Mwei wa 6

Mwalimũ aĩlĩte kwonanyʼa kana nũkũthĩnĩkĩa amanyĩwʼa make kuma ngoonĩ. Mone ta andũ matonya kũtwʼĩka ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku. Manya kana ti laisi kwoo kũtila kĩtindo kĩla me nakyo na andũ ma nthĩ, na ti laisi kwĩka moalyũku nĩ kenda mamũthũkũme Yeova. Alimũ aseo nĩmatetheeasya amanyĩwʼa moo kũmanyana na ala angĩ kĩkundinĩ, nũndũ nĩmesĩ no mamatetheesye mũno. Mwalimũ eeka ũu, amanyĩwʼa make makatanĩaa kĩtindo kya andũ ma Ngai. Namo ana-a-asa na eĩtu-a-asa makamatetheeasya methĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na maimekĩa vinya yĩla makomana na mathĩna. Twĩenda amanyĩwʼa onthe mewʼe me ma vata kĩkundinĩ na mayĩwʼaa ta me mũsyĩ. O na ĩngĩ, twĩenda kĩla mũmanyĩwʼa endeewʼe nĩ kwona ũndũ twendanĩte. Kĩu no kĩmatetheesye matile kĩtindo na andũ ma nthĩ, ala matesa kũmatethya mamwende Yeova. (Nth. 13:20) Na ĩndĩ anyanya moo ma tene makesa kũtwʼĩka nĩmatila kĩtindo namo, mayĩsa kwaĩwa nĩ anyanya aseo ũseũvyonĩ.​—Mko. 10:29, 30; 1 Vet. 4:4. w20.10 17 ¶10-11

No nginya twĩthĩwe anyanyae ma Yesũ ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata? Sũanĩa maũndũ aa elĩ. Ũndũ wa mbee, Yesũ atavisye amanyĩwʼa make atĩĩ: “Asa mwene nũmwendete, nĩkwĩthĩwa inywʼĩ nĩmũmbendete.” (Yoa. 16:27) Asyokie asya: “Vaiĩ mũndũ wũkaa kwa Asa atesĩle kwakwa.” (Yoa. 14:6) Kũtata kũtwʼĩka anyanyae ma Yeova tũtambĩte kũtwʼĩka anyanya ma Yesũ no ta ũndũ ũmwe na kũtata kũlika nyũmba tũtesĩlĩte mũomonĩ. Yesũ nĩwatũmĩie ngelekanyʼo ta ĩsu asya kana we nĩwe “mũomo wa malondu.” (Yoa. 10:7) Ũndũ wa kelĩ nĩ kana Yesũ nĩwatutĩtye Ĩthe wake kwa kwĩthĩwa na nguma o ta syake. Atavisye amanyĩwʼa make atĩĩ: “Mũndũ o na wĩva ũla wambonie nĩwamwonie Asa o nake.” (Yoa. 14:9) Kwoou ũndũ ũla wa vata vyũ ũtumaa tũmũmanya Yeova nĩ kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yesũ. O ũndũ twaendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yesũ, nowʼo tũmwendaa mũnango. Na twamwenda, kĩu kĩituma tũmwenda Ĩthe wake mũnango. w20.04 21-22 ¶5-6

Nĩwĩthĩwa ũwaĩte mũno ũkethĩa ndũkĩla kĩtandanĩ, kana no kwĩthĩwa ũtesa kũthi vandũ ũte na kasululu ka ala matekinyia? Nĩwĩthwa ũendeee kũthela vinya maaũ kana metho? Ethĩwa vailye ũu, yo nĩvatonyeka ũkasemba vamwe na ala anini na me na vinya? Ĩĩ, no ũsembe vyũ! Ve aingĩ akũũ na me na mathĩna ma mwĩĩ maendeee kũsemba nzĩanĩ ĩsu ya thayũ. Maisembaa nũndũ wa vinya woo. Vandũ va ũu, nĩmekĩawa vinya nĩ Yeova yĩla methukĩĩsya maũmbano ma Kĩklĩsto simũnĩ kana vitionĩ. Na no maendeee kũtethya wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nũndũ nĩmaneenaa na matakĩtalĩ, manasi, na andũ ma mũsyĩ. Ndũketĩkĩlye mathĩna maku ma mwĩĩ maũtũle ngoo nginya wone ta ũtaendeea kũsemba mũvaka ũkwate thayũ. Yeova nũkwendete mũno nũndũ nũmũĩkĩĩe na nĩwũmĩĩsye kwa ĩvinda yĩasa. Yu nĩndĩ wĩ na vata mũnene vyũ wa kũtetheewʼa nĩwe, na ndakaũtia nongi. (Sav. 9:10) Vandũ va ũu, eendeea kwĩthĩwa vakuvĩ naku o na kwĩ tene. w20.04 29 ¶16-17

Nĩ maũndũ meva ũtonya kũneenea na mũndũ wa ndĩni? Mantha maũndũ ala mũtonya kwĩtĩkĩlana. No ethĩwe athaithaa Ngai o ũmwe, akethĩwa esĩ kana Yesũ nĩ Mũtangĩĩi wa andũ, kana akethĩwa aĩkĩĩaa kana twĩkalĩte ĩvinda yathe, yĩla yĩkilyĩ kũthela o mĩtũkĩ. Wasũanĩa maũndũ ala inywʼelĩ mũkwĩtĩkĩlana, neenea ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ kwa nzĩa ĩtonya kũmwendeesya. Ĩkala wĩsĩ kana ti maũndũ onthe mamanyĩawʼa ndĩninĩ andũ mamaĩkĩĩaa. Kwondũ wa ũu, wamina kũmanya mũndũ nĩ wa ndĩni yĩva, tata ũmanye aĩkĩĩaa kyaũ. Mwana-a-asa ũmwe misonalĩ awetete kana andũ amwe maasya nĩmaĩkĩĩaa Ũtatũ, ĩndĩ no methĩwe mataĩkĩĩaa kana Asa, Mwana, na veva mũtheu nĩ Ngai ũmwe. Mwana-a-asa ũsu easya, “Kũmanya ũu kũtumaa wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi kũmantha ũndũ ũla tũkwĩtĩkĩlana.” Kwoou tata ũmanye nesa kĩla andũ maĩkĩĩaa. Na ĩndĩ, o ta mũtũmwa Vaulo, ũkeethĩawa ũtonya kwasya: “Nĩtwʼĩkĩte maũndũ onthe kwa andũ ma mĩthemba yonthe.”—1 Ako. 9:19-22. w20.04 10 ¶9-10

No tweteele ĩvinda yĩu tũteũtelemanga nũndũ Ndanieli na Yoana nĩmatũĩkĩĩthĩtye kana ala mamũthũkũmaa Yeova na Yesũ makavonoka thĩna ũsu mũnene. Ndanieli aĩtye kana ala makavonoka no ala masyĩtwa moo ‘maandĩkĩtwe ĩvukunĩ.’ Twaĩle kwĩka ata nĩ kana masyĩtwa maitũ malike ĩvukunĩ yĩu? No nginya twonanyʼe nesa kana nĩtũmũĩkĩĩe Yesũ, ũla nĩwe Kalondu ka Ngai. (Yoa. 1:29) No nginya twĩyumye tũmũthũkũme Ngai na tũivatiswa. (1 Vet. 3:21) Na no nginya tũkwate mbau Ũsumbĩ wa Ngai kwa kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũtetheesye angĩ mamũmanye Yeova. Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwĩmanyĩsya kũmũĩkĩĩa Yeova vamwe na ũseũvyo wake. Na nĩyo ĩvinda ya kũkwata mbau Ũsumbĩ wa Ngai vyũ. Tweeka ũu, tũkatangĩĩwa yĩla mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ na wa ngalĩ ya ĩtheo makethĩwa mayanangwa nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. w20.05 16 ¶18-19

Atamu na Eva nĩmeesĩ kana ĩsyĩtwa ya Ngai nĩ Yeova, na nĩmeesĩ maũndũ maingĩ ma vata ĩũlũ wake. Kwa ngelekanyʼo, nĩmeesĩ kana nĩwe Mũmbi woo, nĩwe wamanengete thayũ, akamanenga mũsyĩ mwanake, na akanenga kĩla ũmwe woo mũtindanyʼa ũte na naĩ. (Mwa. 1:26-28; 2:18) Ĩndĩ o na kau ilĩko syoo iyaanangĩtwe nĩ naĩ, mo nĩmaendeeie kũitũmĩa kũsũanĩa maũndũ onthe ala Yeova wamekĩte? Mo nĩmaendeeie kũmwenda mwene ĩsyĩtwa yĩu na kũmũtũngĩa mũvea? Ũsũngĩo wa makũlyo asu nĩwoonekie ũtheinĩ yĩla mũmaitha wa Ngai wamatatie. Satani atũmĩie nzoka kũneena na Eva na amũkũlya: “Nĩ wʼo, Ngai nĩwaisye, Mũtikaye ma mĩtĩ yonthe ya mũũndanĩ?” (Mwa. 2:16, 17; 3:1) Ĩkũlyo yĩu yaĩ na ũvũngũ wĩvithanĩtye ũla wailye ta sumu. Kĩla Ngai wamatavĩtye nĩ kana no maye matunda ma mĩtĩ yonthe eka o ũmwe. (Mwa. 2:9) Satani endaa mone Ngai ti ta mũlau. Eva nũtonya kwĩthĩwa eekũlilye, ‘Ko ve kĩndũ kĩseo Ngai ũmbatĩte?’ w20.06 3-4 ¶8-9

Ve athũkũmi amwe ma Yeova maũmĩaa mũno nũndũ wa kũvĩtĩwʼa nĩ Mũklĩsto ũngĩ. Mũtũmwa Vaulo nĩwawetie kana mavinda amwe no wĩthĩe kwa wʼo twĩ na “ũndũ” na mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa. O na no kwĩthĩwa tweekiwe ũndũ ũtaĩle. Nũndũ wa ũu, tũkaema kwĩsisya twĩthĩa twoveeie ũthatu ngoonĩ. Na ũthatu no wĩse kũtuma mũndũ ambĩĩa kũtia andũ ma Yeova kavola kwa kavola. Ĩvinda yĩmwe mwana-a-asa ũmwe wa South America wĩtawa Pablo nĩwailĩĩilwe mavĩtyo ũtekĩte, na nũndũ wa ũu aasya kĩanda kĩla waĩ nakyo kĩkundinĩ. Kĩu kyatumie eka ata? Easya, “Nĩnathatie na kavola kwa kavola naeka kũtavanyʼa na kũthi maũmbanonĩ.” O na ĩngĩ, ethĩwa Mũklĩsto nĩweekie naĩ ngito navu ĩtina, nũtonya kũthĩnwʼa nĩ wasya wa ngoo mũno, na kĩu kĩituma asũanĩa kana Ngai ndesa kũmwenda ĩngĩ. O na ethĩwa nĩweelilile na eewʼĩwa tei, nũtonya kwona yu vai ũndũ wĩsa kwĩka aketĩkĩlĩka ĩngĩ andũnĩ ma Ngai. We wĩwʼaa ata wasũanĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ta asu twaneenea? w20.06 19 ¶6-7

No nginya twĩmanyĩsye kũmanya kwĩ tene maũndũ ala matonya kũtũlikya mũisyonĩ nĩ kana twĩvathane na mathĩna. (Aevl. 5:14) Kwa ngelekanyʼo, nĩtwaĩle kũtũmĩaa ũĩ yĩla tũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya. Mavinda maingĩ ivĩndĩ sya televiseni na sinema syonanasya maũndũ mathũku. Maũndũ ta asu nĩmamũthatasya Ngai, na vate nzika, nĩmatumaa mũndũ aũmĩa kana akaũmĩsya andũ angĩ. Kwoou, nĩtwaĩle kwĩvathana na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala matonya kwonzya ngwatanĩo yitũ na Ngai o kavola. (Aev. 5:5, 6) O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũmanya ũthũku wa kwĩthukĩĩsya ũvũngũ ũla ũnyaĩĩkawʼa nĩ akaĩi ma mũĩkĩĩo. Kwa ngelekanyʼo, no matume twambĩĩa kwĩthĩwa na nzika ĩũlũ wa ana-a-asa maitũ na ũseũvyo wa Yeova. (1 Tim. 4:1, 7; 2 Tim. 2:16) Ngewa ta isu ite sya wʼo no syonzye mũĩkĩĩo witũ. No nginya twĩsũvĩe tũikese kwawʼa nĩ ngewa isu sya ũvũngũ. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ inyaĩĩkawʼa nĩ “andũ me na ilĩko mbuku na matesĩ ũla wʼo.” Na kĩeleelo kyoo kĩthĩawa ne kũete “ngananĩo na ngusanĩsyo.” (1 Tim. 6:4, 5) Mendaa twĩtĩkĩle ũvũngũ woo na tũieka kũĩkĩĩa ana-a-asa maitũ. w20.09 29 ¶13, 15

Ala matwaanĩte nĩmaĩlĩte kwendana na kũnengane ndaĩa. (Aev. 5:33) Mbivilia ĩtwĩkĩaa vinya twendeewʼe mũno nĩ kũnengane eka o kwosa. (Meko 20:35) Nĩ nguma yĩva ĩtonya kũtetheesya ala matwaanĩte monanyʼe wendo na ndaĩa? Nĩ wĩnyivyo. Wĩnyivyo nũtetheesye Aklĩsto aingĩ matwaanĩte kwĩkalaa me atanu. Kwa ngelekanyʼo, mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Steven aĩtye: “Mweethĩwa mwĩ ngwatanĩo, mũkatethanasya maũndũnĩ, na mũno mũno yĩla vaumĩla thĩna. Vandũ va mũndũ kwĩkũlasya ‘kyo nĩ kyaũ kĩseo kwakwa?’ akeekũlasya ‘kyo nĩ kyaũ kĩseo kwitũ?’” Nake mũka, ũla wĩtawa Stephanie, ethĩawa na woni o ta ũsu. Aĩtye: “Vaiĩ mũndũ ũtanĩa kwĩkalanyʼa na mũndũ matekwĩwʼana. Yĩla twalea kũeleanwa, nĩtũtataa tũmanye thĩna nĩ mwaũ. Ĩtina wa ũu nĩtũvoyaa, tũkeka ũkunĩkĩli, na tũineenea thĩna ũsu. Twĩthĩawa tũyenda kũmina ũ thĩna, ĩndĩ ti kũminana ithyĩ ene.” Ala matwaanĩte nĩmatethekaa mũno malea kwĩsũanĩaa kũvĩtũka ũndũ vaĩle. w20.07 4 ¶5-6

Ndũkekwatye vinya kana ũtonyi waku yĩla ũũmũthũkũma Yeova. Mũtũmwa Vaulo aĩ mũndũ mũsomu mũno. Asomethiwʼe nĩ ũmwe wa atongoi ma Ayuti wanengetwe ndaĩa mũno ĩvindanĩ yĩu, weetawa Kamalieli. (Meko 5:34; 22:3) Na ve ĩvinda Vaulo waĩ nguma katĩ wa Ayuti. (Meko 26:4) Ĩndĩ o na vailye ũu, Vaulo ndaaĩkwatya ũtonyi wake mwene. Vaulo nĩwatanie kũekana na syĩndũ ila syatumaa oneka e wa vata nĩ andũ ala angĩ. (Avi. 3:8; maelesyo ma kwongeleela) Vaulo nĩwakwatiwe nĩ mathĩna maingĩ nũndũ wa kũmũatĩĩa Klĩsto. Kwa ngelekanyʼo, andũ ma mbaĩ yake nĩmamũmenie. (Meko 23:12-14) Na o na kau aĩ laiaa wa Lomi, Alomi nĩmamũvũie na mamwĩkya yela. (Meko 16:19-24, 37) O na ĩngĩ, Vaulo nĩweesĩ kana we aĩ mwene naĩ, na vayaĩ laisi kwake kwĩka kĩla kyaĩlĩte. (Alo. 7:21-25) Ĩndĩ vandũ va kwĩtĩkĩlya andũ ala mamũvĩngaa kana mawonzu make matume aeka kũmũatĩĩa Klĩsto, we ‘atanaa yĩla wĩ na mawonzu.’ Nĩkĩ? Nũndũ yĩla ũkwĩwʼa e mwonzu nĩwʼo woonaa ũndũ Ngai wamũtethasya.​—2 Ako. 4:7; 12:10. w20.07 16 ¶7-8

Ĩvindanĩ yĩĩ wĩa wa kũtavanyʼa waĩle kũtethwʼa na kĩthito kingĩ vyũ. Yesũ athanie kana amina kũkwʼa, ũvoo mũseo ũkatavanwʼa kĩsionĩ kĩnene vyũ na ũiendeea kwa ĩvinda yĩasa. Athayũũkwʼa, nĩweekie kyama kyatumie amanyĩwʼa amwe make makwatya makũyũ maingĩ mũno. Atũmĩie ĩvinda yĩu kũmatetheesya maelewe kana wĩa wa kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩwʼo wa vata vyũ kwĩ wĩa ũngĩ o na wĩva. (Yoa. 21:15-17) Kavinda kakuvĩ atanasyoka ĩtunĩ, nĩwatavisye amanyĩwʼa make kana wĩa wa kũtavanyʼa ũla waĩ anambĩĩsya ũkatavanwʼa kuma Isilaeli nginya isio syĩ kũasa. (Meko 1:6-8) Myaka mingĩ ĩtina wa vau, Yesũ nĩwoonisye mũtũmwa Yoana woni wa maũndũ makekĩka “mũthenyanĩ wa Mwĩaĩi.” Ũndũ ũmwe wa kũsengyʼa Yoana woonie waĩ wa mũlaĩka ũũlũkĩte e na “ũvoo mũseo wa tene na tene,” aiũtavanyʼa “kwa kĩla mbaĩ na ũko na kĩthyomo na andũ.” (Ũvu. 1:10; 14:6) Ũndũ ũsu wĩonanyʼa ũtheinĩ kana Yeova endaa tũtavanyʼe ũvoo ũsu mũseo nthĩ yonthe nginya yĩla wĩthela. w20.09 9 ¶5

Mũsyĩ wa Avalaamu waĩ na mawetu manene. Mũka wake mwendwa, Sala, aĩ ngũngũ. Kwa ĩvinda ya myaka mingĩ, ũndũ ũsu nĩwamatũlaa ngoo mũno. Mũthya, Sala nĩwatwie kũnenga Avalaamu mũthũkũmi wake mwĩĩtu weetawa Akali, nĩ kana amasyaĩe syana. Yĩla Akali waitavie Isumaeli, nĩwambĩĩie kũvũthya Sala. Maũndũ mavyũvie nginya Sala alũngya Akali. (Mwa. 16:1-6) Ĩtina Sala nĩwaitavie na asyaa kamwana, kala Avalaamu waketie Isaka. Avalaamu nĩwendete tũvĩsĩ twake twĩlĩ, Isumaeli na Isaka. Ĩndĩ nũndũ Isumaeli nĩwathĩnasya Isaka, Avalaamu nĩwalasimĩkie kwĩa Akali na mwana wake mathi. (Mwa. 21:9-14) Ĩtina wa ĩvinda, Yeova nĩwakũlilye Avalaamu aumye Isaka ta nthembo. (Mwa. 22:1, 2; Aevl. 11:17-19) Mavindanĩ asu elĩ, yaĩ no nginya Avalaamu ekwatye kana Yeova ndakalea kwĩanĩsya mawatho make kwa ana make elĩ. w20.08 4 ¶9-10

Kwasũanĩa ũndũ ala methayũũkwʼa makatana ĩvinda yĩla makethĩwa maendeee kumya mwĩkalĩle wa tene na kwĩmanyĩsya kwĩkala kwosana na myolooto mĩlũngalu ya Ngai. Ala makeka moalyũku asu makeethĩwa makwata ũthayũũkyo wa thayũ. Ĩndĩ ala makalea kwĩka moalyũku, maiketĩkĩlwʼa maendeee kwĩkala Nthĩ Nzaũ maikanange mũuo ũla ũkethĩwa vo. (Isa. 65:20; Yoa. 5:28, 29) Yĩla Ũsumbĩ wĩĩthĩwa ũsumbĩkĩte, andũ ma Ngai makeeyonea ũwʼo wa ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Nthimo 10:22. Ĩandĩko yĩu yaĩtye: “Ũathimo wa Yeova, nawʼo nũthuasya; na ndawongelanasya na woo.” Andũ ma Yeova makeethĩwa me athwii kĩ-veva nũndũ veva wake ũkathũkũmaa nthĩnĩ woo. Ũu nĩ kwasya kana kĩla mũthenya makaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Klĩsto nesanga, na makaendeea kũvetewa naĩ mũvaka yĩse kũthela vyũ. (Yoa. 13:15-17; Aev. 4:23) Kĩla mũthenya mĩĩ yoo ĩkaendeeaa kwaĩla na maitwʼĩka andũ aseango. Ĩvinda yĩu yĩkeethĩwa ya kũtanĩthya ta kĩ!—Yovu 33:25. w20.08 17 ¶11-12

Nĩtwaĩle kwĩkalaa tũlilikene kana ana-a-asa amwe na eĩtu-a-asa amwe nĩmatwʼĩte kwĩkala mate mũtwaanonĩ. Namo angĩ no mende kũtwaana kana kũtwawa, ĩndĩ mayaaĩsa kwona mũndũ ũla ũmaĩlĩte. O na ĩngĩ, amwe no methĩwe makwʼĩĩwe nĩ ũla matwaanĩte nake. O na vethĩwe vailye ata, mo ala me kĩkundinĩ nĩmaĩle kũsũanĩa ta ve vata wa kũmakũlya nĩkĩ mekalĩte ũu, kana ethĩwa no mende kũmamanthĩĩsya mũndũ? Ethĩwa mũndũ ndanaũkũlya ũmũtetheesye, wĩona ta ũtonya kwĩwʼa ata wamwĩa nũkwenda kũmũmanthĩĩsya mũndũ wa kũtwaana nake? (1 Tim. 5:13) Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ala mate mũtwaanonĩ makatanaa ethĩwa tũkasiasya mũno nguma syoo nzeo vandũ va kũsiasya nĩmatwaanĩte kana maitwaanĩte. Vandũ va kũmonaa me andũ ma kwĩwʼĩwa tei, twaĩle kũmonaa me ma vata nũndũ wa ũĩkĩĩku woo. Na tweeka ũu, vaiĩ ĩvinda o na yĩmwe ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu makewʼa ta tũũmea: “Ndi na vata nenyu.” (1 Ako. 12:21) Vandũ va ũu, makamanyaa kana nĩtũmanengete ndaĩa na nĩtũmonaa me ma vata kĩkundinĩ. w20.08 29 ¶10, 14

Ĩtina wa Yesũ kumĩlĩĩla asu, nĩwesie kũmumĩlĩĩla mũtũmwa Vaulo. (1 Ako. 15:8) Ĩvinda yĩu Vaulo (Saulo) aĩ nzĩanĩ aendete Ndamasiku yĩla weewie wasya wa Yesũ, na oona woni wake e na ũtheu mũtisu. (Meko 9:3-5) Kĩu Vaulo weeyoneie nĩkyaĩkĩĩthisye ĩngĩ kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe. (Meko 26:12-15) Ũkũsĩ wa Vaulo waĩ ũtonya kũtuma amwe menda kwĩwʼa ndeto syake, nũndũ navu mbeenĩ nĩwathĩnasya Aklĩsto. Nĩkyo kĩtumi ĩtina wa kũĩkĩĩa kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe, weekĩie kĩthito kingĩ atetheesye angĩ o namo maĩkĩĩe ũwʼo ũsu. Nĩwoomĩĩisye kũvũwa, kwovwa, na kwanangĩkĩwa nĩ meli nĩ kana amatetheesye kũmanya kana Yesũ nĩwakwie na athayũũkwʼa. (1 Ako. 15:9-11; 2 Ako. 11:23-27) Vaulo aĩkĩĩte vyũ kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe nginya weethĩa nĩwĩyũmbanĩtye kũkwʼa aitetea mũĩkĩĩo ũsu. Ũkũsĩ ũsu wa Aklĩsto ma mbee nũtumaa o naku ũĩkĩĩa Yesũ nĩwathayũũkiwʼe, kana wĩona ata? O na nũtumaa ũĩkĩĩa vyũ kana kwĩ ũthayũũkyo, kana ti wʼo? w20.12 3 ¶8-10

No twĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩendaa maũmbanonĩ ma kĩkundi ndeũtĩĩa?’ Yĩla twathi maũmbanonĩ, nĩtũkwataa vinya wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova na tũithangaawʼa nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. (Mt. 11:28) O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kwĩkũlya, ‘Nyie nĩnĩmanyĩasya Mbivilia ndeũtĩĩa?’ Ethĩwa wĩkalaa na andũ maku, nĩmwĩthĩawa na ũthaithi wa mũsyĩ kĩla kyumwa? Kana ethĩwa wĩkalaa wĩ weka, nĩwosaa ĩvinda kĩla kyumwa wĩmanyĩsye o ũndũ wĩthĩwa ũyĩka keka wĩ vamwe na andũ ala angĩ ma mũsyĩ? O na ĩngĩ, nĩwĩkĩaa kĩthito kingĩ ũndũ ũtonya wĩanĩ wa kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa? Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩkũlya makũlyo asu? Nũndũ Mbivilia yaĩtye kana Yeova nũsiasya kĩla tũũsũanĩa na kĩla kĩ ngoonĩ, na kwoou o naitũ nĩtwaĩle kwĩka take. (1 Mav. 28:9) Ethĩwa nĩtwoona ve vata wa kũalyũla mĩvango yitũ, mawoni maitũ, kana ũndũ tũũsũanĩa, nĩtwaĩle kũmũkũlya Yeova atũtetheesye kwĩka ũu. Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwĩyũmbanĩsya matatwa ala makilyĩ kũtũkwata. w20.09 19 ¶19-20

Yesũ nĩwanenganie ngelekanyʼo syonanĩtye kĩla mũndũ waĩle kwĩka atwʼĩke mũmanyĩwʼa wake. Anenganie ngelekanyʼo ya mũndũ ũkwenda kwaka mwako mũtũlu, na ya mũsumbĩ ũkwenda kũthi kaũnĩ. Yesũ aisye kana no nginya mũndũ ũsu ‘ambe kwĩkala nthĩ eke masavu’ nĩ kenda amanye kana no amine mwako ũsu. Na aisye mũsumbĩ ũsu ũkwenda kũthi kaũnĩ no nginya ‘ambe kwĩkala nthĩ na aisũanĩa’ ethĩwa e na ita itoetye sya kwĩanĩsya kĩla ũkwenda. (Luka 14:27-32) O ta ũu, Yesũ nĩweesĩ kana ethĩwa mũndũ nũkwenda kũtwʼĩka mũmanyĩwʼa wake, no nginya ambe kwĩkala nthĩ eyĩosye nesa. Kwoou nĩtwaĩle kwĩkĩa amanyĩwʼa vinya memanyĩasye naitũ kĩla kyumwa. We ta mwalimũ, nĩwaĩle kwĩyũmbanasya nesa ũtanamba kwĩmanyĩsya na kĩla mũmanyĩwʼa. Ũsũanĩĩte mũmanyĩwʼa waku, vindĩĩsya ũndũ ũtonya kũmũelesya maũndũ kwa nzĩa nzeo na yĩ laisi, nĩ kana aelewe na aitũmĩa kĩla ũkwĩmanyĩsya.​—Nee. 8:8; Nth. 15:28a. w20.10 7 ¶5; 8 ¶7

Mwĩao wa Yesũ wĩ ũtheinĩ. No nginya tũmanyĩsye andũ maũndũ ala watwĩaĩe. Ĩndĩ ve ũndũ wa vata tũtaĩle kũlwa nĩwʼo. Yesũ ndaasya: ‘Mamanyĩsyei maũndũ onthe ala namwĩaĩe.’ Vandũ va ũu, aisye: Mamanyĩsyei “kũkwata maũndũ onthe ala namwĩaĩe.” Nĩ kana tũatĩĩe mwĩao ũsu nesa, twaĩle kũmanyĩsya amanyĩwʼa maitũ kĩla maĩle kwĩka, na tũimonyʼa ũndũ maĩle kũkĩka. (Meko 8:31) “Kũkwata” mwĩao nĩ kũũatĩĩa. Yĩla tũkwĩmanyĩsya Mbivilia na angĩ, nĩtũmamanyĩasya kĩla Ngai wendaa twĩke. Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka. No nginya tũmamanyĩsye kũtũmĩa kĩla meemanyĩsya. (Yoa. 14:15; 1 Yoa. 2:3) Tũtonya kwĩka ũu ata? No tũeke ngelekanyʼo yitũ ĩmatetheesye kũmanya ũndũ matonya kũtũmĩa myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ me sukulu, wĩanĩ, kana yĩla mekwĩtanĩthya. Na eka ũu, yĩla twĩ na amanyĩwʼa maitũ, no tũmũvoye Yeova na tũimũkũlya amatongoesye na veva mũtheu.​—Yoa. 16:13. w20.11 2-3 ¶3-5

Ve mathĩna maingĩ amanyĩwʼa ma Yesũ makomanie namo. Kwa ngelekanyʼo, kovi sya Maandĩko syaĩ o nini. O na mayaĩ na syĩndũ ila twĩ nasyo sya kwĩka ũkunĩkĩli. Na maaĩle kũtavya andũ ma ithyomo mbingĩ syĩ kĩvathũkanyʼo ũvoo mũseo. Ĩndĩ o na kau maĩ na mathĩna maingĩvĩte ũu, kĩthito kyoo nĩkyatumie meanĩsya ũndũ woonekaa ta ũtatonyeka. Myaka ta 30 ĩithela, ũvoo mũseo nĩwatavĩtwʼe “syũmbe syonthe ungu wa ĩtu.” (Ako. 1:6, 23) O na ũmũnthĩ, Yeova nũendeee kũtongoesya andũ make na kũmanenga vinya. Kĩla ũtũmĩaa mũno kũmatongoesya nĩ Ndeto yake mbeveee. Ndetonĩ ĩsu nĩ vo tũsomaa ĩũlũ wa ũtavanyʼa wa Yesũ, vamwe na ũla mwĩao wanengie aatĩĩi make wa kũendeesya wĩa ũla wambĩĩisye. (Mt. 28:19, 20) Nũndũ Yeova nde kyende, nĩwathanie kana ũvoo mũseo ũkatavwʼa “kĩla mbaĩ na ũko na kĩthyomo na andũ.” (Ũvu. 14:6, 7) Wendi wake nĩ kĩla mũndũ akwate mwanya wa kwĩwʼa ũvoo wa Ũsumbĩ. w20.10 21 ¶6-8

Ũtanu wa Mũsumbĩ Ndaviti waĩ “mĩaonĩ ya Yeova.” (Sav. 1:1-3) Ndaviti nĩweesĩ kana Yeova nũtangĩĩaa ala me wĩnyivyo, ĩndĩ nũvĩngaa ala me mĩngʼathĩlĩlyo. Kwoou Ndaviti nĩweetĩkĩlilye mĩao ya Ngai ĩlũnge mosũanĩo make. Aandĩkie: “Nĩngũtaĩa Yeova, ũla ũnengete ũtao; ĩĩ, ngoo yakwa nĩmanyĩasya mavinda ma ũtukũ.” (Sav. 16:7) Ethĩwa twĩ na wĩnyivyo, tũkeetĩkĩlasya Ndeto ya Ngai ĩlũnge mosũanĩo maitũ matanamba kũtũtongoesya naĩnĩ. Ndeto ya Ngai ĩkeethĩawa ta wasya ũũtwĩa: “Nzĩa nĩ ĩno, endaai nayo.” Ĩkatũkanasya yĩla twambĩĩa kwelelũka kwʼokonĩ kwa aka kana kwa aũme. (Isa. 30:21) Twamwĩthukĩĩsya Yeova, tũkeeyĩuna maũndũnĩ meana ũna. (Isa. 48:17) Kwa ngelekanyʼo, kwĩka ũu kũkatũsũvĩa tũikakwatwe nĩ nthoni sya kũlũngwa nĩ mũndũ ũngĩ. Na tũkamũthengeea Yeova, nũndũ tũkamanyaa kana atwendete o tondũ mwana wendetwe nĩ ĩthe.​—Aevl. 12:7. w20.11 20 ¶6-7

Mawoni ta asu nĩmatonya kwĩthĩwa ne mo matumĩte mũĩkĩĩo wa Aklĩsto amwe ma Kolintho wambĩĩa kwanangĩka. (1 Ako. 15:12) Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa moonaa ũthayũũkyo kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo vyũ. Masũanĩaa yĩla mũndũ wĩ naĩnĩ no ewe nĩ mũkwʼũ, na atwʼĩka Mũklĩsto no ũndũ ũmwe na wathayũũkwʼa. Ĩndĩ o na methĩwe masũanĩaa ata, kũlea kũĩkĩĩa ũthayũũkyo kwatumĩte mũĩkĩĩo woo wĩthĩwa wĩ wa mana. Nĩkĩ? Nũndũ ethĩwa Ngai ndaamũthayũũkya Yesũ, vai wovosyo waaumwʼa na kwoou vai mũndũ waekeetwe naĩ syake. Kwoou ũu nĩ kwasya kana, andũ ala maleaa kana kwĩ ũthayũũkyo mayaĩ na wĩkwatyo ũmatethya. (1 Ako. 15:13-19; Aevl. 9:12, 14) Mũtũmwa Vaulo nĩweesĩ nesa ki kana “Klĩsto nĩwathayũũkiwʼe.” Ĩndĩ ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na wa andũ ala mathayũũkĩtwʼe mbee wake, nũndũ asu angĩ nĩmesie kũkwʼa. Vaulo aisye kana Yesũ aĩ “ũsyao wa mbee wa ala makwie.” Nĩwe waĩ mũndũ wa mbee kũthayũũkwʼa e na mwĩĩ wa veva, na wa mbee kũthi ĩtunĩ.​—1 Ako. 15:20; Meko 26:23; 1 Vet. 3:18, 22. w20.12 5 ¶11-12

Ĩvindanĩ ya atũmwa, nzama ĩla ĩtongoesye, ĩla yaĩ Yelusaleme, yathũkũmaa yĩ ngwatanĩo ĩtetheesye andũ ma Ngai mamũthũkũme na mũvango na mũuo. (Meko 2:42) Kwa ngelekanyʼo, yĩla thĩna wa nzaĩko waumĩlile mwakanĩ wa 49, nzama ĩsu nĩyaneeneie ũndũ ũsu ĩtongoewʼe nĩ veva mũtheu. Ta keka ikundi syaekiwe iendeee kwĩthĩwa na mawoni me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa ũndũ ũsu, wĩa wa kũtavanyʼa wĩthĩwa wavĩngĩĩsĩkie. Ĩndĩ o na kau atũmwa na atumĩa ala maĩ nzamanĩ ĩsu maĩ Ayuti, mayaaĩtĩkĩla kũtavwa nĩ kĩthĩo kya Ayuti kana nĩ ala makĩlũmĩtye. Matwie kũtongoewʼa nĩ Ndeto ya Ngai na veva mũtheu. (Meko 15:1, 2, 5-20, 28) Kwaendie ata? Yeova nĩwaathimie ũtwi woo, ikundi syaendeea kũthũkũma syĩ na mũuo na syĩ ngwatanĩo, na wĩa wa kũtavanyʼa ndwaaũngama. (Meko 15:30, 31; 16:5) O na ĩvindanĩ yĩĩ yitũ, ũseũvyo wa Yeova nũtatĩte mũno andũ make mamũthũkũme na mũvango, na me na mũuo. w20.10 22-23 ¶11-12

No kwĩthĩwa ve kĩanda kĩna twendaa kũkwata ũseũvyonĩ, ĩndĩ ũyĩthĩa ũkũũ, ũwau, kana o maũndũ angĩ nĩmeũtũsiĩĩa kũkĩkwata. Ethĩwa nĩtũkomanĩte na ũndũ ũilye ũu, ngelekanyʼo ya Mũsumbĩ Ndaviti no ĩtũtetheesye. Ndaviti nĩwendaa mũno kwaka ĩkalũ, ĩndĩ Ngai amwĩie kana ti we ũkayaka. O na vailye ũu, Ndaviti nĩwakwatie mbau vyũ mũndũ ũla Ngai wamũnyuvie atethye wĩa ũsu. O na nĩwaumisye mĩvothi mingĩ kwondũ wa wĩa ũsu. Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo ta kĩ! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Mav. 29:3-5) Mwana-a-asa ũmwe wa France wĩtawa Hugues nĩwaekie kũtwʼĩka mũtumĩa nũndũ wa mathĩna ma mwĩĩ. Na eka ũu, mathĩna asu mamũvinyĩĩie weethĩa ndatonya kwĩka o na tũmaũndũ tũla tũnini vau mũsyĩ. Aisye atĩĩ: “Mbeenĩ, neewʼaa nĩ wa mana na nĩkwʼĩte ngoo mũno. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, noonie nĩ kavaa ngetĩkĩla kana yu ve maũndũ ndatonya, na nũndũ wa ũu, nĩnambĩĩe kũtanĩa kwĩka kĩla ndonya ũthũkũminĩ wa Yeova. Nĩtwʼĩte vyũ kana ndiketĩkĩla ũndũ o na ũmwe ũndũle ngoo. Nĩendeea kũngʼangʼana, o tondũ Ngiteoni weekie e na ala aũme make maana atatũ, o na kau maĩ anou!”—Asi. 8:4. w20.12 25 ¶14-15

Ĩvukunĩ yĩla mũtũmwa Yoana ũandĩkĩte ĩũlũ wa Yesũ, aneeneete wendo mavinda maingĩ mũno kũvĩtũka aandĩki ala angĩ onthe ma Mavuku ma Ũvoo Mũseo. Maũndũ ala waveveewe kũandĩka monanĩtye nesa kana maũndũ onthe ala Mũklĩsto ũkwĩka maĩle kũtongoewʼa nĩ wendo. (1 Yoa. 4:10, 11) O na ũu wĩ o vo, Yoana nĩwakuie ĩvinda ayĩsa kwĩmanyĩsya kwendana. Ti mavinda onthe Yoana e wa mũika woonasya andũ nũmendete. Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe Yesũ na amanyĩwʼa make nĩmatwie kũthi Yelusaleme mesĩlĩte Samalia. Mavika Samalia, andũ ma ũtũi ũmwe nĩmaleile kũmathokya. Yoana e na mwana-a-inyia Yakovo makũlilye Yesũ amanenge mwanya mete mwaki ũtheee kuma ĩtunĩ wanange andũ asu onthe! (Luka 9:52-56) O na ve ĩvinda yĩngĩ masesengie inyia woo akũlye Yesũ amanenge ivĩla ila sya mwanya ũtee wake Ũsumbĩnĩ. Yĩla atũmwa ala angĩ mamanyie kĩla Yakovo na Yoana meekie, mathatie mũno! (Mt. 20:20, 21, 24) Ĩndĩ o na kau Yoana aĩ na mawonzu asu onthe, Yesũ nĩwamwendete mũno.​—Yoa. 21:7. w21.01 8-9 ¶3-4

Yeova ekaa motwi asũanĩĩte kũuna angĩ vyũ. Kwa ngelekanyʼo, atwie kũmba andũ nũndũ endaa tũtanĩe thayũ, ĩndĩ ti kwĩthĩwa endaa kwĩyĩuna mwene. O na vai mũndũ waamũlasimĩthya kũtũma Mwana wake nĩ kana akwʼe kwondũ wa naĩ sitũ. Ĩndĩ eekie ũu nĩ kana tũtetheke. O nake Yesũ eekaa motwi asũanĩĩte kũuna ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, ve ĩvinda wanoete mũno, ĩndĩ vandũ va kũthũmũa, atwie kũmanyĩsya ĩkomano ya andũ. (Mko. 6:31-34) Mũndũũme mũseo nĩwĩthĩawa esĩ kana ũndũ ũmwe wĩ vinya vyũ waĩle kwĩanĩsya nĩ kwĩka motwi maseo kwondũ wa mũsyĩ wake, na nĩwosaa ũndũ ũsu kwa ũito. Nũtataa ũndũ ũtonya ndakeke motwi ma kũthũlũmũkĩla, kana kwĩanana na ũndũ ũkwĩwʼa saa isu. Vandũ va ũu, aekaa Yeova amũmanyĩsye kwĩka motwi maseo. (Nth. 2:6, 7) Kwa nzĩa ĩsu, asũanĩaa kũuna angĩ, ĩndĩ ti kwĩyĩuna mwene. (Avi. 2:4) Mũndũũme atata ũndũ ũtonya aatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova na Yesũ, no eanĩsye kĩanda kĩu nesa. w21.02 7 ¶19-21

Yĩla Mũsumbĩ Asa waĩ wa mũika, aĩ na wĩnyivyo na ũkũmbaũ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla watwʼĩkie mũsumbĩ ĩtina wa ĩthe, Aviya, nĩwambĩĩie kũvetanga ũthaithi wa ũvũngũ nthĩ ĩsu. O na nĩweeaĩe “Yuta mamanthe Yeova, Ngai wa aaĩthe moo, na kwĩkaa mĩao na myamũlo.” (2 Mav. 14:1-7) Na yĩla Nzela Mũethiovia wavithũkĩie Yuta e na asikalĩ 1,000,000, Asa amwĩkaĩlile Yeova amũtetheesye kwa kũmwĩa: “Yeova, vati ũngĩ ate o we wa kũtethya, katĩ wa ũla wĩ vinya na ũla ũte vinya: tũtethye, ame Yeova Ngai waitũ; nũndũ nĩtũũkwĩkwatya.” Ndeto isu syĩonanyʼa kana Asa nĩweekwatĩtye Yeova amũvonokye vamwe na andũ make. Asa nĩweekwatisye Ĩthe wake wa ĩtunĩ, na kwondũ wa ũu, ‘Yeova akũna Aethiovia.’ (2 Mav. 14:8-12) Vate nzika, no wĩtĩkĩle kana yĩla Asa wavithũkĩiwe nĩ asikalĩ 1,000,000 ndalea kwĩthĩwa atelemile mũno, ĩndĩ nĩwamwĩkwatisye Yeova na amasinda. w21.03 5 ¶12-13

Mbivilianĩ ve ngewa sya andũ maĩ na naĩ, ĩndĩ mendanĩte mũno. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Yonathani na Ndaviti. Mbivilia yaĩtye atĩĩ ĩũlũ woo: “Ngoo ya Yonathani yakwatana na ngoo ya Ndaviti, na Yonathani amwenda o tondũ wĩyendete mwene.” (1 Sam. 18:1) Yeova amũnyuvie Ndaviti atwʼĩke mũsumbĩ ĩtina wa Saulo. Ĩtina wa ĩvinda, Saulo nĩwambĩĩe kũmwĩwʼĩa woo na atata kũmũaa. Ĩndĩ o na kau Yonathani aĩ mwana wa Saulo, ndaakwata ĩthe mbau ũndũnĩ ũsu. Vandũ va ũu, eetĩkĩlanile na Ndaviti maendeee kwĩthĩwa me anyanya, na maiendeea kũtethanyʼa. (1 Sam. 20:42) Nĩ ũndũ wa kũsengyʼa kũmanya kana Yonathani na Ndaviti nĩmendanĩte mũno, na kĩtumi nũndũ ve maũndũ maingĩ maĩ matonya kũmasiĩĩa maikethĩwe anyanya. Kwa ngelekanyʼo, Yonathani amũkũĩe Ndaviti na myaka vakuvĩ 30. Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma Yonathani asũanĩa kana vai kĩndũ kĩtuma atuma ndũũ na kĩmwana kĩninĩvĩte ũu, na kĩte na ũmanyi take. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yonathani ndaasũanĩa kĩu ĩũlũ wa Ndaviti, nũndũ nĩwamũnengete ndaĩa. w21.01 21-22 ¶6-7

Yesũ athie aatĩĩi make kana makakwata ũtanu wa wʼo. Ĩndĩ asyokie amatavya kana makakomana na mathĩna. (Mt. 10:22, 23; Luka 6:20-23) Nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa amanyĩwʼa ma Klĩsto. Ĩndĩ twĩwʼaa ata twasũanĩa kana no tũvĩngwe nĩ andũ ma mũsyĩ, tũkathĩnwʼa nĩ silikalĩ, kana tũkathingʼĩĩwʼa kwĩka maũndũ mathũku nĩ ala tũthũkũmaa namo kana ala tũsomaa namo? Kũneena wʼo, yĩla twasũanĩa maũndũ ta asu no twambĩĩe kwĩmakĩa. Andũ aingĩ mayonaa kũthĩnwʼa ta kũtuma mũndũ ethĩwa na ũtanu. Ĩndĩ kĩu nĩkyo Ndeto ya Ngai ĩtũtavĩtye twĩke. Kwa ngelekanyʼo, mũmanyĩwʼa Yakovo aandĩkie kana vandũ va kwĩwʼa tũitavĩwe yĩla twakomana na mathĩna, twaĩle kũtana. (Yak. 1:2, 12) Nake Yesũ aisye kana nĩtwaĩle kũtana yĩla twathĩnwʼa. (Mt. 5:11) Yeova aveveeie Yakovo aandĩkĩa Aklĩsto asu valũa amanengete ũtao ũtonya kũmatetheesya kũmĩĩsya mathĩna me atanu. w21.02 26 ¶1-2; 27 ¶5

Ĩvindanĩ ya Timotheo, Aklĩsto amwe nĩmaekie kwona kĩanda kya kwĩthĩwa me atethya ma wĩa vamwe na Ngai kĩ kya vata. Amwe maĩ Ndema, Vikelo, Elimakane, Aimenaio, Alekisanda, na Vileto. (1 Tim. 1:19, 20; 2 Tim. 1:15; 2:16-18; 4:10) Andũ asu onthe maĩ alũmu kĩ-veva, ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda maeka kwona syĩndũ ila Yeova wamanengete syĩ sya vata. Satani ekaa ata nĩ kana atume tũeka kwonaa syĩndũ ila Yeova ũtũnengete syĩ sya vata? Ekai twone nzĩa imwe ũtũmĩaa. Mbee, atũmĩaa maũndũ ma kwĩtanĩthya na isese sya maũvoo nĩ kana atume tũsũanĩa na kwĩka maũndũ matonya kũtuma tũeka kũlũmanyʼa na ũla wʼo o kavola kwa kavola. Kelĩ, nũtumaa andũ angĩ maneena ndeto itonya kũtũtelemya kana akatuma tũthĩnwʼa nĩ kana tũeke kũtavanyʼa. Na katatũ, nĩwendaa twĩthukĩĩsye kĩla akaĩi ma mũĩkĩĩo ‘metaa “ũmanyi” na ti wʼo,’ nĩ kana tũtie ũla wʼo. Tũkalea kwĩsũvĩa, no twĩse kwĩthĩa tũtiie ũla wʼo o kavola kwa kavola.​—1 Tim. 6:21. w20.09 27 ¶6-8

Nĩwĩthĩwa ũvĩtĩwʼe nĩ mũnyanyau kana mũndũ wa mũsyĩ? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, kĩndũ kĩmwe kĩtonya ũkũtetheesya nĩ kwĩmanyĩsya ngewa ya Avisalomu, ũla waĩ mwana wa Mũsumbĩ Ndaviti. (2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14) Ũsũanĩĩte ngewa ĩsu, mũtavye Yeova ũndũ ũkwĩwʼa ũũmĩĩtwʼe nĩ ĩvĩtyo yĩla wĩkĩtwe. (Sav. 6:6-8) Yu kũna visa wone ũndũ Ndaviti ũtonya kwĩthĩwa eewʼaa maũndũ asu onthe mayĩkĩka. Nĩwamwendete Avisalomu na nĩwamũĩkĩĩe Aithoveli. Ĩndĩ aũme asu elĩ mayaalũmanyʼa nake. Nĩmamũũmĩisye mũno vyũ ngoonĩ, na eka ũu, nĩmatatie kũmũaa. Nũndũ wa ũu, yaĩ laisi mũno Ndaviti akaeka kũĩkĩĩa anyanyae ala angĩ, na ayambĩĩa kwona o namo ta mekwatanisye na Avisalomu. Aĩ atonya kwambĩĩa kwĩsũanĩa mũno na aivanga kũkĩĩa nthĩ ĩngĩ e weka. Na ethĩwa ti ũu, aĩ atonya kũkwʼa ngoo na ayĩyĩtũka. Ĩndĩ kĩla weekie nĩ kũmũvoya Yeova amũtetheesye. Ũndũ ũngĩ weekie nĩ kũkũlya anyanyae mamũtetheesye. O na ĩngĩ, nĩwoosie ĩtambya na mĩtũkĩ eke kwosana na motwi ala weekie. Nĩwaendeeie kũmũĩkĩĩa Yeova na aendeea kũĩkĩĩa anyanyae. w21.03 15 ¶7-8; 17 ¶10-11