Mwei wa 8

No anyanya ma Yesũ me oka matonya kũtetheka nĩ nthembo yake ya wovosyo. Yesũ aisye kana akeeyumya “akwʼe kwondũ wa anyanyae.” (Yoa. 15:13) No nginya andũ aĩkĩĩku ala maĩ kwʼo Yesũ atanamba kũka kũũ nthĩ meĩmanyĩsya ĩũlũ wake na maimwenda ĩtina wa kũthayũũkwʼa. O na kau andũ asu maĩ aĩkĩĩku, no nginya meamba kũtwʼĩka anyanya ma Yesũ nĩ kana makwate thayũ wa tene na tene. (Yoa. 17:3; Meko 24:15; Aevl. 11:8-12, 24-26, 31) Nĩtũtanĩaa kũthũkũma vamwe na Yesũ wĩanĩ wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ ĩũlũ wa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. Yĩla Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ, aĩ mũmanyĩsya. Na kuma asyoka ĩtunĩ, nũendeee kũtongoesya wĩa wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya e mũtwe wa kĩkundi. Nĩwonaa kĩthito kĩla wĩkĩaa ũtetheesye andũ aingĩ ũndũ vatonyeka mamũmanye na maimanya Ĩthe wake kĩ kya vata. Kwa wʼo, tũyĩsa kwĩanĩsya nesa wĩa ũsu tũtatetheewʼe nĩ Yeova na Yesũ.​—Yoa. 15:4. w20.04 22 ¶7-8

Tene ĩsyĩtwa “mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ” yanengawe asumbĩ ala masumbĩka ngalĩko ya ĩũlũ ya nthĩ ĩla Aisilaeli matwĩe, nayo ĩsyĩtwa “mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo” yanengawe asumbĩ ala masumbĩka ngalĩko ya ĩtheo. (Nda. 10:14) Mbaĩ ya Isilaeli yaĩ andũ ma Ngai kũvika Vendekosito ya mwaka wa 33. Ĩndĩ kuma ĩvinda yĩu na kũendeea, Yeova nĩwoonanisye ũtheini kana amanyĩwʼa aĩkĩĩku ma Yesũ nĩmo maĩ andũ make. Kwoou maũndũ maingĩ ma wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli kĩlungu kya 11 makonetye aatĩĩi ma Klĩsto, ĩndĩ ti mbaĩ ya tene ya Isilaeli. (Meko 2:1-4; Alo. 9:6-8; Aka. 6:15, 16) Na ũndũ ũngĩ nĩ kana, asumbĩ na silikalĩ syĩ kĩvathũkanyʼo nĩsyĩthĩĩtwe iitwʼĩka mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ kana mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo. Ĩndĩ o na kũtwʼĩka asumbĩ asu methĩĩtwe maivĩndũkanga, nĩmavwʼanene maũndũnĩ atatũ. Mbee, asumbĩ asu nĩmokitĩte athũkũmi ma Ngai kana makasumbĩka nthĩ yĩ na athũkũmi ala aingĩ ma Ngai. Kelĩ, nĩmonanĩtye kana nĩmamenete Ngai wa wʼo, Yeova, kwĩsĩla ũndũ makuie andũ make. Na katatũ, asumbĩ asu elĩ methĩĩtwe maisindanĩa ũkũmũ. w20.05 3 ¶3-4

Yeova nũtumaa maũndũ mekĩka kwa kũtwʼĩka kyonthe kĩla kĩkwendeka nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. O na ĩngĩ, Yeova no atwʼĩkĩthye athũkũmi make me na naĩ kĩla kĩkwendeka nĩ kana mamũthũkũme na maianĩsya kĩeleelo kyake. (Isa. 64:8) Kwa nzĩa isu ilĩ, Yeova nũtumaa kwenda kwake kwĩkĩka. Vai kĩndũ o na kĩmwe kĩtonya kũmũsiĩĩa kwĩanĩsya ieleelo syake. (Isa. 46:10, 11) Kũvindĩĩsya kĩla Ĩthe witũ wa ĩtunĩ wĩkĩte na kĩla ũtũtetheesye kwĩanĩsya no kũtume tũmũnenga ndaĩa mũnango. Kwa ngelekanyʼo, twasũanĩa wũmbi wake wa kwendeesya, ũu nũtumaa tũtana mũno nũndũ wa maũndũ onthe ala wĩkĩte. (Sav. 8:3, 4) Na yĩla twavindĩĩsya ũndũ Yeova ũtũtwʼĩkĩthĩtye kyonthe kĩla kĩkwendeka nĩ kana twĩanĩsye kwenda kwake, ũu ũtumaa tũmũnenga ndaĩa nene mũno. Ĩsyĩtwa ya Yeova nĩ ya mwanya mũno! Yĩtũtetheeasya kũelewa ũndũ Ĩthe witũ ũilye, maũndũ onthe ala wĩkĩte, na onthe ala ũtwʼĩte kwĩka.​—Sav. 89:7, 8. w20.06 9 ¶6-7

Kĩndũ kĩmwe kĩtetheeasya syũmbe iikakwʼe nĩ nzeve yĩtawa oxygen. Asomi amwe maasya kana nzeve ĩsu ithyĩ vamwe na syũmbe ila ingĩ tũtũmĩaa ĩkatwʼĩka nĩkũthimwa, wĩthĩa kwa mwaka ũmwe twĩveva kĩlo mbilioni ngili mbingĩ mũno. Tũsyokaa tũkaveva nza nzeve nthũku yĩtawa carbon dioxide. Ĩndĩ syũmbe isu vamwe naitũ tũyĩsaa kũmina oxygen, na yayaya yĩyĩsaa kusũa nzeve ĩsu nthũku. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova oombie mĩtĩ mingĩ yĩ kĩvathũkanyʼo ĩtũmĩae carbon dioxide na ĩyumya nzeve ya oxygen. Mũvango ũsu Ngai waseũvisye ũĩkĩĩthĩtye vyũ kana ndeto ĩla syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ nĩ sya wʼo. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkatũngaa mũvea mũno nũndũ wa nthĩ ĩno ĩte maela vamwe na syĩndũ nzeo ila syĩ nthĩnĩ wayo? (Sav. 115:16) Kĩndũ kĩmwe nĩ kũvindĩĩsya syĩndũ ila Yeova woombie. Kwĩka ũu kũkatumaa twenda kũmũtũngĩa Yeova mũvea kĩla mũthenya nũndũ wa mĩthĩnzĩo ĩla ũtũnengae. Kĩndũ kĩngĩ kyonanasya nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa nthĩ ĩno yitũ nĩ kũthesya kĩsio kĩla twĩkalaa. w20.05 22 ¶5, 7

Yeova athĩnĩkĩĩte ũlei wa Satani kwa nzĩa ĩkwonanyʼa nĩ mũĩ, e wũmĩĩsyo, na aatĩĩaa ũsili wa katĩ. Na nĩwonanĩtye vinya wake ũte maela mavinda mate ĩsavu. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana, ekaa maũndũ onthe atongoewʼe nĩ wendo. (1 Yoa. 4:8) Yeova ndaaĩsa kũeka kũthesya ĩsyĩtwa yake. O na ũmũnthĩ, Satani nũneeneaa naĩ ĩsyĩtwa ya Ngai. Atumaa andũ methĩwa na nzika kana e vinya, nũatĩĩaa ũsili wa katĩ, e ũĩ, na wendo. Kwa ngelekanyʼo, Satani endaa andũ maĩkĩĩe kana Yeova ti we Mũmbi. Na ethĩwa andũ nĩmekũĩkĩĩa kana Ngai e kwʼo, Satani atataa kũmakenga maĩkĩĩe kana myolooto ĩla ũtũnengete nĩtũvinyĩĩaa na ti mĩseo. O na amanyĩasya andũ kana Yeova nĩ Ngai ũte tei na ũvĩvĩasya andũ ĩianĩ ya mwaki. Yĩla maĩkĩĩa ũvũngũ ũsu, kĩu kĩtumaa malea na mĩtũkĩ ũsumbĩki mũlũngalu wa Yeova. Mũvaka yĩla Satani ũkavetangwa, eendeea kwĩkĩa kĩthito aũkwatye. We nũũmwĩtĩkĩlya aũkwatye? w20.06 5 ¶13-15

Ikundinĩ mbingĩ ndũkosa ana-a-asa na eĩtu-a-asa meũngʼangʼana memanyĩsye kũneena nesa kĩthyomo kĩngĩ. No methĩwe matatonya kwĩyĩelesya nesa. Ĩndĩ twaema kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ũndũ meũneena, tũkoonaa ũndũ mamwendete Yeova mũno wĩana na wendi ũla me nawʼo wa kũmũthũkũma. Twoona nguma syoo nzeo, tũkoonaa me ma vata mũno na tũimanenga ndaĩa. Na kwoou vaiĩ ũmwe witũ ũkamea “ndi na vata nenyu,” aĩ nũndũ mayĩsĩ kũneena kĩthyomo kitũ nesa. (1 Ako. 12:21) Yeova nĩwonaa kĩla ũmwe witũ e wa vata mũno na nũmũnengete kĩanda nthĩnĩ wa kĩkundi kyake. Twĩthĩwe twĩ aũme kana aka, twĩ mũtwaanonĩ kana tũi mũtwaanonĩ, twĩ ma mũika kana twĩ akũũ, nĩtũneenaa kĩthyomo kĩna nesa kana tũikĩneenaa nesa, ithyonthe twĩ ma vata mũno methonĩ ma Yeova na vai mũndũ ũtatethya ũngĩ. (Alo. 12:4, 5; Ako. 3:10) Ekai tũendeee kwĩthĩwa twĩ metho nĩ kana tũmanye kĩla twaĩle kwĩka twonae kĩanda kitũ na kya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kĩkundinĩ kĩ kya vata. w20.08 31 ¶20-22

Mũtũmwa Vaulo ndaalea kũtetheesya Aathene o na kau ndũa yoo yausũĩte ũthaithi wa mĩvwʼanano, ũlaalai, na momanyĩsyo ma andũ matamwĩsĩ Ngai. O na ndaaeka ndeto syoo nthũku imũtũle ngoo. Na kĩtumi nũndũ we mwene nĩweesĩ aĩ “mũumi wa Ngai na mũthĩnyʼa wa andũ make na [mũndũ] mũngʼendu,” ĩndĩ nĩwesie kũvĩndũka atwʼĩka Mũklĩsto. (1 Tim. 1:13) O tondũ Yesũ woonie Vaulo atonya kũvĩndũka akatwʼĩka mũmanyĩwʼa wake, nowʼo Vaulo woonaa andũ ma Athene. Namo mayaamũsonokya. (Meko 9:13-15) Ĩvindanĩ ya atũmwa, andũ ma mĩthemba yonthe nĩmatwʼĩkie amanyĩwʼa ma Yesũ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Vaulo waandĩkĩie Aklĩsto ala mekalaa ndũanĩ ĩmwe ya Ũkiliki yeetawa Kolintho, awetie kana ĩvindanĩ yĩmwe amwe kĩkundinĩ kĩu maĩ ingʼendilĩ kana maĩ na mwĩkalĩle mũvuku mũno. Na ĩndĩ ongeleela kwasya: “Amwe menyu tene mailye ũu. Ĩndĩ nĩmwathambiwʼe.” (1 Ako. 6:9-11) Ta keka waĩ kwʼo ĩvindanĩ yĩu, nĩwĩthĩwa woonaa andũ asu ta maalyũka makatwʼĩka amanyĩwʼa ma Klĩsto? w20.04 12 ¶15-16

Atumĩa mayaĩlĩte kũsembea kũsilĩla ala mekwĩkũlya ethĩwa ve ũseo o na ũmwe wa kũmũthũkũma Yeova. Vandũ va kũmasilĩla, maĩlĩte kũtata kũelewa nĩkĩ meũneena ũu na kwĩka ũndũ mekwĩka. Mamaelewa, nowʼo matonya kũnyuva nesa Maandĩko matonya kũmekĩa vinya. Ĩvinda yĩmwe mwathani Eliya nĩwasembie akĩĩte Yeseveli, ũla waĩ mũka wa mũsumbĩ. (1 Asu. 19:1-3) Asũanĩaa wĩa ũla watethetye ta waĩ wa mana, o na endaa kũkwʼa. (1 Asu. 19:10) Ĩndĩ Yeova ndaamũsilĩla. Amũĩkĩĩthisye kana nde weka, amũĩkĩĩthya kana no amũnenge vinya, na kana aĩ o na wĩa mwingĩ wa kwĩka. Yeova amwĩthukĩĩisye nesa mũno ayĩyĩelesya na amwongeleela wĩa ũngĩ. (1 Asu. 19:11-16, 18) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ithyonthe, na mũno mũno atumĩa, twaĩlĩte kũkua malondu ma Yeova nesa. Nũseo atumĩa methukĩĩasye nesa yĩla mũndũ ũkũelesya kĩla kĩ ngoonĩ, o na ethĩwa eweta ũndũ ũthatĩte kana eona Yeova ndesa kũmũekea mavĩtyo make. Ĩtina wa ũu, nĩmaĩle kũtata mamũĩkĩĩthye kana Yeova nũmwendete mũno. w20.06 21-22 ¶13-14

Yeova atũmbie twendete kwĩkalanyʼa nesa na anyanya na andũ maitũ ma mũsyĩ. (Sav. 133:1) Yesũ aĩ na anyanya aseo. (Yoa. 15:15) Mbivilia nĩyĩeleetye ũseo wa kwĩthĩwa na anyanya ma wʼo. (Nth. 18:24) O na ĩngĩ, nĩtũtavĩtye kana ti ũseo kwĩvathana na ala angĩ. (Nth. 18:1) Andũ aingĩ mesilasya kana isese sya kũea ngewa nĩ nzĩa ĩmwe ya kũtetheesya mũndũ akwate anyanya aingĩ na ayĩwʼa ate mũvathũle. Ĩndĩ nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho mũno yĩla tũũtũmĩa isese isu. Ũkunĩkĩli wonanĩtye kana nĩvatonyeka andũ ala matũmĩaa ĩvinda yingĩ maisisya syĩndũ ila andũ angĩ mekĩie isesenĩ sya kũea ngewa makatiwa makwʼĩte ngoo. O na nĩvatonyeka makambĩĩa kwĩwʼa ta vate mũndũ ũkũũngana namo. Nĩkĩ? Kĩtumi kĩmwe nĩ kana kaingĩ andũ ala mekĩaa visa isesenĩ sya kũea ngewa mekĩaa o visa sya maũndũ maseo, syĩthĩwe nĩ syoo ene, nĩ sya anyanya moo, kana nĩ sya kũndũ kũseo manaendie kũtembea. Mũndũ ũla ũsiasya visa ta isu nũtonya kwĩyĩelekanyʼa namo na ayona ta ũkosete ũtanu thayũnĩ wake. w20.07 5-6 ¶12-13

Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya Ĩtukũ 1, Mwei wa 10, 1988, yaĩtye: “Atumĩa nĩmesĩ kana Klĩsto no atũmĩe veva mũtheu kũtetheesya kĩlĩko kya ũmwe woo, o na ethĩwa nĩ wĩva, awete mwolooto wa Mbivilia ũtonya kũmatetheesya kũthĩnĩkĩa ũndũ mũna kana kwĩka ũtwi mũna wa vata. (Meko 15:7-15) Vaiĩ mũtumĩa waĩle kũtwʼĩka nĩ ta we ũtetheeawʼa nĩ veva mũtheu e weka nzamanĩ ya atumĩa.” Mũtumĩa ũnengete ala angĩ ndaĩa ndonaa aĩlĩte kũneenaa e wa mbee kĩla ĩvinda ũmbanonĩ wa atumĩa. O na ndaĩle kũtwʼĩka nĩwe ũneenaa mũno maũmbanonĩ asu, kana akonaa woni wake tawʼo mũseo kwĩ wa ala angĩ. Vandũ va ũu, aĩle kumya woni wake enyivĩtye. Nĩwaĩle kwĩthukĩĩsya nesa mawoni ma atumĩa ala angĩ. Na ũndũ ũla wa vata, nĩwaĩle kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kũnengane ũtao umĩte Maandĩkonĩ, na kũatĩĩa myolooto ĩla ĩnenganĩtwe nĩ “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ.” (Mt. 24:45-47) Atumĩa meethĩwa na wendo na ndaĩa yĩla meũneenea maũndũ, veva mũtheu wa Ngai ũkeethĩawa vamwe namo, na ũkamatetheeasya kwĩka motwi maseo.​—Yak. 3:17, 18. w20.08 27 ¶5-6

Amaitha ma mũtũmwa Vaulo maĩ vinya mũno kwĩ we. Mavinda maingĩ nĩmatumaa avũwa na ayĩkwʼa kolokolonĩ. O na ĩngĩ, Vaulo nĩwakuawa naĩ nĩ andũ ala maaĩlĩte kwĩthĩwa me anyanyae. O na amwe kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto nĩmamũvĩngaa. (2 Ako. 12:11; Avi. 3:18) Ĩndĩ Vaulo nĩwakĩlilye vinya onthe ala mamũvĩngaa. Ata? Aendeeie kũtavanyʼa o na kau nĩwavĩngawa. Aendeeie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku kwa ana-a-asa na eĩtu-a-asa make o na yĩla mamũtũla ngoo. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, aendeeie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku kwa Ngai nginya mũthya. (2 Tim. 4:8) Oomĩĩisye mathĩna asu onthe, ti aĩ nũndũ we aĩ na vinya mwingĩ, ĩndĩ nũndũ nĩwamwĩkwatisye Yeova. Nĩwĩthĩwa ũmĩĩasya kũumangwa kana kũthĩnwʼa? Kĩeleelo kyaku nĩ kũvanda Ndeto ya Ngai ngoonĩ na ilĩkonĩ sya andũ ala mekwendeewʼa. No wĩanĩsye kĩeleelo kĩu watũmĩa Mbivilia kũsũngĩa andũ makũlyo moo, wanenga ndaĩa ala maũkuaa naĩ na wameka nesa, na weeka andũ onthe, o vamwe na amaitha maku, maũndũ maseo.​—Mt. 5:44; 1 Vet. 3:15-17. w20.07 17-18 ¶14-15

Kwa wʼo no twasye Yeova e wĩnyivyo? Ĩĩ, no twasye ũu. O nake Ndaviti nĩwoonanisye ũu ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. (Sav. 18:35) Ndaviti aiandĩka ndeto isu nũtonya kwĩthĩwa asũanĩaa mũthenya ũla mwathani Samueli wookie mũsyĩ kwoo, nĩ kana etĩkĩsye mauta mũsumbĩ wa Isilaeli ũla waatĩĩe. Kwoo masyaĩtwe me ivĩsĩ nyanya, na nĩwe waĩ ĩlumaita. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwe wanyuviwe nĩ Yeova esumbĩka vandũ va Mũsumbĩ Saulo. (1 Sam. 16:1, 10-13) Tũi na nzika kana Ndaviti ndaĩ alea kwĩtĩkĩlana na ndeto sya mũandĩki ũmwe wa Savuli, ũla waisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “[Nĩwĩnyivasya] asisye syĩndũ syĩ ĩtunĩ na nthĩ . . . Nĩwũkĩlasya ngya kũmyumya kĩtoonĩ, na kũkĩlya ũla mũthĩni . . . nĩ kana amwĩkalye nthĩ vamwe na anene me mbee ũsumbĩnĩ.” (Sav. 113:6-8) Nĩtwonaa nesa kana Yeova e wĩnyivyo twasũanĩa ũndũ ũkuaa athaithi make, o na kau mo nĩ ene naĩ. Nĩwĩtĩkĩlaa ũthaithi witũ, na eka ũu, atũtalaa ta anyanyae. (Sav. 25:14) Nĩ kana Yeova atũvingũĩe nzĩa ya kũtwʼĩka anyanyae, we mwene nĩwatwie kũnengane Mwana wake ethĩwe nthembo kwondũ wa naĩ sitũ. Vate nzika, Yeova atwĩwʼĩie ĩnee yingĩ mũno! w20.08 8 ¶1-3

Yeova nũvangĩte mũthenya na saa ila ũkananga nthĩ ĩno nthũku ya Satani. (Mt. 24:36) Ndesa kũnoa nĩ kweteela na ayosa ĩtambya ĩvinda yĩu yĩtavikĩte. Na o na kau e na mea maingĩ ma kũthayũũkya ala makwie, nũtwʼĩte kũmĩĩsya. (Yovu 14:14, 15) Eendeea kũmĩĩsya nginya ĩvinda yĩla ũtwʼĩte ya kũmathayũũkya yĩvike. (Yoa. 5:28) Twĩ na itumi nzeo sya kũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa wũmĩĩsyo wake. Kwasũanĩa kĩĩ: Nũndũ Yeova e wũmĩĩsyo, ũu nũtumĩte andũ aingĩ makwata mwanya wa ‘kũvikĩa kwĩlila.’ Endaa andũ aingĩ ũndũ vatonyeka makwate mwanya wa kũkwata thayũ wa tene na tene. Kwoou ekai twonanyʼe kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa wũmĩĩsyo wake. Tũtonya kwĩka ũu ata? Nĩ kwa kũtata ũndũ tũtonya tũmanthe ala me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene,” na tũimatetheesya mamwende Yeova na maimũthũkũma. (Meko 13:48) Tweeka ũu, makatetheka nĩ wũmĩĩsyo wa Yeova, o ũndũ ithyĩ tũtethekete. w20.08 18 ¶17

Kĩla mũmanyĩwʼa ũkwĩmanyĩsya kĩyaĩle kũlika kĩlĩkonĩ ve voka, ĩndĩ nĩkyaĩle kũlika ngoonĩ. Nĩkĩ? Nũndũ ngoo sitũ nĩsyo itũsukumaa tũtũmĩe kĩla tweemanyĩsya. Yesũ nĩwamanyĩasya andũ maũndũ maingĩ, namo nĩmatanĩaa kwĩmanyĩsya. Ĩndĩ andũ aingĩ mamũatĩĩaa nũndũ nĩwakiitaa ngoo syoo. (Luka 24:15, 27, 32) Mũmanyĩwʼa waku nĩwaĩle kũmanya kana Yeova e vo, no ethĩwe na ngwatanĩo nzeo nake, na no amwone ta Ĩthe wake, Ngai wake, na Mũnyanyae. (Sav. 25:5) Mũyĩmanyĩsya, tata ũmũelesye nguma sya Ngai witũ. (Kuma 34:5, 6; 1 Vet. 5:6, 7) Ĩka ũu kĩla ĩvinda o na ethĩwa mwĩĩmanyĩsya ĩũlũ wa kyaũ. Mũtetheesye one ũndũ Yeova ũtwendete, ũtwĩkaa nesa, na ũtwĩwʼĩaa ĩnee. Yesũ aisye kana “mwĩao ũla mũnene na wa mbee” nĩ ‘kũmwenda Yeova Ngai witũ.’ (Mt. 22:37, 38) Kwoou, tata ũtetheesye mũmanyĩwʼa waku amwende Yeova. w20.10 10 ¶12

Yesũ nĩwanengete aka onthe ndaĩa. (Yoa. 4:27) Ĩndĩ anengete aka ala meekaa kwenda kwa Ĩthe wake ndaĩa nene vyũ. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana, amonaa ta eĩtu-a-inyia make na nĩwamawetie vamwe na aũme ala wamonaa ta ana-a-asa make. (Mt. 12:50) O na ĩngĩ, aĩ mũnyanya woo wa wʼo. Kwasũanĩa ũndũ waĩ ndũũ na Meli na Matha, ala mataĩ atwae. (Luka 10:38-42) Vate nzika, Yesũ nĩwatumaa mewʼa me eanĩe kwĩsĩla ndeto na meko make. Kwa ngelekanyʼo, Meli ndaakĩa kwĩkala maaũnĩ make ta ũmwe wa amanyĩwʼa. Na yĩla Matha wathatiwʼe nĩ kwona Meli ateũmũtetheesya wĩa, ndaakĩa kũtavya Yesũ kĩla kyaĩ ngoonĩ. Ĩvindanĩ yu, Yesũ nĩwatetheeisye aka asu elĩ kwĩmanyĩsya maũndũ ma vata. O na nĩwoonanisye kana nĩwamathĩnĩkĩaa vamwe na mwana-a-inyia woo, Lasalo, kwa kũmathokea ĩngĩ mavinda kwa mavinda. (Yoa. 12:1-3) Kwoou yĩla Lasalo wawaie mũno, ti ũsengyʼo kũmanya kana Meli na Matha masembeie kũkũlya Yesũ amatetheesye.​—Yoa. 11:3. w20.09 20 ¶3; 21 ¶6

Amanyĩwʼa ma Yesũ meekwatĩtye kana Ũsumbĩ wa Ngai wĩũka “vau kwa vau” nĩ kana ũmaumye ũkombonĩ wa silikalĩ ya Alomi. O naitũ ũmũnthĩ twĩ na mea maingĩ mũno ma kwona Ũsumbĩ wa Ngai ũivetanga ũthũku wʼonthe, na nthĩ ĩitiwa na andũ o ala mamwĩwʼaa Ngai. (2 Vet. 3:13) Ĩndĩ nĩtwaĩle kũendeea kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo na tũyeteela nginya yĩla Yeova ũkosa ĩtambya yĩu. Yeova nĩwamũnengie Noa ĩvinda yĩtoetye ya kwaka ngalawa na ayĩthĩwa “mũtavanyʼa wa ũlũngalu.” (2 Vet. 2:5; 1 Vet. 3:20) Nĩwamwĩthukĩĩisye Avalaamu yĩla ũ Avalaamu wamũkũlilye mavinda kauta ĩũlũ wa ũtwi wake wa kwananga andũ athũku ma Sotomo na Ngomola. (Mwa. 18:20-33) Kwa myaka maana maingĩ, Yeova nĩwoomĩĩisye mũno vyũ Aisilaeli ala mataĩ aĩkĩĩku. (Nee. 9:30, 31) Na ũmũnthĩ nĩtwonaa ũndũ Yeova wĩ wũmĩĩsyo wĩana nũndũ nũnengete andũ onthe ala mendaa kwĩthĩwa anyanyae ĩvinda yĩtoetye nĩ kana “mavikĩe kwĩlila.” (2 Vet. 3:9; Yoa. 6:44; 1 Tim. 2:3, 4) Ngelekanyʼo ya Yeova yĩtũmanyĩsya kana nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo yĩla tũendeee kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ. w20.09 10 ¶8-9

Yĩla Yeova wĩthayũũkya andũ, akamatũngĩĩa mesilya moo na nguma ila maĩ nasyo nĩ kana methĩwe o ũndũ mailye matanamba kũkwʼa. Kwasũanĩa ũndũ kĩu kĩkwonanyʼa. Yeova akwendete mũno ũkethĩa ndesa kũlwa nĩ kyonthe kĩla ũsũanĩaa, ũndũ wĩwʼaa, kĩla ũneenaa, na kĩla wĩkaa. Kwoou akesa kũtwʼĩka nũkũũthayũũkya, aũthayũũkya ũilye o ũndũ ũilye. Mũsumbĩ Ndaviti nĩweesĩ kana Yeova ethĩawa esĩ nesa kĩla ũmwe witũ. (Sav. 139:1-4) Kũmanya kana Yeova nũtwĩsĩ nesa kũtonya kũtũtethya ata? Yĩla twavindĩĩsya ũndũ Yeova ũtwĩsĩ nesa wĩana, tũyaĩle kũlikwa nĩ wia. Nĩkĩ? Lilikana kana Yeova nũtwendete mũno. Onaa kĩla ũmwe witũ e wa vata mũno. Ethĩawa esĩ nesa maũndũ ala matumĩte twĩthĩwa tũilye ũndũ tũilye. Kũmanya ũu kũtũkiakiasya mũno! Tũyaĩle o na vanini kwĩsa kwĩwʼa ta twĩ ithyoka. Na kĩtumi nũndũ Yeova ethĩawa vamwe naitũ kĩla ndatĩka aimantha kũtũtetheesya.​—2 Mav. 16:9. w20.08 17 ¶13-14

Yeova nĩwendete mũno kũmanyĩsya andũ make. Endaa mamũmanye, mamwende, na mayĩkala tene na tene ta syana syake. Ta kethĩwa ndatũmanyĩasya, kĩu kĩitonyeka. (Yoa. 17:3) Ĩvindanĩ ya atũmwa, atũmĩie kĩkundi kya Kĩklĩsto kũmanyĩsya andũ make. (Ako. 1:9, 10) O na nĩwatũmĩie mũno veva mũtheu, nawʼo nĩ “mũtetheesya” ũla Yesũ wamathie. (Yoa. 14:16) Veva ũsu wamatetheeisye kũelewa Ndeto ya Ngai, na kũlilikana maũndũ onthe ala Yesũ wawetie na weekie, o tondũ mesie kũandĩkwa Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo. Kĩu nĩkyalũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo woo na kyatuma mamwenda Ngai na Mwana wake mũnango. O na nĩkyatumie mendana mũno. Yeova athanie kana ĩvinda ya “mĩthenya ya mũminũkĩlyo,” andũ ma mbaĩ syonthe makathi ‘kĩĩmanĩ’ kyake, kana ũthaithinĩ wa wʼo, nĩ kana mamanyĩwʼe kwenda kwake. (Isa. 2:2, 3) Nĩtwĩyoneete wathani ũsu ũianĩa. w20.10 24 ¶14-15

Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ alea ũtao wanengwa nĩ mũnyanya ũmwendete? Nĩ mĩtũlyo. Andũ me mĩtũlyo mendaa “matũ moo matanĩthwʼe.” Mayendaa “kwĩthukĩĩsya ũla wʼo.” (2 Tim. 4:3, 4) Monaa mataĩlĩte kũnengwa ũtao nũndũ mewʼaa me oĩ mũno na me ma vata kwĩ andũ ala angĩ. Ĩndĩ mũtũmwa Vaulo aandĩkie: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva esũanĩa we nĩ wa vata nake nĩ vathei, nũkwĩkenga.” (Aka. 6:3) Nake Mũsumbĩ Solomoni nĩwaeleisye ũndũ ũsu nesa. Aandĩkie: “Kavaa kĩmwana kĩkya na kyũĩ kwĩ mũsumbĩ mũkũũ na mũtumanu, ũla ũtesĩ nzĩa ya kwosa ũtao ĩngĩ.” (Mũta. 4:13) Kwoona ngelekanyʼo ĩla mũtũmwa Vetelo watũtiĩe yĩla wakanĩiwʼe mbee wa andũ nĩ mũtũmwa Vaulo. (Aka. 2:11-14) Vetelo aĩ atonya kũthatwʼa nĩ ndeto sya Vaulo nũndũ wa ũndũ wamũneenisye na vala watwie kũmũtavĩsya. Ĩndĩ Vetelo aĩ mũĩ. Nĩweetĩkĩlile ũtao ũsu, na ndaamũthatĩa. O na esie kũmwĩta ‘mwana-a-asa mwendwa.’—2 Vet. 3:15. w20.11 21 ¶9, 11-12

Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya mũmanyĩwʼa wa Mbivilia mũno eke maendeeo? Nĩ kũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Maũndũ ala ũkwĩwʼa maũmbanonĩ no mamũtetheesye kwongelanga ũmanyi wake, kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo wake, na maimũtetheesya kũmwenda Ngai. (Meko 15:30-32) O na mũtavanyʼa nũtonya kũmũtavya ũndũ kũmwenda Yeova kwamũtetheeisye kũatĩĩa mĩao yake. (2 Ako. 7:1; Avi. 4:13) Na yĩla amanyĩwʼa ma Mbivilia mamanyana na ana-a-asa na eĩtu-a-asa me kĩvathũkanyʼo, ngelekanyʼo syoo no imatetheesye kũelewa ũndũ matonya kũkwata mwĩao wa Klĩsto wa kũmwenda Ngai na mũtũi. (Yoa. 13:35; 1 Tim. 4:12) Kwa ngelekanyʼo, nĩmamanyaa kana atavanyʼa nĩmakomanĩte na maũndũ mailye o ta ala mamakwatĩte, na kĩu kĩituma mamanya kana no mavote kwĩka moalyũku ala mekwendeka nĩ kana matwʼĩke amanyĩwʼa ma Klĩsto. (Kũt. 30:11) Kĩla ũmwe kĩkundinĩ ve ũndũ ũtonya kwĩka akatetheesya amanyĩwʼa meke maendeeo.​—Mt. 5:16. w20.11 5 ¶10-12

No kwĩthĩwa mũtũmwa Vaulo awetaa ĩvinda walekeilwʼe nyamũ e kĩwanzanĩ kyaĩ Eveso. (2 Ako. 1:8; 4:10; 11:23) Kana akethĩwa awetaa ũndũ wavĩngiwe mũno nĩ Ayuti na andũ angĩ maĩ akalĩ ta “nyamũ sya kĩthekanĩ.” (Meko 19:26-34; 1 Ako. 16:9) O na ethĩwe awetaa kyaũ, nĩtwĩsĩ nĩwakwatiwe nĩ maũndũ momũ. Ĩndĩ o na vailye ũu, ndaĩ na nzika kana maũndũ makaseũva vyũ. (1 Ako. 15:30, 31; 2 Ako. 4:16-18) Ĩvinda yĩĩ tũtwĩe nĩ yũmũ mũno. Ana-a-asa amwe maitũ nĩmekĩtwe maũndũ mathũku. Angĩ mekalaa kũndũ kwĩ kaũ na mayĩthĩawa mesĩ vethi ata. Na angĩ mekalaa nthĩ wĩa witũ ũsiĩĩwe kana ũkũnĩtwe maluvuku. Ĩndĩ nĩmaendeeaa kũmũthũkũma Yeova o na kaũ nĩmesĩ kĩu no kĩtume moawa kana mekwʼa yela. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu onthe matũtiĩe ngelekanyʼo nzeo nũndũ maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku. Kĩla kĩtumaa matakĩa nĩ kũmanya kana o na makwʼa, Yeova nũmathĩte kũmanenga kĩndũ kĩseo mũno. w20.12 9 ¶3-4

Ve ĩvinda waakwʼa ngoo nũndũ wa kwona andũ aingĩ kĩsionĩ mate kwendeewʼa kana nũndũ wa kũkosa andũ mĩsyĩ? Yĩla maũndũ mekala ũu, nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũendeee kwĩthĩwa na ũtanu kana tũwongelange? Nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ũtavanyʼa witũ. Twaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva? Manya kana kĩtumi kĩla kĩnene kya kũtavanyʼa nĩ kũmanyĩthya andũ ĩsyĩtwa ya Ngai na Ũsumbĩ wake. Yesũ nĩwawetie ũtheinĩ kana no andũ anini makaatĩĩa nzĩa ĩla ĩelete thayũnĩ. (Mt. 7:13, 14) Kũtavanyʼa nĩkũtũnengae mwanya mũseo mũno wa kũthũkũma vamwe na Yeova, Yesũ, na alaĩka. (Mt. 28:19, 20; Ũvu. 14:6, 7) Yeova nĩwe ũkusasya ala me na ngoo nzeo. (Yoa. 6:44) Kwoou yĩla mũndũ waema kũtwĩthukĩĩsya mũthenya wa mbee, nĩ ũndũ ũtonyeka akethukĩĩsya ĩvinda yĩngĩ. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Deborah aĩtye, “Mũio ũmwe wĩ vinya mũno Satani ũtũmĩaa kũtũkita nĩ kũtũaa ngoo.” Ĩndĩ Yeova Ngai e vinya mũno vyũ kũvĩtũka Satani na mĩio ĩla ũtũmĩaa. w20.12 26 ¶18-19; 27 ¶21

Aklĩsto aingĩ no nginya mathũkũme ĩvinda yonthe nĩ kana meanĩsye mavata moo na ma mĩsyĩ yoo. Ĩndĩ o na vailye ũu, atavanyʼa asu matataa ũndũ matonya makwate mbau vyũ ũseũvyo wa Ngai. Kwa ngelekanyʼo, amwe nĩmeyumasya manengane ũtethyo ĩvindanĩ ya mĩisyo, kana matetheesye myakonĩ ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ. O na ĩngĩ, kĩla ũmwe witũ ethĩawa na mwanya wa kumya mĩvothi ya kũtetheesya wĩa wa nthĩ yonthe. Aklĩsto asu mekaa maũndũ asu onthe nũndũ nĩmamwendete Ngai na ana-a-asa. Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka kĩla kyumwa tũkonanyʼa kana nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nĩ kũthi maũmbanonĩ ma kĩkundi na kumya maelesyo. O na kau no twĩthĩwe twĩ anou, nĩtwĩkĩaa kĩthito tũthi maũmbanonĩ asu. Na nĩtumasya maelesyo o na ethĩwa twĩ na wia. Ũndũ ũngĩ nĩ kana, o na kau kĩla ũmwe witũ ethĩawa na mathĩna make, nĩtũthangaasya ana-a-asa maitũ maũmbano matanambĩĩa na mathela. (Aevl. 10:24, 25) Vate nzika, nĩtũtanaa mũno twasũanĩa maũndũ ala ana-a-asa na eĩtu-a-asa mekaa! w21.01 10 ¶11

Andũ ala me mĩtũlyo monaa wĩ ũndũ wĩ vinya kũkatha ala angĩ, na mendaa kũkathwa nemo. Makothaa mũno kwĩyĩelekanyʼa na angĩ, na methĩawa na veva wa masindano. Na vandũ va kũmanyĩsya angĩ na kũmanenga wĩa, nĩmatonya kwasya, “Ethĩwa nũkwenda ũndũ mũna wĩkwe nesa, no we mwene waĩle kwĩyĩkĩa.” Monaa vai mũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka ũndũ mũna nesa tamo. Mavinda maingĩ mũndũ wĩ mĩtũlyo onaa e wa vata mũno kwĩ ala angĩ, na nĩwĩwʼĩaa angĩ kĩwĩu oona maendeee nesa kwĩ we. Twesa kũmanya nĩtwambĩĩe kwĩthĩwa na mĩtũlyo, twaĩlĩte kwosa ĩtambya ya kũmwĩsũva Yeova atũtetheesye “kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ” nĩ kana mũtuo ũsu mũthũku ndũkese kwĩkinyĩa vyũ. (Alo. 12:2) Twaĩle kũtũngaa mũvea mũno nũndũ Yeova nũtwiĩe ngelekanyʼo nzeo. (Sav. 18:35) Nĩtwonaa wĩnyivyo wake twasũanĩa ũndũ wĩkalanasya na athũkũmi make, na twĩenda kwĩka take. O na ĩngĩ, twĩenda kũatĩĩa ngelekanyʼo nzeo syĩ Mbivilianĩ sya ala maendanasya na Ngai menyivĩtye. Na ekai kĩla ĩvinda tũmũnengae Yeova nguma na ndaĩa syonthe.​—Ũvu. 4:11. w20.08 13 ¶19-20

Mũtwaano nĩ mũthĩnzĩo mwĩanĩu kuma kwa Ngai, ĩndĩ andũ methĩawa na naĩ. (1 Yoa. 1:8) Kĩu nĩkyo kĩtumi Ndeto ya Ngai ĩtavĩtye ala matwaanĩte kana makeethĩawa na “thĩna mwĩĩnĩ woo.” Yeova endaa aũme Aklĩsto mathĩnĩkĩe mavata ma kĩ-veva na ma kĩ-mwĩĩ ma mĩsyĩ yoo, na mayĩĩkĩĩthya nĩmekwĩwʼa me asũvĩĩku. (1 Tim. 5:8) Ĩndĩ eĩtu-a-asa atwae nĩmaĩle kwosa ĩvinda kĩla mũthenya masome Ndeto ya Ngai, mavindĩĩsye kĩla masoma, na maimũvoya Yeova na kĩthingʼĩĩsyo. Kwĩka ũu kũi laisi. Twĩasya ũu nũndũ iveti syĩthĩawa na mawĩa maingĩ ma kwĩka, na kwoou nĩ ũndũ wa vata vyũ syose ĩvinda ya kwĩka maũndũ asu. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova endaa kĩla ũmwe witũ ethĩwe na ngwatanĩo nzeo nake. (Meko 17:27) Ũwʼo nĩ kana, kĩveti nĩkĩtonya kwĩthĩwa kyaĩle kwĩkĩa kĩthito kingĩ kĩnyivĩsye mũũme wakyo. Ĩndĩ, no kyone wĩ ũndũ wĩ laisi kwĩanĩsya kĩanda kĩu Yeova ũkĩnengete, ethĩwa nĩkĩkũelewa na nĩkĩkwĩtĩkĩla itumi ila Maandĩko manenganĩte sya kwĩnyivĩsya mũũme wakyo. w21.02 9 ¶3, 6-7

Mathĩna no maelekanwʼe na mwaki ũũtũmĩwa kũtua kyũma. Yĩla kyũma kyalikwʼa mwakinĩ na ĩndĩ kĩyĩiwa ũtee kĩthithe, kyetaa vyũ. O ta ũu, yĩla twomĩĩsya mathĩna, mũĩkĩĩo witũ nũlũlũmĩĩlaa. Nĩkyo kĩtumi Yakovo waandĩkie atĩĩ: “Ekai wũmĩĩsyo wĩanĩsye wĩa wawʼo, nĩ kana mwĩthĩwe mwĩ eanĩu na mũte na ĩlanga maũndũnĩ onthe.” (Yak. 1:4) Yĩla twoona mathĩna ala tũũkomana namo mailũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ, tũmomĩĩasya twĩ atanu. O na ĩngĩ, Yakovo nũandĩkĩte mathĩna amwe matonya kũtwaĩsya ũtanu witũ. Thĩna ũmwe nĩ kwĩthĩwa ũtesĩ kĩla ũtonya kwĩka. Yĩla twakwatwa nĩ mathĩna, nĩtwaĩle kũmwĩkwatya Yeova atũtetheesye kwĩka motwi meũmwendeesya, meũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na meũtũtetheesya kũlũmya wĩanĩu witũ. (Yel. 10:23) O na nĩtwendaa ũĩ nĩ kana tũmanye kĩla tũtonya kwĩka na kĩla tũtonya kũtavya ala meũtũvĩnga. Ethĩwa tũyĩsĩ kĩla tũtonya kwĩka no tũkwʼe ngoo, na nũndũ wa ũu, tũyasya ũtanu witũ. w21.02 28 ¶7-9

Yeova nũtwiĩe ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Atwendete mũno vyũ nginya ũkethĩa twalũmanyʼa nake, vai kĩndũ o na kĩmwe kĩtonya kũtũvathana na wendo wake. (Alo. 8:38, 39) Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “mũno,” yonanasya mũndũ ũkwĩkoota ũndũ ũtonya avikĩle kĩndũ kĩna kana ũkũngʼangʼana vyũ. Mavinda angĩ wĩthĩaa no nginya twĩkoote kana tũngʼangʼane, nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Yĩla matũvĩtĩsya, nĩtwaĩle kũendeea ‘kũmĩanĩsya ene kwa ene wendonĩ, na tũitata mũno kũendeea kwĩthĩwa na ũũmwe wa veva nthĩnĩ wa ngwatanĩo ya mũuo.’ (Aev. 4:1-3) Tũikasũanĩaa mũno mavĩtyo moo, vandũ va ũu tũkatataa ũndũ tũtonya tũmonae ũndũ Yeova ũmonaa. (1 Sam. 16:7; Sav. 130:3) Ndwĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kwenda mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na mũno mũno ethĩwa nĩtwĩsĩ mawonzu moo. Na Aklĩsto amwe ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakwatiwe nĩ thĩna ũsu, ta Euotia na Sinitike. Ĩndĩ mũtũmwa Vaulo nĩwamesũvie “methĩwe na kĩsũanĩo kĩmwe nthĩnĩ wa Mwĩaĩi.”—Avi. 4:2, 3. w21.01 22-23 ¶10-11

Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala aima nĩmamwonaa inywʼĩ ana-a-asa amũika mwĩ ma vata mũno nũndũ mũthũkũmaa vamwe namo na “ngoo ĩmwe”! (Nzev. 3:9) Nĩmendete mũno kĩthito kĩla mwĩthĩawa nakyo kya kũtethya wĩa ũla mwanengwa. Nĩmwonete ũseo methonĩ moo. Ana-a-asa amũika mũikaaĩse kũlwa kana Yeova nũmwendete na nũmũĩkĩĩe. Athanie kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo kũkeethĩwa na nguthu nene ya anake makethemba na ngoo ya kwenda. (Sav. 110:1-3) Yeova nĩwĩsĩ kana nũmwendete na nĩwendaa kũmũthũkũma na vinya waku wʼonthe. Kwoou ndũkeyĩkĩsye ngoo, na ndũkekĩsye ala angĩ ngoo. Yĩla weeka mavĩtyo, ĩtĩkĩla ũtao na ũkanyʼo ũla ũũnengwa, na ũiwĩtĩkĩla ta wumĩte kwa Yeova. (Aevl. 12:6) Ĩkĩa kĩthito wĩanĩsye kĩanda o na kĩva kĩla wanengwa. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, tanĩthya ngoo ya Ĩthe waku wa ĩtunĩ maũndũnĩ onthe ala ũkwĩka.​—Nth. 27:11. w21.03 7 ¶17-18

Ve maũndũ maingĩ matonya kũtuma tũkwʼa ngoo. Maũndũ amwe nĩ ta mavĩtyo maitũ, mawonzu maitũ, kana ũwau. O na no tũkwʼe ngoo nũndũ wa kũema kũkwata kĩanda kĩna wĩanĩ wa Yeova, kana kũtavanyʼa kĩsio kĩ na andũ mate kwendeewʼa. Wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi mũno kũkwʼa ngoo nũndũ wa mawonzu maitũ na mavĩtyo ala tweeka. Na nũndũ wa mavĩtyo asu, no twambĩĩe kwona Yeova ta ũtakatwĩtĩkĩlya twĩthĩwe vo yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ. Ĩndĩ kwĩthĩwa na woni ũsu ti kũseo. Mbivilia yonanĩtye kana, eka Yesũ Klĩsto, andũ “onthe nĩmeekie naĩ.” (Alo. 3:23) Ĩndĩ Mũandĩkĩthya wa Mbivilia ndatũmanthaa mavĩtyo, na ndendaa twĩke maũndũ ta alaĩka. Vandũ va ũu, we nĩ Asa witũ ũtwendete na nĩwendaa mũno kũtũtetheesya. O na ĩngĩ, e wũmĩĩsyo. Nĩwĩsĩ kĩthito kingĩ kĩla twĩkĩaa tũsinde mawonzu ala twĩ namo kana tũeke kũkwʼa ngoo, na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya.​—Alo. 7:18, 19. w20.12 22 ¶1-3

Ithyonthe twĩ kyalonĩ. Kyalo kĩu twĩenda kĩtũvikye vala tũkekala yĩla Ngai witũ wĩ wendo ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, twĩ ungu wa Ũsumbĩ wake. Kĩla mũthenya nĩtũtataa kũatĩĩa nzĩa ĩsu ĩelete thayũnĩ. Ĩndĩ o tondũ Yesũ waisye, nzĩa ĩsu nĩ mbivinyanu, na mavinda amwe ti laisi kũmĩatĩĩa. (Mt. 7:13, 14) Nũndũ twĩ ene naĩ, nĩ laisi mũno tũkelelũka na tũimĩtia. (Aka. 6:1) Ethĩwa nĩtũkwenda kũendeea kũkinyĩla nzĩanĩ ĩsu mbivinyanu ĩelete thayũnĩ, no nginya twĩtĩkĩlae kũlũngwa nĩ kana mosũanĩo, mawendi, na meko maitũ mosane na kwenda kwa Ngai. Mũtũmwa Vaulo atwĩkĩĩte vinya tũendeee kwĩtĩkĩla “kũlũngwa.” Ti laisi kũthiana mosũanĩo maitũ na mawendi maitũ. Na kĩtumi nũndũ ngoo sitũ nĩ ngengani, na kĩu kĩtumaa wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kũmanya syĩtũtongoesya kwĩka ata. (Yel. 17:9) Nĩ laisi mũno tũkambĩĩa kwĩkenga na “mosũanĩo ma ũvũngũ.” (Yak. 1:22) Kwoou no nginya tũtũmĩe Ndeto ya Ngai kwĩthiana. Nĩkĩ? Nũndũ Ndeto ya Ngai nĩvuanasya ũndũ tũilye nthĩnĩ, na ũu nĩ kwasya, nĩtũtetheeasya kũmanya “mosũanĩo na kwenda” kwa ngoo sitũ.​—Aevl. 4:12, 13. w20.11 18 ¶1-3

Nĩ laisi tũkekala twĩ atanu mũnango yĩla tweethĩwa na wĩnyivyo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ wĩnyivyo ũkatumaa tũmanya ve maũndũ tũtatonya, na nũndũ wa ũu, tũkatanaa na kũtũnga mũvea yĩla twatetheewʼa nĩ angĩ. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ wavoisye ala andũ ĩkũmi mawaĩte mangũ. No ũmwe waendie kũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa kũmũvosya ũwau ũsu mũthũku. Mũndũũme ũsu weenyivĩtye nĩwamanyie kana ndaĩ esa kwĩvosya, na kwoou nĩwatũngie mũvea na amũtaĩa Ngai nũndũ wa ũu. (Luka 17:11-19) Andũ ala mekalaa menyivĩtye mekalanasya nesa na andũ ala angĩ, na nĩmakothaa kũkwata anyanya aseo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmonaa nguma nzeo sya angĩ na nĩmamaĩkĩĩaa. O na ĩngĩ, nĩmatanaa yĩla angĩ meanĩsya wĩa woo nesa, na nĩmamakathaa kuma ngoonĩ na kũmanenga ndaĩa. w20.08 12 ¶17-18