Mwei wa 11

Andũ aingĩ ala monekaa ta asomu ũmũnthĩ maasya kana kũatĩĩa ũtao wa Mbivilia ĩũlũ wa ũndũ ũsu nũtumanu. Maasya kana kwona andũ ala angĩ me ma vata kwĩ ithyĩ no kũtume matũtũmĩa naĩ. Ĩndĩ ve ũseo o na ũmwe ala maatĩĩaa woni ũsu wa nthĩ ĩno nthũku ya Satani makwatĩte? Mo andũ ala meyendete nĩmethĩawa me atanu? Nĩmethĩawa na mĩsyĩ yĩ na ũtanu na anyanya ma wʼo? Nĩmethĩawa na ngwatanĩo nzeo na Ngai? Kwosana na ũndũ wĩyoneete we mwene, ũtonya kwasya nĩ kyaũ kĩseo vyũ? Nĩ kũatĩĩa ũĩ wa nthĩ ĩno kana nĩ ũĩ ũla tũkwataa Ndetonĩ ya Ngai? (1 Ako. 3:19) Andũ ala maatĩĩaa ũtao wa ala nthĩ yonaa ta mo oĩ, mailye ta atalii elĩ maĩte na yu ũmwe ayambĩĩa kũkũlya ũla ũngĩ nzĩa. Yesũ aisye ũũ ĩũlũ wa andũ ala moonekaa ta oĩ ĩvindanĩ yake: “Nĩ atongoi ilalinda. Na ĩndĩ ethĩwa kĩlalinda kĩkatongoesya kĩngĩ, elĩ makalika ĩimanĩ.” (Mt. 15:14) Kwoou nĩ wʼo vyũ kana ũĩ wa nthĩ ĩno nĩ ũtumanu methonĩ ma Ngai. w19.05 24-25 ¶14-16

Myakanĩ ya mĩtũkĩ, ũtalo wa ala maĩsaa mũkate na kũnywʼa mbinyu ũendeee kwongeleka. Nĩtwaĩle kũmaka nũndũ wa ũndũ ũsu? Aiee. “Yeova nĩwĩsĩ ala make.” (2 Tim. 2:19) Kĩvathũkanyʼo na Yeova, ana-a-asa ala matalaa ala meũya mũkate na kũnywʼa mbinyu mayĩthĩawa mesĩ ũla wĩtĩkĩwʼe mauta na ũla ũtetĩkĩwʼe. Kwoou amwe matalawa mekaa o kwĩsilya mo nĩ etĩkĩwʼa mauta. Kwa ngelekanyʼo, amwe maĩsaa mũkate na makanywʼa mbinyu nĩmaekie ĩtina wa ĩvinda. Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa na mathĩna ma kĩlĩko na ma ngoonĩ ala matumaa masũanĩa kana makasumbĩka vamwe na Klĩsto ĩtunĩ. Kũneena wʼo, tũyĩsĩ nĩ etĩkĩwʼa mauta meana ata matiele ĩũlũ wa nthĩ. Kũkeethĩwa na etĩkĩwʼa mauta matiele kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa nthĩ yĩla Yesũ ũkoka kũmatwaa ĩtunĩ. Mbivilia nĩyathanie kana mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo kũkeethĩwa na ũtalo mũnini wa etĩkĩwʼa mauta ĩũlũ wa nthĩ. (Ũvu. 12:17) Ĩndĩ ndĩwetete nĩmeana makethĩwa matiele thĩna mũnene ũyambĩĩa. w20.01 29-30 ¶11-13

Yesũ nĩwoonanisye ũndũ Yeova wendete syana syake mũno wĩana yĩla wanenganie ngewa ya ũla mwana waĩ mwau. (Luka 15:11-32) Ĩthe wa mwana ũsu ekalaa asyaĩtye nzĩa, eteele mwana wake aumĩle. Yĩla mwana ũsu wenũkie, ĩthe wake nĩwamũthokisye e na ũtanu mwingĩ. Ethĩwa nĩtũmũtiĩte Yeova na tũkelila, no twĩthĩwe twĩsĩ vyũ kana Ĩthe witũ wĩ wendo nĩwĩyũmbanĩtye kũtũthokya ĩngĩ kwake. Ĩthe witũ akatũngĩĩa maũndũ onthe ala maanangiwe nĩ Atamu. Ĩtina wa Atamu kũvĩtya, Yeova nĩwatwie kũnyuva andũ 144,000 nĩ kana meĩthĩwa asumbĩ na athembi ĩtunĩ vamwe na Mwana wake. Yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, Yesũ na ala makasumbĩka vamwe nake makatetheesya andũ ala ewi kũvetewa naĩ. Ĩtina wa kũvĩta ĩtatwa ya mũthya ya kũsisya ala ewi, Ngai akamanenga thayũ wa tene na tene. Nĩvo ĩndĩ Ĩthe witũ ũkeanĩwa nĩ kwona nthĩ yake yusũĩtwe nĩ ana na eĩtu make mate na naĩ. Yĩkeethĩwa yĩ ĩvinda ya kũtana ta kĩ! w20.02 6-7 ¶17-19

Ithyonthe nĩtwaĩle kwĩkũlya, ‘Moalyũku ala nĩkĩte nĩ kana nĩatĩĩe Klĩsto no ma vaa methonĩ, kana nĩnĩalyũkĩte vyũ ngoonĩ na kĩlĩkonĩ?’ Nũseo kũvathũkanyʼa maũndũ asu elĩ. Ndeto sya Yesũ ila syĩ nthĩnĩ wa Mathayo 12:43-45 nĩsyonanĩtye kĩla twaĩle kwĩka. Ndeto isu syĩtũmanyĩsya ũndũ ũũ wa vata: Kũveta mosũanĩo mathũku kĩlĩkonĩ kũitoetye, no nginya tusũsye yanya yĩu na mosũanĩo ala Ngai wendaa. Nĩ ũndũ ũtonyeka kũalyũla vinya ũla ũtongoeasya ilĩko sitũ? Ndeto ya Ngai ĩsũngĩĩte ũũ: “Nĩmwaĩle kwĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ ũla woombiwe kwosana na kwenda kwa Ngai nthĩnĩ wa ũlũngalu wa wʼo na ũĩkĩĩku.” (Aev. 4:24) Kwoou nĩ ũndũ ũtonyeka tũkaalyũka kĩlĩkonĩ na ngoonĩ, o na kau kwĩka ũu ti laisi. Ve maũndũ maingĩ twaĩle kwĩka eka o kwĩvathana na meko mataĩle na kũsiĩĩa mĩmeo mĩthũku. Nĩtwaĩle kũalyũla “vinya ũla ũtongoeasya ilĩko” sitũ. Ũu nĩ kwasya, twaĩle kũalyũla vyũ mwĩkalĩle witũ na mĩmeo yitũ. O na nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩka maũndũ twĩ na kĩeleelo kĩseo. Kwoou nĩ ũndũ wa vata tũendeee kwĩkĩa kĩthito. w19.06 9-10 ¶6-7

Yeova nĩwamwĩwʼĩie Loto ĩnee na atũma alaĩka mathi makamũtangĩĩe e na mũsyĩ wake. Ĩndĩ ndaaosa ĩtambya na mĩtũkĩ, ambie ‘kwĩkalanga.’ Alaĩka asu meekie kũmũkwata kwʼoko nĩ kana mamumaalye ndũanĩ ĩsu e na mũsyĩ wake. (Mwa. 19:15, 16) Nĩvo ĩndĩ mamwĩie akĩĩe iĩmanĩ. Ĩvindanĩ yĩu vandũ va kũmwĩwʼa Yeova, akũlilye etĩkĩlwʼe asembe ndũanĩ yaĩ vakuvĩ. (Mwa. 19:17-20) Yeova nĩwamũmĩĩisye na amwĩthukĩĩsya na amwĩtĩkĩlya athi ndũanĩ ĩsu. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, Loto nĩwambĩĩe kũkĩa e ndũanĩ ĩsu waendie, na eethĩa nde na ũndũ ũngĩ ate o kũthi ila iĩmanĩ watavĩtwʼe nĩ Yeova athi. (Mwa. 19:30) Maũndũ asu meonanyʼa kana Yeova nĩwamũmĩĩisye mũno! Mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa nũtonya kwĩka ũtwi mũthũku o ta Loto, na aikwatwa nĩ mathĩna maito. Ũndũ ta ũsu ũkekĩka, twĩka ata? Nĩtũtonya kũtatĩka tũkasya eketha kĩla wavandie. Na nengĩ, ũu no wʼo. (Aka. 6:7) Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩtũnganga. Nũseo tũkeka o tondũ Yeova weekanie na Loto. w19.06 20-21 ¶3-5

Yĩla amaitha maitũ makũna ũthaithi witũ maluvuku, methĩawa mekwatĩtye kana nĩtũũtelema na tũieka kũmũthaitha Yeova. O na no manyaĩĩkye maũvoo ma ũvũngũ ĩũlũ witũ, makatũma asikalĩ moke kũvekesa nyũmba sitũ, makatũtwaa kotinĩ na lasima, kana makova amwe maitũ. Methĩawa mekwatĩtye nĩtũũtelema atĩ nũndũ nĩmovie amwe maitũ. Tũketĩkĩla kũlikwa nĩ wia nũndũ wa maũndũ ala maendeesye, nĩ laisi mũno tũkethĩa tũyĩkũna maluvuku o ithyĩ ene. Tũyĩtĩkĩla kũtutya ala andũ mawetetwe nthĩnĩ wa Alivai 26:36, 37. Tũyaĩle kwĩtĩkĩla kũkĩlwʼa vinya nĩ wia mũvaka tũolange ũthũkũmi witũ kana tũeke vyũ kũmũthũkũma Yeova. Nĩtũmwĩkwatasya Yeova vyũ na tũyĩtĩkĩlaa kĩndũ o na kĩmwe kĩtũtelemye. (Sav. 27:1) Nĩtũmũvoyaa Yeova atũtongoesye. Nũndũ nũtũtetheeasya, nĩtwĩsĩ kana vai silikalĩ ĩtonya kũtuma tũeka kũmũthaitha twĩ aĩkĩĩku o na ethĩwa yĩ vinya ata. Kũvĩngwa no kũtwĩkĩe vinya tũmũthũkũme Yeova mũnango vandũ va kwĩthĩwa na wia mwingĩ. w19.07 9-10 ¶6-7

Ethĩwa kũvika yu ndwaakwata mũndũ ũkwenda kũtwʼĩka mũmanyĩwʼa, ndũkaeke kũmantha. Lilikana kana Yesũ aelekanilye wĩa ũũ na wĩa wa kũtea makũyũ. Atei ma makũyũ no makue masaa maingĩ mayĩsa kũtwʼĩka nĩmakwatya kĩndũ. Mavinda maingĩ malikaa wĩanĩ woo kwĩ kũtuku mũno kana kwakya tene. O na mavinda angĩ maendaa vaasa mũno. (Luka 5:5) O ta ũu, Aklĩsto amwe matũmĩaa masaa maingĩ mũno maitea kwa nzĩa ya ngelekanyʼo. Maumaalaa mavinda me kĩvathũkanyʼo, na maithi kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo. Nĩkĩ mekaa ũu na wũmĩĩsyo? Nĩ kana makomane na andũ aingangĩ. Ala me kĩthito ta kĩu kaingĩ nĩmakomanaa na andũ mekwendeewʼa. Wĩona ata ũkathi kũtavanyʼa masaa ala wĩsĩ nĩ laisi kũkomana na andũ, kana ũkathi kũtavanyʼa vandũ wĩsĩ nĩ laisi kwĩthĩa andũ? Nĩkĩ no nginya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo yĩla tũũmanyĩsya andũ Mbivilia? Kĩtumi kĩmwe nũndũ kũtetheesya mũmanyĩwʼa aelewe na ayenda momanyĩsyo ma Mbivilia kũitoetye. Nĩtwaĩlĩte kũmũtetheesya amanye Mũandĩkĩthya wa Mbivilia, Yeova, na aimwenda. w19.07 18-19 ¶14-15

Amwe maitũ no kwĩthĩwa maĩle kũngʼangʼana maeke kũandũĩka mũno nũndũ wa naĩ meekie tene. Ethĩwa wĩ ũmwe wa asu, wĩona ata ũkethĩwa na mũvango wa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa nthembo ya wovosyo ĩla Klĩsto waumisye? Kwĩka ũu no kũkwĩkĩe vinya mũno. Kwoou weemanyĩsya ĩũlũ wa nthembo ĩsu, wamĩvindĩĩsya, na ũivoya, nĩvatonyeka ũkaeka kwĩwʼa ũiandũĩka mũno. O na nĩvatonyeka ũkaelewa vyũ kana Yeova nĩwakũekeie na ũyĩkala wĩ mwĩanĩe. Kwoona ũndũ ũngĩ Vaulo ũkũtũmanyĩsya. Nĩvatonyeka amwe makethĩwa matiie mawĩa me mbesa nzeo nĩ kana meke maũndũ maingangĩ ũthũkũminĩ wa Yeova. Ethĩwa nĩtwĩthĩwa tweekie ũu, no tũtate kũlwa nĩ maũndũ ala twatiie ĩtina kwa kũeka kwĩliĩla mũno maũndũ ma kĩ-mwĩĩ ala tũtonya kwĩthĩwa tweeyĩimie? (Mot. 11:4-6; Mũta. 7:10) O na ‘maũndũ ala me ĩtina’ nĩmatonya kwĩthĩwa me moseo ala twĩanĩĩtye, kana mathĩna ala twoomĩĩisye navu ĩtina. Nĩ wʼo kana kũlilikana ũndũ Yeova wĩthĩĩtwe aitũathima na kũtũtwʼĩĩka, no kũtũtetheesye kũmũthengeea. Ĩndĩ tũikwenda kwĩanĩwa mũno nginya twambĩĩe kwona ta twaminie wĩa ũla Yeova ũtũnengete.​—1 Ako. 15:58. w19.08 3 ¶5-6

No tũmũvoye Ngai ĩvinda yonthe twĩ na ndaĩa, o na ethĩwa twĩ va. Ndethĩawa akwatene mũno ũkethĩa ndatwĩthukĩĩsya. Mavinda onthe ethĩawa eyũmbanĩtye kũtwĩthukĩĩsya. Yĩla twamanya kana Yeova nĩwĩthukĩĩasya mboya sitũ, kĩu nĩkĩtumaa tũmwenda mũnango. Mũandĩki ũmwe wa Savuli aisye: “Nĩnĩmwendaa Yeova, nĩkwĩthĩwa nĩwĩwʼaa wasya wakwa.” (Sav. 116:1) Ĩthe witũ nĩwĩthukĩĩasya mboya sitũ na akatũsũngĩa. Mũtũmwa Yoana atũĩkĩĩthĩtye ũũ: “Twavoya kĩndũ o na kĩva kwosana na kwenda [kwa Ngai] nũtwĩthukĩĩasya.” (1 Yoa. 5:14, 15) Nĩvatonyeka Yeova akaema kũsũngĩa mboya sitũ kwa nzĩa ĩla tũkwenda. Nĩwĩthĩawa esĩ kĩla kĩseo vyũ kwitũ, na kwoou mavinda amwe nũtonya kũlea kũtũnenga kĩla tweetya kana akethĩwa ayenda tweteele. (2 Ako. 12:7-9) Yeova nĩwĩanĩasya mavata maitũ. Ekaa o kĩla wendaa aũme ala me syana meke. (1 Tim. 5:8) Nĩwĩanĩasya mavata ma kĩ-mwĩĩ ma syana syake. Ndendaa twĩmakĩe nũndũ wa lĩu, ngũa, kana ũkomo. (Mt. 6:32, 33; 7:11) O ta mũsyai wendete syana syake, Yeova nũĩkĩĩthĩtye kana ĩvinda yũkĩte tũkakwata syĩndũ syonthe ila tũkethĩwa na vata nasyo. w20.02 5 ¶10-12

Ti onthe me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ methĩawa me amwe ma ĩla “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ.” (Mt. 24:45-47) O tondũ kwailye ĩvindanĩ ya atũmwa, ũmũnthĩ Yeova na Yesũ matũmĩaa ana-a-asa avũthũ kũĩthya, kana kũmanyĩsya, aingĩ. O na ĩngĩ, ĩvindanĩ ya atũmwa no Aklĩsto avũthũ etĩkĩwʼa mauta matũmĩiwe kũandĩka Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto. O ta ũu, ũmũnthĩ no Aklĩsto avũthũ etĩkĩwʼa mauta me na kĩanda kya kũnenga andũ ma Ngai “lĩu ĩvinda yĩla yaĩle.” Yeova atwʼĩte kana akanenga Aklĩsto ala aingĩ thayũ wa tene na tene ĩũlũ wa nthĩ, ĩndĩ nũnyuvĩte avũthũ mesumbĩka vamwe na Yesũ. Yeova aathimaa athũkũmi make onthe, methĩwe nĩ ala maelekanĩtwʼe na “mũndũ Mũyuti” kana nĩ ala maelekanĩtwʼe na “andũ ĩkũmi.” Na ũndũ ũngĩ nĩ kana endaa onthe maatĩĩe mĩao yake na mayĩkala me aĩkĩĩku. (Nzek. 8:23) No nginya onthe methĩwe na wĩnyivyo. Onthe maĩlĩte kũmũthũkũma ĩmwe me ngwatanĩo. Na no nginya onthe mekĩe kĩthito maikanange mũuo wa kĩkundi. Kwoou o ũndũ mũthya ũthengeee, ekai tũendeee kũmũthũkũma Yeova na kũmũatĩĩa Klĩsto twĩ “ĩĩthya yĩmwe.” w20.01 31 ¶15-16

Tũitonya kũlasimĩthya andũ ma mũsyĩ metĩkĩle ũvoo mũseo, ĩndĩ no tũmathangaasye masũanĩe ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ, na maiwĩtĩkĩla. (2 Tim. 3:14, 15) Ĩthĩwa wĩ ngelekanyʼo nzeo. Mavinda maingĩ andũ ma mũsyĩ masiasya mũno maũndũ ala tũkwĩka na ti maũndũ ala tũũmatavya. Ndũkanowʼe nĩ kũmatetheesya. Yeova nĩ ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Nũnengae andũ mwanya “ĩngĩ na ĩngĩ” wa kwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo nĩ kana mekwata thayũ. (Yel. 44:4, NWT) Mũtũmwa Vaulo eeie Timotheo aendeee kũtetheesya angĩ ateũnoa. Nĩkĩ? Nũndũ eeka ũu esaa kwĩtangĩĩa we mwene na ala meũmwĩthukĩĩsya. (1 Tim. 4:16) Nĩtwendete andũ maitũ ma mũsyĩ, na kwoou nĩtwendaa mamanye ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai. w19.08 14 ¶2; 16-17 ¶8-9

Nũseo tũkalilikana kana ethĩwa mũndũ nĩwatwʼa kũtũtaa, nĩvatonyeka tũkethĩwa tũvĩtĩtye mũno o na kwĩ ũndũ tũũsũanĩa. Ĩndĩ yĩla tũũnengwa ũtao, nĩvatonyeka ũndũ wa mbee ũla tũtonya kwĩka nĩ kũlea ũtao ũsu. O na nĩtũtonya kwambĩĩa kumanyʼa mũndũ ũla ũtũnengie ũtao, kana tũkaumanyʼa ũndũ ũtũtaie. Ĩndĩ tweethĩwa na wĩnyivyo, tũkatataa ũndũ tũtonya twĩthĩwe na woni ũla waĩle. Mũndũ wĩ wĩnyivyo nũtanaa anengwa ũtao. Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Twasye wĩ maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Ĩtina wa kũneena na andũ meana ũna, ũmwe aikwĩta vandũ ũtee na aikũtavya kwa ũĩ kana wĩ na lĩu ũlũmĩte maeonĩ. Vate nzika, ndũlea kwĩwʼa nthoni. Ĩndĩ ndũlea kũtũnga mũvea nũndũ nĩwaũtavya, kana ti wʼo? O na nĩvatonyeka ũkasya keka ve mũndũ ũngĩ ũkũtavisye tenange! O ta ũu, nĩtwaĩle kwĩnyivya na tũitana yĩla Mũklĩsto ũngĩ weethĩwa na ũkũmbaũ wa kũtũtaa ĩvindanĩ yĩla twĩĩ na vata. O na twaĩle kwona mũndũ ta ũsu e mũnyanya witũ, vandũ va kũmwona ta mũmaitha.​—Nth. 27:6; Aka. 4:16 w19.09 5 ¶11-12

Yeova anengete kĩveti kĩanda kya vata mũsyĩnĩ wakyo, na nũkĩnengete ũkũmũ wĩana ũna ĩũlũ wa syana syakyo. Maũndũ ala syana syonaa inyia ayĩka kana aiweta, no matume iana syĩ syana nzeo kana syĩ nthũku. (Nth. 22:6) Kwaekai twone ũndũ ngelekanyʼo ya Meli, inyia wa Yesũ, ĩtonya kũtetheesya iveti ila syĩ na syana. Meli nĩweesĩ Maandĩko nesa. Nũndũ wa ũu, nĩwamũnengete Yeova ndaĩa, na aĩ na ngwatanĩo nzeo nake. Nĩwatwʼĩte vyũ kwĩanĩsya kĩla Yeova wendaa o na kũtwʼĩka kĩu kyesaa kũtuma maũndũ make maalyũka vyũ. (Luka 1:35-38, 46-55) Eĩtu-a-asa ala mwĩ na syana, ve maũndũ kauta ma vata mũtonya kwosa vala ve Meli. Maũndũ meva? Mbee, ve vata wa we mwene kwĩmanyĩsya Mbivilia na kũvoya nĩ kana wĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Kelĩ, nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kwĩka moalyũku thayũnĩ waku nĩ kana ũmwendeesye Yeova. w19.09 18 ¶17-19

Mũtũmwa Yoana nĩwooniwʼe woninĩ maũndũ ma kũsengyʼa ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte. Oonie mũlaĩka aineena na alaĩka angĩ ana makwete ila iseve inya ikatũmĩwa ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene kũete wanangĩko. Mũlaĩka ũsu ameie maikalekye iseve isu nginya ngombo syĩkĩwe ũsiĩlo wa mũthya. (Ũvu. 7:1-3) Ngombo isu nĩ ala 144,000 makasumbĩka na Yesũ ĩtunĩ. (Luka 12:32; Ũvu. 7:4) Ĩtina wa ũu, Yoana nĩwawetie kĩkundi kĩngĩ kyaĩ na andũ aingĩ mũno. Oona ũndũ kĩ na andũ maingĩvĩte aisye: “Sisya!” Nũtonya kwĩthĩwa aisye ũu nũndũ nĩwasengʼiwʼe mũno nĩ kĩla woonie. We Yoana ko woonie kyaũ? Oonie “ĩkomano ĩnene yĩla vataĩ mũndũ o na ũmwe ũtonya kũyĩtala, kuma mbaĩnĩ syonthe na ngo na andũ na ithyomo, maũngamĩte mbee wa kĩla kĩvĩla kya ũsumbĩ na mbee wa kala Kalondu.” (Ũvu. 7:9-14) No nginya Yoana ethĩwe atanie mũno kũmanya kana andũ aingĩ mũno makamũthaitha Ngai ĩvinda yũkĩte! Vate nzika, woni ũsu nĩwalũlũmĩilye mũĩkĩĩo wa Yoana. Woni ũsu nĩwaĩle kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ mũnango nũndũ twĩkalĩte ĩvinda yĩla ũendeee kwĩanĩa. Nĩtwonete andũ milioni mbingĩ ala me na wĩkwatyo wa kũvonoka ũla thĩna mũnene na mayĩkala kũũ nthĩ tene na tene mayũmbanwʼa. w19.09 26 ¶2-3

Kwasũanĩa mbaĩ nĩsyaumya ĩtangaso yĩĩ yathaniwe: “Kwĩ mũuo na kũi mũisyo!” Nitonya kwĩkathĩĩa iyasya kũyaaĩsa kwĩthĩwa na mũuo ta ũla ikwatie. O na nitonya kwenda tũsũanĩe kana yu no imine mathĩna onthe ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ iyĩsa kũsiĩĩa kĩla kĩkilyĩ kwĩkĩka. “Mbaviloni Ĩla Nene” ĩkaanangwa! (Ũvu. 17:5, 15-18) “Ngai [akeekĩa] ngoonĩ syoo mũvango wa kwĩka kĩla ũsũanĩĩte.” We asũanĩĩte kyaũ? Asũanĩĩte kwananga ndĩni syonthe sya ũvũngũ, o vamwe na ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto. Ngai akeekĩa kĩla ũsũanĩĩte ngoonĩ sya ila “mbya ĩkũmi” sya ĩla “nyamũ ya kĩthekanĩ ndune mũno.” Mbya isu ĩkũmi nĩ silikalĩ syonthe ila ikwataa mbau ĩla “nyamũ ya kĩthekanĩ,” nayo nĩ Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN). (Ũvu. 17:3, 11-13; 18:8) Yĩla silikalĩ ikavĩndũkĩa ndĩni sya ũvũngũ, ũsu nĩwʼo ũkethĩwa mwambĩĩo wa ũla thĩna mũnene. Ũkeethĩwa wĩ ũndũ wa kũtelemya mũno ĩũlũ wa nthĩ. w19.10 14 ¶1, 3

Ĩvindanĩ ya atũmwa, mũndũ weetawa Ndioteleve nĩwaambĩĩie kwĩwʼĩa kĩwĩu ala matongoetye kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Endaa “kwĩthĩwa e wa mbee” kĩkundinĩ, na nũndũ wa ũu, ambĩĩa kũnyaĩĩkya ndeto nthũku aithũkĩsya mũtũmwa Yoana ĩsyĩtwa vamwe na ana-a-asa angĩ ala maĩ na ianda. (3 Yoa. 10) O na kau tũivika vala Ndioteleve wavikĩte, nĩvatonyeka tũkambĩĩa kwĩwʼĩa Mũklĩsto ũngĩ kĩwĩu nũndũ wa kũnengwa kĩanda twĩĩkwatĩtye kũnengwa, na mũno mũno ethĩwa twĩĩwʼa tũtonya kũkĩkwatĩĩa o take kana nesanga kwĩ we. Kĩwĩu kĩthĩawa kĩilye ta ĩia yĩ sumu. Ĩia yĩu yamea ngoonĩ, kũyĩkũa kwĩ vinya. Kĩwĩu kyongelawa vinya nĩ wendi, mĩtũlyo, kwĩyenda, na maũndũ angĩ mathũku ta asu. Kĩwĩu no kĩsiĩĩe mũndũ ndakethĩwe na nguma nzeo ta wendo, ĩnee, na kwĩka angĩ nesa. Kwoou tweewʼa nĩ ta twambĩĩa kũlikwa nĩ kĩwĩu ngoonĩ sitũ, nĩtwaĩle kũkĩkũa mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. w20.02 15 ¶6-7

Mũtũmwa Vaulo aiweta ndeto isu endaa kwonanyʼa woo ũla waĩ nawʼo nũndũ wa ũndũ mũna wamũthĩnasya. Aelekanilye thĩna ũsu na “mũlaĩka wa Satani,” ũla ũendeeaa ‘kũmũkũna makovi’ (‘kũmũvũa,’ maelesyo ma kwongeleela). No kwĩthĩwa Satani na ndaimoni syake ate mo maeteete Vaulo mathĩna make, o tondũ mũndũ ũtonya kwosa mwĩwʼa akaũtonyeesya mwĩĩnĩ. Ĩndĩ moona e na “mwĩwʼa” ũsu, nĩmatonya kwĩthĩwa maũthingʼĩĩasya mwĩĩnĩ wake nthĩnĩ vyũ nĩ kana woo wake wongeleke. Kĩu kyatumie Vaulo eka ata? Ya mbee, Vaulo nĩwendaa aumwʼe “mwĩwʼa” ũsu. Aisye atĩĩ: “Mavinda atatũ nĩnamwĩsũvie Mwĩaĩi [ Yeova] . . . nĩ kana wume vala nĩĩ.” Ĩndĩ o na Vaulo avoyete ũu, mwĩwʼa ũsu ndwaaumwʼa. Ũu wĩonanyʼa kana Yeova ndaasũngĩa mboya sya Vaulo? Aiee. Nĩwamũsũngĩie. Yeova ndaamũvetea thĩna wake, ĩndĩ nĩwamũnengie vinya wa kũmĩĩsya. Yeova aisye ũũ: “Vinya wakwa wonekaa nesa wonzunĩ.” (2 Ako. 12:8, 9) Vate nzika, Ngai nĩwamũtetheeisye Vaulo aendeea kwĩthĩwa na ũtanu na mũuo wa kĩlĩko!​—Avi. 4:4-7. w19.11 9 ¶4-5

Twaĩle kũmũthaitha Yeova e weka nũndũ nĩwe watũmbie na atũnenga thayũ. (Ũvu. 4:11) Ĩndĩ ũu ti laisi. O na kau nĩtũmwendete Yeova na nĩtũmũnengete ndaĩa, ve maũndũ mana matonya kũtwelelũkya tũkaeka kũmwenda na kũmũthaitha we e weka. Kwosana na Mbivilia, nĩ kana mũndũ atwʼĩke amũthaithaa Ngai e weka, no nginya ethĩwe amwendete vyũ kuma ngoonĩ. Kwoou tũyĩsa kwĩtĩkĩla kwenda mũndũ kana kĩndũ kĩna kwĩ ũndũ tũmwendete. (Kuma 34:14) Ĩndĩ tũimwendete Yeova tũte na itumi nzeo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ maũndũ ala twĩmanyĩĩtye ĩũlũ wake nĩmo matumĩte tũmwenda. Kwa ngelekanyʼo, nĩtwendeeawʼa mũno nĩ nguma syake. Nĩtwĩsĩ kĩla wendete na kĩla ũmenete, na twĩwʼaa o take. Nĩtwĩsĩ atũmbie e na kĩeleelo kĩva, na nĩtũmũkwataa mbau yĩla ũendeee kwĩanĩsya kĩeleelo kĩu. Na twĩwʼaa yĩ ndaĩa nene kwona atũnengete mwanya wa kũtwʼĩka anyanyae. (Sav. 25:14) Kĩla ĩvinda tweemanyĩsya kĩndũ ĩũlũ wa Mũmbi witũ, twĩwʼaa twamũthengeea mũnango.​—Yak. 4:8. w19.10 26 ¶1-3

Ĩvindanĩ yĩĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmakomanaa na mawetu me kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, aingĩ nĩmaũmĩawʼa nĩ maũndũ ta ithingitho sya nthĩ kana makaũ. Yĩla ũndũ ta ũsu weekĩka, ve amwe mamathokasya mĩsyĩnĩ kwoo. Na ve angĩ mamatetheeasya na mbesa. Ĩndĩ ithyonthe no tũmũvoye Yeova amatetheesye. Twamanya mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa nũkwʼĩte ngoo, nĩtũtonya kwaĩwa twĩasya ata kana twĩĩka ata. Ĩndĩ ithyonthe twĩ na maũndũ maingĩ ma kwĩka tũmatetheesye. Kwa ngelekanyʼo, no tũvathe ĩvinda ya kwĩthĩwa vamwe namo. Na yĩla mekwĩyĩelesya no twĩthukĩĩsye nesa. Na eka ũu, no tũneenee ĩandĩko ĩna tũyendete na twĩwʼaa yĩitũkiakisya. (Isa. 50:4) Kĩla kya vata vyũ nĩ kwĩthĩwa na anyanya maku ĩvindanĩ ya thĩna. No nginya yu tũĩ twĩkĩe kĩthito tũtume ndũũ vyũ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ na tũisũvĩa ndũũ ĩsu ndĩkakwʼe. Vate nzika, twĩendeea kwĩthĩwa twĩ anyanya, ti o nginya mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ, ĩndĩ kũvika tene na tene! w19.11 7 ¶18-19

Ĩsu yaĩ nthembo mũndũ waumasya na ngoo ya kwenda, na amyumasya nũndũ nũmwendete Ngai wake, Yeova. Mũndũ ũla wamyumya aĩsanĩaa nyama ya nthembo ĩsu vamwe na mũsyĩ wake na athembi. Ĩndĩ ve syĩndũ imwe sya nthembo isu syaĩ sya Yeova e weka. Nĩ syĩndũ syĩva? Yeova atalaa mathunya ta mo kĩndũ kĩla kĩseo vyũ nyamũnĩ. O na nĩwawetete mamutha amwe wamatalaa ta ma vata mũno, ta kwa ngelekanyʼo, mbio. (Ali. 3:6, 12, 14-16) Kwoou Yeova nĩwatanaa mũno Mũisilaeli amũthembea na ngenda mamutha asu ma vata vamwe na mathunya. Ũla waumya nthembo ĩsu oonanasya kana e na wendi mwingĩ wa kũmũnenga Ngai kĩla kĩseo. Ũu nowʼo Yesũ weekie. Amũnengie Yeova kĩla kĩseo vyũ kwa kũmũthũkũma na ngoo yonthe, na amũthũkũmaa nũndũ nũmwendete. (Yoa. 14:31) Yesũ nĩwatanĩaa mũno kwĩka kwenda kwa Ngai. (Sav. 40:8) Yeova ndalea kwĩthĩwa atanie mũno kwona Yesũ aimũthũkũma na ngoo ya kwenda! w19.11 22-23 ¶9-10

Ndeto ya Ngai yaĩtye kana Ngai nĩwathũmũĩe wĩa wake wa kũmba syĩndũ ĩũlũ wa nthĩ ĩtina wa kũthũkũma mĩthenya thanthatũ. (Mwa. 2:2) Ĩndĩ Yeova nĩwendete kũthũkũma na ve maũndũ mana monanasya kana “nĩwĩthĩĩtwe aitethya wĩa.” (Yoa. 5:17) Yeova eeie Aisilaeli mathũmũae kĩla mũthenya wa mũonza o tondũ we mwene wathũmũie mũthenya wa mũonza, ũla ũwetetwe ĩvukunĩ ya Mwambĩlĩlyo. Ngai aisye kana Savato nĩ ũvano katĩ wake na Isilaeli. (Kuma 31:12-14) Vaiĩ wĩa waaĩle kũtethwʼa mũthenya ũsu, wĩthĩwe wĩtethwʼa nĩ syana, nĩ ngombo, kana nĩ indo. (Kuma 20:10) Mũthenya ũsu wanengae andũ mwanya wa kũtũnga ilĩko maũndũnĩ ma kĩ-veva. Atongoi aingĩ ma ndĩni ala maĩ ĩvinda ya Yesũ maseũvĩsye andũ mĩao mingĩ ĩmavinyĩĩe. Mavangaa o na nĩ mavĩtyo mũthenya wa Savato kũtwʼa iia sya nganũ kana kũvosya mũndũ mũwau. (Mko. 2:23-27; 3:2-5) Ĩndĩ ũsu ti wʼo waĩ mũvango wa Ngai, na Yesũ nĩwatetheeisye ala mekwenda kũmwĩthukĩĩsya maelewe ũndũ ũsu. w19.12 3-4 ¶8-9

O ũndũ twaendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa nguma sya Yeova, nowʼo twĩthĩawa tũtonya kwĩyĩelekanyʼa nake nesanga. Ndaviti nĩwamũmanyie Ĩthe wake wa ĩtunĩ nesa, na nũndũ wa ũu eethĩwa na nguma ta syake. Kĩu nĩkyamũtetheeisye kwĩkalanyʼa na angĩ nesa. Ngwatanĩo yake nzeo na Yeova nĩyatumie atalwa ta ũmwe wa asumbĩ ala mendetwe vyũ mbaĩnĩ ya Isilaeli, na Yeova aendeeie kũmũtũmĩa tawe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ĩtonya kũatĩĩwa nĩ asumbĩ ma Isilaeli. (1 Asu. 15:11; 2 Asu. 14:1-3) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Nĩtwaĩle ‘kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngai.’ Tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma ta syake, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana twĩ syana syake. (Aev. 4:24) Tũikaaeka kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. (Mũta. 3:11) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata ti maũndũ maingĩ ala twĩsĩ ĩũlũ wake, nĩ kĩla twĩkaa twamamanya. Twaendeea kwĩka maũndũ ala tũkwĩmanyĩsya na tũitata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ĩthe witũ wĩ wendo, akaendeea kũtũthengeea. (Yak. 4:8) Nũtũĩkĩĩthĩtye nthĩnĩ wa Ndeto yake kana ndesa kũmatia ala mendaa kũmũmanya nesa. w19.12 20 ¶20; 21 ¶21, 23

Yakovo nĩwendete syana syake syonthe, ĩndĩ aĩ vata mũnango na Yosevu, ũla waĩ myaka 17. Ana-a-ĩthe ma Yosevu meewie ata moona ũu? Makwatiwe nĩ kĩwĩu, na mambĩĩa kwĩwʼĩa Yosevu woo. Nĩmesie kũthoosya Yosevu ta ngombo, na makenga ĩthe woo kana mwana wake alĩkile nĩ nyamũ mbai. Kĩwĩu kyoo nĩkyatumie mananga mũuo ũla waĩ mũsyĩ kwoo na maũmĩsya ĩthe woo mũno. (Mwa. 37:3, 4, 27-34) Maandĩko mawetete kĩwĩu ta ũndũ ũmwe wa “mawĩa ma mwĩĩ” ala matonya kũsiĩĩa mũndũ ndakalike Ũsumbĩnĩ wa Ngai. (Aka. 5:19-21) Mavinda maingĩ kĩwĩu nĩkyo kĩsyaaa ũmaitha, ĩteta, na ũthilĩku. Ngelekanyʼo ya ana-a-ĩthe ma Yosevu no ĩtũtetheesye kũelewa ũndũ kĩwĩu kĩtonya kwananga ngwatanĩo andũnĩ na kĩivalaanyʼa vyũ mũuo wa mũsyĩ. O na kau tũyĩsa kũthũka tũkavika vala ana-a-ĩthe ma Yosevu mavikĩte, ithyonthe twĩ ene naĩ na ngoo sitũ nĩ ngengani. Kwoou ti ũsengyʼo tũkewʼa mavinda kwa mavinda ngoo sitũ iilikwa nĩ kĩwĩu. w20.02 14 ¶1-3

Ve ĩvinda Yeova woosie kĩlungu kya veva ũla wanengete Mose anenga atumĩa ma Isilaeli ala maũngamĩte vakuvĩ na ĩeema ya kũmbanĩa. Kavinda kakuvĩ ĩtina wa vau, Mose nĩweewie kana ve atumĩa elĩ maĩ manakwata veva mũtheu na makambĩĩa kwathana, o na kau mayaathi na atumĩa ala angĩ ĩeemanĩ ya kũmbanĩa. Mose eekie ata Yosua amwĩa asiĩĩe atumĩa asu? Mose ndaakwatwa nĩ kĩwĩu oona Yeova aitũmĩa aũme asu. Vandũ va ũu, wĩnyivyo nĩwatumie atana vamwe namo manengwa kĩanda kĩu. (Mot. 11:24-29) Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ngelekanyʼo ya Mose? Ethĩwa wĩ mũtumĩa wa kĩkundi na wĩ na kĩanda kĩna kĩkundinĩ ũkyendete mũno, waakũlwʼa ũmanyĩsye mwana-a-asa ũngĩ ũndũ ũtonya kũkwatĩĩa kĩanda kĩu? Ethĩwa wĩ na wĩnyivyo ta Mose, ndũkewʼaa ta ũte wa vata weewa ũmanyĩsye mwana-a-asa ũngĩ nĩ kana ĩtina wa ĩvinda eĩthĩwa atonya kũkwatĩĩa kĩanda kĩu wĩ nakyo. Vandũ va kwĩwʼa ũte wa vata, ũkatanĩaa kũmũtetheesya. w20.02 15 ¶9; 17 ¶10-11

Ũwau no ũtume tũthĩnĩka mũno ngoonĩ. No twĩwʼe nthoni twamanya kana andũ nĩmesĩ kathĩna twĩ nako vandũ, kana twesa kwĩthĩa tũyĩkala tũtakũlĩtye angĩ ũtethyo. O na ethĩwa angĩ mayĩsĩ kana twĩ awau, no tũkwatwe nĩ nthoni twamanya ũwau ũsu nũtũvatĩte kwĩka maũndũ tũneekaa. Mavindanĩ ta asu tũtũlĩkĩte ngoo, Yeova nũtwĩkĩaa vinya. Ata? Yeova nĩwĩkĩĩte ndeto nzeo Mbivilianĩ ila itũlilikanasya kana twĩ ma vata kwake, o na ethĩwa twĩ awau. (Sav. 31:19; 41:3) Twasoma ndeto isu Yeova waveveeie, no atũtetheesye tũkomĩanĩsya na kyeva kĩla kĩ ngoonĩ nũndũ wa ũwau witũ. Ĩkala wĩsĩ ki kana Yeova nĩwĩsĩ ũndũ ũũthĩnĩka. Kwoou mwĩkaĩle aũtetheesye nĩ kana wĩmanyĩsye kwĩthĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa ũndũ ũla ũũkwatĩte. Na ĩndĩ ũimantha Mbivilianĩ ndeto nzeo ila Yeova ũkũandĩkĩe ikwĩkĩe vinya. Manthana mũno mũno na mĩsoa ĩla yonanĩtye ũndũ Yeova wonaa athũkũmi make me ma vata. Weeka ũu, ũkeethĩa Yeova nĩ mũseo kwa onthe ala mamũthũkũmaa me aĩkĩĩku.​—Sav. 84:11. w20.01 15-16 ¶9-10; 17 ¶12

Isaka aĩ mũndũ mũthwii na Avilisiti nĩmamwĩwʼĩaa kĩwĩu nũndũ wa malĩ yake. (Mwa. 26:12-14) O na nĩmalindile ithima ila Isaka watũmĩaa kũngʼithya indo syake. (Mwa. 26:15, 16, 27) O ta Avilisiti asu, andũ amwe ũmũnthĩ nĩmakwatawa nĩ kĩwĩu moona andũ angĩ me na malĩ mbingĩ kwĩ mo. Mayĩkaa o kwenda syĩndũ sya andũ angĩ, ĩndĩ wĩthĩaa o na maikwenda andũ asu methĩwe nasyo. Atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti nĩmeewʼĩaa Yesũ kĩwĩu nũndũ nĩwendetwe mũno nĩ andũ aingĩ. (Mt. 7:28, 29) Yesũ atũmĩtwe nĩ Ngai na amanyĩasya ũwʼo. O na vailye ũu, atongoi asu ma ndĩni manyaĩĩkasya ndeto sya ũvũngũ nĩ kana mamwanangĩe ĩsyĩtwa. (Mko. 15:10; Yoa. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Ngewa ĩno yĩtũmanyĩsya kyaũ? No nginya twĩkĩe kĩthito tũikewʼĩe kĩwĩu ala me na nguma nzeo siũtuma mendwa nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ. Vandũ va kũmewʼĩa kĩwĩu, nĩtwaĩle kũtata vyũ tũatĩĩe ngelekanyʼo yoo.​—1 Ako. 11:1. w20.02 15 ¶4-5

Kwatũnga kĩlĩko kyaku ĩtina ta myaka 2,500, na ũisũanĩa ũtwĩe nthĩ ya Velisia na wĩenda kũneena na mũsumbĩ. Ĩndĩ o na ndwĩsa kũtata kũneena na mũsumbĩ ũtambĩte kũnengwa mwanya. Na kĩtumi nũndũ nĩwĩsĩ kana kwĩka ũu nĩ kũtũla mwĩao ũtonya kũtuma ũawa! Nĩtũtũngaa mũvea mũno kũmanya kana Yeova ndailye ta mũsumbĩ wa Velisia! Nũtũthoketye tũneene nake ĩvinda yonthe. Endaa twĩwʼe twĩ athasye kũneena nake. Kwa ngelekanyʼo, o na kau Yeova e masyĩtwa ma ũnene ta Mũmbi Mũnene, Mwene Vinya Wʼonthe, na Mwĩaĩi Mũsumbĩ Mũnene, nĩwendaa tũneene nake tũtũmĩĩte ĩsyĩtwa “Asa.” (Mt. 6:9) Nĩ ũndũ wa kũtanĩthya ta kĩ kũmanya kana Yeova endaa tũmwone ta Ĩthe witũ ũtwendete mũno! Nĩtwaĩle kũmwĩta Yeova “Asa” witũ nũndũ nĩwe ũtũnengete thayũ. (Sav. 36:9) Na nũndũ nĩwe Ĩthe witũ, nĩtwaĩle kũmwĩwʼa. Tweeka maũndũ ala wendaa twĩke, tũkatanĩa moathimo maingĩ. (Aevl. 12:9) Ũathimo ũmwe nĩ kũkwata thayũ wa tene na tene, twĩthĩwe tũkekala ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ. w20.02 2 ¶1-3

Kĩeleelo kitũ nĩ kũtetheesya mũmanyĩwʼa wa Mbivilia eane kĩ-veva. (Aev. 4:13) Mũndũ no etĩkĩle kwĩmanyĩsya vamwe naitũ na ũyĩthĩa kĩla ũsyaĩtye mũno no ũndũ we mwene ũkũtetheka. Ĩndĩ ambĩĩa kũmwenda Yeova no ambĩĩe kũsũanĩa ũndũ ũtonya kũtetheesya angĩ, o vamwe na ala me kĩkundinĩ. (Mt. 22:37-39) Wathima woona yu nĩ ĩvinda ĩseo ya kũmũtavya kana nĩtwĩthĩawa na mwanya wa kumya mĩvothi nĩ kana tũkwate mbau wĩa wa Ũsumbĩ, mũtavye ũte kweteela. Manyĩsya mũmanyĩwʼa waku kĩla ũtonya kwĩka mathĩna maumĩla. Kwa ngelekanyʼo, twasye mũmanyĩwʼa waku nĩ mũtavanyʼa ũte mũvatise, na aikwĩa kana ve mũndũ kĩkundinĩ ũmũvĩtĩisye. Vandũ va kũmũtavya nũũ ũla ũvĩtĩtye na nũũ ũla ũtavĩtĩtye, wĩona ata ũkamũelesya kĩla Maandĩko monanĩtye waĩle kwĩka? No atwʼe kũekea ũla ũmũvĩtĩsye, na ethĩwa eĩwʼa ataekana na ũndũ ũsu, nĩwaĩle kwona mũndũ ũsu na aineena nake auĩtye na kwa nzĩa nzeo, e na kĩeleelo kya ‘kũkwata mwana-a-asa wake.’ (Sianĩsya na Mathayo 18:15.) No ũmũtetheesye kũmanya kĩla ũkũthi kũweta. w20.01 5 ¶14-15

Yĩla twamũvoya Yeova atũekee mavĩtyo maitũ, tweetĩkĩla ũkanyʼo, na tweekĩa kĩthito tũikatũngĩlĩĩle mavĩtyo maitũ, twĩthĩawa tũyonanyʼa nĩtũtanaa kwona Yeova aitũekea. Kwosa matambya asu nĩkũtumaa tũkwata mũuo wa kĩlĩko ĩngĩ. Nĩ ũndũ wa kũthangaasya ta kĩ kũmanya kana “Yeova e vakuvĩ na ala matũlĩkĩte ngoo, na nũtangĩĩaa ala mekwĩlila vevanĩ”! (Sav. 34:18) O ũndũ mũthya ũthengeee, nowʼo maũndũ ala meũtuma tũthĩnĩka mekũendeea kwongeleka. Yĩla wakwatwa nĩ mawĩmakĩo, mũvoye Yeova ũtekweteela. Ĩmanyĩsye Mbivilia na kĩthito. Atĩĩa ngelekanyʼo ya Aana, mũtũmwa Vaulo, na Mũsumbĩ Ndaviti. Mwĩsũve Ĩthe waku wa ĩtunĩ aũtetheesye kũelewa nĩ kyaũ kĩũtuma wĩmakĩa. (Sav. 139:23) Mũnenge mwanya wa kũũkuĩĩsya mũio waku, na mũno mũno ethĩwa wĩthĩnĩka nũndũ wa thĩna ũtaũtonya. Weeka ũu, ũkewʼaa ta mũandĩki wa Savuli ũla wainĩie Yeova akyasya: “Mosũanĩonĩ makwa maingĩ nthĩnĩ wakwa mokiakisyo maku matanʼya ngoo yakwa.”​—Sav. 94:19. w20.02 24 ¶17; 25 ¶20-21

Ngai atũmĩie veva wake mũtheu nĩ kana ‘aveveee’ aandĩki ma Mbivilia, kana kwa ndeto ingĩ, amatavye kĩla ũkwenda maandĩke. Yĩla twasoma Mbivilia na twavindĩĩsya maũndũ ala tũũsoma, ndeto isu sya Ngai nilikaa ilĩkonĩ na ngoonĩ sitũ. Ndeto isu itongoewʼe nĩ veva mũtheu nitũtetheeasya kũalyũka twĩkale kwosana na kwenda kwa Ngai. (Aevl. 4:12) Ĩndĩ nĩ kana veva mũtheu ũtũtethye vyũ, no nginya twose ĩvinda twĩmanyĩasye Mbivilia tũteũtĩĩa na tũivindĩĩsya kwa ũliku maũndũ ala tũũsoma. Tweeka ũu, maũndũ ala tũkwĩka na ala tũũneena makeethĩawa mosanĩte vyũ na Ndeto ya Ngai. O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũthaitha Ngai vamwe na andũ ala angĩ. (Sav. 22:22) Veva wa Yeova nĩwĩthĩawa vamwe naitũ yĩla twĩ maũmbanonĩ. (Ũvu. 2:29) Yĩla twĩ maũmbanonĩ nĩtũvoyaa tũkwate veva mũtheu, nĩtwinaa mbathi sya Ũsumbĩ itongoewʼe nĩ Ndeto ya Ngai, na tũkethukĩĩsya maũvoo maumĩte Mbivilianĩ mayumwʼa nĩ ana-a-asa manyuvĩtwe nĩ veva mũtheu. Ĩndĩ nĩ kana veva mũtheu ũtũtethye vyũ, nĩtwaĩle kũthi maũmbanonĩ twĩyũmbanĩtye kumya maelesyo. w19.11 11 ¶13-14