Mwei wa 7

No twĩmakĩe yĩla angĩ matũneenyʼa naĩ kana matwĩka ũndũ ũte mũseo. Na twĩmakĩaa mũno yĩla twaũmĩwʼa nĩ mũndũ twĩ ndũũ mũno kana mũndũ wa mũsyĩ. Yĩla twĩmakĩe nĩtũtonya kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ twasũanĩa ngelekanyʼo ya Aana, ũla wathĩnawʼa mũno nĩ mwĩue. (1 Sam. 1:12) O ta Aana, no twose ĩvinda yĩasa tũneene na Yeova na tũimũelesya mawonzu maitũ, vamwe na maũndũ ala meũtuma twĩmakĩa na tũkwatwa nĩ wia. Ti lasima tũvoye tũtũmĩĩte ndeto sya mwanya kana kwa nzĩa ya mwanya. Mavinda angĩ tũivoya no twĩse kwĩthĩa tũtavisye Yeova ndeto syĩ ũũ, kana ũkethĩa no twambie kũtilĩĩla mboya nĩ kana tũĩe. Ĩndĩ o na vakathi ũu, Yeova ndanoawʼa nĩ kũtwĩthukĩĩsya. Ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka eka kũvoya ĩũlũ wa mathĩna maitũ nĩ kũlilikana ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Avilivi 4:​6, 7. Mũtũmwa Vaulo awetie kana mavinda angĩ nĩtwaĩle kũmũvoya Yeova twĩ na kĩeleelo kya kũmũtũngĩa mũvea. Twĩ na itumi mbingĩ mũno sya kũmũtũngĩa mũvea. No tũmũtũngĩe mũvea nũndũ wa thayũ ũũ watũnengie, syĩndũ mbanake ila woombie, ũseo wake wĩ wendo, na wĩkwatyo mũseo ũla ũtũnengete. w20.02 21 ¶3, 6

Yeova nĩwe watũnengie mũthĩnzĩo wa kũneena. (Kuma 4:10, 11; Ũvu. 4:11) Nũtũmĩaa Ndeto yake kũtũtetheesya tũmanye ũndũ tũtonya kũtũmĩa mũthĩnzĩo ũsu nesa. Ĩvinda yonthe twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũneena ĩũlũ wa Yeova na Ũsumbĩ wake. (Mt. 24:14; Alo. 10:14) Tweeka ũu, twĩthĩawa twaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. Ũndũ ũmwe mũnene watumie Yesũ oka kũũ nthĩ nĩ kũtavya andũ ũwʼo ĩũlũ wa Ĩthe wake. (Yoa. 18:37) Ĩndĩ o vamwe na ũu, nĩtwaĩle kũsũanĩa mũno ũndũ tũũneena. Kwoou yĩla tũũtavya angĩ ĩũlũ wa Yeova, no nginya twĩke ũu twĩ na “ũuu na ndaĩa nene,” na nĩtwaĩle kwonanyʼa kana nĩtũũsũanĩa ũndũ mũndũ ũla tũũtavya ũkwĩwʼa na maũndũ ala ũĩkĩĩaa. (1 Vet. 3:15) Tweeka ũu, ũkeethĩaa tũineka o kũneena tũ, ĩndĩ nĩtwamanyĩsya nesa, na nĩvatonyeka tũkakiita ngoo ya ũla tũũneena nake. Atumĩa mayaĩlĩte kũkĩa kũneena moona mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa waĩle kũtawa. O na vailye ũu, maĩlĩte kũmantha ĩvinda yĩla yaĩlĩte ya kũmũneenyʼa nĩ kana maikamwĩkĩĩthye nthoni. w20.03 18-19 ¶2-4

Tũtonya kũvoya ĩũlũ wa kyaũ? No tũmũvoye Yeova ‘atwongeleele mũĩkĩĩo.’ (Luka 17:5; Yoa. 14:1) Twĩ na vata wa mũĩkĩĩo, nũndũ vate ndĩi Satani ndalea kũtata ala maatĩĩaa Yesũ. (Luka 22:31) Mũĩkĩĩo ũtonya kũtũtethya ata? Yĩla twakwatwa nĩ thĩna na twatata vala tũtonya, mũĩkĩĩo nĩwʼo ũtumaa tũmũekea Yeova maũndũ ala tũtatonya. Na nũndũ tũi na nzika kana nĩwe wĩsĩ nesa ũndũ ũtonya kwĩkana na ĩtatwa yĩla yĩtũkwatĩte, tũtiawa twĩ na mũuo wa kĩlĩko na ngoo. (1 Vet. 5:6, 7) Mboya nĩtumaa twĩkala na mũuo wa kĩlĩko o na tũtwʼĩke tũkwatĩtwe nĩ ĩtatwa ya mũthemba wĩva. Kwasũanĩa mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wĩtawa Robert. Mwana-a-asa ũsu e na myaka 80 na kĩndũ, na nĩwĩthĩĩtwe e mũĩkĩĩku. Easya: “Ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Avilivi 4:6, 7 nũtumĩte nũmĩanĩsya na matatwa maingĩ mũno. Nĩnĩkwatĩtwe nĩ mathĩna ma mbesa. Na ve kavinda naaisye kĩanda kya kwĩthĩwa nĩ mũtumĩa.” Nĩ kyaũ kĩtethetye Robert kwĩkala na mũuo wa kĩlĩko? Easya atĩĩ: “Kĩla ĩvinda neewʼa ta ngwenda kwĩmakĩa, nosaa mwanya ngavoya. Mũuo wakwa wongelekaa o ũndũ navoya mavinda maingĩ na kĩthingʼĩĩsyo kingangĩ.” w19.04 9-10 ¶5-7

Ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩawa eeka Ngai naĩ. Yĩla mũndũ weeka ũngĩ naĩ ethĩawa eeka Yeova naĩ. Kwasũanĩa Mĩao ĩla Ngai wanengete Aisilaeli. Mĩao ĩsu yaĩtye kana kũyĩa mũtũi kana kũmũvena na ũseleke, nĩ “kũmũvĩtanĩsya Yeova.” (Ali. 6:2-4) No ta ũu yĩla mũndũ wĩ kĩkundinĩ watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ethĩawa amũvĩtĩsya Ngai nũndũ ethĩawa akavena mũuo ũla keĩ nawʼo kayĩwʼa ke kasũvĩĩku. O na ĩngĩ, mũndũ ũsu nĩwanangĩaa Yeova ĩsyĩtwa mũno. Na nũndũ wa ũu, no nginya atalĩlwe mavĩtyo nũndũ ethĩawa eeka Ngai naĩ ngito. Makaseti ma Mũsyaĩĩsya na Amkeni! nĩmaneeneete kĩla ala matũmĩĩtwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ maĩle kwĩka nũndũ wa thĩna ũla matiawa nawʼo. O na nĩmaneeneete ũndũ angĩ matonya kũmakiakisya na kũmatethya, na ũndũ asyai matonya kũsũvĩa syana syoo. Namo atumĩa nĩmethĩĩtwe maimanyĩwʼa nesa na Maandĩko ũndũ maĩle kwĩka naĩ ĩsu yeekwa. Na eka ũu, ũseũvyo nĩwĩthĩĩtwe ũyĩka moalyũku ĩũlũ wa matambya ala atumĩa maĩle kwosa yĩla makwata livoti ya mũndũ watũmĩa kana naĩ. w19.05 9-10 ¶8-9

Ndeto ya Ngai nĩ ta ũvyũ mũĩ. O tondũ ũvyũ ũtemaa kĩndũ ũkethĩa nĩtwoona nĩ kyaũ kĩ nthĩnĩ, Ndeto ĩsu nĩtonya kumĩlya ũvũngũ wa Satani ũtheinĩ. (Aev. 6:17) Kwa ngelekanyʼo, nĩvuanĩtye kana ala mamanyĩasya kana akwʼũ no maneene na andũ me thayũ methĩawa maikengana. (Sav. 146:4) O na nĩtũlilikanasya kana no Yeova e weka ũtonya kũtũtavya ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte ateũvĩtya. (Isa. 45:21; 46:10) Kwoou kũsoma Ndeto ya Ngai na kũmĩvindĩĩsya kĩla ĩvinda, nĩkũtonya kũtũtetheesya twĩkalae twĩyũmbanĩtye kũlea na kũmena vyũ ũvũngũ ũla maveva mavuku mendaa tũĩkĩĩe. Kwoou lea vyũ kwĩka ũndũ o na ũmwe ũkonanĩtye na kũneenanyʼa na maveva. Nũndũ twĩ Aklĩsto ma wʼo, tũyĩtĩkĩlaa kũneenanyʼa na maveva kwa nzĩa o na yĩva. Kwa ngelekanyʼo, tũimanthaa ũtethyo kwa ala mesene na maveva, kana tũkatata kũneena na ala makwie kwa nzĩa o na yĩva. Tũiatĩĩaa syĩthĩo sya mathiko, ila iatĩĩawa nĩ ala maĩkĩĩaa kana akwʼũ mekalaa vandũ vangĩ me thayũ. Na tũisomaa ndata kana kwaũsya nĩ kana tũmanye maũndũ ma ĩvinda yũkĩte. Nĩtwĩsĩ kana maũndũ asu onthe nĩ mathũku mũno, na nĩmatonya kũtũkwatanyʼa ĩmwe kwa ĩmwe na Satani na ndaimoni. w19.04 21-22 ¶8-9

Andũ ala maatĩĩaa ũĩ wa nthĩ ĩno monaa ũtao wa Mbivilia wĩ wa ũtumanu na ta ũtesa kũatĩĩka. Andũ ta asu no makũlye, ‘Nĩkĩ Ngai watũmbie twĩ na wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ na aisyoka aitwĩa nĩtwĩsiĩĩe?’ Makũlasya ĩkũlyo yĩu nũndũ monaa mũndũ aĩle kwĩanĩsya wendi wʼonthe ũla wĩ nawʼo. Ĩndĩ Mbivilia ĩwetaa ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩtũmanyĩasya kana Yeova nũtũnengete ndaĩa kwa kũtũnenga ũtonyi wa kwĩsiĩĩa tũikeanĩsye mawendi mathũku. (Ako. 3:5) O na ĩngĩ Yeova nũtũnengete mũtwaano ta mũthĩnzĩo nĩ kana andũ meanĩsye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte. (1 Ako. 7:8, 9) Kĩvathũkanyʼo na ũĩ wa nthĩ ĩno, Mbivilia ĩtũmanyĩasya kwĩthĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ĩtũtavasya kana kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩkũtanĩthasya. (Nth. 5:18, 19) O na ũu wĩ o vo, Mbivilia yaasya: “Kĩla ũmwe wenyu nĩwaĩle kũmanya ũndũ ũtonya kũsiĩĩa mwĩĩ wake mwene nĩ kana ekale e mũtheu na e na ndaĩa, ate na ĩtomo, [na] mĩmeo ĩtasiĩĩka ya kũmanyana kĩ-mwĩĩ.”​—1 Ath. 4:4, 5. w19.05 22-23 ¶7-9

Ngai ndaketĩkĩla mbaĩ syanange andũ make. Kĩtumi nũndũ nĩmatanĩaa kwĩtanĩwʼa nake, na nĩmewʼĩte mwĩao wake wa kuma nthĩnĩ wa Mbaviloni Ĩla Nene. (Meko 15:16, 17; Ũvu. 18:4) O na ĩngĩ, nĩmekĩĩte kĩthito mũno matetheesye angĩ maume vo. Kwoou athũkũmi ma Yeova maikakwata “mothĩnyʼo vamwe nake.” O na vailye ũu, mũĩkĩĩo woo ũkatatwa. (Esek. 38:2, 8) Ndĩni syonthe sya ũvũngũ syamina kwanangwa, andũ ma Ngai nĩmo makatiwa maũngye, ta mũti watiwa ũũngeme wĩ wʼoka ĩtina wa kĩuutani kĩnene kũthela. Kĩu kĩkatuma Satani athata mũno. Akoonanyʼa ũthatu wake kwa kũtuma ndaimoni inyaĩĩkya ũvũngũ ũla ũwetetwe Mbivilianĩ ta ‘moneeni mavuku na maveveee.’ Ũvũngũ ũsu ũkatuma mbaĩ ikethĩwa syĩ ngwatanĩo ivithũkĩa athũkũmi ma Yeova. (Ũvu. 16:13, 14) Mbaĩ isu ikethĩwa syĩ ngwatanĩo nĩsyo syĩtĩtwe “Ngoki, wa nthĩ ya Makoki.” Yĩla mbaĩ isu ikavithũkĩa andũ ma Ngai, ikeethĩwa syavika vala vandũ va ngelekanyʼo vetawa Alimaketoni.​—Ũvu. 16:16. w19.09 11 ¶12-13

Ĩvindanĩ ya Aisilaeli ma tene, Satani atũmĩie ndĩni ya ũvũngũ kũendeesya ũlaalai. Ũmũnthĩ ekaa oou. Ndĩni ya ũvũngũ ndĩleanaa na ũlaalai, na ĩtumaa andũ mona kũlaalaa ti ũndũ mũnene. Nũndũ wa ũu, andũ aingĩ ala meyĩtaa athaithi ma Ngai maiatĩĩaa mĩao yake ya mwĩkalĩle, o na kau yĩ ũtheinĩ. Mũtũmwa Vaulo aiandĩkĩa Alomi nĩwamatavisye mathĩna ala methĩĩtwe vo nũndũ wa kĩu ndĩni ya ũvũngũ yĩkĩte. (Alo. 1:28-31) Valũanĩ ũsu nĩwawetie “maũndũ mataĩlĩte.” Ũmwe wa maũndũ asu nĩ mĩthemba yonthe ya mĩkalĩle mĩthũku ya ũlaalai, ta aũme kũkoma na aũme na aka kũkoma na aka. (Alo. 1:24-27, 32; Ũvu. 2:20) Nĩ ũndũ wa vata mũno vyũ tũlũmanyʼe na kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya! Ũĩ wa nthĩ nũvũthĩĩasya myolooto ya Yeova, o na nũleanaa nayo. Vandũ va wĩkĩe andũ vinya methĩwe na ũsyao wa veva wa Ngai, ũmekĩaa vinya meke “mawĩa ma mwĩĩ.” (Aka. 5:19-23) Ũtumaa andũ methĩwa na mĩtũlyo na mĩngʼathĩlĩĩlyo, na nũndũ wa ũu, andũ methĩĩtwe “makĩyenda ene.” (2 Tim. 3:2-4) Kĩvathũkanyʼo na ũu, Ngai ekĩaa vinya athũkũmi make methĩwe na wĩnyivyo na ũuu.​—1 Vet. 5:5. w19.06 5-6 ¶12-14

Eliya amũthũkũmaa Yeova ĩvinda yaĩ yetu, na nĩwakomanie na mathĩna manene. Yeova nĩweeaĩe Eliya anenge Elisa wĩa ũla watethasya. Nũndũ wa ũu, nĩwatumie akwata mũtindanyʼa mũseo waĩ atonya kũmũtetheesya omĩanĩsye na mathĩna ala matumaa akwʼa ngoo. O ta ũu, twatavya mũndũ tũmũĩkĩĩe ũndũ tũkwĩwʼa, no atũtetheesye kũkua mũio ũla tũkwĩwʼa ngoo sitũ ikuĩte. (2 Asu. 2:2) Ethĩwa ndũkwona ve ũmwe ũneena nake, kũlya Yeova aũtetheesye kũmantha Mũklĩsto mũima kĩ-veva ũtonya ũkwĩkĩa vinya. Yeova nĩwatetheeisye Eliya oomĩanĩsya na mathĩna ala mamũitavĩe, na aendeea kũmũthũkũma kwa myaka mingĩ. Ngewa ĩsu ya Eliya nĩtũnengae wĩkwatyo. Mavinda amwe nĩtũkwatawa nĩ mathĩna manene ũkethĩa twĩĩwʼa tũnoete mũno na tũitavĩwe ngoonĩ. Ĩndĩ twamwĩkwatya Yeova, ndalea kũtũnenga vinya wa kũendeea kũmũthũkũma.​—Isa. 40:28, 29. w19.06 15 ¶4; 16 ¶9-10

No twĩthĩwe na ũkũmbaũ mwingangĩ kwa kũtavya andũ ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. Nĩkĩ? Nũndũ kũtavanyʼa kũtũmanyĩasya kũmũĩkĩĩa Yeova, na nĩkũtũtetheeasya tũikakĩe andũ. Malangũ maitũ mameasya vinya yĩla tweeka masoesi. O ta ũu, tũmeasya ũkũmbaũ mwingangĩ yĩla tũũtavanyʼa nyũmba kwa nyũmba, kũla kwĩ andũ aingĩ, isionĩ sya viasala, na yĩla tũũtavanyʼa twĩ maũndũnĩ maitũ. Tweethĩwa na ũkũmbaũ wa kũtavanyʼa ĩvindanĩ yĩĩ, tũkeethĩwa tũtonya kũendeea kũtavanyʼa o na yĩla ũthaithi witũ ũkakũnwa maluvuku. (1 Ath. 2:1, 2) Ve mwĩĩtu-a-asa waĩ na ũkũmbaũ mwingĩ mũno, na nũtonya kũtũmanyĩsya maũndũ ma vata. Mwĩĩtu-a-asa ũsu etawa Nancy Yuen. O na kau aĩ na ũasa o wa vuti itano (mita 1.5), ndatelemangaa oou. Ndaaĩtĩkĩla kũeka kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai. Nũndũ wa ũu, ooviwe myaka mbee wa 20 nĩ silikalĩ ya communist, ĩla yasumbĩkĩte nthĩ ya China. Kwosana na anene ala mamũkũlasya makũlyo, ‘vayaĩ mũndũ wĩ ngũlũ take’ nthĩ ĩsu! w19.07 5-6 ¶13-14

Andũ amwe nĩmendete kwĩmanyĩsya ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ, ĩndĩ aingĩ monekaa ta matakwetye ũu yĩla twakomana namo ya mbee. No kwĩthĩwa andũ ta asu mayenda o kwĩkĩwa vinya nĩ kana methĩwe na wendi ũsu. Tũyĩsa kũkwata mosyao maseo ũtavanyʼanĩ twathi tũteyũmbanĩtye. Kwoou nyuva kũneenea maũndũ wĩsĩ nĩmatonya kwendeesya ala ũũkomana namo. Na ĩndĩ ũisũanĩa ũndũ ũkwambĩĩsya ũneenanyʼa. Kwa ngelekanyʼo, no ũkũlye mwene nyũmba atĩĩ: “Nĩ sawa ngaũkũlya mawoni maku ĩũlũ wa ũndũ mũna? Mathĩna maingĩ twĩ namo me kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. We wĩona ata? Tũkasumbĩkwa nĩ silikalĩ ĩmwe nthĩ yonthe mathĩna maitũ no mathele?” Na ĩndĩ no mũneenee ĩvuku ya Ndanieli 2:44. Kana no ũtwʼe kũneena na mũtũi, na ũimũkũlya: “Tũtonya kũea syana ata syĩane syĩ na mwĩkalĩle mũseo? No nende kwĩwʼa woni waku.” Na ĩndĩ mũineenea Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 6:6, 7. Vate nzika, nĩtũtanaa mũno vyũ yĩla twatetheesya mũndũ atwʼĩka mũmanyĩwʼa wa Klĩsto. w19.07 15 ¶4, 6-7

Mwana-a-asa wa Asia wĩthĩĩtwe aitavya andũ mate ma ndĩni ũvoo mũseo kwa ĩvinda yĩasa aĩtye: “Yĩla mũndũ wambĩa, ‘Nyie ndiĩkĩĩaa kana kwĩ Ngai,’ mavinda maingĩ ethĩawa ayasya we ndaĩkĩĩaa kana ngai sya kĩthĩo nĩsyaĩle kũthaithwa. Kwoou nĩnĩtĩkĩlaa kana ngai mbingĩ iseũvĩtwʼe no andũ na ti sya wʼo. Kaingĩ nĩmũsomeaa ĩandĩko ya Yelemia 16:20 na ĩndĩ ndimũkũlya: ‘Tũtonya kũvathũkanyʼa ata ngai ya wʼo na ngai ila andũ meseũvĩsye?’ Nĩnĩmwĩthukĩĩasya nesa, na ĩndĩ ndimũsomea ĩandĩko ya Isaia 41:23, yĩla yaĩtye: ‘Tavanʼyai maũndũ ala mokĩte ĩtina, nĩ kana tũmanye mwĩ ngai.’ Ĩtina wa ũu, nĩnĩmwonasya ũndũ ũmwe Yeova wathanĩte.” Nake mwana-a-asa ũngĩ aĩtye: “Nĩnĩmonasya maũndũ amwe mekwonanyʼa ũĩ ũla wĩ Mbivilianĩ, ngelekanyʼo sya mawathani me Mbivilianĩ ala meanĩie, na ngamaelesya mĩao ĩmwe yĩ wũmbinĩ. Na ĩndĩ nĩnĩmaeleasya ũndũ maũndũ asu maĩkĩĩthasya kana ve Mũmbi wĩ thayũ na mũĩ. Mũndũ eetĩkĩla kana nĩvatonyeka kũkethĩwa kwĩ Ngai, nĩnambĩĩaa kũmwonyʼa kĩla Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa Yeova.” w19.07 23-24 ¶14-15

Maũndũ asu ma vata nĩ kũthewʼa kwa ĩsyĩtwa ya Yeova, kwĩanĩa kwa ieleelo syake, na mũuo na ngwatanĩo kĩkundinĩ. (Mt. 6:9, 10; Yoa. 13:35) Kwona maũndũ asu me ma vata thayũnĩ witũ kũĩkĩĩthasya kana nĩtũmwendete Yeova. O na ĩngĩ, mũtũmwa Vaulo aisye no nginya ‘twĩthĩwe tũte na ĩvĩtyo.’ Ũu ti kwasya no nginya twĩthĩwe tũte na naĩ. Yeova akatwonaa tũte na ĩvĩtyo ethĩwa tũkeekaa kyonthe kĩla tũtonya twongelange wendo witũ na tũyĩĩkĩĩthya nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva. Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka twonanyʼe twĩ na wendo nĩ kwĩsũvĩa tũikalulutĩkye angĩ. Nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩka tũkalulutĩkya mũndũ? Maũndũ asu nĩ ta mwĩkĩĩle witũ, wĩa ũla tũũthũkũma, kana o maũndũ ala tũũnyuva kwĩtanĩthya namo. Nĩvatonyeka maũndũ ala tũkwĩka makethĩwa mate mathũku. Ĩndĩ kĩla tũkwĩka kĩkethĩwa kĩyĩũmĩsya wasya wa ngoo wa mũndũ ũngĩ na ũu ũituma alulutĩka, yĩthĩwa yĩ ĩvĩtyo ĩnene.​—Mt. 18:6. w19.08 10 ¶9-11

Kuma mwaka wa 1935, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyĩthĩĩtwe syĩsĩ kana ĩkomano ĩnene yĩla Yoana wooniwʼe woninĩ nĩ Aklĩsto aĩkĩĩku ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ. (Ũvu. 7:9, 10) Nĩ kana mevonoka ũla thĩna mũnene, maĩle kũmanyĩwʼa ĩũlũ wa Yeova na maimũthaitha Ũsumbĩki wa Myaka Ngili ũtambĩĩe. O na ĩngĩ, maĩle kwonanyʼa mũĩkĩĩo mũlũmu nĩ kana methĩwe matonya “kũvonoka maũndũ aa onthe ala no nginya mekĩke” mbee wa ũla Ũsumbĩki wa Klĩsto wa Myaka Ngili. (Luka 21:34-36) Ala ma ĩkomano ĩnene nĩmatanaa mũno nũndũ wa wĩkwatyo woo. Nĩmaeleawa kana Yeova nĩwe ũnyuvaa vala athaithi make aĩkĩĩku makamũthũkũmĩa, vatwʼĩke nĩ ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ. Etĩkĩwʼa mauta vamwe na ala ma ĩkomano ĩnene nĩmesĩ kana makakwata ĩtuvi yoo nũndũ wa ũseo mwingĩ wa Yeova, ũla woonanisye kwĩsĩla nthembo ya wovosyo ya Yesũ Klĩsto.​—Alo. 3:24. w19.09 28 ¶10; 29 ¶12-13

Nũnanengiwe kĩanda kyeũ? Tata ũkwate mosyao maseo kĩandanĩ kĩu. Ndũkese kũsũanĩa ta ũnatethasya wĩa mũthũku kĩandanĩ kĩla kya tene, kana wone yu ta ũte wa vata. Sũanĩa ũndũ Yeova ũendeee kũũtetheesya na ndũkaeke kũtavanyʼa. Atĩĩa ngelekanyʼo ya ala Aklĩsto aĩkĩĩku ma ĩvinda ya atũmwa. “Ala manyaĩĩkiwʼe maendie nthĩ ĩsu yonthe maitavanyʼa ũvoo mũseo wa ĩla ndeto.” (Meko 8:1, 4) Waendeea kũtavanyʼa na kĩthito, no ũkwate mosyao maseo. Kwa ngelekanyʼo, yĩla mavainia amwe malũngilwʼe nthĩ ĩmwe, mathamĩĩie nthĩ ĩngĩ yĩ vakuvĩ yaĩ na vata mũnene wa atavanyʼa ma kĩthyomo kyoo. Myei mĩvũthũ ĩithela, nĩmambĩĩisye tũkundi na andũ aingĩ mũno mambĩĩa kũmbana namo. Twaĩlĩte kwĩthĩwa na ũtanu mwingĩ nĩkwĩthĩwa twĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Kwoou ethĩwa nũkwenda kwĩkala na ũtanu, endeea kũendanyʼa na Yeova, ũmwĩkwatye aũnenge ũĩ, aũtongoesye, na aikũtwʼĩĩka. Na ndũkolwe kana wesie kwenda kĩanda kĩla ũnaĩ nakyo nũndũ nĩwatatie ũndũ ũtonya ũtetheesye andũ ala waĩ namo. Kwoou, ĩkĩa kĩthito kingĩ ũndũ ũtonya kĩandanĩ kyaku kyeũ, na nũkwona ũndũ Yeova ũkũũtetheesya ũkyende.​—Mũta. 7:10. w19.08 24-25 ¶15-16

Twaĩlĩte kũmwĩnyivĩsya Yeova nũndũ nĩwe Mũmbi waitũ. Nũndũ nĩwe Mũmbi, nĩwe waĩlĩte kũtũtavya kĩla twaĩle kwĩka. (Ũvu. 4:11) Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ ũtumaa twenda kũmwĩwʼa, nawʼo nĩ ũũ: Ũsumbĩki wake nĩwʼo mũseo vyũ. Kuma tene, andũ nĩmethĩĩtwe maisumbĩka angĩ. Ĩndĩ maelekanwʼa na Yeova, we nĩwe Mũsumbĩki ũla mũĩ vyũ, ũtwendete vyũ, na wĩ tei na ĩnee yingĩ kwĩ onthe. (Kuma 34:6; Alo. 16:27; 1 Yoa. 4:8) Tũmwĩnyivĩasya Yeova kwa kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmwĩwʼe maũndũnĩ onthe, na kũtata ũndũ tũtonya tũikekwatye ũmanyi witũ ene. (Nth. 3:5) Yĩla mũndũ wemanyĩsya mũnango ĩũlũ wa nguma sya Yeova, wĩthĩaa nĩ laisi kwake kũmwĩnyivĩsya. Nĩkĩ? Nũndũ nguma ila wĩ nasyo nĩtũsyonaa twasisya maũndũ ala wĩkaa. (Sav. 145:9) O ũndũ tweemanyĩsya mũnango ĩũlũ wa Yeova, nowʼo tũmwendaa mũnango. Na twamwenda Yeova, tũyĩthĩawa na vata wa kũandĩkĩwa mĩao mingĩ ĩtũtavĩtye kĩla twaĩle kwĩka na kĩla tũtaĩle kwĩka. w19.09 14 ¶1, 3

Satani aĩkasya andũ mĩio matavikya. Kwa ngelekanyʼo, endaa tũĩkĩĩe kana Yeova ndesa kũtũekea naĩ sitũ na ndesa kũtwenda. Ũvũngũ ũsu nĩ mũio mũito mũno Satani wendaa tũkuane nawʼo! (Yoa. 8:44) Twathi vala ve Klĩsto nĩtũekeawa naĩ sitũ. (Mt. 11:28) Na ũwʼo nĩ kana Yeova nĩwendete kĩla ũmwe witũ mũno vyũ. (Alo. 8:32, 38, 39) Mũio ũla Yesũ wendaa tũkue wĩ kĩvathũkanyʼo na mĩio ĩla ĩngĩ tũkuaa. Kwa ngelekanyʼo, andũ aingĩ mauma wĩanĩ mewʼaa manoete na mayĩthĩawa na ũtanu. Kĩvathũkanyʼo na ũu, yĩla twatũmĩa ĩvinda tũimũthũkũma Yeova na Klĩsto, twĩwʼaa tweanĩwa vyũ. Mavinda angĩ no twĩwʼe tũnoete, ĩndĩ tũingʼangʼana tũthi ũmbanonĩ ĩ ya wĩoo. Tweeka ũu, tũkothaa kwĩnũka tũyĩwʼa twathũmũsya ilĩko na twathangaawʼa. Na ũu nowʼo vethĩawa yĩla tweekĩa kĩthito tũthi kũtavanyʼa kana twĩmanyĩsye Mbivilia. Maũndũ ala tũtonya kwĩyĩima nĩ kana twĩke ũu ti kĩndũ maelekanwʼa na ũseo ũla tũkwataa! w19.09 20 ¶1; 23-24 ¶15-16

Kĩla Yeova ũkwenda twĩke kavindanĩ kaa kakuvĩ katiele “mũthenya” wake ũtanambĩĩa nĩ kũtavanyʼa na kĩthito. Nĩtwaĩle kũtata vyũ twĩthĩwe na “maũndũ maingĩ ma kwĩka wĩanĩ wa Mwĩaĩi.” (1 Ako. 15:58) Yĩla Yesũ wathanaa ĩũlũ wa maũndũ manene ala makekĩka mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, ongelile kwasya: “Na ĩngĩ, no nginya ũvoo mũseo ũtavanwʼe mbaĩnĩ syonthe mbee.” (Mko. 13:4, 8, 10; Mt. 24:14) Kwamba kũsũanĩa ũndũ ũũ wa vata: Kĩla ĩvinda waumaala ũkatavanyʼe, wĩthĩawa watetheesya kwĩanĩsya wathani wa Mbivilia! Kĩla mwaka, wĩa wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ ũendeeaa kũsonga na mbee. Kwasũanĩa ũndũ atavanyʼa ma Ũsumbĩ mongelekete nthĩ yonthe ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo. Mwakanĩ wa 1914, kwaĩ atavanyʼa 5,155 nthĩnĩ wa nthĩ 43. Ũmũnthĩ kwĩ atavanyʼa ta 8,500,000 nthĩnĩ wa nthĩ 240! Ĩndĩ ũu ti kwasya wĩa witũ nĩ mũthelu. No nginya tũendeee kũtavya andũ kana Ũsumbĩ wa Ngai nowʼo ũkamavetea mathĩna onthe.​—Sav. 145:11-13. w19.10 8 ¶3; 9-10 ¶7-8

Yeova nĩwamũtũmĩie Mbalisilai nĩ kana amũtetheesye Mũsumbĩ Ndaviti. Ndaviti vamwe na andũ ala waĩ namo maĩ na “nzaa, na mĩnoo, na waũni” nũndũ masembete makĩĩte mwana wake, Avisalomu. O na kau ĩvindanĩ yĩu Mbalisilai aĩ mũtumĩa mũkũũ, nĩwalikilye thayũ wake mũisyonĩ e na andũ angĩ nĩ kana atetheesye Ndaviti vamwe na ala waĩ namo. Mbalisilai ndaasya kana nũndũ aĩ mũkũũ, Yeova ndaĩ atonya kũmũtũmĩa. Vandũ va ũu, nĩweeyumisye vyũ na atũmĩa kĩla waĩ nakyo nĩ kana atetheesye athũkũmi ma Ngai. (2 Sam. 17:27-29) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? O na twĩthĩwe twĩ na ũkũũ wĩva, Yeova no atũtũmĩe kwĩanĩsya mavata ma lasima ma athaithi ala angĩ, methĩwe me nthĩ yitũ kana me nthĩ ingĩ. (Nth. 3:27, 28; 19:17) O na ethĩwa tũitonya kũthi tũkamatethye ithyĩ ene, no tumye mĩvothi kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe nĩ kana ĩtũmĩwe kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me na vata.​—2 Ako. 8:14, 15. w19.10 21 ¶6

Nĩtũtonya kwona wĩ ũndũ wĩ vinya kũtavya angĩ ũndũ tũkwĩwʼa ethĩwa ve mũndũ watũũmĩisye ĩvinda ĩvĩtu. (Nth. 18:19) Kana nĩtũtonya kwona ta tũte na mwanya na vinya wa kũlũlũmĩlya ũnyanya witũ na angĩ. Ĩndĩ tũyaĩle kũkwʼa ngoo. Ethĩwa nĩtũkwenda ana-a-asa maitũ makatũtwʼĩĩkaa ĩvinda ya motato, no nginya twĩmanyĩsye kũmaelesya kĩla tũsũanĩĩte na ũndũ tũkwĩwʼa. Yĩu nĩ ĩtambya ya vata twaĩle kwosa nĩ kana twĩthĩwe anyanya ma wʼo. (1 Vet. 1:22) Yesũ oonanisye kana nĩwaĩkĩĩe anyanyae kwa kũea ngewa namo ateũvithanyʼa kĩndũ. (Yoa. 15:15) No tũatĩĩe ngelekanyʼo yake kwa kũtavya anyanya maitũ maũndũ ala meũtũtanĩthya, ala meũtũthĩnyʼa, na ala meũtũtũla ngoo. Ĩthukĩĩsye nesa yĩla mũndũ ũngĩ ũkũneena naku, na ũu nũtonya kũtuma wĩthĩa kaĩ mavinda maingĩ mũsũanĩaa ũndũ ũmwe, mwĩwʼaa ũndũ ũmwe, na mĩvango yenyu nĩyosanĩte. Woosa ĩtambya ya kũea ngewa na anyanyau ũteũmavitha kĩndũ na ũimethukĩĩsya nesa, ndũũ yenyu nĩyongelekaa.​—Nth. 27:9. w19.11 4 ¶8-9

Ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, nĩvatonyeka ũvoo ũla twĩtavanyʼa ũkethĩwa wĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩvindanĩ yĩĩ tũtavanasya ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ na tũitata kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. Ĩndĩ ĩvindanĩ yĩu nĩtũtonya kũtavanyʼa ũvoo wa ũsilĩlo, ũla Mbivilia yĩelekanĩtye na mbua nene ya mavia. (Ũvu. 16:21) Nĩtũtonya kwĩthĩwa tũkatavasya andũ kana nthĩ ya Satani ĩkilyĩ kwanangwa vyũ. Ekai tweteele nĩ kana twĩona nĩ ũvoo wĩva tũkatavanyʼa na tũkaũtavanyʼa ata. Yo no kwĩthĩwa tũkatũmĩa o nzĩa ila twĩthĩĩtwe tũitũmĩa kana tũkatũmĩa nzĩa ingĩ? Tũyĩsĩ. Ĩndĩ o na twĩthĩwe tũkatũmĩa nzĩa syĩva, kĩla twĩsĩ nĩ kana tũkeethĩwa na kĩanda kya kũtavanyʼa ũvoo wa ũsilĩlo wa Yeova tũte na wia! (Esek. 2:3-5) Nĩvatonyeka ũvoo ũla tũkatavanyʼa ũkatuma mbaĩ itata kũtũsiĩĩa tũeke kũtavanyʼa vyũ. O ũndũ ĩvindanĩ yĩĩ tũmwĩkwatasya Yeova atũtetheesye twĩ ũtavanyʼanĩ, nowʼo tũkamwĩkwatya atũtetheesye. Twĩ na mũĩkĩĩo kana Ngai akatũnenga vinya wa kwĩanĩsya kwenda kwake.​—Mika 3:8. w19.10 16 ¶8-9

Ndeto ‘kwelelũka’ yĩonanyʼa kana ĩtina wa ĩvinda, no twambĩĩe kwenda mũno kwĩyũmbĩĩa syĩndũ tũte na vata nasyo. Ũu no ũtume twambĩĩa kwĩthĩwa na ‘mĩmeo mĩthũku na ya ũtumanu.’ (1 Tim. 6:9) Ĩndĩ vandũ va kwĩtĩkĩlya mĩmeo ĩsu mĩthũku ĩlike ngoonĩ sitũ, twaĩlĩte kũmyona ta mĩio Satani ũtũmĩaa kwonzya mũĩkĩĩo witũ. Twasye twĩ na mbesa mbingĩ sya kũthooa kĩla tũkwenda. Ve mavĩtyo kũthooa kĩndũ tũkwĩwʼa tũyenda o na ethĩwa tũi na vata mũnene nakyo? Tũyĩsa kwasya nũthũku. Ĩndĩ no tũsũanĩe makũlyo aa: O na ethĩwa twĩ na mbesa sya kũthooa kĩndũ kĩna, yo twĩ na ĩvinda na ũtonyi wa kũkĩtũmĩa na kũkĩsũvĩa? Kana kwĩka ũu no kũtume twambĩĩa kwenda syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ mũno? Yo noĩthwa kwenda syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ kũtonya kũtuma twĩka ta ũla mwanake weekĩiwe vinya nĩ Yesũ amũthũkũme Ngai mũnango na alea? (Mko. 10:17-22) Vate nzika, nĩ kavaa tũkeanĩwa nĩ syĩndũ ila twĩ nasyo na tũitũmĩa ĩvinda yitũ na vinya witũ kwĩka kwenda kwa Ngai! w19.11 17-18 ¶15-16

Ngai no aũnenge “ũtonyi wa kwĩka” na kwĩanĩsya ũtwi. (Avi. 2:13) Kwoou mũvoye aũnenge vinya wa kwĩka kĩla ũtwʼĩte. Mwĩsũve aũnenge veva wake mũtheu nĩ kana ũũnenge ũtonyi wa kwĩanĩsya ũtwi waku. Endeea kũvoya ũte kũeka, o na ethĩwa wĩona wĩkalĩte mũno ũtasũngĩwa. Yesũ aisye: “Endeeai kũvoya na mũkanengwa [veva mũtheu].” (Luka 11:9, 13) O na ĩngĩ, vanga ũndũ ũkwĩanĩsya ũtwi waku. Nĩ kana ũndũ wĩanĩwʼe nesa, no nginya vethĩwe na mũvango. Na nĩwaĩle kũatĩĩa nesa kĩla wavanga. O ta ũu, wamina kwĩka ũtwi, nũseo ũkavindĩĩsya matambya ala ũkwosa nĩ kana wĩanĩsye ũtwi waku. Ethĩwa wĩ na ũndũ mũnene ũvangĩte kwĩka, waũaanyʼa ũtwʼĩke tũmaũndũ tũnini twĩana ũna, wĩthĩaa nĩ laisi kũmanya kĩla wĩanĩĩtye na kĩla ũtanamba kwĩanĩsya. Mũtũmwa Vaulo eekĩie vinya Akolintho maiae mũvothi mũnini “mũthenya wa mbee wa kĩla kyumwa” vandũ va kweteela meĩsa kũkolanyʼa mĩvothi avika. (1 Ako. 16:2) O na ĩngĩ, waaanyʼa ũndũ mũnene watwʼĩka tũmaũndũ twĩana ũna tũnini, ndwĩwʼaa wĩ na mũio mũito. w19.11 29 ¶13-14

No twasye mũndũ nĩwĩsĩ maũndũ mana ĩũlũ wa Yeova ethĩwa nĩwĩsĩ ĩsyĩtwa ya Ngai, na nĩwĩsĩ maũndũ amwe ũwetete kana wĩkĩte. Ĩndĩ ve maũndũ angĩ twaĩle kwĩka ethĩwa nĩtũkwenda kũmũmanya nesa. Nĩtwaĩle kũtũmĩa ĩvinda twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yeova na nguma syake nzeo. Tweeka ũu nowʼo tũtonya kwambĩĩa kũelewa nĩ kyaũ kĩtumaa aneena kana akeka maũndũ. Na twaelewa ũndũ ũsu no tũmanye ethĩwa mawoni maitũ, motwi maitũ, na meko maitũ nĩmeũmwendeesya kana maiũmwendeesya. Twamanya kĩla Yeova wendaa twĩke nĩtwaĩle kũkĩka. Andũ amwe nĩmatonya kũtũthekeea nũndũ twĩenda kũmũthũkũma Yeova, na nĩmatonya kwambĩĩa kũtũvĩnga mũno twambĩĩa kũthi maũmbanonĩ. Ĩndĩ twamwĩkwatya Yeova, ndesa kũtũsonokya. Twamwĩkwatya twĩthĩawa twambĩĩa ũnyanya ũtakathela vamwe nake. Yo nĩvatonyeka tũkamũmanya Yeova nesa ũu nginya tũkatwʼĩka anyanyae? Ĩĩ, nĩvatonyeka! w19.12 16-17 ¶3-4

Mavinda amwe asyai masũanĩa mathĩna ala meũkomana namo maiea syana syoo, no mewʼe maiemeewa. Ĩndĩ nũseo makalilikana kana syana nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Yeova. Nũndũ wa ũu, ethĩawa eyũmbanĩtye kĩla ĩvinda amatetheesye. Nĩwĩthukĩĩasya nesa mboya syoo. Na nũsũngĩaa mboya isu atũmĩĩte Mbivilia na mavuku maitũ. O na no atũmĩe Aklĩsto angĩ kĩkundinĩ ala methĩĩtwe me asyai kwa ĩvinda yĩasa kũnenga asyai asu ũtao na kũmaiĩa ngelekanyʼo nzeo. Amwe nĩmakothete kwasya kana wamesya mwana wĩthĩawa wambĩĩa kĩvalũa kya myaka 20, ĩndĩ kĩla kya wʼo nĩ kana vai mũthenya mũsyai ũekaa kwĩthĩwa e mũsyai. Maũndũ amwe maseo vyũ asyai matonya kwĩka syana syoo nĩ kũsyenda, kwĩkala nasyo, na kũimanyĩsya motao ma Mbivilia. Ti syana syonthe iatĩĩaa maũndũ ala asyai maimanyĩsya. Ĩndĩ aingĩ ala maeiwe nĩ asyai mamwendete Yeova mewʼaa o tondũ mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Asia wĩtawa Joanna Mae wĩwʼaa. Aisye: “Nĩnĩtũngĩaa asyai makwa mũvea mũno nũndũ wa kũnganyʼa na kũmanyĩsya kũmwenda Yeova. Mayaaĩka o kũnzyaa na kũndea ũndũ mwana ũeawa, ĩndĩ nĩmaĩkĩĩthisye kana mendea kwa nzĩa ĩkũtuma nĩkala nĩ mũtanu thayũnĩ.” (Nth. 23:24, 25) Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mewʼaa ta mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩ aingĩ mũno. w19.12 27 ¶21-22

Nĩ laisi kwĩthĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ kitũ mekwenda kũkiakiwʼa. Nĩtwaĩle kwosa ĩtambya ya kũtetheesya angĩ o na ethĩwa twĩĩwʼa tũikĩa. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũikĩa nũndũ tũyĩsĩ twĩasya ata kana twĩĩka ata tũkiakisye mũndũ ũkwenda kũkiakiwʼa. Ĩndĩ no tũvote kwĩthĩwa akiakisya aseo twoonanyʼa kana nĩtũũthĩnĩkĩa angĩ. Nũndũ nĩtũthengeee mũno mũthya wa nthĩ ĩno nthũku, maũndũ ĩũlũ wa nthĩ meendeea kũthũkĩĩa na mayeta vyũ. (2 Tim. 3:13) Na twĩendeea kwĩthĩwa na vata wa kũkiakiwʼa nũndũ twĩ ene naĩ na nĩtũvĩtasya mavinda maingĩ. Kĩndũ kĩmwe kyatumie mũtũmwa Vaulo aendeea kũmĩĩsya e mũĩkĩĩku nginya kĩkwʼũ nĩ kwĩthĩwa na Aklĩsto meũmũkiakisya. Twaatĩĩa ngelekanyʼo syoo, o naitũ tũkatetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku.​—1 Ath. 3:2, 3. w20.01 12-13 ¶17-19

Etĩkĩwʼa mauta mayĩthĩawa na yĩsilya ya kana andũ ala angĩ nĩmaĩle kũmakua kwa nzĩa ya mwanya. (Avi. 2:2, 3) O na ĩngĩ, nĩmethĩawa mesĩ kana yĩla Yeova wametĩkĩsye mauta ndaatangaasĩa andũ angĩ ũndũ ũsu. Kwoou mwĩtĩkĩwʼa mauta ndesa kũsengʼa akona andũ amwe mate kwĩtĩkĩla mĩtũkĩ kana nĩmwĩtĩkĩsye mauta. Nũmanyaa kana Mbivilia ĩtwĩĩte tũikethĩwe na mĩtũkĩ ya kũĩkĩĩa mũndũ ũkwasya kana Ngai nĩwamũnenga kĩanda kya mwanya. Nũndũ Mũklĩsto mwĩtĩkĩwʼa mauta ndethĩawa ayenda andũ mamũsũanĩe mũno, akomana na mũndũ ya mbee ndasembeaa kũmũtavya kana we nĩ mwĩtĩkĩwʼa mauta. Na ndekathĩĩaa nũndũ wa wĩkwatyo wake. (1 Ako. 4:7, 8) O na maitataa kũmantha etĩkĩwʼa mauta angĩ nĩ kana maeleanyʼe ũndũ metĩkĩiwʼe mauta kana maseũvye kĩkundi kyoo kya kwĩmanyĩsya Mbivilia. (Aka. 1:15-17) Makeka maũndũ ta asu, vayĩthĩwa ngwatanĩo kĩkundinĩ. Na methĩwa maisiĩĩa veva mũtheu, ũla ũtetheeasya andũ ma Ngai methĩwe na mũuo na ngwatanĩo.​—Alo. 16:17, 18. w20.01 28 ¶6-7

Ĩtina wa kavinda, andũ ala ndĩni syoo ikethĩwa syanangĩtwe, nĩvatonyeka makathata mũno moona Ngũsĩ sya Yeova iendeee na ũthaithi wasyo. Kwasũanĩa thĩna ũla makaumĩlya kũndũ ta isesenĩ sya kũea ngewa sya Indaneti, maitavya angĩ ũthatu woo. Mbaĩ vamwe na mũsumbĩ wasyo, Satani, makatũmena nũndũ wa kwĩthĩwa no ndĩni yitũ ĩtiele. Makoona maineanĩsya kĩeleelo kyoo kya kũmina ndĩni syonthe ĩũlũ wa nthĩ. Kwoou andũ onthe makatũnga kĩlĩko vala tũĩ. Kavindanĩ kau nĩwʼo mbaĩ ikombana na iitwʼĩka Ngoki wa Makoki. Ikoombana vamwe nĩ kana ivithũkĩe andũ ma Yeova na vinya wasyo wʼonthe. (Esek. 38:2, 14-16) Nĩtũtonya kwambĩĩa kũthĩnĩka nũndũ wa kĩla kĩkekĩka ĩvindanĩ yĩu, na mũno mũno nũndũ tũyĩsĩ vyũ maũndũ onthe ala makekĩka. Ĩndĩ ve ũndũ ũmwe twĩsĩ vyũ, nawʼo nĩ kana tũyaĩle kũkĩa ũla thĩna mũnene. Yeova akatũnenga mĩao ya kũtũtetheesya kũvonoka.​—Sav. 34:19. w19.10 16 ¶10-11

O vamwe na kwĩwʼa mũyo nũndũ wa maũndũ ala Yeova ũtwĩkĩte, nĩtwaĩle kũmwonyʼa ũndũ tũkwĩwʼa kwĩsĩla ndeto sitũ na meko maitũ. Ũndũ ũsu ũtumaa twĩthĩwa twĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na andũ aingĩ ũmũnthĩ. Andũ aingĩ ũmũnthĩ maitũngaa mũvea kwondũ wa maũndũ ala Ngai ũmekĩte. Na nengĩ, ũndũ ũmwe wonanasya twĩkalĩte “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo” nĩ kana andũ aingĩ mai mũvea. (2 Tim. 3:1, 2) Tũyĩtĩkĩla kwĩkala ta andũ asu o na vanini! Yeova endaa syana syake syĩkalanasye nesa. Na nĩtwĩsĩ kana wendo nĩwʼo ũvano ũla wonanasya kana twĩ Aklĩsto ma wʼo. (Yoa. 13:35) Tũyĩsa kũkaĩa ndeto ii sya mũandĩki wa Savuli: “Sisyai, ũndũ ũseo ũnenevete na ũndũ ũseũvĩte ana-a-asa mekalanʼya vamwe me ũmwe!” (Sav. 133:1) Twaendeea kũmenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, twĩthĩawa tũimũĩkĩĩthya Yeova kana o nake nĩtũmwendete. (1 Yoa. 4:20) Vate nzika, nĩ ũndũ mũseo kwĩthĩwa mũsyĩnĩ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ‘mewʼanĩaa tei na ĩnee’!​—Aev. 4:32. w20.02 9 ¶6-7

Kĩla kyatumaa Aana emakĩa kĩyaathela vau kwa vau. Mamina kũthaitha na menũka, aendeeie kwĩkala na mwĩue, Venina. Na Mbivilia ndĩwetete kana Venina nĩwaekanie na kĩvũthya kyake. Kwoou nĩvatonyeka ũkethĩa nĩwaendeeie kũmũũmĩsya na ndeto. Ĩndĩ Aana nĩwakwatie ĩngĩ mũuo wa kĩlĩko na aendeea kwĩkala auĩtye. Ethĩwa nũũlilikana, Aana amina kũtiĩa Yeova mathĩna make nĩwaekie kwĩmakĩa. Nĩwaekie Yeova amũkiakisye na aimũtetheesya kũusya. Ĩtina wa ĩvinda, Yeova nĩwesie kũathima Aana na syana! (1 Sam. 1:2, 6, 7, 17-20) No twĩthĩwe na mũuo ĩngĩ o na ethĩwa thĩna ũla ũũtuma twĩmakĩa ndũnathela. Mathĩna amwe no maeme kũthela o na ĩtina wa kũvoya na kĩthingʼĩĩsyo na kũthi maũmbanonĩ tũteũtĩĩa. Ĩndĩ ngewa ya Aana yĩtũtetheesya kwona kana vaiĩ kĩndũ kĩsa kũmũsiĩĩa Yeova ndakatũtetheesye kũusya. Yeova ndesa kũlwa nithyĩ, na ndakaema kũtũathima twaendeea kũmũthũkũma twĩ aĩkĩĩku.​—Aevl. 11:6. w20.02 22 ¶9-10

Mavinda onthe atumĩa matataa ũndũ matonya kwonyʼa angĩ myolooto ya Mbivilia ĩla ĩtonya kũmatetheesya meke kĩla kyaĩlĩte. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mũno twĩthĩwe na ũkũmbaũ wa kũneena yĩla twoona vaĩlĩte? Ekai twone ngelekanyʼo ya Eli. Mũthembi Mũnene Eli aĩ na imwana ilĩ wendete mũno. Ĩndĩ imwana isu iyanengete Yeova ndaĩa o na vanini. Kĩanda kĩla syanengetwe ĩeemanĩ ya kũmbanĩa kya kwĩthĩwa syĩ athembi kyaĩ kya vata mũno. Ĩndĩ aũme asu matũmĩaa ũkũmũ woo naĩ, nĩmavũthĩtye vyũ nthembo ila syaumĩawʼa Yeova, na meekaa ũlaalai na ngũlũ na mate na nthoni o na vanini. (1 Sam. 2:12-17, 22) Kwosana na Mĩao ya Mose, imwana isu sya Eli syaaĩle kũawa. Ĩndĩ nũndũ Eli nĩwainanasya, aikanasya aiivuva na aekanie nasyo iendeee kũthũkũma ĩeemanĩ ya kũmbanĩa. (Kũt. 21:18-21) Kĩu kyatumie Yeova ona Eli ata? Amũkũlilye Eli ũũ: “Nũndũ wa kĩ [ũtaĩaa] ana maku kwĩ nyie?” Kĩu nĩkyo kyatumie Yeova atwʼa kũmina vyũ aũme asu avuku.​—1 Sam. 2:29, 34. w20.03 19 ¶4-5