa kwĩsĩla kũmanyana kĩ-mwĩĩ, ta mũthelo, nĩmanyaĩĩkĩte mũno.​—2 Vet. 2:19. w19.05 21 ¶1-2, 4; 22 ¶5

Satani akengie Aisilaeli maĩkĩĩe kana menda kũendeea nesa, maĩ no nginya meke maũndũ ala meekawa nĩ mbaĩ itamwĩsĩ Ngai ila syamathyũlũlũkĩte. Mbaĩ isu syaĩkĩĩaa kana ve syĩthĩo syaĩle kwĩkwa nĩ kana ngai syoo iete mbua. Aisilaeli ala matamũĩkĩĩaa Yeova moonaa matekala matekĩte syĩthĩo isu nĩ kana thano ndũkaasave mũno. Kwoou nĩmaatĩĩaa syĩthĩo isu nĩ kana mataĩe Mbaali. Satani atũmĩie mawendi moo mathũku. Mbaĩ ila itamwĩsĩ Ngai syeekaa mĩkanĩlye mĩvuku ũthaithinĩ. Ũthaithi wasyo waĩ mũvuku mũno vyũ nũndũ o na makalũnĩ moo meethĩawa na malwaya aũme na aka. Nĩsyeetĩkĩlanaa na ũla mũtuo wa aũme kũkoma na aũme na aka kũkoma na aka. Syakũnĩte maũndũ asu ũkethĩa andũ meona ũu nĩwʼo kwĩkalawa! (Kũt. 23:17, 18; 1 Asu. 14:24) Andũ ma mbaĩ isu maĩkĩĩaa kana yĩla meeka maũndũ asu, ngai syoo nikũathima mĩũnda yoo yĩthĩwe yĩ mĩnou. Aisilaeli aingĩ nĩmendeeiwʼe nĩ maũndũ ma ũlaalai ala meekawa nĩ mbaĩ isu, na mũthya nĩmesie kwambĩĩa kũthaitha ngai sya ũvũngũ. w19.06 2 ¶3; 4 ¶7-8

Ve athũkũmi ngili mbingĩ ma ĩvinda yonthe ma Mbetheli na angĩ mate ma Mbetheli makwatĩte ianda nzaũ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu aĩkĩĩku nĩmatonya kwĩwʼa maiemwa nĩ kũtia ianda syoo nũndũ nĩmanasyendete mũno. Ethĩwa wĩ ũmwe woo, nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũmanyĩe moalyũku asu? Somaa Maandĩko kĩla mũthenya na ũimavindĩĩsya nĩ kana ũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. O na ĩngĩ, ĩkĩa kĩthito kingĩ ũndũ vatonyeka wĩanĩ wa kũtavanyʼa kĩkundinĩ kĩla ũthamĩĩe. Yeova ndesa kũlwa nĩ ala maendeee kũmũthũkũma me aĩkĩĩku, o na ethĩwa maitonya kwĩka maũndũ onthe ala maneekaa. Ndũkeyũmbĩĩe syĩndũ mbingĩ. Ndũketĩkĩlye maũndũ ma nthĩ ĩno ya Satani ‘maũnyite’ wĩthĩe ndũmũthũkũma Yeova. (Mt. 13:22) Ndũketĩkĩlye nthĩ ĩno kana anyanyau na andũ ma mũsyĩ maũthingʼĩĩsye ũsembanyʼe na mbesa, o na ethĩwa meĩka ũu mate na ũthũku. (1 Yoa. 2:15-17) Mwĩkwatye Yeova nĩkwĩthĩwa nĩwe ũtwathĩte kũtwĩanĩĩsya mavata maitũ onthe “ĩvinda yĩla yaĩle,” methĩwe nĩ ma kĩ-veva, nĩ ma ngoonĩ, kana nĩ ma kĩ-mwĩĩ.​—Aevl. 4:16; 13:5, 6. w19.08 20 ¶4; 21 ¶7-8

Ve thĩna ũkwĩwʼa ũkũitavĩe? Kũmanya kana Yeova nũeleawa yĩla mathĩna ala twĩ namo matũitavĩe mũno nĩkũtũkiakiasya mũno vyũ! Nĩwĩsĩ kĩla tũtonya na kĩla tũtatonya, na nĩwĩsĩ kĩla kĩ kĩlĩkonĩ na ngoonĩ. (Sav. 103:14; 139:3, 4) Twamwĩkwatya Yeova akatũtetheeasya mathĩnanĩ ala tũkwĩwʼa matũitavĩe. Yĩla waitavĩwa nĩ thĩna, nĩ laisi ũkakwʼa ngoo na ũyĩyĩĩtũka. Mavinda ta asu, nĩ ũseo ũkalilikana kana Yeova no aũtetheesye kũmĩanĩsya na thĩna. Atonya kũũtetheesya ata? Yeova nũkũthoketye ũmũtavye mathĩna maku, na ũndũ ũkwĩwʼa. Nake ndalea kũũsũngĩa wamwĩkaĩla. (Sav. 5:3; 1 Vet. 5:7) Kwoou mũvoye kĩla ĩvinda na ũimũtavya mathĩna maku. Akaneenaa naku kwĩsĩla Ndeto yake, Mbivilia, na ũseũvyo wake. Wasoma ngewa ila syĩ Mbivilianĩ no ũkwate ũkiakisyo, na ũyĩthĩwa na wĩkwatyo. O na ĩngĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku no makwĩkĩe vinya.​—Alo. 15:4; Aevl. 10:24, 25. w19.06 16 ¶7-8

Yĩla ũũthĩnwʼa, mũvoye Yeova. “Onosya ngoo yaku ta kĩwʼũ” mbee wake, na ũimũtavya mawĩmakĩo maku onthe na mathĩna maku, nũndũ nĩwe Ĩthe waku ũkwendete. (Iĩo 2:19) Ethĩwa ũkavoyaa ũu, wĩendeea kũmũthengeea Yeova mũnango. (Alo. 8:38, 39) Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana moathimo onthe ma Ũsumbĩ wa Ngai makeanĩa. (Mot. 23:19) Ethĩwa ndwĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu kana moathimo asu makeanĩa, Satani na andũ make makeethĩwa matonya kũũtelemya. (Nth. 24:10; Aevl. 2:15) Vanga wĩmanyĩsye nesa ĩũlũ wa moathimo ala Ngai wathanĩte makaetwe nĩ Ũsumbĩ wake, na ũimanya nĩkĩ waĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana makeanĩa. Kwĩka ũu kũtonya kũũtethya ata? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Stanley Jones, ũla wooviwe myaka mũonza nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye omĩĩsye na aiendeea kwĩkala e mũĩkĩĩku? Aisye: “Nĩneemanyĩĩtye ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai, ngaũĩkĩĩa vyũ, na ngethĩwa nde na nzika o na vanini. Nũndũ wa ũu, ndyaĩ nĩthingithĩka.” Waĩkĩĩa vyũ mawatho ma Ngai, ndũkesa kũemeewa nĩ wia.​—Nth. 3:25, 26. w19.07 2 ¶1; 3 ¶6-7

Nĩkĩ kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩ kwa vata mũno? Nũndũ no amanyĩwʼa ma Klĩsto matonya kũtwʼĩka anyanyae ma Ngai. Na ũndũ ũngĩ, ala maatĩĩaa Klĩsto mekalaa nesa ũmũnthĩ na me na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene. (Yoa. 14:6; 17:3) Kĩu kĩonanyʼa nesa vyũ kana Yesũ atũnengete wĩa wa vata. Ĩndĩ ũseo, tũitethasya wĩa ũsu twĩ ithyoka. Ĩvinda yĩmwe mũtũmwa Vaulo aineena ĩũlũ wake na Aklĩsto angĩ aisye: “Twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai.” (1 Ako. 3:9) Nĩ ndaĩa nene ta kĩ Yeova na Klĩsto matũnengete ithyĩ andũ ene naĩ! Wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa no ũtũetee ũtanu mwingĩ. Ĩtambya ya mbee yĩla twosaa tũitwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩ ‘kũmantha’ ala mekwenda kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. Kũneena na onthe ala twakomana namo na kũatĩĩa mwĩao ũla Klĩsto watũnengie wa kũtavanyʼa, kũĩkĩĩthasya kana twĩ Ngũsĩ sya Yeova na twĩ Aklĩsto ma wʼo. w19.07 15 ¶3-5

Yĩla andũ aingĩ meewʼa ũĩ ũla wĩ Mbivilianĩ ya mbee, nĩmendeeawʼa nĩwʼo mũno. Mwĩĩtu-a-asa wĩkalaa New York, ũla ũtavasya andũ ala maneenaa kĩthyomo kya Chinese ũvoo mũseo, aĩtye: “Nĩnĩtataa mũno kwendeewʼa nĩ andũ na ndimethukĩĩsya. Namanya kana no ĩndĩ mathamĩĩie kũũ, no nĩmakũlye: ‘Nũmanyĩĩte kwĩkala kũũ? Nũkwatĩte wĩa? Nũkwona andũ ma kũũ maiũkua nesa?’ ” Mavinda amwe kĩu nĩkĩmũnengae mwanya wa kũmatavya ũndũ wĩ Mbivilianĩ. Kwa ngelekanyʼo, mwĩĩtu-a-asa ũsu oona nĩvaĩlĩte, amakũlasya ũũ: “Ũtonya kwasya nĩ ũndũ wĩva wa vata twaĩle kwĩka nĩ kana twĩkalanyʼe nesa na andũ? No wende ngwonyʼe nthimo yĩ Mbivilianĩ? Yaĩtye: ‘Wambĩlĩlyo wa ĩteta nĩ ta yĩla mũndũ wavũthũa manzĩ; kwondũ wa ũu eka ngananĩo, kũtanethĩwa ĩteta.’ We nũkwona ũtao ũũ ta ũtonya kũtũtetheesya kwĩkalanyʼa nesa na ala angĩ?” (Nth. 17:14) Kũneena na andũ kwa nzĩa ĩsu no kũtũtetheesye kũmanya andũ ala tũtonya kũmasyokea. w19.07 23 ¶13

Kĩla andũ ala makwata kĩanda kyeũ mendaa mũno nĩ ũmonyʼe kana nũũmaelewa vandũ va kũmakua ta andũ ma kwĩwʼĩwa tei. No kwĩthĩwa maingʼangʼana na mathĩna ma mwĩĩ kana makethĩwa mawaĩtye mũndũ wa mũsyĩ. O na no methĩwe na kyeva nũndũ wa kũkwʼĩĩwa. Na eka ũu, no kwĩthĩwa yĩla me oka methĩawa mayĩmakĩa malilikana ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala manatiie kũla manaĩ. Mũndũ nũkuaa ĩvinda ayĩsa kũtwʼĩka nĩweewʼa e mwĩanĩe nũndũ ĩvindanĩ yĩu ethĩawa atesĩ eĩsa kumya mũthya nata. Kavindanĩ kau matanamba kũmanyĩa, no matetheke mũno moona ngelekanyʼo yaku nzeo na ũndũ ũũmatwʼĩĩka. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe watũmĩtwe nthĩ ya ũeninĩ na akekala kũu myaka mingĩ easya: “Nĩ ũthũkũminĩ wakwa kũu, neethĩawa na amanyĩwʼa ma Mbivilia kĩla mũthenya. Yĩla nakwatie kĩanda kyeũ kĩsionĩ kĩngĩ, waĩ ũndũ wĩ vinya nĩ ũtavanyʼanĩ kwona mũndũ nĩsomea ĩandĩko, kana nĩmwonyʼa vitio. Ĩndĩ atavanyʼa ala neethĩie kĩkundinĩ nĩmanthokasya nĩthi namo yĩla meũsyokea andũ, kana meũmanyĩsya amanyĩwʼa. Kĩu kyatumie nambĩĩa kwĩthĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa kĩsio kitũ. O na nĩneemanyĩisye kwambĩĩsya ũneenanyʼa na andũ. Maũndũ asu onthe matumie nambĩĩa kwĩthĩwa na ũtanu ĩngĩ.” w19.08 22 ¶10; 23-24 ¶13-14

O ta Euotia na Sinitike, kĩndũ kĩmwe kĩnene kĩtonya kũtũsiĩĩa kwenda ana-a-asa maitũ nĩ ũla mũtuo wa kũsisya mawonzu moo. Kĩla ũmwe witũ nũvĩtasya kĩla mũthenya. Twatindĩaa kũsisya mawonzu ma angĩ tũikethĩawa tũmendete mũno. Kwa ngelekanyʼo, mwana-a-asa akolwa nĩ kũtũtetheesya kũthesya Nyũmba ya Ũsumbĩ, nĩtũtonya kũthata. Na ĩndĩ tũkambĩĩa kũtalanyʼa mavĩtyo onthe ala mwana-a-asa ũsu wĩkĩte no tũthate ĩ ya mũno, na ũu ũituma tũeka kũmwenda mũno. Ũkesa kwĩthĩa wĩ na thĩna ta ũsu nũseo ũkasũanĩa ũndũ ũũ: Yeova nĩwonaa mawonzu maku na ma mwana-a-asa ũsu. Ĩndĩ o na kau twĩ na mawonzu, we nũtwendete. Na nũndũ wa ũu, nĩtwaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova na tũyonaa nguma nzeo sya ana-a-asa maitũ. Tweekĩa kĩthito twende ana-a-asa maitũ, ũu nũtumaa ngwatanĩo yitũ namo ĩlũlũmĩla.​—Avi. 2:1, 2. w19.08 9-10 ¶7-8

Yeova endete andũ me wĩnyivyo. No ala menyivĩtye kuma ngoonĩ matonya kwendwa nĩ Yeova na kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. Ĩndĩ “ũla wĩnenevasya nũmwĩsĩ e kũasa.” Ithyonthe nĩtwendaa kũmwendeesya Yeova na kwĩthĩwa twĩ vakuvĩ nake. Kwoou twĩ na itumi nzeo sya kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Mũndũ wĩnyivĩtye ndeyonaa e wa vata kwĩ angĩ na ndethĩawa na mĩtũlyo kana mĩyimbyo. Mbivilia yonanĩtye kana mũndũ wĩ wĩnyivyo nĩwĩthĩawa esĩ kana Yeova Ngai nĩ mũnene kwĩ we. O na nũeleawa kana ala angĩ nĩ aseo kwĩ we maũndũnĩ mana. (Avi. 2:3, 4) Andũ amwe monekaa ta me na wĩnyivyo ĩndĩ mayingwa. Nĩmatonya kwĩthĩwa me akilu kana me nthoni. Kana nĩmatonya kwĩthĩwa me ndaĩa na me auu nũndũ wa mũeele woo kana kĩthĩo kyoo. Ĩndĩ ũyĩthĩa ngoo syoo syĩ mĩtũlyo mingĩ. Ĩtina wa ĩvinda andũ ta asu maileaa kũmanyĩka ũndũ mailye.​—Luka 6:45. w19.09 2 ¶1, 3-4

“Ũvoo mũseo ĩũlũ wa Mwĩaĩi Yesũ” nĩ ũwʼo ũla Yesũ wamanyĩisye. Twĩwʼaa ũvoo mũseo kwa kũtũmĩa maũndũ ala tweemanyĩsya. Maũndũ amwe tũtonya kwĩka tũkonanyʼa nĩtũkwĩwʼa ũvoo ũsu nĩ ta kwia maũndũ ma Ũsumbĩ mbee, kũatĩĩa myolooto ya Ngai ya ũlũngalu, na kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Mt. 6:33; 24:14) Ũndũ ũngĩ nĩ kũkwata mbau ana-a-asa ma Klĩsto, nĩ kana meanĩsye wĩa woo wa vata. (Mt. 25:31-40) O mĩtũkĩ, nĩmeũtũngĩa mũvea “malondu angĩ” nũndũ wa ũseo ũla meekiwe nĩmo. (Yoa. 10:16) Makeeka ũu ata? Kaũ wa Alimaketoni ũtanambĩĩa, ala 144,000 onthe makeethĩwa mathayũũkiwʼe, mathi ĩtunĩ, na matwʼĩka syũmbe sya kĩ-veva itesa kũkwʼa. Makeethĩwa me amwe ma ita sya ĩtunĩ, ila ikananga Ngoki na iisũvĩa “ĩkomano ĩnene” ya ala mailye ta malondu. (Ũvu. 2:26, 27; 7:9, 10) Ala ma ĩkomano ĩnene makatana mũno nũndũ wa mwanya ũla methĩĩtwe nawʼo wa kũkwata mbau etĩkĩwʼa mauta yĩla maĩ kũũ nthĩ! w19.09 12-13 ¶16-18

Nĩkĩ tũtonya kwasya kana twĩwʼaa twathũmũwʼa nĩ wĩa ũla Yesũ ũtũnengete? Kĩtumi nũndũ twĩthĩawa na asyaĩĩsya ala aseo vyũ. Twĩasya ũu nũndũ Yeova ti mũũngamĩi mũkalĩ na ũte mũvea o na kũtwʼĩka nĩwe Mũsyaĩĩsya witũ Ũla Mũnene Vyũ. Yeova nũtanawʼa nĩ wĩa ũla tũthũkũmaa. (Aevl. 6:10) Na eka ũu, nũnengae kĩla ũmwe witũ vinya wa kũkua mũio wa maũndũ ala we mwene waĩlĩte kwĩanĩsya. (2 Ako. 4:7; Aka. 6:5, maelesyo ma kwongeleela) Nake Yesũ, Mũsumbĩ waitũ, nĩ mũtongoi ũtwiĩe ngelekanyʼo nzeo. (Yoa. 13:15) Namo atumĩa ala matũsũvĩaa nĩmatataa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ, ũla “mũĩthi mũnene.” (Aevl. 13:20; 1 Vet. 5:2) Yĩla meũtũĩthya kĩ-veva na meũtũsũvĩa, nĩmatataa ũndũ matonya matwĩke nesa, matwĩkĩe vinya, na mayĩthĩwa na ũkũmbaũ. O na ĩngĩ, twĩthĩawa na anyanya ala aseo vyũ. Vai andũ angĩ methĩawa na anyanya aseo taitũ kana wĩa mũseo ta ũla twĩthĩawa nawʼo. We kwasũanĩa! Tũthũkũmaa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa me mwĩkalĩle mũseo vyũ, ĩndĩ mayĩsaa kwona tamo aseo kwĩ ala angĩ. Methĩawa na inengo mbingĩ, ĩndĩ mai ngathĩĩo, na monaa andũ ala angĩ me aseo kwĩ mo. Maitwonaa o ta andũ tũthũkũmaa ĩmwe, ĩndĩ matwonaa ta anyanya. Na matwendete mũno ũkethĩa o na nĩmeyũmbanĩtye kũkwʼa kwondũ witũ! w19.09 20 ¶1; 23 ¶12-14

Ndetonĩ isu mũtũmwa Vaulo awetete “mũthenya wa Yeova.” (1 Ath. 5:1-6) Mũthenya ũsu ũtũmĩĩtwe mĩsoanĩ ĩsu kũelesya ĩvinda ĩna yĩ mbee. Ĩvinda yĩu yĩkambĩĩa na kwanangwa kwa ndĩni sya ũvũngũ, kana “Mbaviloni Ĩla Nene,” na yĩiminĩĩa na kaũ wa Alimaketoni. (Ũvu. 16:14, 16; 17:5) O na ĩngĩ, Vaulo nũwetete kĩla twaĩle kwĩka nĩ kana twĩyũmbanĩsye nesa “mũthenya wa Yeova.” Atwĩĩte nĩtwĩkĩe kĩthito “tũikakome o tondũ ala angĩ mekaa.” No nginya “twĩkale twĩ metho” na tũsyaĩĩsye tũikese kwĩlikya maũndũnĩ ma siasa ma nthĩ ĩno. Tũkatata kwĩlikya maũndũnĩ asu, twĩthĩwa ‘twĩ ma nthĩ.’ (Yoa. 15:19) Na nĩtwĩsĩ kana vaiĩ kĩndũ kĩngĩ kĩkaete mũuo ĩũlũ wa nthĩ eka Ũsumbĩ wa Ngai. Nĩtwaĩle kũtetheesya angĩ masalukye nĩ kana mone kĩla Mbivilia yaĩtye kĩkakwata nthĩ ĩno. Ũla thĩna mũnene wambĩĩa oou, ĩvinda ya kwĩlila na kwambĩĩa kũmũthũkũma Yeova yĩkeethĩwa yathela. Kĩu nĩkyo kĩtumi twaĩlĩte kũtavanyʼa na kĩthito mũno yu tũĩ! w19.10 8 ¶3; 9 ¶5-6

Yelemia na Mbaluku mamina kũandĩka ĩvuku yĩu, Yelemia atũmie Mbaluku akatavye andũ ũkanyʼo ũsu nũndũ ndaĩ atonya kũthi newe mwene. (Yel. 36:5, 6) Mbaluku nĩweanĩisye kĩanda kĩu e na ũkũmbaũ o na kũtwʼĩka kĩyaĩ laisi. We wĩona Yelemia ta weewie mũyo wĩana ata Mbaluku athi ĩkalũnĩ na eeka kĩla wamũtavĩtye? (Yel. 36:8-10) Yĩla anene ala maĩ mbee ũsumbĩnĩ wa Yuta meewie kĩla Mbaluku weeka, mamwĩie amasomee ĩvuku yĩu na wasya mũnene! (Yel. 36:14, 15) Anene asu nĩmatwie kũtavya Mũsumbĩ Yeoiakimu ndeto sya Yelemia. Mũsumbĩ Yeoiakimu athatiwʼe mũno nĩ ndeto isu syaandĩkĩtwe nĩ Yelemia nginya avĩvya ĩvuku yĩu, na atũmana Yelemia na Mbaluku makwatwe. Ĩndĩ Yelemia oosie ĩvuku yĩngĩ, anenga Mbaluku, na amũtavĩĩsya ndeto sya Yeova. Mbivilia yaĩtye kana Mbaluku aandĩkie “ndeto syonthe sya ĩvuku yĩla Yeoiakimu mũsumbĩ wa Yuta wavĩvisye na mwaki.”​—Yel. 36:26-28, 32. w19.11 3-4 ¶4-6

Yeova no atwʼĩke kyonthe kĩla kĩkwendeka nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. Kwa ngelekanyʼo, Yeova nũtwʼĩkĩte Mũmanyĩsya, Mũkiakisya, na Mũtavanyʼa. Na isu no ngelekanyʼo mbũthũ. (Isa. 48:17; 2 Ako. 7:6; Aka. 3:8) Ĩndĩ o na vailye ũu, nũtũmĩaa andũ kwĩanĩsya ieleelo syake. (Mt. 24:14; 28:19, 20; 2 Ako. 1:3, 4) O na ĩngĩ, Yeova no atũnenge ũĩ na ũtonyi wa kũtwʼĩka kĩla ũkwenda nĩ kana twĩanĩsye kĩeleelo kyake. Asomi amwe nĩmawetete kana asu nĩ maũndũ amwe matũtetheeasya kũelewa ĩsyĩtwa ya Yeova. Vaiĩ mũndũ ũtendaa kũtũmĩwa nĩ Yeova, ĩndĩ amwe no methwe na nzika kana kwa wʼo nũmatũmĩaa. Nĩkĩ? Nũndũ no kwĩthĩwa mewʼaa ta matatonya kwĩka maũndũ maingĩ nũndũ nĩ akũũ, me na maũndũ mamavinyĩĩe, kana me na ũtonyi mũnini. Ĩndĩ ve o angĩ mewʼaa me eanĩe mayĩanĩsya maũndũ o ala meanĩasya, na ũyĩthĩa maikwona ve vata wa kwĩyumya mũnango. w19.10 20 ¶1-2

Wendi wa malĩ no ũtume twelelũka na tũilekeleelya ngao yitũ ya mũĩkĩĩo. Mũtũmwa Vaulo aisye: “Vaiĩ mũsikalĩ wĩlikasya viasalanĩ sya ĩvinda yĩĩ, nũndũ kwĩka ũu no kũtume alea kũmwendeesya ũla wamũandĩkie ethĩwe mũsikalĩ.” (2 Tim. 2:4) Mũsikalĩ wa Lomi ndeetĩkĩlawʼa kũkũna viasala o na vanini. O ta ala asikalĩ aseo, tũyĩtĩkĩlaa kwelelũka o na vanini nũndũ kĩeleelo kitũ kĩnene nĩ kwendeesya Anene maitũ, Yeova na Klĩsto. Twonaa kwĩka ũu kwĩ kwa vata mũno kwĩ kĩndũ o na kĩva tũtonya kũkwata nthĩ ĩno ya Satani. Tũĩkĩĩthasya kana twĩ na ĩvinda yĩtoetye na vinya wĩanĩtye wa kũmũthũkũma Yeova na kũsũvĩa ngao yitũ ya mũĩkĩĩo vamwe na mĩio ĩla ĩngĩ yonthe ya kaũ ũtũnengete. Twaĩle kwĩkala twĩ metho mavinda onthe! Nĩkĩ? Nũndũ mũtũmwa Vaulo aisye kana “ala matwʼĩte kwĩthĩwa athwii,” ‘makeelelũka kuma mũĩkĩĩonĩ.’​—1 Tim. 6:9, 10. w19.11 17 ¶12, 14-15

“Mũthenya wa Yeova” ũtanavika, kũkatangaaswa kana atĩ “kwĩ mũuo na kũi mũisyo.” (1 Ath. 5:1-6) “Mũthenya wa Yeova,” ũla ũwetetwe nthĩnĩ wa 1 Athesalonika 5:2, nĩ ‘ũla thĩna mũnene.’ (Ũvu. 7:14) Tũkamanya ata kana thĩna ũsu wĩ vakuvĩ kwambĩĩa? Mbivilia ĩtwĩaa kana kũkaumwʼa ĩtangaso ya ũsengyʼo mũno. Na ũsu ũkeethĩwa wĩ wonanyʼo wa kana thĩna mũnene nũkwambĩĩa. Ĩtangaso yĩu nĩyathaniwe, na nĩ yĩĩ: “Kwĩ mũuo na kũi mũisyo!” Mo atongoi ma ndĩni makeethĩwa me ngwatanĩo na atongoi ma nthĩ ũndũnĩ ũsu? Nĩvatonyeka. Ĩndĩ ĩtangaso yĩu yĩkeethĩwa yĩ ũvũngũ wumanĩte na ndaimoni. Na ũvũngũ ũsu ũkeethĩwa wĩ mũthũku mũno nũndũ ũkatuma andũ masũanĩa kũi mũisyo, na kaĩ thĩna ũla mũnene vyũ waakwata andũ kuma moombwa ũkilyĩ kwambĩĩa! Vate nzika, “wanangĩko ũkoka na mĩtũkĩ, o ũndũ woo wa kwaũnya ũmũkĩaa mũndũ mũka mũito.” Namo athũkũmi ma Yeova aĩkĩĩku makakwatwa nĩ kyaũ? O na kau mũthenya wa Yeova ũkambĩĩa matataĩĩe, makeethĩwa meyũmbanĩtye. w19.09 9 ¶7-8

Yĩla ũkwĩka motwi, ĩthĩwa wĩsĩ nesa ũndũ ũvangĩte kũmeanĩsya. Weeka ũu, ũkeethĩaa nĩ laisi kũminĩĩa kĩla wambĩĩsya. Kwa ngelekanyʼo, nũtonya kwĩthĩwa ũtwʼĩte kũsoma Mbivilia mũnango. Ĩndĩ ũkatwʼĩka wĩĩka ũu ũte na mũvango wĩ kĩlĩkonĩ, nĩvatonyeka ũkaemwa. Namo atumĩa no matwʼe kũthokea ana-a-asa na eĩtu-a-asa mũnango mamekĩe vinya, ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda ũyĩthĩa mayaaĩsa kwĩka ũu. Nĩ kana meanĩsye kĩu, nĩmatonya kwĩkũlya makũlyo ta: ‘Twĩ na masyĩtwa ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me na vata mũnene wa kwĩkĩwa vinya? Nĩtũwetete nĩ ĩndĩĩ makathokewa?’ O na ĩngĩ, twʼa kwĩka maũndũ ala ũtonya. Vai mũndũ wĩsa kwĩthĩwa na ĩvinda yĩtoetye, mbesa, kana vinya wĩanĩtye wa kwĩka maũndũ onthe ala ngoo yake ĩkwenda. Kwoou nĩwaĩle kũtũmĩa ũĩ na ũitwʼa kwĩka o kĩla ũtonya. Mavinda angĩ no vethĩwe vata wa kũvĩndũa ũtwi waku wamanya kana ũndũ ũla wĩĩtwʼĩte kwĩka nũvĩtũkĩte ũtonyi waku. w19.11 29 ¶11-12

Wathani ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Isaia 65:21-23 nũeleetye ũndũ maũndũ makethĩwa mailye ĩũlũ wa nthĩ. Ti atĩ twalika nthĩ nzaũ andũ makekalaa mana. Mbivilia yonanĩtye kana andũ ma Ngai ĩvindanĩ yĩu makatanĩa wĩa woo na maikanoea wĩa mana. No twĩkale tũte na nzika kana ĩtina wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili, “syũmbe syonthe ikathawʼa syume ũkombonĩ wa wanangĩko na iikwata ũthasyo wa ũtheu mũtisu wa kwĩthĩwa syana sya Ngai.” (Alo. 8:21) O tondũ Yeova wavangĩthĩtye mbaĩnĩ ya Isilaeli kwĩthĩwe na ĩvinda ya kũthũkũma na ya kũthũmũa, nowʼo kũkethĩwa kũilye kwa andũ make Ũsumbĩkinĩ wa Myaka Ngili wa Klĩsto. Na vate nzika, vakeethĩawa na ĩvinda ya kũmũthaitha Ngai. Nũndũ kũmũthaitha Ngai nĩkũtumaa twĩthĩwa na ũtanu, ĩvinda yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ tũkatanĩa kwĩka ũu. Kwa wʼo, andũ onthe aĩkĩĩku makatanĩa kwĩkala ungu wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Klĩsto nũndũ ĩvinda yĩu tũkatethasya wĩa mũseo, na ithyonthe tũkeethĩwa tũimũthaitha Ngai. w19.12 12 ¶15; 13 ¶17-18

‘Kũmanyĩsya na kĩthingʼĩĩsyo’ nĩ “kũtavya na kũlilikanyʼa mũndũ kĩndũ ĩngĩ na ĩngĩ.” Asyai mayĩsa kwĩka ũu ethĩwa maimanthaa mwanya kĩla ĩvinda methĩwe vamwe na syana syoo. Nĩ laisi asyai makakwʼa ngoo matwʼĩka metindĩa kũmanyĩsya mwana ũndũ ũmwe ĩngĩ na ĩngĩ na ndeũkwatya. Ĩndĩ nũseo asyai makethĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa ũndũ ũsu na maimanya kana ĩsu nĩ nzĩa nzeo ya kũtetheesya mwana aelewe Ndeto ya Ngai na aimĩatĩĩa. Kwoou manyai syana syenyu nesa. Savuli ya 127 ĩelekanĩtye syana na mĩsyĩ, kana maangi. (Sav. 127:4) Mĩsyĩ no ĩseũvwʼe na syĩndũ syĩ kĩvathũkanyʼo, na yĩthĩawa na ũasa wĩ kĩvathũkanyʼo. O ta ũu, vai kana kethĩawa katutenyʼe na kala kangĩ vyũ. Kwoou asyai maĩlĩte kũmanya nĩ nzĩa yĩva meũtũmĩa kũmanyĩsya mwana ũmwe, na nĩ yĩva meũtũmĩa kũmanyĩsya mwana ũla ũngĩ. Mwana-a-asa ũmwe na mũka kuma Israel, nĩmaeie syana ilĩ nesa syatwʼĩka athũkũmi ma Yeova, na mawetete kĩla kyamatetheeisye makasya, “Twamanyĩasya kĩla kana Mbivilia ke koka.” Na nengĩ mwene mũsyĩ nĩwe waĩle kũtwʼa ethĩwa nĩmeũtũmĩa nzĩa ĩsu, kana vai vata. w19.12 26 ¶18-20

Tũtanaa ta kĩ twoona angĩ maitũtetheesya yĩla twĩ na mathĩna! Ryan akwʼĩĩwe nĩ ĩthe atataĩĩe na aĩtye: “Yĩla wĩ na mathĩna, wĩwʼaa o na tũmaũndũ tũla waĩle kwĩka kĩla mũthenya tũtwʼĩkie mũio. Kũtetheesya mũndũ o na tũmaũndũnĩ tũla tũkwoneka twĩ tũnini, nĩkũmũkiakiasya mũno.” Mavinda onthe lilikanaa kana no ũkiakisye angĩ mũno wameka o na tũmaũndũ tũla tũtonya kũvũthĩĩwʼa. Tũi na nzika kana ũla Maliko wekalaa ĩvindanĩ ya atũmwa aĩ Mũklĩsto wĩ na maũndũ maingĩ ma kwĩka. Ĩndĩ we nĩwamanthie ĩvinda akiakisye mũtũmwa Vaulo, na Vaulo nĩweewʼaa e mwĩanĩe aimwĩtya ũtethyo. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Angela nĩwakũnĩkie mũno yĩla mũndũ ũmwe wa mũsyĩ wooaiwe, na nũwetaa kana nĩwatethekie mũno nĩ ũtethyo wa ala meeyũmbanĩtye kũmũkiakisya. Aĩtye: “Ethĩwa wĩ na anyanya mekwenda vyũ kũũtetheesya, ndwĩwʼaa ũiemwa nĩ kũneena namo. Methĩawa meyumĩtye vyũ maũtethye na maikĩaa kwĩka ũu.” Kĩu no kĩtume wĩkũlya-ĩ, ‘Nyie nĩnĩsĩkĩe ta mũndũ wĩthĩawa eyumĩtye vyũ akiakisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa?’ w20.01 12 ¶14-16

Mũklĩsto mwĩtĩkĩwʼa mauta atonya ata kũya kana akanywʼa “ũndũ vataĩle” mũkate na mbinyu? No atalwe ta weeka ũu ethĩwa aya mũkate na anywʼa mbinyu na ũyĩthĩa ndaatĩĩaa mĩao ya Yeova mwĩkalĩlenĩ wake. (Aevl. 6:4-6; 10:26-29) Etĩkĩwʼa mauta nĩmesĩ kana no nginya mekale me aĩkĩĩku ethĩwa nĩmekwenda kũkwata “mũthĩnzĩo wa Ngai wa kũthi ĩũlũ, ũla Ngai ũnenganĩte kwa ala wametie kwĩsĩla Klĩsto Yesũ.” (Avi. 3:13-16) Veva mũtheu wa Yeova ũtetheeasya athũkũmi make methĩwe na wĩnyivyo, ĩndĩ ti mĩtũlyo. (Aev. 4:1-3; Ako. 3:10, 12) Kwoou Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta mayĩwʼaa ta ma vata mũno kwĩ andũ ala angĩ. Nĩmethĩawa mesĩ nesa kana ti lasima Yeova amanenge veva mwingangĩ kũvĩtũka athũkũmi ala angĩ. Maisũanĩaa kana me na ũmanyi mwingĩ wa Mbivilia kũvĩtũka andũ ala angĩ. O na mayĩtĩkĩla kũtavya mũndũ o na wĩva kana nĩwaĩle kwambĩĩa kũya mũkate na kũnywʼa mbinyu atĩ nĩkwĩthĩwa meona ta mwĩtĩkĩsye mauta. Vandũ va ũu, wĩnyivyo woo nũmatetheeasya kũmanya kana no Yeova e weka ũthokasya andũ mathi ĩtunĩ. w20.01 27-28 ¶4-5

Yeova endaa tũtume ndũũ nake na tũineenanasya nake. Nũtwĩsũvaa ‘tũmũvoye na kĩthingʼĩĩsyo,’ nake nĩwĩthĩawa atonya kũtwĩthukĩĩsya kĩla ĩvinda. (Alo. 12:12) Ndethĩawa akwatene mũno kana e mũnou ũndũ ũtatonya kũtwĩthukĩĩsya. Naitũ tũmwĩthukĩĩasya yĩla twasoma Ndeto yake, Mbivilia, na mavuku angĩ ala matũtetheeasya kũmĩelewa. O na ĩngĩ, nĩtũmwĩthukĩĩasya yĩla twatea kũtũ nesa twĩ maũmbanonĩ maitũ ma Kĩklĩsto. Kũea ngewa na Yeova kĩla ĩvinda kũkatũtetheeasya twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo nake. Yeova endaa tũmũtulũĩle ngoo sitũ. (Sav. 62:8) Kwoou nũseo tũkekũlya ĩkũlyo yĩĩ: ‘Syo mboya syakwa syĩthĩawa siilye ta mesengyi nguvĩ nĩkĩte kumĩĩsya vandũ vangĩ, kana syĩthĩawa siilye ta valũa nĩandĩkĩte kuma ngoonĩ?’ Vate nzika, nũmwendete Yeova vyũ, na wĩenda ndũũ yaku nake yĩthĩwe yĩ ndũmu vyũ. Nĩ kana ndũũ yenyu yĩkale ũu, no nginya ũneenae nake kĩla ĩvinda. Mũelesye maũndũ maku ma kĩmbithĩ. Mũtavye maũndũ ala meũkũtanĩthya na ala meũtuma wĩmakĩa. Ĩkalaa wĩsĩ vyũ kana ĩvinda o na yĩva no ũmũkũlye ũtethyo. w20.02 9 ¶4-5

Yeova anengete atumĩa wĩa wa vata mũno, nawʼo nĩ kũsũvĩa malondu make. Atumĩa no matetheewʼe nĩ ngelekanyʼo ya Neemia masũanĩa ũndũ wakuaa andũ ma Yeova. Neemia aĩ na ũkũmũ mũnene nũndũ aĩ ngavana wa Yuta. (Nee. 1:11; 2:7, 8; 5:14) Kwasũanĩa mathĩna ala wĩthĩwa akomanie namo. Kwa ngelekanyʼo, nĩwamanyie kana andũ nĩmavukĩtye ĩkalũ, na amanya kana nĩmaekete kũvothea Alivai syĩndũ ila Mĩao yaĩtye mavotheawe. Ayuti nĩmatũlĩte mwĩao wa Savato na amwe nĩmatwaĩte aka ma mbaĩ ingĩ. Ũsu ndwaĩ thĩna mũnini, ĩndĩ yaĩ no nginya Ngavana Neemia amanthe ũndũ ũkwĩka. (Nee. 13:4-30) Neemia ndaatũmĩa ũkũmũ ũla waĩ nawʼo kũlasimĩthya andũ meke ũndũ ũkwenda. Eekie kũmũvoya Yeova na kĩthingʼĩĩsyo nĩ kana amũtetheesye kũmanya ũndũ ũkwĩka, na asyoka amanyĩsya andũ Mĩao ya Yeova. (Nee. 1:4-10; 13:1-3) O na ĩngĩ, wĩnyivyo ũla waĩ nawʼo nĩwatumie athũkũma vamwe na ana-a-ĩthe make, o na yĩla matũngĩĩaa ngũta sya Yelusaleme.​—Nee. 4:15. w19.09 16 ¶9-10