Mwei wa 2

Tata ũmanye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku nesanga. Ea ngewa namo mũtanambĩĩa maũmbano na ĩtina wa maũmbano; osa ĩvinda ũtavanyʼe namo; na ethĩwa nĩvatonyeka, mathokye mũsyĩ mũĩsanĩe lĩu. Weeka ũu, ũkasengʼa kwĩthĩa kaĩ mwĩĩtu-a-asa ũnoonaa ta ũtendete andũ ekĩte kwĩthĩwa e nthoni, kana mwana-a-asa ũnasũanĩaa asembanasya na malĩ nĩ mũndũ mũlau. O na no wĩthĩe mwĩĩtu-a-asa wũkaa maũmbanonĩ e mũselee na syana syake mekaa ũu nũndũ nĩmavĩngawa mũsyĩ. (Yovu 6:29) Nĩ wʼo kana tũyaĩlĩte “kwĩlikya maũndũnĩ ma andũ angĩ.” (1 Tim. 5:13) Ĩndĩ nũseo kũmanya maũndũ mana makonetye ana-a-asa na eĩtu-a-asa, vamwe na maũndũ ala matumĩte methĩwa mailye ũndũ mailye. Ethĩwa ve Mũklĩsto wĩwʼaa ateũkwĩka nesa, kũmanya maũndũ ala mamũkwatĩte no kũũtetheesye kũmwĩwʼĩa ĩnee. No nginya wĩkĩe kĩthito nĩ kana ũmanye ana-a-asa maku nesanga. Ĩndĩ wavingũa ngoo yaku vyũ o tondũ Mbivilia ĩtũtavĩtye, wĩthĩawa waatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova, ũla wendete “andũ ma mĩthemba yonthe.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Ako. 6:11-13. w20.04 17 ¶10-12

Ũtukũ wa mũthya Yesũ atanamba kũawa, nĩwalilikanilye amanyĩwʼa make kana nĩmaĩle kwendana. Nĩweesĩ kana mendana kuma ngoonĩ, makeethĩwa na ngwatanĩo, na wendo ũsu ũkamatetheesya kũmĩĩsya yĩla nthĩ yamamena. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya kĩkundi kya Thesalonika. Kĩkundi kĩu kyambĩĩe kũthĩnwʼa kuma o yĩla kyambĩĩiwʼe. Ĩndĩ o na vailye ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma kĩkundi kĩu maĩ ngelekanyʼo nzeo vyũ ya andũ aĩkĩĩku na mendene. (1 Ath. 1:3, 6, 7) Vaulo amekĩie vinya mendane na maiendeea “kwĩka ũu mũno.” (1 Ath. 4:9, 10) Wendo ũsu nĩwʼo wesaa kũtuma makiakiasya ala makwʼĩte ngoo na mailũlũmĩĩlya ala onzu. (1 Ath. 5:14) Kĩkundi kĩu nĩkyaatĩĩie ũtao wa Vaulo, nũndũ valũanĩ wa kelĩ ũla wakĩandĩkĩie ĩtina wa ta mwaka ũmwe, akĩie atĩĩ: “Wendo wa kĩla ũmwe wenyu kwelekela ala angĩ nũendeee kwongeleka.” (2 Ath. 1:3-5) Wendo nĩwatetheeisye kĩkundi kĩu kũmĩĩsya mathĩna maito ala kyakomanie namo. w21.03 22 ¶11

Ethĩwa nĩtũkwenda kũkwata mũthĩnzĩo wa thayũ wa tene na tene no nginya tũatĩĩe nzĩa ĩla Mũklĩsto waĩle kũatĩĩa, kana kwa ndeto ingĩ, twĩkale ũndũ Mũklĩsto waĩle kwĩkala. (Meko 20:24; 1 Vet. 2:21) Ĩndĩ Satani na aatĩĩi make mayendaa tũisemba ta Aklĩsto; mendaa ‘tũsembe vamwe namo.’ (1 Vet. 4:4) Maneeneaa naĩ nzĩa ĩla tũatĩĩaa na mavangaa atĩ nzĩa yoo nĩyo nzeo nũndũ maasya nĩyo yĩ na ũthasyo. Ĩndĩ kĩu mawetaa nĩ kya ũvũngũ. (2 Vet. 2:19) Nĩ ũndũ wa vata ta kĩ tũtwʼe kũatĩĩa nzĩa ĩla nzeo! Satani endaa ithyonthe tũeke kũsembela nzĩanĩ ĩla mbivinyanu na “ĩelete thayũnĩ,” na tũikĩlanĩlya tũsembele nzĩanĩ ĩla mbaamu yĩsĩle andũ aingĩ ĩũlũ wa nthĩ. Nzĩa ĩsu nĩyo yendetwe nĩ andũ aingĩ, na yĩ laisi kũsembela. Ĩndĩ yĩthĩawa “ĩelete wanangĩkonĩ.” (Mt. 7:13, 14) Nĩ kana tũendeee kũsembela nzĩanĩ ĩla yaĩle tũtekwelelũkwʼa, no nginya tũmwĩkwatye Yeova na tũimwĩthukĩĩsya. w20.04 26 ¶1; 27 ¶5, 7

Myakanĩ ya mĩtũkĩ, o nayo Russia vamwe na nthĩ ila ingĩ syĩ ngwatanĩo nayo nĩlikĩte ĩla “nthĩ nzeo.” (Nda. 11:41) Yĩkĩte ũu ata? Mwakanĩ wa 2017, mũsumbĩ ũsu wa ngalĩ ya ĩũlũ nĩwakũnie maluvuku wĩa wa andũ ma Yeova na ekya ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe yela. O na ĩngĩ nĩwakũnie maluvuku mavuku maitũ, vamwe na Mbivilia ya New World Translation. Na eka ũu, nĩwoosie ovisi wa ũvonge wa Russia, o vamwe na Nyũmba sya Ũsumbĩ na Nyũmba sya Maũmbano Manene. Nũndũ wa ũu, mwaka wa 2018 Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyatangaasie kana Russia vamwe na nthĩ ila ingĩ syĩ ngwatanĩo nayo nĩyo mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ. Ĩndĩ o na andũ ma Yeova mathĩnwʼa mũno wĩana ata, mayĩtĩkĩlaa kwĩka ũndũ ũkwonanyʼa nĩmeũvĩnga silikalĩ, kana nĩmekwenda kũmĩvĩndũa. Vandũ va ũu, tũatĩĩaa ũtao wa Mbivilia kwa kũvoyea “onthe ala me na ũkũmũ,” na mũno mũno yĩla mekwĩka ũtwi ũtonya kũvĩngĩĩsa ũthasyo witũ wa ũthaithi. w20.05 14 ¶9

Asyai, nĩ kana syana syenyu syĩyĩĩkĩĩthye kana nikwatĩte ũwʼo, nĩsyaĩle kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ngai, na iyĩyĩĩkĩĩthya kana kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya nĩ kya wʼo. Ethĩwa nĩmũkwenda kũmanyĩsya syana syenyu ũwʼo ĩũlũ wa Ngai, no nginya mwĩthĩwe mwĩ asomi aseo ma Mbivilia. No nginya mwose ĩvinda mũsũanĩe kĩla mweemanyĩsya. Kwĩka ũu kũkatuma mwĩthĩwa ngelekanyʼo nzeo kwa syana syenyu. Nĩmwaĩle kũimanyĩsya kũtũmĩa syĩndũ ila itonya kũitetheesya kũelewa Mbivilia, o ũndũ mwĩkaa mũimanyĩsya amanyĩwʼa ala angĩ ma Mbivilia. Mweeka ũu, mũkaitetheesya imwende Yeova na iyĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana atũmĩaa “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” kũtũnenga lĩu wa kĩ-veva. (Mt. 24:45-47) Mũikeanĩwe no kũmanyĩsya syana syenyu momanyĩsyo ma mũsingi tũ. Itetheesyei syĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu kwa kũimanyĩsya “maũndũ maliku ma Ngai” kwosana na ũkũũ wasyo na ũtonyi wasyo wa kũkwatya maũndũ.​—1 Ako. 2:10. w20.07 11 ¶10, 12-13

Ũmũnthĩ nĩ andũ meana ata matanĩaa kwĩthĩwa anyanya ma Yeova? Nĩ andũ milioni mbingĩ. Andũ matwʼĩkaa anyanya ma Ngai maĩkĩĩa nthembo ya wovosyo ya Yesũ. Nũndũ wa nthembo ĩsu, Yeova nũtwĩtĩkĩlasya twĩyumye tũmũthũkũme na tũivatiswa. Yĩla twoosa matambya asu ma vata, twĩthĩawa twalika ũtalonĩ wa Aklĩsto milioni mbingĩ meyumĩtye na makavatiswa, ala matanĩaa “ũnyanya” na Ngai ũla wĩ ĩũlũ wa onthe! Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwonaa ũnyanya witũ na Ngai wĩ wa vata? O ta Avalaamu na Yovu, ala maendeeie kũmũthũkũma Ngai me aĩkĩĩku mbee wa myaka ĩana, no nginya tũendeee kũmũthũkũma twĩ aĩkĩĩku o na ethĩwa twĩkĩte ũu kwa ĩvinda yĩasavĩte ata nthĩnĩ wa nthĩ ĩno nthũku. Na o ta Ndanieli, no nginya twone ũnyanya witũ na Ngai wĩ wa vata kwĩ thayũ witũ ene. (Nda. 6:7, 10, 16, 22) No tũmĩĩsye matatwa ala tũũkomana namo tũtetheewʼe nĩ Yeova, na tũiendeea kwĩkala twĩ anyanyae.​—Avi. 4:13. w20.05 27 ¶5-6

Mũsumbĩ Ndaviti nĩwoonie kĩveti kyeene kĩithamba. Nĩweesĩ mwĩao wa Yeova ũla waĩtye: “Ndũkewʼĩe mũka wa mũtũi waku ĩtomo.” (Kuma 20:17) Ĩndĩ o esĩ ũu, nĩwaendeeie kũkĩsyaĩĩsya. Nũndũ wa ũu, ngoo yake nĩyaanĩkie; nĩwendaa kwĩthĩwa na Mbathi-sieva, na no wendaa kũmwendeesya Yeova. O na kau kwa ĩvinda yĩasa Ndaviti nĩwamwendete Yeova na nĩwamũkĩaa, atwie kwĩanĩsya wendi wake mũthũku. Na kĩu nĩkyatumie eka ũndũ mũthũku mũno. Nĩwatumie ĩsyĩtwa ya Yeova yĩvũthwʼa. O na ĩngĩ, nĩwatumie mũsyĩ wake vamwe na andũ angĩ mataĩ na mavĩtyo maũmĩa mũno. (2 Sam. 11:1-5, 14-17; 12:7-12) Ndaviti nĩwakaniwʼe nĩ Yeova, na eethĩwa na ngwatanĩo nzeo nake ĩngĩ. (2 Sam. 12:13; Sav. 51:2-4, 17) Ndaaũlwa nĩ mathĩna ala mamũkwatie yĩla weetĩkĩlile ngoo yake ĩaanĩke. Ndeto syake ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Savuli 86:11 no ialyũlwe ũũ: “Nenge ngoo ĩte mbaanĩku.” We Yeova nĩwatetheeisye Ndaviti eethĩwa na ngoo mbũmbanu, kana ĩte mbaanĩku? Ĩĩ, nũndũ Ndeto ya Yeova yonanĩtye kana Ndaviti nĩwesie kwĩthĩwa na “ngoo . . . mbĩanĩu kwa Yeova Ngai wake.”—1 Asu. 11:4; 15:3. w20.06 11 ¶12-13

Mbivilia ĩelekanĩtye wendo wa Yeova na ndii, kana ĩkanda. Nĩ kwa nzĩa yĩva wendo wa Ngai ũilye ta ĩkanda? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Twasye nĩwavota ũkanganĩ wĩ na itulumo nene na ũyambĩĩa kũthelekelya, ĩndĩ mũndũ aikwĩkĩsya kĩndũ ũtonya kũtũmĩa ũthambalale. Vate nzika, ndũlea kũtana nũndũ nĩwaũthũmũsya waeka kũthĩnĩka mũno ũitata kwĩkala ũthambalele. Ĩndĩ kĩndũ kĩu kĩitoetye kũkwĩkalya thayũ. Nĩkĩ? Nũndũ kĩwʼũ kĩu nĩ kĩthithu, na ndwĩsa kũvĩta waema kũkwata ĩsiwa yĩtonya ũkumya vau ũkanganĩ. Kwoou no nginya mũndũ akwĩkĩsye ĩkanda na aikũkusya nginya ũvike ĩsiwanĩ yĩu. O tondũ Yeova waisye ndetonĩ sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ, nĩwaendeeie ‘kũkusya’ kwa wendo Aisilaeli ala meelelũkĩte makamũtia. Ũu nowʼo Ngai wĩwʼaa ĩũlũ wa ala maekete kũmũthũkũma na makaitavĩwa nĩ mathĩna na mawĩmakĩo, ta ũla mũndũ ũkũthelekelya ũkanganĩ. Nĩwendaa mamanye kana nũmendete, na nĩwendaa kũmatetheesya mamũsyokee. Na Yeova no aũtũmĩe ũmatetheesye kwona ũndũ ũmendete. Nĩ ũndũ wa vata tũĩkĩĩthye ala mavoete kana Yeova nũmendete, naitũ nĩtũmendete. w20.06 27-28 ¶12-13

Yĩla mũmanyĩwʼa Sitivini wooaiwe, Aklĩsto aingĩ nĩmaumie Yelusaleme na “manyaĩĩkwʼa isionĩ syonthe sya Yutia na Samalia,” na mũthya nĩmaendie kũasa nginya Kuvolo na Andiokia. (Meko 7:58–8:1; 11:19) O na tũyĩsa kũelewa nesa mathĩna ala amanyĩwʼa asu makomanie namo. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩmaendeeie kũtavanyʼa ũvoo mũseo na kĩthito kwʼonthe kũla maendaa, na ikundi mbingĩ nĩsyambĩĩiwʼe kĩsionĩ kyonthe kĩla kyasumbĩkĩtwe nĩ Lomi. (1 Vet. 1:1) Ĩtina wa ũu, nĩmakomanie na mathĩna angĩ momũ vyũ kwĩ asu. Kwa ngelekanyʼo, ta mwaka wa 50, mũsumbĩ wa Lomi weetawa Kilautiosi nĩwaumisye mwĩao Ayuti onthe maume Lomi. Kwoou, Ayuti ala matwʼĩkĩte Aklĩsto nĩmalasimĩkie kũtia mĩsyĩ yoo na mathamĩĩa kũndũ kũngĩ. (Meko 18:1-3) Na ta mwakanĩ wa 61, mũtũmwa Vaulo aandĩkie kana Aklĩsto nĩmaumangawa mbee wa andũ, makekwʼa yela, na makavenwa syĩndũ syoo. (Aevl. 10:32-34) Na o ta andũ ala angĩ, Aklĩsto asu nĩmawaaa na angĩ maĩ ngya.​—Alo. 15:26; Avi. 2:25-27. w21.02 26-27 ¶2-4

Twalũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ, vai kĩndũ o na kĩmwe Satani kana aatĩĩi make matonya kwĩka kĩkatuma tũeka kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo. (2 Yoa. 8, 9) Twaĩle kwĩkala twĩsĩ kana nthĩ ndĩlea kũtũmena. (1 Yoa. 3:13) Yoana atũlilikanĩtye kana “nthĩ yonthe yĩ ungu wa vinya wa ũla mũthũku.” (1 Yoa. 5:19) O ũndũ mũthya ũthengeee, nowʼo ũthatu wa Satani ũendeee kwongeleka. Na kwoou nũtũkitaa atũmĩĩte nzĩa syĩvithanĩtye, ta ũlaalai kana ũvũngũ wa akaĩi ma mũĩkĩĩo. O na nũtũmĩaa nzĩa itevithanĩtye, ta kũtũnyamasya. Satani nĩwĩsĩ kana e na kavinda kakuvĩ ka kũtata kũũngamya wĩa witũ wa kũtavanyʼa kana kwonzya mũĩkĩĩo witũ. Kwoou ti ũsengyʼo kwona wĩa witũ ũyĩkĩwa isiĩĩi nthĩ imwe kana ũikũnwa maluvuku. Ĩndĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ala me nthĩ isu nĩmaendeee kũmĩĩsya. Nĩmonanĩtye nesa kana o na ũla mũthũku atũkita ata, no twĩkale twĩ aĩkĩĩku! w20.07 24 ¶12-13

Kĩeleelo kya Yeova kyaĩ andũ matanĩe thayũ tene na tene me ĩũlũ wa nthĩ mbanake. Ĩndĩ yĩla Atamu na Eva mamũvĩtĩisye Ĩthe woo wĩ wendo, naĩ na kĩkwʼũ nĩsyasumbĩkie ĩũlũ wa nthĩ. (Alo. 5:12) We Yeova eekie ata? Vau kwa vau nĩwawetie ũndũ ũkatangĩĩa andũ. (Mwa. 3:15) Nĩweekie mũvango vethĩwe na wovosyo nĩ kana nzyawa sya Atamu na Eva itonye kumwʼa ũkombonĩ wa naĩ na kĩkwʼũ. Kwa kwĩka ũu, nĩwanengie kĩla mũndũ mwanya enyuvĩe ethĩwa nũkwenda kũmũthũkũma na aikwata thayũ wa tene na tene, kana ndemũthũkũma. (Yoa. 3:16; 1 Ako. 15:21, 22) No twasye kana yĩla Yeova ũkethĩwa aitũmĩa Mwana wake kũthayũũkya andũ milioni mbingĩ, onthe maikathayũũkwʼa ĩvinda yĩmwe. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ andũ asu makathayũũkwʼa onthe savalĩ ũmwe, kwĩthĩwa kĩthokoanyʼo kĩtaaoneka ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana Yeova ndekaa maũndũ na kĩthokoanyʼo. Yeova nĩwĩsĩ kana nĩ kenda mũuo wĩthĩwe, no nginya maũndũ mekwe na mũvango mũseo.​—1 Ako. 14:33. w20.08 14 ¶3; 15 ¶5

Mũmanyĩwʼa nĩwaĩlĩte kũelewa kana eĩmanyĩsya Mbivilia nĩ kana ambĩĩe kũmũthũkũma Yeova na aitwʼĩka ũmwe wa Ngũsĩ syake. Kwoou ve maũndũ mũmanyĩwʼa wa Mbivilia waĩle kwĩka ethĩwa nũkwenda kũvatiswa. Mbee, nĩwaĩle kũmũmanya Yeova, kũmwenda, na kũmũĩkĩĩa. (Yoa. 3:16; 17:3) Kelĩ, nĩwaĩle kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yake na Yeova, na aituma ndũũ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ. (Aevl. 10:24, 25; Yak. 4:8) Ũndũ ũngĩ waĩle kwĩka nĩ kũekana na maũndũ mathũku ala ũneekaa, na ayĩlila. (Meko 3:19) O na ĩngĩ, mũĩkĩĩo wake nĩwaĩle kũmũsukuma ambĩĩe kũtavya andũ angĩ maũndũ ala ũkwĩmanyĩsya. (2 Ako. 4:13) Na ĩndĩ nĩwaĩle kwĩyumya amũthũkũme Yeova, na ayonanyʼa kana nĩwĩyumĩtye kwa kũvatiswa. (1 Vet. 3:21; 4:2) Mũthenya ũla mũmanyĩwʼa ũvatisawa wĩthĩawa wĩ wa kũtanĩthya ta kĩ kwa kĩla ũmwe! Kĩla ĩvinda mũmanyĩwʼa weanĩsya ũndũ ũmwe, mũkathe kuma ngoonĩ na ũimwĩkĩa vinya aendeee oou. w20.10 17-18 ¶12-13

Ũkambĩĩa kwĩyĩelekanyʼa na ala angĩ kĩkundinĩ, no wambĩĩe kwona ta ũte wa vata. Amwe kĩkundinĩ no methĩwe me alimũ aseo, andũ mavangĩthasya maũndũ nesa, kana aĩthi me na ũmanyi. Wasũanĩa inengo ila me nasyo, nũtonya kwona ũtamavikĩa. Kĩu kĩonanyʼa kana wĩ na wĩnyivyo. (Avi. 2:3) Ĩndĩ nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩ metho. Ũkatindaa wĩyĩelekanĩtye na ala me na inengo sya mwanya, nũtonya kũtũlĩka ngoo. Na o tondũ mũtũmwa Vaulo wawetie, noĩthwa ũtonya kwambĩĩa kwĩwʼa ta ũte na kĩanda o na kĩmwe kĩkundinĩ. Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Yeova nĩwanengie Aklĩsto amwe ma ĩvindanĩ ya atũmwa mĩthĩnzĩo ya veva mũtheu kwa nzĩa ya kyama. Ĩndĩ, Aklĩsto asu mayaanengwa mĩthĩnzĩo ĩvwʼanene. (1 Ako. 12:4-11) O na vailye ũu, kĩla ũmwe woo aĩ wa vata. Ũmũnthĩ tũinengawe mĩthĩnzĩo ya veva mũtheu kwa nzĩa ya kyama. Ĩndĩ tũi kĩvathũkanyʼo na Aklĩsto asu. Inengo sitũ syĩ kĩvathũkanyʼo, ĩndĩ Yeova nĩwonaa kĩla ũmwe waitũ e wa vata. w20.08 23 ¶13-15

Wamũvoya Yeova aũnenge ũkũmbaũ, akasũngĩaa mboya syaku, na ndakaeka kũũtetheesya. (Meko 4:29, 31) Ethĩawa eyũmbanĩtye kũkwĩkĩa vinya. Sũanĩa ũndũ ũkũtetheetye ũkasinda mathĩna, na ũndũ ũkũnengete vinya wa kwĩka moalyũku. Vate nzika, Ngai ũla watongoesye andũ make makĩla Ũkanga Mũtune, no aũtetheesye ũtwʼĩke mũmanyĩwʼa wa Klĩsto. (Kuma 14:13) Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu o ta mũandĩki wa Savuli, ũla wawetie ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. O na Yeova no atetheesye atavanyʼa eũ makethĩwa na ũkũmbaũ. Ũu nowʼo kweethĩiwe kwa mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Tomoyo. Mũthenya wa mbee yĩla waendie kũtavanyʼa nyũmba kwa nyũmba, mũndũ wa mbee ũla weethĩie amũkũthũkĩie amwĩa: “Ndikwenda kũneena na Ngũsĩ sya Yeova!” na akũnanyʼa mũomo. Ĩtina wa ũu, Tomoyo ndaakĩa ĩndĩ eeie mũnyanyae atĩĩ: “We nĩweewʼa ũu? O na vai kĩndũ nĩĩ nĩnamũtavya, ĩndĩ we nĩwamanya kana nĩ Ngũsĩ ya Yeova. Nĩwʼĩte mũyo mũno!” Ũmũnthĩ Tomoyo nĩ vainia wa kĩla ĩvinda. w20.09 6 ¶13-14

Asa atavisye andũ kana Yeova ‘nĩwamanengete kũthũmũa kĩla ngalĩko.’ (2 Mav. 14:6, 7) Ĩndĩ we ndaasũanĩa kana ĩvinda yĩu yaĩ ya kwĩkala nthĩ na kwĩtanĩthya. Vandũ va ũu, nĩwambĩĩie kwaka ndũa, maũvai, myako mĩtũlu ya mĩnyoolo, na mbingĩlo. Atavisye andũ ma Yuta atĩĩ: “Kũvika yu nthĩ yĩ mbee waitũ.” We Asa oonanasya kyaũ? Oonanasya kana andũ maĩ matonya kũthi vala mekwenda nthĩ ĩsu Ngai wamanengete, na mayaka vate amaitha meũmasiĩĩa. Nĩweekĩie andũ vinya matũmĩe nesa ĩvinda yĩu ya mũuo. Ũndũ ũngĩ Asa weekie ĩvindanĩ yĩu nĩ kũlũlũmĩĩlya ita syake. (2 Mav. 14:8) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana ndamwĩkwatĩtye Yeova? Aiee. Vandũ va ũu, Asa nĩweesĩ kana kyaĩ kĩanda kyake e mũsumbĩ kũtetheesya andũ meyũmbanyʼe kwondũ wa mathĩna ala maĩ matonya kũmakwata ĩvinda yũkĩte. O na nĩweesĩ kana mũuo ũla andũ ma Yuta matanĩaa waĩ o wa kavinda, na ũu nowʼo kwaendie. w20.09 15 ¶4-5

Mũtumĩa no aumye mĩao ũkwona ĩtonya kũsũvĩa malondu ma Ngai e na kĩeleelo kĩseo. Ĩndĩ ve kĩvathũkanyʼo kĩnene katĩ wa kĩanda kya mũtumĩa, na kĩanda kya mwene mũsyĩ. Kwa ngelekanyʼo, Yeova anengete atumĩa kĩanda kya kwĩthĩwa asili kĩkundinĩ, na akasyoka akamanenga ũkũmũ wa kũvetanga eki ma naĩ ala mate kwĩlila. (1 Ako. 5:11-13) Kĩvathũkanyʼo na ũu, Yeova nũnengete ene mĩsyĩ ũkũmũ ũtanengete atumĩa. Amanengete ũkũmũ wa kumya mĩao, na kũĩkĩĩthya kana onthe nthĩnĩ wa mũsyĩ nĩmamĩatĩĩa. (Alo. 7:2) Kwa ngelekanyʼo, mwene mũsyĩ ethĩawa na ũkũmũ wa kũtwʼa saa ila syana syake ikwĩnũka. O na nĩwĩthĩawa na ũkũmũ wa kũikanyʼa syaema kũatĩĩa mwĩao ũsu. (Aev. 6:1) Ĩndĩ o na vailye ũu, mwene mũsyĩ wendete andũ make nĩwaĩle kwambaa kũneena na kĩveti kyake atanamba kumya mĩao; na nengĩ, ũu nĩwaĩle nũndũ elĩ nĩ “mwĩĩ ũmwe.”—Mt. 19:6. w21.02 16-18 ¶10-13

Ũndũ ũmwe ũtumaa ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai wĩthĩwa wĩ wa vata mũno nĩ kana, Yeova aũvuanasya o kwa andũ ala methĩawa na “ngoo nzeo.” (Meko 13:48) Andũ asu nĩmetĩkĩlaa nzĩa ĩla Yeova ũtũmĩaa kũmanyĩsya andũ make ũmũnthĩ. (Mt. 11:25; 24:45) Tũyĩsa kũelewa nesa ũwʼo ũsu tũteũtetheewʼa, na vaiĩ kĩndũ kĩngĩ kĩ vata kũthonoka kũelewa ũwʼo ũsu. (Nth. 3:13) O na ĩngĩ, Yeova nũtũnengete kĩanda kya kũmanyĩsya angĩ ũwʼo ĩũlũ wake na ieleelo syake. (Mt. 24:14) Ũvoo ũla tũtavanasya nĩ wa vata mũno nũndũ nũtetheeasya andũ makalika ũseũvyonĩ wa Yeova, na ũituma methĩwa na wĩkwatyo wa kũkwata thayũ wa tene na tene. (1 Tim. 4:16) Twĩthĩwe tũtũmĩaa ĩvinda yingĩ kana ĩnini ũtavanyʼanĩ, twĩthĩawa tũikwata mbau wĩa wa vata vyũ ũla ũendeee kũtethwʼa ĩvindanĩ yĩĩ. (1 Tim. 2:3, 4) Nĩ ndaĩa nene ta kĩ kwĩthĩwa twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai!—1 Ako. 3:9. w20.09 26-27 ¶4-5

Yĩla Vaulo waĩ kyalonĩ kyake kya kũthi Lomi, Yeova nĩwamũtetheeisye mavinda maingĩ aitũmĩa athaithi ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, anyanya elĩ malũmanilye nake na matwʼa kũendanyʼa nake Lomi nĩ Alisitaliko na Luka. Mbivilia ndĩwetete kana Yesũ nĩwathie Alisitaliko na Luka kũvika Lomi me aima. Ĩndĩ nĩmeeyũmbanĩtye kũendanyʼa na Vaulo, o mesĩ kana kyalo kĩu kĩilea kwĩthĩwa na mĩisyo mingĩ. Ĩtina wa kwĩthĩwa kyalonĩ mĩthenya mingĩ, nowʼo mesie kũmanya kana nĩmekũvika Lomi me aima. Yĩla mavikie kĩlĩndĩnĩ kya Sitoni, Yuliusi nĩweetĩkĩlilye Vaulo “athi kwa anyanyae nĩ kana mamũsũvĩe.” (Meko 27:1-3) O na ĩngĩ, yĩla maũngamĩle ndũanĩ ya Vutiolo, Vaulo na anyanyae ‘nĩmeethĩie ana-a-asa,’ na ana-a-asa asu ‘mamesũva mekale namo mĩthenya mũonza.’ Yĩla ana-a-asa ala maĩ isionĩ isu mamũthĩnĩkĩaa e na anyanyae, no nginya ethĩwe amanengae ngewa syamekĩaa vinya na ikatuma matana mũno.​—Sianĩsya na Meko ma Atũmwa 15:2, 3. w20.11 15-16 ¶15-17

Inywʼĩ asyai, onyʼai syana syenyu kwĩsĩla ndeto na meko kana nĩmũmwendete Yeova mũno. Manyai kana mũthĩnzĩo ũla mũnene mũtonya kũnenga syana syenyu nĩ kũitetheesya imwende Yeova. Na ũndũ ũmwe wa vata mũtonya kũimanyĩsya nĩ kũatĩĩa mũvango mũseo wa kwĩmanyĩasya, kũvoyaa, kũthi maũmbanonĩ, na kũtavanyʼa. (1 Tim. 6:6) O na ĩngĩ, nĩmwaĩle kwĩanĩsya mavata ma kĩ-mwĩĩ ma syana syenyu. (1 Tim. 5:8) Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, lilikanai kana kĩla kĩkaitetheesya ivonoke mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nthũku na iilika nthĩ nzaũ nĩ ngwatanĩo nzeo na Yeova, ĩndĩ ti syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. (Esek. 7:19) Nĩ ũndũ wa kũtanĩthya ta kĩ kwona asyai aingĩ Aklĩsto mayĩka motwi matonya kũtetheesya syana syoo imũthengeee Yeova! Syana ila syaeewa mĩsyĩnĩ ta ĩsu, mavinda maingĩ iendeeaa kwĩka maũndũ asu o na syeana, na iyĩsaa kwĩlila!—Nth. 10:22. w20.10 28-29 ¶10-11

Mavinda angĩ, mũtũmwa Vetelo nĩwaneenaa kana akeka maũndũ matumaa esa kwĩlila. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Yesũ watavisye atũmwa make kana akathĩnwʼa na ĩtina ayũawa, Vetelo amũkanisye kwa kũmũtavya ndeto isu syĩ vau ĩũlũ. (Mt. 16:21-23) Ĩndĩ Yesũ nĩwamũlũngile Vetelo. O na ĩngĩ, yĩla nguthu ya andũ yookie kũmũkwata Yesũ, Vetelo aumisye ũvyũ o na atasũanĩĩte, na atila kũtũ kwa ngombo ya mũthembi mũnene. (Yoa. 18:10, 11) Yesũ nĩwasyokie amũlũnga ĩngĩ. Na eka ũu, Vetelo eekũnie kĩthũi asya o na atũmwa ala angĩ malulutĩka na kũmũtia Yesũ, we ndakalulutĩka! (Mt. 26:33) Ĩndĩ kwĩyĩĩkĩĩa mũno kwaĩ o kwa mana, nũndũ nĩwakĩie andũ na amũkaĩa Vwana wake mavinda atatũ. Kwĩka ũu kwatumie Vetelo akwʼa ngoo mũno nginya “aumaala nza na aĩa kĩĩo kĩ woo.” (Mt. 26:69-75) No nginya ethĩwe asaanĩawʼa kana Yesũ akesa kũmũekea. Ĩndĩ maũndũ asu mayaamũtũla Vetelo ngoo vyũ akaeka kũmũthaitha Yeova. Ĩtina wa kũlulutĩka nĩwoosie vinya, na aendeea kwĩthĩwa vamwe na atũmwa ala angĩ.​—Yoa. 21:1-3; Meko 1:15, 16. w20.12 20-21 ¶17-18

Ve maũndũ maingĩ mwene mũsyĩ ũtonya kwĩka akonanyʼa e wĩnyivyo. Kwa ngelekanyʼo, ndaĩle kwĩkwatasya kana mũka na syana makeekaa maũndũ mateũvĩtya. Na nĩwaĩle kwĩthukĩĩasya mawoni ma andũ make na aimasũanĩa nesa, o na yĩla me kĩvathũkanyʼo na make. Na kwongela ũu, mũndũũme wĩ wĩnyivyo nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtethya mawĩa ma mũsyĩ, o na ethĩwa vala wĩkalaa andũ masũanĩaa asu nĩ mawĩa maĩle kũtethwʼa nĩ aka. Ĩndĩ kwĩka ũu kũi laisi. Nĩkĩ? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Rachel aĩtye atĩĩ: “Vala numĩte, mũndũũme atata kũtetheesya mũka kũthambya mĩio kana kũthesya nyũmba, atũi make na andũ ma mũsyĩ maasya ũsu ti ‘mũndũũme wa wʼo.’ O na mambĩĩaa kwona ta wĩkalĩlwe nĩ kĩveti kyake.” Ethĩwa kĩsionĩ kĩla wĩkalaa andũ aingĩ methĩawa na woni ta ũsu, lilikana kana Yesũ nĩwathambisye maaũ ma amanyĩwʼa make, o na kau wĩa ũsu woonekaa ta wa ngombo. Mũndũũme mũseo ndendaa andũ angĩ mamwone e wa vata kana e vinya mwingĩ, vandũ va ũu, atataa ũndũ ũtonya aĩkĩĩthye kana mũka na syana mekala me atanu. w21.02 2 ¶3; 4 ¶11

Yeova nĩwe ũtũnengete mũthĩnzĩo wa kũlilikana maũndũ maseo. Ĩndĩ o na ethĩwa maũndũ maitũ maseũvĩte ata tene, makeethĩwa me maseango yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Andũ nĩmatonya kũtũũmĩsya. Ĩndĩ twamaekea, nĩtũkwataa vinya wa kũthi na mbee. Kũandũĩka mũno no kũtũvate kũmũthũkũma Yeova na ũtanu. Ĩndĩ, o ta mũtũmwa Vaulo, nĩtwaĩle kũĩkĩĩa kana Yeova nĩwatũekeie. (1 Tim. 1:12-15) Twĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene. Ngai atwʼĩkĩthya maũndũ meũ, tũikasyoka kũlilikana maũndũ mathũku. Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wa ĩvinda yĩu: “Maũndũ ma mbee matikalilikanwa.” (Isa. 65:17) Kwamba kũsũanĩa ũndũ ũũ: Amwe maitũ twambĩĩe kũmũthũkũma Yeova twĩ ma mũika na yu twĩ akũũ. Ĩndĩ ĩvinda yũkĩte, tũkasyokea ũika witũ. (Yovu 33:25) Kwoou nĩtũtwʼei vyũ kana tũikatindĩaa kũsũanĩa maũndũ ma tene. Na ekai twĩkĩe kĩthito metho maitũ masisye o mbee, na tũyĩka kyonthe kĩla tũtonya twĩĩthĩwa vo yĩla maũndũ makethĩwa me meũ! w20.11 24 ¶4; 29 ¶18-19

Nĩ kyaũ tweteele? Ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, tũkoona Yeova aitũtangĩĩa kelĩ kwa nzĩa ya mwanya vyũ. Mbee, akatangĩĩa athũkũmi make aĩkĩĩku yĩla ũkatuma asumbĩ ma nthĩ mananga Mbaviloni Ĩla Nene, nayo nĩ ndĩni syonthe sya ũvũngũ. (Ũvu. 17:16-18; 18:2, 4) Ĩvinda ya kelĩ yĩla ũkatangĩĩa andũ make nĩ yĩla ũkethĩwa ayananga kĩlungu kĩla kĩkethĩwa kĩtiele kya nthĩ ĩno ya Satani kaũnĩ wa Alimaketoni. (Ũvu. 16:14, 16) Tweethĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, vai ũndũ o na ũmwe Satani ũtonya kwĩka ũkatũũmĩsya tene na tene. Ũ Satani nĩwe ũkanangwa tene na tene. (Alo. 16:20) Kwoou osa mĩio yonthe ya kaũ na ũimĩkĩa, na ũiendeea kũmĩtũmĩa ũte kũmĩia ũtee! Ndũkokite kaũnĩ ũũ wĩ weka. Twʼĩĩka ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku. Na ũimwĩtĩkĩlya Yeova akũtongoesye. Weeka ũu, ĩkala wĩsĩ nesa vyũ kana Ĩthe waku wa ĩtunĩ akakwenda, na akakwĩkĩaa vinya na aikũsũvĩa.​—Isa. 41:10. w21.03 30 ¶16-17

Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova? Nĩ kwa kũatĩĩa ũtao ũla ũtũnengae. Mbivilia yĩ ngewa mbingĩ syonanĩtye ũseo wa kwĩkala tũuĩtye na tũmwĩkwatĩtye Yeova. Yĩla ũũsoma ngewa isu, siasya wone kĩla kyatetheeisye athũkũmi ma Ngai kwĩkala mauĩtye o na mavĩngwa mũno. Kwa ngelekanyʼo, yĩla koti mũnene wa Ayuti waumisye mwĩao atũmwa maeke kũtavanyʼa, mo mayaalikwa nĩ wia. Vandũ va ũu, mawetie ũũ me na ũkũmbaũ: “No nginya tũmwĩwʼe Ngai nũndũ nĩwe mũsumbĩ, vandũ va kũmewʼa andũ.” (Meko 5:29) O na ĩtina wa kũvũwa, mayaatelema. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmeesĩ Yeova e ngalĩ ĩla yoo. Nĩmeesĩ nesa ki kana nĩwametĩkĩlĩte. Kĩu nĩkyamatetheeisye kũendeea kũtavanyʼa ũvoo mũseo. (Meko 5:40-42) O ta atũmwa asu, yĩla mũmanyĩwʼa Sitivini wakilyĩ kũawa, aendeeie kwĩkala auĩtye vyũ nginya weethĩa “ũthyũ wake ũilye ta wa mũlaĩka.” (Meko 6:12-15) Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Nĩ kwĩthĩwa ate na nzika kana Yeova nĩwamwĩtĩkĩlĩte. w21.01 4 ¶10-11

Ũu wonanasya kana me na wasya mũtheu wa ngoo na nĩ alũngalu methonĩ ma Yeova. (Isa. 1:18) Nĩ Aklĩsto meyumĩtye mamũthũkũme Yeova na makavatiswa, nĩmaĩkĩĩe vyũ nthembo ya Yesũ, na me na ngwatanĩo nzeo na Yeova. (Yoa. 3:36; 1 Vet. 3:21) Kĩu nĩkyo kĩtumĩte metĩkĩlwʼa kũũngama mbee wa kĩvĩla kya ũsumbĩ kya Ngai nĩ kana mamũthũkũme “ũthũkũmi mũtheu mũthenya na ũtukũ” kũũ nthĩ, me nza wa ĩkalũ yake ya kĩ-veva. (Ũvu. 7:15) Nĩmo matethasya wĩa ũla mwingĩ wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa, nũndũ kĩla mavĩtasya mbee nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. (Mt. 6:33; 24:14; 28:19, 20) Ĩkomano ĩnene ya ala makauma ũla thĩnanĩ mũnene mai na nzika kana Ngai akaendeea kũmasũvĩa, nũndũ “Ũla wĩkalĩte kĩvĩlanĩ kya ũsumbĩ akatambũũkya ĩeema yake ĩũlũ woo.” Watho ũũ malondu angĩ methĩĩtwe maweteele ũkeanĩa: “[Ngai] akavangũla methoi onthe methonĩ moo.”—Ũvu. 21:3, 4. w21.01 16 ¶9-10

Ithyĩ nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa andũ ma mũsyĩ wa Yeova, na ithyonthe twĩkaa kyonthe kĩla tũtonya tũnenge ndaĩa mũvango ũla Yeova ũiĩte wa ũkũmũ. Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yeova onaa aka me ma vata o ta aũme. Kwa ngelekanyʼo, yonanĩtye kana ĩvindanĩ ya atũmwa, Yeova anengie aũme na aka veva mũtheu na amatonyethya kwĩka syama, ta kũneena na ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo. (Meko 2:1-4, 15-18) Na onthe nĩmetĩkĩawʼa mauta kwĩsĩla veva mũtheu, na mayĩthĩwa na wĩkwatyo wa kũsumbĩka vamwe na Klĩsto. (Aka. 3:26-29) O na ĩngĩ, ala makanengwa mũthĩnzĩo wa kwĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ nĩ aka vamwe na aũme. (Ũvu. 7:9, 10, 13-15) Na eka ũu, onthe nĩmanengetwe wĩa wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ ũvoo mũseo. (Mt. 28:19, 20) Kwa ngelekanyʼo, ĩvuku ya Meko ma Atũmwa nĩyĩwetete mwĩĩtu-a-asa weetawa Vilisila, ũla e na mũũme, Akwila, matetheeisye mũndũũme waĩ mũsomu mũno weetawa Avolo kũelewa ũwʼo nesa vyũ.​—Meko 18:24-26. w21.02 14 ¶1; 15 ¶4

Atumĩa, mwĩ na kĩanda kya vata kya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa methĩwe atavanyʼa aseo na alimũ aseo ma Mbivilia. Ethĩwa mũtavanyʼa nũkwĩwʼa wia wa kũmanyĩsya mũmanyĩwʼa wake wĩ vo, ĩyumye ũmũmanyĩsye neue. Atumĩa no mathangaasye atavanyʼa mũno na makatuma maendeea kũmĩĩsya wĩanĩ woo wa kũmanyĩsya andũ Mbivilia. (1 Ath. 5:11) O na ethĩwa tũi na mũndũ tũendeee kũmanyĩsya Mbivilia, no tũtetheesye ũngĩ akeka maendeeo nginya akavikĩa kũvatiswa. Yĩla mũmanyĩwʼa ũkũmanyĩwʼa, no tũtetheesye mwalimũ wake kwa kũweta kaũndũ tũsũanĩĩte nesa, ĩndĩ tũyĩsũvĩa tũikaneene mũno. Yĩla amanyĩwʼa mooka Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, no tũtume ndũũ namo, na no tũmaiĩe ngelekanyʼo nzeo ya kũatĩĩa. Namo atumĩa no mekĩe amanyĩwʼa vinya kwa kũmantha ĩvinda ya kwĩthĩwa vamwe namo, na no mekĩe atavanyʼa vinya kwa kũmamanyĩsya na kũmakatha. Vai ũtanu ũngĩ ũvĩtũkĩte kũmanya kana nĩtwatetheeisye mũndũ amwenda Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova, na ambĩĩa kũmũthũkũma, o na ethĩwa tweekie kaũndũ kaninĩvĩte ata! w21.03 13 ¶18-19

Kĩla ĩvinda Ndaviti nĩwoonanasya kana we nĩ wa kwĩkwatwʼa. Kwa ngelekanyʼo, yĩla waĩ kamwana nĩweekĩaa kĩthito kingĩ asũvĩe malondu ma ĩthe wake. Ĩndĩ wĩa wa ndĩthya waĩ na mĩisyo mingĩ. Ndaviti esie kũtavya Mũsumbĩ Saulo atĩĩ: “Mũthũkũmi waku nĩwaĩthasya malondu ma ĩthe; na yĩla kwookaa mũnyambũ, kana nduva, na kũkwata katena ka ĩlondu ndĩthyanĩ, nauma namĩatĩĩa, na namĩkũna, na kũkavonokya kuma kanywʼanĩ wayo.” (1 Sam. 17:34, 35) Ndaviti nĩweesĩ kana nĩwaĩle kũsũvĩa malondu asu. Ana-a-asa amũika no maatĩĩe ngelekanyʼo ya Ndaviti kwa kwĩkĩa kĩthito meanĩsye nesa ianda syonthe ila manengwa. Yĩla Ndaviti waĩ mũnini, aĩ na ngwatanĩo nzeo vyũ na Yeova. Ndaviti oonaa ngwatanĩo ĩsu yĩ ya vata mũno kwĩ ũkũmbaũ ũla waĩ nawʼo na ũtũĩka ũla waĩ nawʼo wa kũinga mbeve. Yeova ndaĩ o Ngai wa Ndaviti, ĩndĩ aĩ Mũnyanyae mũnene vyũ. Ana-a-asa amũika, ũndũ ũla wa vata mũtonya kwĩka nĩ kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yenyu na Ĩthe wenyu wa ĩtunĩ. w21.03 3 ¶4-5