Mwei wa 3

Tũyendaa kũmenwa. O na ti atĩ nĩtwendaa kũkwʼa nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ. Kwoou nĩkĩ tũtanaa yĩla andũ meũtũmena? Kwasisya itumi ii itatũ. Mbee, yĩla twomĩĩsya, nĩtũmwendeeasya Ngai. (1 Vet. 4:13, 14) Kelĩ, mũĩkĩĩo witũ nĩwĩthĩawa wĩ wa vata mũnango na nũlũlũmĩĩlaa. (1 Vet. 1:7) Na katatũ, tũkakwata thayũ ũtathela, ũla nĩ mũthĩnzĩo mũseo vyũ. (Alo. 2:6, 7) Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa Yesũ kũthayũũkwʼa, atũmwa nĩmakwatie ũtanu ũla wamatavĩtye. Mbivilia yaĩtye kana nĩmatanie yĩla mavũiwe na meeaĩwa maeke kũtavanyʼa. Nĩkĩ? “Nũndũ nĩmatalilwe kwĩthĩwa maĩlĩte kũvũthwʼa kwondũ wa ĩsyĩtwa [ya Yesũ].” (Meko 5:40-42) Mamwendete Vwana woo mbee wa ũndũ makĩaa kũmenwa nĩ amaitha moo. Na moonanisye ũndũ mamwendete mũno wĩana kwa kũtavanyʼa ũvoo mũseo “mate kũeka.” Ve ana-a-asa aingĩ ũmũnthĩ maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku o na kau nĩmakwatĩtwe nĩ mathĩna. Nĩmesĩ kana Yeova ndesa kũlwa nĩ wĩa woo na wendo ũla monanasya kwondũ wa ĩsyĩtwa yake. w21.03 25 ¶18-19

Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta maisyaawa me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ. No nginya Ngai amanenge wĩkwatyo ũsu. Amanenga wĩkwatyo ũsu, nĩmaũsũanĩaa, makavoya ĩũlũ wawʼo, na nĩmethĩawa na mea ma kũkwata ĩtuvi yoo ĩtunĩ. Ĩndĩ mayĩthĩawa mesĩ ũndũ mĩĩ yoo ya veva ĩkethĩwa ĩilye. (Avi. 3:20, 21; 1 Yoa. 3:2) O na vailye ũu, nĩmethĩawa meteele mũno kũthi Ũsumbĩnĩ wa ĩtu. Malondu angĩ methĩawa na wĩkwatyo ũla kĩla mũndũ ũsyaawa nawʼo, nawʼo nĩ kwĩkala ĩũlũ wa nthĩ tene na tene. Methĩawa na mea ma kwona mũthenya ũla makatetheesya kũtwʼĩkĩthya nthĩ yonthe nzaũ. Methĩawa meteele kwona mũthenya ũla makaka nyũmba syoo, mavande mĩũnda yoo, na maiea syana onthe me na ũima wa mwĩĩ. (Isa. 65:21-23) O na nĩmethĩawa na mea ma kũtembea kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo, ta iĩmanĩ, ithekanĩ, na ũkanganĩ, na kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa syĩndũ mbingĩ ila Yeova wũmbĩte. Ĩndĩ kĩla kĩmatanĩthasya vyũ nĩ kũmanya kana ngwatanĩo yoo na Yeova ĩkaendeea kũlũlũmĩĩla. w21.01 18-19 ¶17-18

Ambaviloni mamina kwananga nthĩ ĩsu, ala masyaĩĩsye maasya: “Nĩ ĩei, ĩte mũndũ kana nyamũ; nĩnenganĩtwe mokonĩ ma Akalitei.” (Yel. 32:43) Myaka ta 200 ĩtina wa Yoeli kumya wathani wake, Yeova nĩwatũmie Yelemia athane ũndũ ũngĩ wakonetye kũvithũkĩwa kwa Aisilaeli. Awetie kana Aisilaeli onthe ala meekaa maũndũ mathũku maĩ mamanthwe kĩla vandũ nginya moneke na maikwatwa. Yeova aĩtye: “Ngatũma atei aingĩ na makamatea, . . . na ĩtina ngatũmana asyĩmi aingĩ, na makamasyĩma maume kĩla kĩĩmanĩ, na kuma kĩla kalĩma, na kuma mĩvatĩnĩ ya mavia. . . . Ngaĩva ũthũku woo na naĩ syoo.” Vaiĩ vandũ Aisilaeli maĩ mevithĩla Ambaviloni, o na ethĩwa nĩ ũkanganĩ kana ithekanĩ.​—Yel. 16:16, 18. w20.04 5 ¶12-13

Ĩvinda yĩmwe Loto aĩ na ũtwi mũito wa kwĩka ĩtina wa Yeova kũmũtavya ĩtambya yĩla waĩle kwosa, ĩndĩ ndaaĩka ũu na mĩtũkĩ. Kĩu no kĩtume twona Loto ta ũtamakawʼa nĩ kĩla Yeova wamũtavasya, na ta ũtaĩ mwĩwi. Ĩndĩ Yeova ndaamwĩkĩsya moko. “Kwondũ wa Yeova kũmwĩwʼĩa tei,” alaĩka nĩmamakwatie moko na mamaumaalya ũtee wa ndũa ĩsu. (Mwa. 19:15, 16) Yeova nũtonya kwĩthĩwa eewʼĩie Loto ĩnee nũndũ wa itumi siana ũna. Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa Loto atendaa kuma kwake nũndũ wa kũkĩa andũ ala mekalaa nza wa ndũa ĩsu. Na ti ũu wʼoka. Kwaĩ maima maingĩ ma lami mwandanĩ ũla waĩ vakuvĩ na Sotomo, na nĩvatonyeka Loto akethĩwa alilikene kana ve asumbĩ elĩ malikile maimanĩ asu. (Mwa. 14:8-12) Ũndũ ũngĩ nĩ kana, Loto nĩwatwaanĩte na aĩ na syana, na no nginya ethĩwe athĩnĩkĩaa mũsyĩ wake. O na ĩngĩ, Loto aĩ mũthwii, kwoou no kwĩthĩwa aĩ na nyũmba nzeo kũu Sotomo. (Mwa. 13:5, 6) Ĩndĩ isu syonthe iyaĩ itumi sya kũlea kũmwĩwʼa Yeova na mĩtũkĩ. O na vailye ũu, Yeova ndaaendeea kũsisya makosa ma Loto. Vandũ va ũu, amwonie ta ‘mũndũ mũlũngalu.’—2 Vet. 2:7, 8. w20.04 18 ¶13-14

Ethĩwa wĩ mwana-a-asa wa mũika, ĩvinda nĩyĩtonya kũvĩta ala manakwonaa wĩ kana mayĩsa kũmanya nĩwĩanie. Ĩndĩ manya kana Yeova aũsisya ndonaa o kamwana. Nũkwĩsĩ nesa na nĩwĩsĩ maũndũ ala ũtonya kwĩanĩsya. (1 Sam. 16:7) Kwoou lũlũmĩĩlya ngwatanĩo yaku na Ngai. Ndaviti nĩweekie ũu kwa kwĩloela wũmbi wa Yeova. Nĩwasũanĩaa kĩla syĩndũ isu siũmũmanyĩsya ĩũlũ wa Mũmbi wasyo. (Sav. 8:3, 4; 139:14; Alo. 1:20) Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kũmwĩkwatya Yeova aũnenge vinya. Kwa ngelekanyʼo, nĩwĩthĩwa ũthekeeawa nĩ ala ũsomaa namo nĩkwĩthĩwa wĩ ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova? Ethĩwa nũthekeeawa, mũvoye Yeova aũtetheesye kũmĩĩsya thĩna ũsu. Na ĩndĩ ũitũmĩa ũtao ũla ũũkwata Ndetonĩ yake, mavukunĩ maitũ, na vitionĩ sitũ. Kĩla ĩvinda woona Yeova aikũtetheesya kũsinda thĩna mũna, ũkamwĩkwatasya mũnango. Na eka ũu, angĩ moona nũmwĩkwatĩtye Yeova, maikalea ũkũĩkĩĩa. w21.03 4 ¶7

Andũ me ndũũ nĩmatanĩaa kũeleanyʼa maũndũ ala masũanĩĩte na ũndũ mekwĩwʼa. Wʼo ũnyanya witũ na Yeova ũilye ũu? Ĩĩ! Yeova aneenaa naitũ atũmĩĩte Ndeto yake, na nĩ vo ũtũeleetye ũndũ ũsũanĩaa na wĩwʼaa. Naitũ tũneenaa nake kwĩsĩla mboya na tũimũtavya maũndũ ala tũsũanĩĩte na ũndũ tũkwĩwʼa ngoonĩ. Na nũndũ nĩ Mũnyanya ũtwendete, we ndekaa o kwĩthukĩĩsya mboya sitũ, ĩndĩ nũisũngĩaa. Mavinda amwe no atũsũngĩe mĩtũkĩ. Na mavinda angĩ nĩvatonyeka tũkaendeea kũvoya ĩũlũ wa ũndũ mũna kwa kavinda. Ĩndĩ o na twĩthĩwe twĩeteela ũsũngĩo kwa ĩvinda yĩana ata, no twĩkale tũte na nzika kana nĩtũkũũkwata ĩvindanĩ yĩla yaĩle na kwa nzĩa ĩla nzeo vyũ. Ũndũ ũngĩ nĩ kana ũsũngĩo wa Ngai no wĩthĩwe wĩ kĩvathũkanyʼo na ũla twĩĩeteele. Kwa ngelekanyʼo, vandũ va kũtũvetangĩa ĩtatwa, no atũnenge ũĩ na vinya wa “kũyũmĩĩsya.” (1 Ako. 10:13) Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo ũũ wa mwanya wa mboya? Ũndũ wa mbee nĩ kũatĩĩa ũtao ũũ Yeova ũtũnengete: “Voyaai mũte kũeka.”—1 Ath. 5:17. w20.05 27-28 ¶7-8

Asembi ala meũsindana mathaũnĩ ma kũsemba kũndũ kũasa mekalaa masyaĩtye vala meũkinya nĩ kana maikatulwʼe. Na mavalũka, nĩmokĩlaa na maiendeea kũsemba. Vandũ va kũsisya kĩla kyatuma matulwʼa, methĩawa masyaĩĩsye mũno kũtwʼa ĩkanda na kũkwata mũthĩnzĩo ũla mekwatĩtye kũsinda. Masindanonĩ maitũ nĩtũtonya kũlulutĩka mavinda maingĩ kwĩsĩla kĩla tũũneena kana kwĩka. Na eka ũu, ala tũsembete namo no meke mavĩtyo matonya kũtũũmĩsya. Kĩu kĩyaĩle kũtũsengyʼa. Nĩkĩ? Nũndũ ithyonthe twĩ ene naĩ na tũsembele nzĩanĩ mbivinyanu ĩla ĩelete thayũnĩ. Na kwoou mavinda amwe tũilea kũkimana makumbo na kĩu kĩituma twĩthĩwa na “ũndũ na ũngĩ.” (Ako. 3:13) Ĩndĩ vandũ va kũtinda tũsyaĩtye kĩla kyatũlulutĩkya, twaĩle kũsyaĩĩsya mũthĩnzĩo ũla wĩ mbee witũ na tũiendeea kũsemba. Twathata na twaendeea kwoveea ũthatu ũsu ngoonĩ na tũilea kũkĩla, tũyĩsa kũtwʼa ĩkanda nĩ kana tũkwate mũthĩnzĩo. Na eka ũu, twaendeea kwĩkala vau, nĩtũtonya kũvĩla ala angĩ maendeee kũsembela nzĩanĩ ĩsu mbivinyanu ĩelete thayũnĩ. w20.04 26 ¶1; 28 ¶8-9

Mwathani Ndanieli nĩwawetie ĩũlũ wa mũvwʼanano mũnene ũla waseũvĩtwʼe na syũma syĩ kĩvathũkanyʼo. Kĩla kĩlungu mũvwʼananonĩ ũsu kyonanasya silikalĩ syĩ kĩvathũkanyʼo ila syasumbĩkie nthĩ syĩ na andũ aingĩ ma Ngai, na syĩthĩĩtwe iisumbĩka myaka yĩ kĩvathũkanyʼo. Nyaaĩ sya mũvwʼanano ũsu iseũvĩtwʼe na kĩaa kĩvulanĩte na yũmba. Nyaaĩ isu syonanasya silikalĩ ya mũthya mũvwʼananonĩ ũsu, ĩla nĩ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa Britain na Amelika. Kwoou wathani ũsu wonanasya kana Ũsumbĩ ũsu ũkeethĩwa o ũendeee kũsumbĩka yĩla Ũsumbĩ wa Ngai ũkoka kwananga silikalĩ syonthe sya andũ. O nake mũtũmwa Yoana nĩwawetie ĩũlũ wa mosumbĩ manene ma nthĩ ala makasumbĩka nthĩ syĩ na andũ aingĩ ma Yeova. Aelekanilye mosumbĩ asu na nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza. Mũtwe wa mũonza wa nyamũ ĩsu wonanasya Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa Britain na Amelika. Kũmanya ũndũ ũsu nĩ kwa vata nũndũ vaiĩ vandũ vonanĩtye kana nyamũ ĩsu nĩmeasya mũtwe ũngĩ ĩtina wa ũsu. Mũtwe ũsu wa mũonza ũkeethĩwa o ũendeee kũsumbĩka yĩla Klĩsto na ita syake sya ĩtunĩ makawananga vamwe na ĩ nyamũ yonthe.​—Ũvu. 13:1, 2; 17:13, 14. w20.05 14 ¶11-12

Ndeto isu mbũthũ itũlilikanasya ũwʼo ũũ wa vata: Ngai, ũla nĩwe Mwambĩlĩlya wa thayũ, no we Mwambĩlĩlya wa wendo. Yeova nũtwendete mũno! Wendo wake ũtumaa twĩwʼa twĩ asũvĩĩku, twĩ atanu, na twĩ eanĩe. No nginya Aklĩsto mendane. Ũsu nĩ mwĩao. (Mt. 22:37-40) Twamũmanya Yeova nesa, wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kũkwata mwĩao ũla wa mbee. Na ũu wĩthĩawa nũndũ Yeova nde naĩ; nũtũthĩnĩkĩaa mũno na atũkuaa nesa. Ĩndĩ no tũemwe nĩ kũkwata mwĩao ũla wa kelĩ. Nĩkĩ? Nũndũ atũi ala me ũkuvĩnĩ vyũ nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, namo nĩ ene naĩ. Mavinda amwe no matũkue naĩ, kana makaneena ndeto ikatũũmĩsya. Yeova nĩweesĩ thĩna ũsu no ũtũkwate, na nĩkyo kĩtumi waveveeie aandĩki amwe ma Mbivilia maandĩka ũtao wĩ ũtheinĩ wonanĩtye nĩkĩ twaĩle kwendana, na ũndũ tũtonya kwĩka ũu. Ũmwe wa aandĩki asu nĩ mũtũmwa Yoana.​—1 Yoa. 3:11, 12. w21.01 8 ¶1-2

Twĩthwe nĩndĩ tũnambĩĩe kũmũthũkũma Yeova kana twĩthĩĩtwe tũimũthũkũma kwa myaka mingĩ, nũseo tũkekũlya, ‘Nyie nĩndatĩte ũndũ ndonya nĩsiĩĩe Satani ndakaanyʼe ngoo yakwa?’ Kwa ngelekanyʼo, wĩkaa ata woona visa mũthũku televiseninĩ kana Indanetinĩ ũtonya ũkũamũkĩsya wendi mũthũku? Nĩvatonyeka ũkavũthĩĩsya ũyasya kana kũsisya visa ũsu kana sinema ĩsu ti ũndũ ũmwe na kwĩloela maũndũ ma ũlaalai. Ĩndĩ we Satani nĩwĩthĩwa aitũmĩa syĩndũ isu kũaanyʼa ngoo yaku? Visa ũsu no ũndũ ũmwe na tindo ĩkũtũmĩwa nĩ mũndũ kwatũa kĩtingʼĩ. Yĩla ũkũmĩkũnĩĩa kĩtingʼĩnĩ, mũthya wayo nĩwʼo wambaa kũlika. O ũndũ ĩendeee kũlika nowʼo kĩtingʼĩ kĩu kĩmeasya mwanya na mũthya kĩyĩsa kwatũka. No tũelekanyʼe visa ũũkũamũkĩsya wendi mũthũku na mũthya wa tindo. Nĩ laisi mũno mũndũ eethĩwa na kĩmanyĩo kya kũsiasya syĩndũ ũkwona ta ite nthũku, akesa kwĩthĩa ekie naĩ ĩkũtuma ngoo yake ĩaanĩka na aimũvĩtĩsya Yeova. Kwoou ame, ndũketĩkĩle o na vanini kũsisya kĩndũ kĩtonya kũtuma wĩthĩwa na wendi mũthũku ngoonĩ! Eka ngoo yaku yĩkale yĩ mbũmbanu nĩ kana ĩkĩae ĩsyĩtwa ya Yeova! w20.06 11-12 ¶14-15

Nĩtwaĩlĩte kũendeea kũtwʼĩĩka ala mavoete. O ta ũla mwana Yesũ wawetie ngelekanyʼonĩ, nĩmatonya kwĩthĩwa maũmĩĩte mũno ngoonĩ. (Luka 15:17-24) Na no kwĩthĩwa monzetwʼe kĩ-veva nĩ maũndũ ala mamakwatĩte me nthĩ ĩno ya Satani. Nĩtwaĩlĩte kũmatetheesya mambĩĩe kũmũĩkĩĩa Yeova ĩngĩ. Ngelekanyʼonĩ ĩla Yesũ wanenganie ya ĩlondu yau, nĩwaeleisye ũndũ mũĩthi wakuie ĩlondu yĩu kĩtuonĩ kyake na ayĩtũnga ĩĩthyanĩ. Mũĩthi ũsu nĩwatũmĩĩte ĩvinda na vinya mwingĩ ayĩsa kũtwʼĩka nĩwayona. Ĩndĩ o na ĩtina wa kũyona, nĩweesĩ kana no nginya ayĩtũnge ĩĩthyanĩ ayĩkuĩte nũndũ yĩi na vinya wa kwĩtũnga. (Luka 15:4, 5) No kwĩthĩwa twaĩlĩte kũtũmĩa ĩvinda na vinya mwingĩ tũitetheesya ala mavoete masinde maũndũ ala meũtuma maemwa nĩ kũmũthũkũma Yeova ĩngĩ. Ĩndĩ nũndũ twĩ na veva wa Yeova, Ndeto yake, na mavuku ala tũkwataa kĩkundinĩ, no tũmatetheesye makalũlũmĩlya ngwatanĩo yoo na Yeova. Kwoou wakũlwʼa ũmanyĩsye ũmwe wavoie, wĩona ata ũketĩkĩla kĩanda kĩu wĩ mũtanu? w20.06 28 ¶14-15

Ithyonthe nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wendo, nũndũ nĩwʼo ũvano wa Aklĩsto ma wʼo. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩtwaĩle kwĩthĩwa na “ũmanyi wa wʼo na ũĩ wʼonthe.” (Avi. 1:9) Na kĩtumi nũndũ tũkaema kwĩka ũu, no tũkuwe “nĩ kĩseve o na kĩva kya ũmanyĩsyo kwĩsĩla ũseleke wa andũ,” o vamwe na wa akaĩi ma mũĩkĩĩo. (Aev. 4:14) Yĩla amanyĩwʼa aingĩ ma Yesũ maekie kũmũatĩĩa, mũtũmwa Vetelo nĩwoonanisye kana ndaĩ na nzika o na vanini kana Yesũ aĩ na “ndeto sya thayũ wa tene na tene.” (Yoa. 6:67, 68) O na kau ĩvindanĩ yĩu Vetelo ndaeleetwe maũndũ onthe ĩũlũ wa ndeto isu, nĩwaendeeie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku nũndũ nĩwaeleetwe ũwʼo ĩũlũ wa Klĩsto. O naku no wĩyĩĩkĩĩthye kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya. Weeka ũu, mũĩkĩĩo waku ndũkathingithĩka o na vathi ata, na ũkatetheeasya angĩ methĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu.​—2 Yoa. 1, 2. w20.07 8 ¶2; 13 ¶18

Nĩ kana tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ maendeee kwĩkala ũwʼonĩ, no nginya tũmewʼĩae ĩnee. (1 Yoa. 3:10, 11, 16-17) Twaĩlĩte kwendana ĩvinda yonthe, kwĩ kũseo na kwĩ kũthũku. Kwa ngelekanyʼo, nĩwĩsĩ Mũklĩsto wĩla kũkwʼĩĩwa na nũkwenda kũkiakiwʼa kana nũkwenda ũtethyo mũna? Kana nũnakwatie livoti ya ana-a-asa na eĩtu-a-asa manakwatie wasyo nũndũ wa mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ, na nĩmekwenda kũtetheewʼa kũtũngĩĩa Nyũmba sya Ũsumbĩ kana nyũmba syoo ene? Kĩla kĩtetheeasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kũmanya kana nĩtũmendete mũno na nĩtũmewʼĩaa ĩnee, ti ndeto sitũ syĩ syoka, ĩndĩ mũno mũno nĩ meko maitũ. Yĩla twendana, twĩthĩawa tũyĩatĩĩa ngelekanyʼo ya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũndũ we nũtwendete. (1 Yoa. 4:7, 8) Ũndũ ũmwe mũnene wonanasya nĩtwendene nĩ kũekeanĩa. Kwa ngelekanyʼo, mũndũ nũtonya kũtũũmĩsya ĩndĩ aitwĩtya ũekeo. Twonanasya nĩtũmwendete yĩla twamũekea na twoolwa nũu.​—Ako. 3:13. w20.07 24 ¶14-15

Yo ala makathayũũkwʼa makeethĩwa na alimũ moo o tondũ tũmanyĩasya andũ Mbivilia ũmũnthĩ? Mo makanengwa ikundi ila makombanaa, na maimanyĩwʼa ũndũ matonya kũmanyĩsya ala meũthayũũkwʼa ĩtina woo? No nginya tweteele nĩ kana twĩona ũndũ vakathi. Ĩndĩ kĩla twĩsĩ nĩ kana mũthyanĩ wa Ũsumbĩ wa Myaka Ngili wa Klĩsto, “nthĩ ĩkausũwʼa nĩ kũmũmanya Yeova.” (Isa. 11:9) O na kau tũkeethĩwa na maũndũ maingĩ mũno ma kwĩka, tũkatanĩa ĩvinda yĩu mũno! Ĩvindanĩ ya Ũsumbĩ wa Myaka Ngili wa Klĩsto, syana sya Yeova ila ikethĩwa vaa ĩũlũ wa nthĩ ikaendeea kwĩka moalyũku nĩ kana imwendeesye. Onthe makeewʼanĩaa tei yĩla maendeee kũtetheesya ala makathayũũkwʼa maekane na mĩtuo mĩthũku ya naĩ, na maiatĩĩa myolooto ya Yeova. (1 Vet. 3:8) Twĩ na ũwʼo mũlũmu kana ala makathayũũkwʼa makendeewʼa nĩ kwona ũndũ andũ ma Yeova menyivĩtye, nũndũ o namo makeethĩwa maendeee “kwĩkĩa kĩthito kwondũ wa ũtangĩĩo” woo.​—Avi. 2:12. w20.08 16 ¶6-7

Twaatĩĩa ũtao wa Vaulo na tweethiana nesa, nĩtũtonya kũmanya kana o naitũ nĩtwĩthĩawa na inengo na ũtonyi angĩ mate nawʼo. Kwa ngelekanyʼo, mũtumĩa wa kĩkundi no ethĩwe ataumasya maũvoo maseo mũno, ĩndĩ ũyĩthĩa nĩ mũseo mũno wĩanĩ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. O na ĩngĩ, no ethĩwe atesĩ kũvangĩthya maũndũ nesa mũno ta atumĩa ala angĩ kĩkundinĩ, ĩndĩ ũyĩthĩa nĩwendete angĩ mũno na nũmewʼĩaa tei. Na nũndũ wa ũu, ũyĩthĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ nĩmewʼaa me na ũthasyo wa kũmũkũlya amanenge ũtao wa Maandĩko. O na ĩngĩ, no kwĩthĩwa e ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ ũthokasya aeni. (Aevl. 13:2, 16) Tweethĩwa twĩ metho twonae inengo sitũ, tũkeanĩawa nĩ kĩla tũkwĩanĩsya kĩkundinĩ. Na tweeka ũu, tũikewʼĩaa ana-a-asa ala angĩ kĩwĩu nũndũ wa kwona me na inengo tũte nasyo. O na ethĩwa twĩ na kĩanda kĩva kĩkundinĩ, ithyonthe nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wendi wa kwongelanga ũthũkũmi witũ na tũyĩkĩa kĩthito twaĩlangye inengo sitũ. w20.08 24 ¶16-18

Ũla ũvoo wĩ nguma waĩ na kyongo, “Ĩkomano Ĩnene” waumiwʼe mwakanĩ wa 1935 nĩ J. F. Rutherford e ũmbanonĩ ũmwe mũnene waĩ Washington, D.C., Amelika. Ũvoonĩ ũsu, Mwana-a-asa Rutherford nĩwaeleisye naaũ me nthĩnĩ wa yĩla “ĩkomano ĩnene” yĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Ũvuanyʼo 7:9. Amanyĩwʼa ma Mbivilia matwĩe mesĩ kana ĩkomano yĩu nĩ ya andũ makathi ĩtunĩ o ta ala angĩ, ĩndĩ maikasumbĩka na Yesũ nũndũ mayaĩ na kĩthito kingĩ. Ĩndĩ Mwana-a-asa Rutherford atũmĩie Maandĩko kũelesya kana ala me ĩkomanonĩ yĩu mayathĩtwe kũthi ĩtunĩ. Kĩvathũkanyʼo na ũu, asu nĩ malondu angĩ ma Klĩsto, ala makauma “ũla thĩnanĩ mũnene” na mayĩkala ĩũlũ wa nthĩ tene na tene. (Ũvu. 7:14) Yesũ athanie ũũ: “Nĩ na malondu angĩ mate ma kĩtũũ kĩĩ, asu o namo ngamaete na makethukĩĩsya wasya wakwa, na makeethĩwa ĩĩthya yĩmwe yĩ na mũĩthi ũmwe.” (Yoa. 10:16) Ala Yesũ weetie “malondu angĩ” nĩ athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ yĩ nzaũ tene na tene.​—Mt. 25:31-33, 46. w21.01 14 ¶1-2

Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo na tũimina wĩa wa kũtavanyʼa, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩkaa kĩla kyaĩle. (Mt. 28:19, 20) Tũisyaawa twĩ na wendi wa kwĩka kĩla kyaĩle. Vandũ va ũu, ngoo sitũ syendete mũno maũndũ ala me laisi. Kwoou nĩ kana twĩke kĩla kyaĩle, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩsiĩĩa. Na ũu wĩonanyʼa kana nĩtwaĩle kũtetheewʼa nĩ kana twĩthĩawe na kĩmanyĩo kya kwĩka maũndũ ala tũtonya kwĩwʼa me momũ. Yeova nũtũnengae veva wake mũtheu nĩ kana ũtũtetheesye. (Aka. 5:22, 23) Mũtũmwa Vaulo nĩweekaa kĩla kyaĩle. Ĩndĩ nĩweesĩ nĩ kana eke ũu, no nginya ‘akakũnaa’ mwĩĩ wake. (1 Ako. 9:25-27) Na nĩweekĩie angĩ vinya memanyĩsye kwĩkaa kĩla kyaĩle nĩ kana mekae maũndũ onthe “kwa nzĩa nzeo na kwa mũvango.” (1 Ako. 14:40) No nginya twĩmanyĩsye kwĩkaa kĩla kyaĩle ethĩwa nĩtũkwenda kũendeea kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ ũvoo mũseo tũteũtĩĩa.​—Meko 2:46. w20.09 6-7 ¶15-17

Nthĩnĩ wa nthĩ mbingĩ ũmũnthĩ, nĩtwĩthĩawa na ũthasyo wa kũtavanyʼa. We nĩwĩthĩwa wĩkalaa nthĩ ta isu? Ethĩwa vailye ũu, ĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩtũmĩaa ũthasyo ũsu ata?’ Ĩvinda yĩĩ twĩkalĩte ya mũminũkĩlyo nĩ ya mwanya mũno, nũndũ ũseũvyo wa Yeova nũtongoesye kambeini nene vyũ ya kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ ĩũlũ wa nthĩ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. Kwoou, ve maũndũ maingĩ andũ ma Yeova matonya kwĩka wĩanĩ ũũ! Ũtonya kũtũmĩa ata ĩvinda ya mũuo nesa? (2 Tim. 4:2) Wĩona ata ũkavindĩĩsya maũndũ maku wone ethĩwa no wĩke moalyũku ũkongelanga ũtavanyʼa waku, kana ũkosa ũvainia? Kana ethĩwa tuue, ve mũndũ wa mũsyĩ waku ũtonya kwĩka ũu? Yĩĩ tiyo ĩvinda ya kwĩyũmbĩĩa malĩ na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, nũndũ syĩndũ isu iikatũuna ĩvinda ya ũla thĩna mũnene. (Nth. 11:4; Mt. 6:31-33; 1 Yoa. 2:15-17) Atavanyʼa aingĩ nĩmemanyĩĩtye kĩthyomo kyeũ nĩ kana matonye kũtetheesya angĩ memanyĩsye ĩũlũ wa Yeova. Nawʼo ũseũvyo nũmatetheesye mũno kwa kumĩthya syĩndũ mbingĩ ieleetye Mbivilia kwa ithyomo mbee wa 1,000! w20.09 16 ¶9-11

Mũsikalĩ mũseo nĩ ũla wĩthĩawa e mũĩkĩĩku. Okitaa na kĩthito vyũ nĩ kana asũvĩe mũndũ ũmwendete kana kĩndũ wonaa kĩ kya vata mũno. Vaulo eekĩie Timotheo vinya ethĩwe na kĩkĩo kya Ngai, na ũu nĩ kwasya kana aaĩlĩte kũmũthũkũma Ngai e mũĩkĩĩku. (1 Tim. 4:7) O ũndũ twamwenda Ngai mũno na twalũmanyʼa nake vyũ, nowʼo wendi witũ wa kũlũmanyʼa na ũla wʼo ũkaendeeaa kwongeleka. (1 Tim. 4:8-10; 6:6) O na ĩngĩ, nĩ kana mũsikalĩ ethĩwe atonya kũkita nesa, no nginya ekĩe kĩthito nĩ kana kĩla ĩvinda ethĩawe eyũmbanĩsye kaũ. O ta ũu, Timotheo aendeeie kwĩthĩwa atonya kũkita Satani nũndũ nĩwaatĩĩie ũtao wa Vaulo. Vaulo amũtaĩte akamwĩa ekĩe kĩthito akĩlye vinya mawendi mathũku, ethĩwe na nguma nzeo, na aimantha ĩvinda atindanyʼe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa. (2 Tim. 2:22) Ĩndĩ nĩ kana eanĩsye maũndũ asu, aaĩlĩte kwĩmanyĩsya kwĩkaa kĩla kyaĩle. O naitũ nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩkaa kĩla kyaĩle nĩ kana tũkĩlye vinya mawendi mathũku. (Alo. 7:21-25) Kwongela kĩu, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩkaa kĩla kyaĩle ethĩwa nĩtũkwenda kumya mwĩkalĩle wa tene na tũyĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ. (Aev. 4:22, 24) Na o na yĩla tũnoete mũno nũndũ wa kũthũkũma mũthenya mũima, nĩtũtataa ũndũ tũtonya tũthi maũmbanonĩ.​—Aevl. 10:24, 25. w20.09 28 ¶9-11

Nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo nĩ kana tũtetheesye mũmanyĩwʼa eyumye na aivatiswa. Ĩndĩ nĩtwaĩle kũsisya ethĩwa mũmanyĩwʼa e na wendi wa kũmũthũkũma Yeova Ngai. Kwa ngelekanyʼo, we mũmanyĩwʼa nũtataa ũndũ ũtonya aatĩĩe mĩao ya Yesũ? Kana kĩla we wendaa no kwĩmanyĩsya Mbivilia? Mavinda kwa mavinda, siasya maendeeo ala mũmanyĩwʼa wĩkĩte. Kwa ngelekanyʼo, we nũwetaa ũndũ ũmwendete Yeova? Nũmũvoyaa Yeova? (Sav. 116:1, 2) Nũtanĩaa kũsoma Mbivilia? (Sav. 119:97) Nũendaa maũmbanonĩ ateũtĩĩa? (Sav. 22:22) Ve moalyũku wĩkĩte? Nĩwambĩĩe kũtavya andũ ma mũsyĩ na anyanyae maũndũ ala ũkwĩmanyĩsya? (Sav. 9:1) Na ĩkũlyo yĩla ya vata vyũ, we nũkwenda kũtwʼĩka ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova? (Sav. 40:8) Ethĩwa mũmanyĩwʼa ndekĩte maendeeo o na amwe, tũmĩa ũĩ ũmanye nĩkĩ, na ĩndĩ ũineena nake nesa ĩũlũ wa ũndũ ũsu na ũteũvithanyʼa kĩndũ. w20.10 18 ¶14-15

Mavinda onthe Ĩthe wa Yesũ wa ĩtunĩ ekaa motwi maseo, na o namo Yosevu na Meli meekaa motwi maseo. Ĩndĩ we Yesũ mwene eana aĩ no nginya eyĩkĩe motwi. (Aka. 6:5) Na o taitũ, aĩ na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa. Aĩ o atonya kũnyuva kwamba kwĩka maũndũ ala meũmwendeesya. Ĩndĩ atwie kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Yĩla Yesũ wamanyie kĩla Yeova wendaa eke, nĩwatwie kũkĩanĩsya. (Yoa. 6:38) Nĩweesĩ kana akamenwa nĩ andũ aingĩ, na no nginya ũndũ ũsu wĩthĩwe wamũĩsaa mũtwe. Ĩndĩ nĩwatwie kũmwĩnyivĩsya Yeova. Yĩla wavatisiwe mwaka wa 29, kĩndũ kĩla kyaĩ kya vata kwake nĩ kwĩka kwenda kwa Yeova. (Aevl. 10:5-7) O na yĩla wakwʼĩĩaa mũtĩnĩ wa mathĩna, ndaaeka kwĩka kwenda kwa Ĩthe wake.​—Yoa. 19:30. w20.10 29 ¶12; 30 ¶15

Vo ve ana-a-asa kana eĩtu-a-asa kĩkundinĩ kyenyu wĩsĩ nĩmeũthĩna nũndũ wa ũwau mũna kana thĩna ũngĩ? Kana ve amwe wĩsĩ makwʼĩĩwe? Twamanya kana mwana-a-asa e na thĩna, no tũmũvoye Yeova atũtetheesye kũmanya twĩmwĩa ata kana twĩmwĩka ata tũmũtethye. No kwĩthĩwa kĩla tũũmũtavya kana kũmwĩka nokyo kĩtonya kũtuma osa vinya. (1 Vet. 4:10) Nĩtwĩsĩ kana no twose vinya nũndũ Yeova e vamwe naitũ. Nũtũmĩaa Yesũ na alaĩka kũtũtetheesya. O na ĩngĩ, oona vaĩlĩte nũtũmĩaa ala me na ũkũmũ kũtũtetheesya. Na o tondũ aingĩ maitũ twĩyoneete, Yeova nũtũmĩaa veva mũtheu kũkiita ngoo sya athũkũmi make, nĩ kana methĩwe na wendi wa kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo. Nũndũ wa ũu, o ta mũtũmwa Vaulo, tũi na nzika o na imwe tũyasya atĩĩ: “Yeova nĩwe mũtetheesya wakwa; ndikakĩa kĩndũ. Mũndũ atonya kũmbĩka ata?”—Aevl. 13:6. w20.11 17 ¶19-20

Atũmwa nĩmeyooneete vyũ kana Yeova aĩ vamwe namo. Na twĩasya ũu nũndũ nĩwamanengete ũtonyi wa kwĩka syama. (Meko 5:12-16; 6:8) Ithyĩ tũinengetwe ũtonyi ũsu. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yeova nũtũĩkĩĩthĩtye Ndetonĩ yake kana yĩla twathĩnwʼa kwondũ wa ũlũngalu, nĩwendeeawʼa nithyĩ na veva wake wĩthĩawa vamwe naitũ. (1 Vet. 3:14; 4:14) Kwoou vandũ va kũtinda tũthĩnĩkĩte mũno tũyĩkũlya tũkeeka ata twathĩnwʼa mũno, twaĩle kũsũanĩa mũno kĩla twaĩle kwĩka oyu nĩ kana tũĩkĩĩe vyũ kana Yeova e na ũtonyi wa kũtũsũvĩa na kũtũvonokya. No nginya tũĩkĩĩe watho ũũ Yesũ ũtũnengete: “Ngamũnenga ndeto na ũĩ ũla avĩnganĩsya menyu onthe matakethĩwa matonya kũlea kana kũkananĩsya.” O na ĩngĩ, atũĩkĩĩthĩtye ũũ: “Nũndũ wa wũmĩĩsyo wenyu mũkatangĩĩa mathayũ menyu.” (Luka 21:12-19) Na tũyaĩle kũlwa kana Yeova ndolawa o na nĩ tũmaũndũ tũla tũnini tũkonetye athũkũmi make ala makwʼa me aĩkĩĩku. Akeethĩwa alilikene tũmaũndũ tũu aimathayũũkya. w21.01 4 ¶12

Mũtũmwa Vaulo tiwe waĩ mũndũ wa mbee kũweta kana ve wĩkwatyo wa ũthayũũkyo. O nake Yovu nĩwawetete kĩu. Yovu aĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana akwʼa, Ngai akamũlilikana na aimũthayũũkya. (Yovu 14:7-10, 12-15) “Ũthayũũkyo wa akwʼũ” nĩ ũmwe wa “momanyĩsyo ma mũsingi,” ala maseũvĩtye “mũsingi” wa maũndũ onthe ala Aklĩsto maĩkĩĩaa. (Aevl. 6:1, 2) Kĩla Vaulo waeleisye ĩũlũ wa ũthayũũkyo kĩandĩkĩtwe nthĩnĩ wa 1 Akolintho kĩlungu kya 15. Na vate nzika, kĩla waandĩkie nĩkyalũlũmĩĩilye Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa. O naitũ no kĩtwĩkĩe vinya na kĩilũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ, o na ethĩwa twĩthĩĩtwe nawʼo kwa ĩvinda yĩasavĩte ata. Ũthayũũkyo wa Yesũ Klĩsto nũtumaa tũĩkĩĩa vyũ kana endwa maitũ makathayũũkwʼa. Ũthayũũkyo ũsu waĩ kĩlungu kya “ũvoo mũseo” ũla Vaulo watavisye Akolintho. (1 Ako. 15:1, 2) Na amatavisye kana ethĩwa Mũklĩsto ndekũĩkĩĩa kana kwĩ ũthayũũkyo, mũĩkĩĩo wake nĩ wa mana.​—1 Ako. 15:17. w20.12 2 ¶2-4

Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye mũtũmwa Vetelo ndakatũlĩke ngoo? Nĩwalilikanile kana Yesũ nĩwamũvoyeie nĩ kana mũĩkĩĩo wake ndũkonze. Yeova nĩwasũngĩie mboya ĩsu Yesũ wavoyie kuma ngoonĩ. Ĩtina, Yesũ nĩwaumĩlĩĩile Vetelo nĩ kana amwĩkĩe vinya. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Ako. 15:5) O na ĩngĩ, Yesũ nĩwaumĩlĩĩile atũmwa yĩla matũlĩkĩte ngoo nũndũ wa kũlea kũkwatya makũyũ ũtukũ mũima. Ĩvindanĩ yĩu Yesũ nĩwanengie Vetelo mwanya amũĩkĩĩthye kana nũmwendete. Kĩu kyoonanisye kana Yesũ nĩwamũekeete na nĩwamũĩkĩĩe nũndũ nĩwamũnengie wĩa mwingangĩ wa kũtethya. (Yoa. 21:15-17) Yesũ oonanisye e tei ta Ĩthe wake kwĩsĩla ũndũ wakuie Vetelo. Kwoou yĩla twavĩtya, tũyaĩle kũsũanĩa kana Yeova ndesa kũtũekea. Twaĩlĩte kũlilikana kana Satani nĩwe wendaa twĩthĩwe na woni ũsu. Vandũ va kwĩwʼa ũu, tũlilikanae kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũtwendete, nĩwĩsĩ mawonzu maitũ, na nĩwĩyũmbanĩtye kũtũekea. Naitũ twaĩle kwĩka o take yĩla ala angĩ matũvĩtĩsya.​—Sav. 103:13, 14. w20.12 20-21 ¶17-19

Kũsoma ngewa sya ala maemiwe nĩ kwĩkala mauĩtye na mamwĩkwatĩtye Yeova no kũtũtethye. Kũsoma ngelekanyʼo syoo nthũku no kũtũsũvĩe tũikeke mavĩtyo ala meekie. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Asa watwʼĩkie mũsumbĩ nĩwamwĩkwatisye Yeova akwatwa nĩ mathĩna. Ĩndĩ ĩtina nĩwaemiwe nĩ kũmwĩkwatya amũtetheesye, na vandũ va ũu, atwʼa kwĩminĩa mathĩna make. (2 Mav. 16:1-3, 12) Mũndũ asisya mũvango wa Asa wa kũkũlya Asilia mamũtetheesye yĩla wavithũkĩiwe nĩ Isilaeli, no one ta waĩ mũseo mũno. Ĩndĩ ũsindi wake waĩ o wa kavinda. Yeova atũmie mwathani wake amũtavye ũũ: “Nĩkwĩthĩwa nĩwĩkwatĩtye mũsumbĩ wa Silia, na ndwaamwĩkwatya Yeova Ngai waku, kwondũ wa ũu nguthu ya mũsumbĩ wa Silia nĩvonokete kuma kwʼokonĩ kwaku.” (2 Mav. 16:7) Kwoou no nginya twĩthĩwe twĩ metho mũno tũikeyĩelele na tũyambĩĩa kũsũanĩa kana no twĩminĩe mathĩna maitũ tũtekwatĩtye ũtao ũla Yeova ũtũnengae Ndetonĩ yake. O na yĩla weethĩa no twĩkaa ũtwi na mĩtũkĩ, nĩtwaĩle kũmwĩkwatya Yeova tũuĩtye atũtongoesye, nake ndakaema kũtũtetheesya kwĩka ũtwi ũla waĩle. w21.01 6 ¶13-15

Ĩvindanĩ yĩĩ, andũ amwe ma Yeova nĩmathĩnawʼa nĩ nzaa nũndũ mayingwa mbesa sya kũũa lĩu, kana nũndũ wa mathĩna ala maetawe nĩ ithokoo na kaũ. Namo angĩ nĩmovetwe nũndũ wa mũĩkĩĩo woo. Ĩndĩ, ala me ĩkomanonĩ ĩnene nĩmatanaa mũno nũndũ nĩmesĩ kana yĩla makavonoka wanangĩko wa nthĩ ĩno nthũku, makeethĩawa na lĩu mwingĩ wa kĩ-mwĩĩ na wa kĩ-veva. Yĩla nthĩ ĩno nthũku ya Satani ĩkethĩwa ĩyanangwa, makasũvĩwa maikaũmĩwʼe nĩ “ũvyũvu” wa ũthatu wa Yeova, ũla ũkatulũĩla mbaĩ. Ĩtina wa ũla thĩna mũnene, Yesũ akatongoesya asu makavonoka ‘kĩwʼũnĩ kya thayũ,’ na ũu nĩ kwasya, akamatetheesya kũkwata thayũ wa tene na tene. (Ũvu. 7:17) Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ala me ĩkomanonĩ ĩnene me na wĩkwatyo wa mwanya. Katĩ wa andũ mbilioni mbingĩ ala maaĩthĩwa thayũ, nĩvatonyeka mo makalea kũkwʼa nongi! (Yoa. 11:26) Malondu angĩ me na wĩkwatyo mũseo vyũ, na nĩmamũtũngĩaa Yeova na Yesũ mũvea nũndũ wawʼo! w21.01 17 ¶11-12

Ũtukũ wa mũthya Yesũ e kũũ nthĩ, nĩwasũanĩaa ĩũlũ wa mathĩna ala makakwataa amanyĩwʼa make. Na kwoou nũndũ nĩwamendete, nĩwakũlilye Ĩthe wake ‘amasũvĩe nũndũ wa ũla mũthũku.’ (Yoa. 17:14, 15) Yesũ nĩweesĩ kana asyoka ĩtunĩ, Satani ũla nĩwe Ndevili akaendeea kũkita onthe ala mekwenda kũmũthũkũma Yeova. Kwoou vate nzika, andũ ma Yeova nĩmethĩawa na vata wa kũsũvĩwa. Ũmũnthĩ nĩwʼo twĩ na vata mũnene wa kũsũvĩwa nĩ Yeova. Nĩkĩ? Nũndũ Satani nĩwekiwʼe kuma ĩtunĩ, na “e na ũthatu mwingĩ.” (Ũvu. 12:12) Nũvotete kũkenga amwe matũthĩnasya makambĩĩa kũsũanĩa kana yĩla meũtũthĩnyʼa, methĩawa maithũkũma “ũthũkũmi mũtheu kwa Ngai.” (Yoa. 16:2) Namo angĩ matamwĩsĩ Ngai matũthĩnasya nũndũ monaa twĩ kĩvathũkanyʼo na ala angĩ. Ĩndĩ o na ethĩwa twĩthĩnwʼa nũndũ wa kĩtumi kĩva, tũyaĩle kũlikwa nĩ wia. Nĩkĩ? Ũsũngĩo nũnenganĩtwe ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. w21.03 26 ¶1, 3

Yeova ekaa maũndũ onthe atongoewʼe nĩ wendo. Nũtwĩanĩasya mavata maitũ onthe nũndũ nũtwendete. O na wendo nĩwʼo watumie anengane nthembo ya wovosyo kwondũ witũ. Nake Yesũ oonanisye nũtwendete mũno yĩla waumisye thayũ wake kwondũ witũ. (Yoa. 3:16; 15:13) Vai kĩndũ kĩsa kũsiĩĩa Yeova na Yesũ kwenda ala malũmanĩtye namo. (Yoa. 13:1; Alo. 8:35) O ta ũu, mwene mũsyĩ aĩle kwĩka maũndũ onthe atongoewʼe nĩ wendo. Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata? Mũtũmwa Yoana asũngĩĩte akasya: “Ũla ũtamwendete mwana-a-asa wake [kana andũ make], ũla ũmwonete, ndatonya kũmwenda Ngai, ũla ũtaamwona.” (1 Yoa. 4:11, 20) Mũndũũme ũla wendete andũ make na ũkwenda kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova na Yesũ, aĩle kũĩkĩĩthya nĩweanĩsya mavata moo ma kĩ-veva, akaĩkĩĩthya nĩmekwĩwʼa me asũvĩĩku, na aianĩsya mavata moo ma kĩ-mwĩĩ. (1 Tim. 5:8) Nĩwaĩle kũmanyĩasya syana syake na kũilũnga. O na nĩwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩkaa motwi meũmũtaĩa Yeova na meũtethya mũsyĩ wake. w21.02 5 ¶12-13

Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwĩsĩ kana maũndũ mathũku ala matũkwatie tene, no matume twambĩĩa kwĩmena. Na eka ũu, nĩwĩthĩawa ene nguma nzeo ila syĩ ngoonĩ sitũ, o na ethĩwa ithyĩ ene tũikwona ta twĩthĩwa nasyo. (1 Yoa. 3:19, 20) Mũndũ nũtonya kwĩthĩwa aingʼangʼana aekane na kĩmanyĩo kĩna kĩmũkwatĩte kĩkamũlũmya. Yĩla wesa kũleela na akĩsyokea, no akwʼe ngoo. Vai mũndũ ũtaandũĩkaa eeka naĩ. (2 Ako. 7:10) Ĩndĩ tũyaĩle kũandũĩka mũno nginya twambĩĩe kũsũanĩa ũũ: ‘Nyie nĩ wa mana vyũ. Yeova ndesa kũndekea.’ Kĩsũanĩo kĩu ti kya wʼo, na no kĩtume tũeka kũmũthũkũma Yeova. Kwoou vandũ va kwĩthĩwa na woni ũsu, ‘sũanĩa’ vamwe na Yeova, kana kwa ndeto ingĩ, lũnga maũndũ vamwe nake, kwa kũmũvoya ũmwĩtye ũekeo. (Isa. 1:18) Yeova oona kana nĩwĩlilĩte vyũ, ndalea ũkũekea. Vamwe na ũu, neena na atumĩa. Me wũmĩĩsyo, na makaũtetheesya o kavola kwa kavola ũtũngĩĩe ngwatanĩo yaku nake.​—Yak. 5:14, 15. w20.12 23 ¶5-6

Yesũ nĩwanengete aka ndaĩa mũno. Ndaatĩĩaa syĩthĩo sya Avalisi, ala mavũthĩtye aka, na ala o na mataneenaa namo ũtheinĩ, o na mataĩ metĩkĩla kũneenea Maandĩko namo. Vandũ va ũu, nĩweetĩkĩlasya aka methĩwe vo yĩla ũkũneenea maũndũ maliku ma kĩ-veva vamwe na amanyĩwʼa ala angĩ make. (Luka 10:38, 39, 42) O na nĩweetĩkĩlasya aka maendanyʼe nake kũla watavanasya. (Luka 8:1-3) Na yĩla wathayũũkiwʼe, nĩwanengie aka kĩanda kya kũtavya atũmwa ũndũ ũsu. (Yoa. 20:16-18) Mũtũmwa Vaulo nĩwalilikanilye Timotheo kana nĩwaĩle kũnenga aka ndaĩa. O na ĩngĩ, nĩweetĩkĩlile kana inyia wa Timotheo vamwe na ũsũe nĩmo maĩ ma mbee kũmũmanyĩsya “maandĩko matheu.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) O na valũanĩ ũla waandĩkĩie Alomi nĩwakethisye eĩtu-a-asa na masyĩtwa moo. Vaulo nĩwoonaa wĩa ũla eĩtu-a-asa matethasya, na nĩwamatũngĩaa mũvea nũndũ wa wĩa ũsu.​—Alo. 16:1-4, 6, 12; Avi. 4:3. w21.02 15 ¶5-6