Mwei wa 10

Yĩla twamanya Yesũ nesa, tũkasũanĩaa na kwĩkaa maũndũ take. Na o ũndũ twamanya nesa ũndũ Yesũ ũsũanĩaa na twatata tũsũanĩe take, ũnyanya witũ nake ũkaendeea kũlũlũmĩĩla. Tũtonya kwĩka ũu ata? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno. Yesũ asũanĩaa mũno ũndũ ũtonya kũtetheesya angĩ vandũ va kwĩyendeesya we mwene. (Mt. 20:28; Alo. 15:1-3) Na nũndũ asũanĩaa kwa nzĩa ĩsu, nĩweeyumasya kwondũ woo na nĩwamaekeaa. Ndathataa mĩtũkĩ eewʼa kĩla angĩ meũweta ĩũlũ wake. (Yoa. 1:46, 47) Na ndeetĩkĩlasya mavĩtyo ala mũndũ weekie tene matumae ethĩwa na woni mũthũku ĩũlũ wake. (1 Tim. 1:12-14) Yesũ aisye: “Andũ onthe makamanya kana mwĩ amanyĩwʼa makwa—ethĩwa mũkeethĩwa na wendo katĩ wenyu.” (Yoa. 13:35) Kwoou ĩkũlye-ĩ, “Nyie nĩnĩatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩka kyonthe kĩla nĩtonya nĩmanthe mũuo na ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa?” w20.04 24 ¶11

O na kau wĩkalĩte nthĩ yusĩe andũ manangĩaa Yeova ĩsyĩtwa na makayĩuma, wĩ na kĩanda kya kũũngama na ĩvĩndĩ ya mũongo ũtetee kĩla kya wʼo, nakyo nĩ kũtavya andũ kana Yeova nĩ Ngai mũtheu, mũlũngalu, mũseo, na ũtwendete. No ũtwʼe kũlũmanyʼa na ũsumbĩki wake. O na no ũtetheesye andũ maelewe kana no ũsumbĩki wa Yeova wĩ wʼoka mũlũngalu, na kana nowʼo ũkaete mũuo na ũtanu ĩũlũ wa nthĩ. (Sav. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Yĩla tũũmanyĩsya angĩ ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ nĩtũkindĩlĩĩlaa ũsumbĩki mũnene wa Ngai. Tũmatavasya kana Yeova nĩwe waĩlĩte kũsumbĩka syũmbe syonthe, na nengĩ ũu nĩ wʼo. Ĩndĩ o na kau nĩ ũndũ wa vata tũmamanyĩsye mĩao ya Ngai, kĩeleelo kitũ kĩnene kyaĩlĩte kwĩthĩwa ne kũmatetheesya mamwende Ĩthe witũ, Yeova, na mailũmanyʼa nake. Kwoou twĩthĩawa twaĩlĩte kũkindĩlĩĩla nguma sya Yeova, na tũimatetheesya mone we nĩ Ngai ũilye ata. (Isa. 63:7) Tweeka ũu, tũkamatetheesya mamwende Yeova na maimwĩwʼa nũndũ nĩmekwenda kũlũmanyʼa nake. w20.06 6 ¶16; 7 ¶19

Wʼongo wa mũndũ waseũviwʼe kwa nzĩa ya ũsengyʼo mũno. Yĩla waĩ ĩvunĩ ya inyia waku, wʼongo waku weanie kwa nzĩa ĩla wavangĩĩiwe, na kĩla ndatĩka twĩndũ ngili mbingĩ twĩ thayũ twa wʼongo ũsu twĩtawa cells nĩtwaseũvawʼa! Asomi maasya wʼongo wa mũndũ mũima ũseũvĩtwʼe na twĩndũ ta tũu vakuvĩ mbilioni 100 na wĩthĩawa na ũito wa ta kĩlo kĩmwe na nusu. Ũndũ ũmwe ma kũsengyʼa wĩkawa nĩ wʼongo ũkonanĩtye na kĩla kĩkĩkaa nĩ kana tũneene. Nĩ kana ũtamũke ndeto o ĩmwe, wʼongo waku ũvangĩthasya masoo ta 100 me ũĩmĩnĩ, mũlũkũnĩ, ilomonĩ, ngambunĩ, na kĩthũinĩ nĩ kana mosane nesa. Nĩ kana ũtamũke ndeto ikũeleeka, no nginya kĩla yasoo yĩkwatĩanĩe na yĩla yĩngĩ saa ila syaĩlĩte na mateũvĩtũũkana. Livoti ĩmwe yaandĩkiwe mwaka wa 2019 yonanĩtye kana kaũkenge no kewʼe ndeto na kakamĩelewa. Livoti ĩsu ĩkwatĩanĩe na kĩla asomi aingĩ maĩkĩĩaa. Aingĩ maasya kana tũsyaawa twĩ na ũtonyi wa kũelewa na kwĩmanyĩsya ithyomo. Vate nzika, ũtonyi wa kũneena nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Ngai. w20.05 22-23 ¶8-9

Avalaamu nĩwaumie na ngenda ndũanĩ ya Ulu, vala wekalaa e mwĩanĩe. Nĩkĩ? Nũndũ nĩweeteele “ndũa yĩ na mĩsingi ya wʼo.” (Aevl. 11:8-10, 16) Ndũa ĩsu Avalaamu weeteele nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. Ala me nthĩnĩ wa Ũsumbĩ ũsu nĩ Yesũ Klĩsto na Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta 144,000. Vaulo eetie Ũsumbĩ ũsu “ndũa ya Ngai ũla wĩ thayũ, Yelusaleme ya ĩtunĩ.” (Aevl. 12:22; Ũvu. 5:8-10; 14:1) Yesũ nĩwamanyĩisye amanyĩwʼa make mavoyae Ũsumbĩ ũsu wũke nĩ kana kwenda kwa Ngai kwĩkwe vaa nthĩ o ta ĩtunĩ. (Mt. 6:10) We Avalaamu nĩweesĩ ũvoo wʼonthe ũkonetye ũndũ Ũsumbĩ wa Ngai waĩ ũvangwe? Aiee. Kwa ĩvinda ya myaka maana maingĩ, ũvoo ũsu waĩ “kĩmbithĩ kĩtheu.” (Aev. 1:8-10; Ako. 1:26, 27) Ĩndĩ Avalaamu nĩweesĩ kana nzyawa imwe syake ikatwʼĩka asumbĩ. Na kĩtumi nũndũ Yeova nĩwamwathĩte ĩmwe kwa ĩmwe ũndũ ũsu.​—Mwa. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 ¶2-4

No nginya tũleane vyũ na momanyĩsyo ma akaĩi ma mũĩkĩĩo. Kuma yĩla kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩiwʼe, Ndevili ethĩĩtwe aitũmĩa akengani aingĩ kũvanda nzika ilĩkonĩ sya athũkũmi aĩkĩĩku ma Ngai. Nũndũ wa ũu, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kũvathũkanyʼa ũvoo wa wʼo na ũvoo wa ũvũngũ. Amaitha maitũ no matũmĩe Indaneti kana isese sya kũea ngewa nĩ kana matume tũeka kũmũĩkĩĩa Yeova na tũeka kwenda ana-a-asa maitũ. Mavinda onthe lilikanaa nũũ ũtumaa andũ manyaĩĩkya maũvoo ma ũvũngũ, na ndũkaatate kũmethukĩĩsya! (1 Yoa. 4:1, 6; Ũvu. 12:9) Nĩ kana Satani ndakatũkĩlye vinya, nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito tũmũĩkĩĩe Yesũ mũnango, na tũiĩkĩĩa mũvango ũla Ngai wĩkĩte atũmĩĩte Yesũ nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. O na nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩa ũla Yeova ũtũmĩaa ũmũnthĩ kũtongoesya ũseũvyo wake. (Mt. 24:45-47) Tũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ kwa kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kĩla mũthenya. Tweeka ũu, nowʼo mũĩkĩĩo witũ ũtonya kwĩkala ta mũtĩ wĩ na mĩi ĩlikĩte nthĩ vyũ. Mũtũmwa Vaulo aneeneie ũndũ ũilye ũsu yĩla waandĩkĩie ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. w20.07 23-24 ¶11-12

Nũndũ twĩ ene naĩ, ithyonthe twĩ mũtuo wa kwenda kũsilĩla andũ kwosana na ũndũ mailye nza. (Yoa. 7:24) Ĩndĩ kĩla wene na metho kĩituma ũmanya maũndũ maingĩ ĩũlũ wa mũndũ. Kwoosa ngelekanyʼo ya ndakĩtalĩ. O na ndakĩtalĩ ũla mũĩ na wĩ ũtũĩka mwingĩ vyũ, ndesa kũmanya nesa kĩla mũndũ ũwaĩte kwa kũmũsisya tũ. No nginya ethukĩĩsye nesa mũwau ũsu nĩ kana amanye mathĩna ma mwĩĩ ala wĩthĩĩtwe namo, ũndũ ũwau ũsu ũũtuma athĩnĩka ngoonĩ, vamwe na maũndũ angĩ matonya kũmũtetheesya amanye ũwau wake. O na no amũtũme akakũnwe visa nĩ kana asisye nĩ va ve na thĩna mwĩĩnĩ wake. Ndakĩtalĩ akalea kwĩka ũu, no amũiite ũwau ũte nawʼo. O ta ũu, tũyĩsa kũelewa ana-a-asa na eĩtu-a-asa nesa o kwa kũsisya ũndũ mailye nza. Tũyaĩle kwĩanĩwa nĩ kĩla twene na metho; no nginya twĩkĩe kĩthito tũmanye mũndũ ailye ata nthĩnĩ. Vate nzika, tũitonya kũsoma ngoo syoo. Ĩndĩ no tũtate ũndũ tũtonya tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova. Nũmethukĩĩasya. O na ĩngĩ, nũeleawa wumo woo na maũndũ ala mamakwatĩte. Na mũthya, nũmewʼĩaa ĩnee. w20.04 14-15 ¶1-3

Nĩtwaĩlĩte kũtata twĩthĩwe na wĩnyivyo nũndũ ala me mĩtũlyo mayĩthĩawa na “kĩlĩko.” Andũ ala me mĩtũlyo mendete ngusanĩsyo na meyonaa me ma vata mũno. Mavinda maingĩ meko moo na maũndũ ala mekwĩsilya nĩmamaũmĩasya na makaũmĩsya andũ ala angĩ. Makalea kwĩthĩwa me metho, no melelũkwʼe nĩ mosũanĩo moo me na mĩtũlyo, na Satani ayusũsya ilĩko syoo kĩvindu na aisyananga. (2 Ako. 4:4; 11:3) Mũndũ wĩ wĩnyivyo ethĩawa na kĩlĩko. Ndesũanĩĩaa mũno kũthonoka ũndũ vaĩle, na nĩwĩthĩawa esĩ kana ala angĩ nĩ aseo kwĩ we maũndũnĩ mana. (Avi. 2:3) Na ĩngĩ, nĩwĩthĩawa esĩ kana “Ngai nũmavĩngaa ala me mĩngʼathĩlĩĩlyo, ĩndĩ nũmonasya ũseo mwingĩ ala me na wĩnyivyo.” (1 Vet. 5:5) Ala me kĩlĩko nĩmatataa mũno maikethĩwe me amaitha ma Yeova. Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na wĩnyivyo, no nginya tũatĩĩe ũtao wa Mbivilia ũla waĩtye: “Umyai mwĩkalĩle wa tene na meko mawʼo, na ĩvwʼĩkei mwĩkalĩle mweũ.” No nginya twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yesũ na tũitata ũndũ tũtonya tũatĩĩe ngelekanyʼo yake.​—Ako. 3:9, 10; 1 Vet. 2:21. w20.07 7 ¶16-17

Nĩ ndaĩa nene ta kĩ kwĩthĩwa kĩkundinĩ kya Yeova! Vaiĩ vandũ vangĩ tũkwata mũuo na ũtanu ta ũla twĩthĩawa nawʼo twĩ andũ ma Yeova. Ĩndĩ we wĩ na kĩanda kĩva kĩkundinĩ? Mũtũmwa Vaulo aelekanĩtye kĩkundi na mwĩĩ wa mũndũ. O na nũsyokete akaelekanyʼa andũ ala me kĩkundinĩ na mamutha ma mwĩĩ ũsu. (Alo. 12:4-8; 1 Ako. 12:12-27; Aev. 4:16) Ũndũ wa mbee tũkwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ ya Vaulo nĩ kana kĩla ũmwe witũ e na kĩanda kya vata ũtonya kwĩanĩsya andũnĩ ma Yeova. Vaulo ayambĩĩa kũelesya ngelekanyʼo yake aĩtye atĩĩ: “O tondũ twĩthĩawa na mwĩĩ ũmwe wĩ na mamutha maingĩ, ĩndĩ mamutha asu onthe maitethasya wĩa ũmwe, o ta ũu, o na kau twĩ aingĩ, twĩ mwĩĩ ũmwe twĩ ngwatanĩo vamwe na Klĩsto, ĩndĩ kĩla ũmwe waitũ nĩ ĩmutha ya ũla ũngĩ.” (Alo. 12:4, 5) We Vaulo endaa kwasya ata? O na kau kĩla ũmwe ethĩawa na kĩanda kĩ kĩvathũkanyʼo na ũla ũngĩ kĩkundinĩ, ithyonthe twĩ ma vata. w20.08 20 ¶1-2; 21 ¶4

Inywʼĩ asyai, mũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova ya wĩnyivyo ata? Yĩla ve na wĩa ũkwenda kwĩkwa, kũlyai syana syenyu ũndũ iũsũanĩa ta ũtonya kũtethwʼa ethĩwa nĩmũkwona vaĩlĩte. Na syaumya woni ũtethya, atĩĩai. O na ĩngĩ, Yeova nĩwoonanisye wũmĩĩsyo yĩla athũkũmi make meethĩiwe na makũlyo ĩũlũ wa motwi wĩkĩte. Kwoosa ngelekanyʼo ya Avalaamu. Yeova nĩwamwĩthukĩĩisye yĩla wamũtavasya kana ndekwona ta wĩkie ũtwi mũseo wa kwananga Sotomo na Ngomola. (Mwa. 18:22-33) O na kwalilikana ngewa ya Sala, mũka wa Avalaamu. Yĩla Yeova wamwĩie nũkũitava akũĩte ũndũ wakũĩte, nĩwathekie, ĩndĩ Yeova ndaathata. (Mwa. 18:10-14) Na ndaamwĩka ũndũ ũũmwanangĩa ndaĩa. Inywʼĩ asyai na atumĩa, ngelekanyʼo ya Yeova yĩmũmanyĩsya kyaũ? Kwasũanĩa kĩla wĩkaa yĩla ala me ungu waku malea kwĩtĩkĩlana na motwi maku. Ũsembeaa kwĩtetea? Kana wambaa kũtata kũelewa mawoni moo? Ala me na ũkũmũ maatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova, mĩsyĩ yoo na ikundi nitethekaa. w20.08 10 ¶7-9

Yĩla twambĩĩie kũmbana na andũ ma Yeova, nĩvatonyeka tũkethĩwa twaĩ na wendi wa kũtetheewʼa nũndũ nĩtweesĩ kana twaĩ syana kĩ-veva, na ve maũndũ maingĩ tũteesĩ. (1 Ako. 3:1, 2) Ĩndĩ nata ũmũnthĩ? Ethĩwa twĩthĩĩtwe tũimũthũkũma Yeova ĩvinda yĩasa na nĩtũkwatĩte ũmanyi mwingĩ, no twĩwʼe tũtekwenda kũtetheewʼa, na mũno mũno ethĩwa ũla ũkũtũtetheesya ndethĩĩtwe ũwʼonĩ kwa myaka mingĩ taitũ. Ĩndĩ mavinda maingĩ Yeova atũmĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa kũtwĩkĩa vinya. (Alo. 1:11, 12) Kwoou ethĩwa nĩtũkwenda kũkwata vinya kuma kũla kwĩ Yeova, no nginya twĩtĩkĩle ũtethyo kuma kwa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Kĩla kya vata ti vala mũndũ umĩte kana vinya ũla wĩ nawʼo, kĩsomo, kana malĩ, ĩndĩ nĩ kwĩthĩwa enyivĩtye na amwĩkwatĩtye Yeova. Ekai ithyonthe tũsonge na mbee kwa (1) kũmwĩkwatya Yeova, (2) kũatĩĩa ngelekanyʼo sya ala mawetetwe Mbivilianĩ, na (3) kwĩtĩkĩla ũtethyo wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Tweeka ũu, o na twĩthwe twĩĩwʼa twĩ onzu, Yeova akatũnengae vinya! w20.07 14 ¶2; 19 ¶18-19

No wĩthĩwe wĩ ũndũ wĩ vinya kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo yĩla tũũtavya andũ ma mũsyĩ ala mate Ngũsĩ ũvoo mũseo. Ĩndĩ mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Mũtavanʼya 3:7 no ũtũtetheesye. Ĩandĩko yĩu yaĩtye kana ve “ĩvinda ya kũvindya, na ĩvinda ya kũneena.” Mwĩkalĩle witũ mũseo no wĩthĩwe ũkũsĩ mwĩanu, ĩndĩ no twaĩle kwĩkalaa twĩ metho twone myanya ĩla ĩkumĩla ya kũmatavya ũla wʼo. (1 Vet. 3:1, 2) No nginya twĩthĩwe na kĩthito yĩla tũũtavanyʼa na kũmanyĩsya, ĩndĩ nĩtwaĩle kũmĩĩasya andũ onthe, o vamwe na andũ maitũ ma mũsyĩ. No twĩmanyĩsye kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo twasũanĩa athũkũmi ma Ngai ma tene ala maĩ aĩkĩĩku, vamwe na angĩ ma ĩvinda yĩĩ. Ũmwe woo aĩ Avakuki. Nĩweeteele mũno kwona ũthũku wʼonthe ũithela, ĩndĩ aĩ na wũmĩĩsyo, na nĩkyo kĩtumi waisye atĩĩ: “Ngaũngama ũsyaĩĩsyonĩ wakwa.” (Ava. 2:1) Ũngĩ aĩ mũtũmwa Vaulo. Nĩwendaa mũno “kũmina” ũthũkũmi wake. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, aĩ na wũmĩĩsyo wa kũendeea “kumya ũkũsĩ mwĩanĩu ĩũlũ wa ũvoo mũseo.”—Meko 20:24. w20.09 11-12 ¶12-14

O na kau Yesũ nĩwe wa kelĩ kuma vala ve Yeova, we ndesũanĩĩaa mũno kũthonoka ũndũ vaĩle. O ta Yesũ, wĩnyivyo nũtumaa athũkũmi ma Yeova mendana mũnango, na Yesũ aisye ũndũ ũsu nĩwʼo ũkatuma athũkũmi ma wʼo ma Ngai mamanyĩka. (Luka 9:48; Yoa. 13:35) Nao wĩka ata ũkona ta ve mathĩna kĩkundinĩ na wĩona atumĩa ta mateũmathĩnĩkĩa ũndũ vaĩle? Vandũ va kũnyungunyĩsya, no wonanyʼe wĩnyivyo kwa kũkwata mbau ala matongoesye. (Aevl. 13:17) Nĩ kana wĩthĩwe ũtonya kwĩka ũu, ĩkũlye makũlyo aa: ‘Mo mathĩna aa ngwona nĩ maito mũno ũkethĩa no nginya mathĩnĩkĩwe? Yĩĩ nĩyo ĩvinda yĩla yaĩle ya kũmathĩnĩkĩa? Ninyie naĩlĩte kũmathĩnĩkĩa? Ndineena ũla wʼo, yo nĩmantha mũuo kĩkundinĩ kana nĩĩmanthĩa nguma?’ Yeova onaa wĩnyivyo wĩ wa vata kwĩ ũtũĩka witũ, na ngwatanĩo yitũ na ala angĩ yĩ ya vata kwĩ wĩa ũla tũũtethya. Kwoou, ĩkaa kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ũmũthũkũmae Yeova wĩ na wĩnyivyo. Weeka ũu, ũkatuma kĩkundi kĩthĩwa na ngwatanĩo.​—Aev. 4:2, 3. w20.07 4-5 ¶9-11

Yesũ nĩwoonaa ũtethyo ũla wakwataa kuma kwa aka aĩkĩĩku, ala mamũthũkũmaa “maitũmĩa syĩndũ syoo,” wĩ wa vata. (Luka 8:1-3) Nĩwamamanyĩisye ũwʼo wa vata ĩũlũ wa kwenda kwa Ngai. Kwa ngelekanyʼo, nĩwamatavisye kana akakwʼa na aithayũũka. (Luka 24:5-8) Na nĩwoombanĩtye aka asu o ũndũ woombanĩtye atũmwa kwondũ wa matatwa ala mesaa kũkomana namo. (Mko. 9:30-32; 10:32-34) Ĩndĩ ũndũ wa kũsengyʼa nĩ kana, atũmwa nĩmasembie mamũtia yĩla wakwatiwe. Kĩvathũkanyʼo namo, aka amwe ala malũmanĩtye nake mayaamũtia yĩla wakwʼĩĩaa mũtĩnĩ wa mathĩna. (Mt. 26:56; Mko. 15:40, 41) Aka aĩkĩĩku nĩmo maĩ ma mbee kũmanya nũthayũũkie. Na nĩwamatũmie makatavye atũmwa kana nũthayũũkie. (Mt. 28:5, 9, 10) O na ĩngĩ, aka nĩmatonya kwĩthĩwa maĩ ĩkomanonĩ ya amanyĩwʼa ala metĩkĩiwʼe veva mũtheu ĩvinda ya Vendekosito ya mwaka wa 33. Ethĩwa ũu nĩ wʼo, nĩmatonya kwĩthĩwa makwatie ũtonyi wa kũneena na ithyomo ngeni na kũtavya angĩ ĩũlũ wa “maũndũ manene ma Ngai.”—Meko 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 ¶11-12

Wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩ wa kũtangĩĩa mathayũ! Twĩsĩ ũu ata? Yĩla Yesũ wanenganie mwĩao ũla wĩ nthĩnĩ wa Mathayo 28:19, 20, aisye: “Endai . . . mũkatwʼĩkĩthye andũ . . . amanyĩwʼa, na kũmavatisa.” Nĩkĩ kũvatiswa nĩ kwa vata? No nginya tũvatiswe ethĩwa nĩtũkwenda twĩkwata thayũ ũtathela. Ũla ũkwenda kũvatiswa no nginya ethĩwe na mũĩkĩĩo kana no kwĩsĩla kĩkwʼũ kya Yesũ ũtonya kũkwata thayũ ũtathela. Na kĩu nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Vetelo watavisye Aklĩsto ala angĩ atĩĩ: “Ũvatiso . . . nũũmũtangĩĩa . . . kwĩsĩla ũthayũũkyo wa Yesũ Klĩsto.” (1 Vet. 3:21) Kwoou yĩla mũmanyĩwʼa wavatiswa, no ethĩwe na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene. Nĩ kana tũtwʼĩkĩthye andũ amanyĩwʼa, no nginya twĩthĩwe na “ũtũĩka wa kũmanyĩsya.” (2 Tim. 4:1, 2) Nĩkĩ? Nũndũ Yesũ atwĩaĩe atĩĩ: “Endai . . . mũkatwʼĩkĩthye andũ . . . amanyĩwʼa, . . . na mũimamanyĩsya.” Nake mũtũmwa Vaulo aisye: “Ĩkala maũndũnĩ asu, nũndũ weeka ũu ũkeetangĩĩa we mwene na ala makwĩthukĩĩasya.” w20.10 14 ¶1-2

Mũmanyĩwʼa Vetelo nĩwesie kwenda mũno wĩa wa kũtea andũ. Na nũndũ Yeova nĩwamũtetheeisye, nĩwamanyie kũtethya wĩa ũsu nesa vyũ. (Meko 2:14, 41) Ũndũ ũla mũnene ũtumaa tũtavanyʼa nĩ kũmwenda Yeova. Wendo ũsu no ũtũtetheesye tũkaeka kwĩwʼa ta tũte na ũmanyi na ũtũĩka wa kwĩanĩsya wĩa ũsu. Yĩla Yesũ wathokisye Vetelo atwʼĩke mũtei wa andũ, amwĩie: “Eka kwĩthĩwa na wia.” (Luka 5:8-11) Vetelo ndaakwatwa nĩ wia nũndũ wa kũsũanĩa kĩla kĩtonya kũmũkwata atwʼĩka mũmanyĩwʼa. Vandũ va ũu, eekie kũsengʼa nũndũ wa kyama kĩla Yesũ weekie atuma makwatya makũyũ maingĩ. Kyama kĩu kyatumie ewʼa ataĩlĩte kũthũkũma vamwe na Yesũ yĩla wamũthokisye mathũkũmae ĩmwe. O ta Vetelo, o naku no wĩthĩwe ũikĩa wasũanĩa maũndũ maingĩ ala waĩle kwĩka watwʼĩka mũmanyĩwʼa wa Klĩsto. Ethĩwa nĩwĩwʼaa ũu, tata vyũ ũmwende Yeova, Yesũ, na mũtũi waku mũno. Weeka ũu, ũkeethĩwa na wendi mwingĩ wa kũtwʼĩka mũtei wa andũ.​—Mt. 22:37, 39; Yoa. 14:15. w20.09 3 ¶4-5

Nĩtũtũmĩaa ĩvinda yitũ, vinya witũ, na malĩ sitũ kũmantha ala me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene.” (Meko 13:48) Tweeka ũu, twĩthĩawa tũiatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. Aisye: “Lĩu wakwa nĩ kwĩka kwenda kwa ũla wandũmie, na kũmina wĩa wake.” (Yoa. 4:34; 17:4) Ũsu nowʼo wendi witũ. Twĩenda kũmina wĩa ũũ twanengiwe. (Yoa. 20:21) Na twĩenda ala angĩ onthe, o vamwe na ala mavoie, momĩĩsye wĩanĩ ũũ vamwe naitũ. (Mt. 24:13) Nĩ wʼo kana kwĩanĩsya mwĩao ũsu wa Yesũ kũi laisi. Ĩndĩ tũitethasya wĩa ũsu twĩ ithyoka. Yesũ atwathie kana akeethĩawa naitũ. Yĩla tũũtethya wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa, twĩthĩawa “twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai,” na twĩthĩawa “twĩ nthĩnĩ wa ngwatanĩo vamwe na Klĩsto.” (1 Ako. 3:9; 2 Ako. 2:17) Kwoou no twĩanĩsye wĩa ũsu. Nĩ kĩanda kĩnene na kya kũtanĩthya ta kĩ kũtethya wĩa ũũ na kũtetheesya angĩ maũtethye!—Avi. 4:13. w20.11 7 ¶19-20

Mavinda maingĩ motwi ala asyai mekaa nĩmatonya kũtethya syana syoo kwa ĩvinda yĩasa, kana makasiũmĩsya kwa ĩvinda yĩasa. Asyai meeka motwi mathũku nĩmatonya kũetee syana syoo mathĩna. Na meeka motwi maseo, manengae syana syoo mwanya mũseo vyũ wa kwĩkala syĩ ndanu na syĩ mbĩanĩe. Ĩndĩ o nasyo i syana no nginya syĩke motwi maseo. Ũtwi ũla mũseo vyũ mũndũ ũtonya kwĩka nĩ kũnyuva kũmũthũkũma Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova, nũndũ nũtwendete. (Sav. 73:28) Asyai ma Yesũ nĩmeeyumĩtye matetheesye syana syoo imũthũkũme Yeova, na motwi ala meekie moonanisye kana kũmũthũkũma Yeova nĩkwʼo kwaĩ kwa vata vyũ thayũnĩ woo. (Luka 2:40, 41, 52) O nake Yesũ nĩweekie motwi maseo mamũtetheeisye kwĩanĩsya kĩanda kyake mũvangonĩ wa Yeova. (Mt. 4:1-10) Yesũ eana atwʼĩkie mũndũ wendete kwĩka angĩ nesa, mũĩkĩĩku, na wĩ ũkũmbaũ. Vai mũsyai ũmwendete Ngai ũtenda kwona mwana wake ailye ũu. w20.10 26 ¶1-2

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ii iatĩĩe. Ya mbee nĩ ya mwĩĩtu-a-asa mũkũũ ũkũlilikana maũndũ maseo ala watanĩaa e wa mũika. O na kau yu tũĩ e na mathĩna maingĩ, nũtwʼĩte kwĩka kĩla ũtonya ũthũkũminĩ wa Yeova. (1 Ako. 15:58) Ũndũ ũla ũsũanĩaa kĩla mũthenya nĩ yĩla we na endwa make makatanĩa kwĩkala thayũ Ngai atwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Ya kelĩ nĩ ya mwĩĩtu-a-asa ũkũlilikana ĩvinda waũmĩiwʼe mũno nĩ Mũklĩsto ũngĩ, ĩndĩ atwʼĩte kũlea kũtinda asũanĩĩte kĩu nĩ kana ndakoveee ũthatu ngoonĩ. (Ako. 3:13) Ya katatũ nĩ ya mwana-a-asa ũkũlilikana nesa mavĩtyo weekie, ĩndĩ kĩla ũtwʼĩte kwĩka nĩ kũendeea kwĩkala e mũĩkĩĩku. (Sav. 51:10) Aklĩsto asu atatũ matutenyʼe ũndũnĩ wĩva? Onthe nĩmeũlilikana maũndũ ma tene, ĩndĩ maiũtindĩa kũmasũanĩa. Vandũ va ũu, mekĩĩte kĩthito metho moo “masisye o mbee” kũla maendete. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩka ũu? Mũndũ ũkũthi asyaĩtye ĩtina kĩla ĩvinda ndesa kũthi nesa nũndũ aendaa ailũa. O ta ũu, tũyĩsa kũmũthũkũma Yeova nesa ethĩwa tũkatindaa tũsũanĩĩte maũndũ ma tene.​—Luka 9:62. w20.11 24 ¶1-3

Ngoliathu oonaa Ndaviti e kyonze nũndũ we aĩ mũsikalĩ wĩ vinya. Na kĩtumi nũndũ we aĩ ĩmũndũ ĩnene, aĩ na mĩio mĩseo ya kaũ, na nĩweemanyĩĩtye kaũ nesa. Kĩvathũkanyʼo nake, Ndaviti aĩ o kamwana kate na ũtũĩka wa kaũ na kailye ta kate na mĩio mĩseo ya kũkita. Ĩndĩ we Ndaviti amwĩkwatisye Yeova, nake amũnenga vinya wa kũsinda mũmaitha wake. (1 Sam. 17:41-45, 50) Ndaviti nĩwakomanie na thĩna ũngĩ waĩ ũtonya kũtuma ewʼa e mwonzu. Athũkũmaa Mũsumbĩ Saulo e mũĩkĩĩku, nũndũ nĩwe Yeova wanyuvĩte atongoesye Isilaeli. Mbeenĩ Mũsumbĩ Saulo nĩwanengete Ndaviti ndaĩa. Ĩndĩ ĩtina, mĩtũlyo yatuma ambĩĩa kũmwĩwʼĩa kĩwĩu. Saulo akuaa Ndaviti naĩ, o na nĩwendaa kũmũaa. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) O na kau Mũsumbĩ Saulo akuaa Ndaviti naĩ, Ndaviti nĩwaendeeie kũnenga ndaĩa mũsumbĩ ũsu wanyuvĩtwe nĩ Yeova. (1 Sam. 24:6) O na ĩngĩ, nĩwamwĩkwatisye Yeova amũnenge vinya wa kũmĩĩsya thĩna ũsu.​—Sav. 18:1, maelesyo ala me mwambĩĩonĩ wa kĩlungu. w20.07 17 ¶11-13

Kĩlungu kĩnene kya wathani ĩũlũ wa mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ na mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo nĩkĩanĩĩte, na kwoou no twĩkale tũte na nzika kana kĩlungu kĩla kĩtialĩte kĩilea kwĩanĩa. Nĩ kana tũelewe wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli kĩlungu kya 11, mbee nĩtwaĩle kũmanya kana kĩlungu kĩu kĩneeneete o asumbĩki na silikalĩ ila syĩthĩwa syathĩnisye athũkũmi ma Ngai, kana syĩthĩwa syasumbĩkĩte nthĩ yĩ na athũkũmi ala aingĩ ma Ngai. Na o na kau ũtalo wa andũ ma Ngai nĩ mũnini waelekanwʼa na ũtalo wa andũ nthĩ yonthe, mavinda maingĩ nĩmo masyĩmawa mũno nĩ silikalĩ isu. Nĩkĩ syĩkaa ũu? Nũndũ Satani na nthĩ ĩno yake nthũku methĩawa na kĩeleelo kĩmwe kĩnene, nakyo nĩ kũmina ala mathũkũmaa Yeova na Yesũ. (Mwa. 3:15; Ũvu. 11:7; 12:17) Kelĩ, wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli no nginya ũkwatĩanĩe na mawathani angĩ me Ndetonĩ ya Ngai. Na eka ũu, tũyĩsa kũelewa wathani ũsu nesa tũtasyaĩtye ilungu ingĩ syĩ Maandĩkonĩ. w20.05 2 ¶1-2

Andũ aingĩ ũmũnthĩ methĩawa na mawoni me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa kĩla kĩkĩkaa mũndũ akwʼa. Yo Mbivilia ĩmanyĩasya ata? Mũndũ amina kũkwʼa, mwĩĩ wake nĩwoaa. Ĩndĩ Ngai ũla woombie ĩtu na nthĩ kuma vandũ vate kĩndũ, e na ũtonyi wa kũthayũũkya mũndũ ũsu na aimũnenga mwĩĩ ũla waĩlĩte. (Mwa. 1:1; 2:7) Mũtũmwa Vaulo aineenea ũthayũũkyo wa ĩtunĩ nĩwatũmĩie ngelekanyʼo ĩtonya kũtũtetheesya kũelewa kana ti lasima Ngai athayũũkye mũndũ e na mwĩĩ o ũla waĩ nawʼo aikwʼa. Anenganie ngelekanyʼo ya “mbeũ.” Yĩla mbeũ yavandwa, ĩmeaa mũtĩ ũngĩ. Mũtĩ ũsu ndwĩthĩawa ũtutenyʼe na kavelũ kala kavandiwe. Vaulo atũmĩie ngelekanyʼo ĩsu kwonanyʼa kana Mũmbi witũ anengae syĩndũ “mwĩĩ o ũndũ we mwene ũkwenda.” Ũndũ ũngĩ Vaulo wawetie nĩ kana, “kwĩ mĩĩ ya ĩtunĩ na mĩĩ ya kũũ nthĩ.” Endaa kwasya ata? Syũmbe ila syĩ kũũ nthĩ syĩthĩawa na mĩĩ ya nyama, ĩndĩ syũmbe sya ĩtunĩ syĩthĩawa na mĩĩ ya veva, ta ĩla alaĩka methĩawa nayo.​—1 Ako. 15:36-41. w20.12 9-10 ¶7-9

Ithyonthe twendaa kwĩkala tũuĩtye na twĩ na mũuo. Vai mũndũ ũtanaa yĩla wĩ na mawĩmakĩo. Ĩndĩ mavinda amwe no tũitavĩwe mũno nĩ mathĩna, na kĩu kĩituma twĩkũlya ĩkũlyo ta yĩla Mũsumbĩ Ndaviti wakũlilye ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. Kwĩ maũndũ maingĩ matumaa twĩmakĩa, na amwe tũyĩsa kũmasiĩĩa maikekĩke. Kwa ngelekanyʼo, tũyĩsa kũsiĩĩa thooa wa lĩu, ngũa, kana nyũmba ndũkambate kĩla mwaka. O na tũyĩsa kũsiĩĩa ala tũthũkũmaa namo kana tũsomaa namo maikatũtate ĩngĩ na ĩngĩ tũkengane kana twĩke ũlaalai. Eka ũu, tũyĩsa kũsiĩĩa andũ kĩsionĩ kitũ maikatũle mĩao. Tũkwatawa nĩ maũndũ asu nũndũ twĩkalĩte nthĩ yusĩe andũ mekaa motwi mataatĩĩe myolooto ya Mbivilia. Ũndũ ũngĩ nĩ kana Satani nĩwe ngai ya nthĩ ĩno, na nĩwĩsĩ andũ amwe mailea kwĩtĩkĩlya “mawĩmakĩo ma nthĩ ĩno” mamasiĩĩe kũmũthũkũma Yeova. (Mt. 13:22; 1 Yoa. 5:19) Kwoou tũisengʼaa twoona nthĩ yusĩe mathĩna meũtuma twĩmakĩa mũno! w21.01 2 ¶1, 3

Mũtũmwa Yoana nĩwatũkanisye tũikamene ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Twaema kwĩwʼa ũtao ũsu, tũmũnengae Satani ũthei wa kũtũtongoesya ũndũ ũkwenda. (1 Yoa. 2:11) Ũndũ ta ũsu nĩwakwatie Aklĩsto amwe mũthyanĩ wa ĩvinda ya atũmwa. Myakanĩ ĩsu, Satani atatie kyonthe kĩla ũtonya atume andũ ma Ngai mamenana na maiaanĩka. Yoana aitwʼĩka nĩwaandĩka valũa syake, aũme me na veva ta ũsu wa Satani maĩ manalika kĩkundinĩ. Ũmwe woo aĩ Ndioteleve, na nĩwatumĩte kĩkundi kĩmwe kĩaanĩka vyũ. (3 Yoa. 9, 10) Mũndũũme ũsu ndanengae ndaĩa ala matũmwa nĩ nzama ĩla ĩtongoesye. O na nĩwalũngasya kĩkundinĩ ala mathokya andũ ala wamenete. Mũndũ ũsu ko ũtaĩ ngũlũ! O na ũmũnthĩ, Satani nĩwĩkaa kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana aanyʼe vyũ andũ ma Ngai na aituma mamenana. Mwa tũikaaĩse kwĩtĩkĩlya kĩmena kĩtũaanyʼe. w21.01 11 ¶14

Kaũnĩ wa mbee wa nthĩ yonthe silikalĩ ya Germany na ya Britain nĩsyathĩnisye athũkũmi ma Ngai nũndũ wa kũlea kũlika kaũnĩ. Nayo silikalĩ ya Amelika nĩyekisye yela ana-a-asa ala matongoetye wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Ĩtambya yĩu silikalĩ ya Amelika yoosie yeanĩisye wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Ũvuanyʼo 11:7-10. Na ĩndĩ myakanĩ ya 1930, na mũno mũno ĩvindanĩ ya kaũ wa kelĩ wa nthĩ yonthe, mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ nĩwathĩnisye andũ ma Ngai ate na tei. Hitler na aatĩĩi make nĩmakũnie maluvuku wĩa wa andũ ma Ngai. Mũsumbĩ ũsu wa ngalĩ ya ĩũlũ nĩwooaie andũ ma Yeova vakuvĩ 1,500, na angĩ ngili mbingĩ amatwaa kambinĩ sya kũthĩnĩsya andũ. Athanĩte kana mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ ‘akavukya vala vandũ vatheu,’ na ‘aiveta nthembo ya kũvĩvwʼa ĩtatwʼĩkanaa,’ na eekie ũu yĩla wakũnie maluvuku wĩa wa kũtavanyʼa. (Nda. 11:30b, 31a) O na mũtongoi wa Germany, Hitler, eekũnĩte kĩthũi akasya etuta vyũ andũ ma Ngai amavete nthĩ ĩsu. w20.05 6 ¶12-13

Yĩla twendana mũno, nĩtũsũvĩaa kĩkundi kĩikethĩwe na veva wa masindano. Lilikana kana Yonathani ndaatata kũsindana na Ndaviti, na ndaaenda kũtwʼĩka mũsumbĩ newe. (1 Sam. 20:42) Ithyonthe no tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yonathani. Ata? Ndũkewʼĩae Aklĩsto ala angĩ kĩwĩu nũndũ wa inengo syoo, ‘ĩndĩ ĩthĩwa na wĩnyivyo, ũyona ala angĩ me ma vata kwĩ we.’ (Avi. 2:3) Lilikana kana kĩla ũmwe witũ e na ũndũ ũtonya kwĩka akatetheesya kĩkundi. Tweethĩwa na wĩnyivyo, tũkoonaa nguma nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na tũitetheka nĩ ngelekanyʼo syoo. (1 Ako. 12:21-25) Yĩla twenda ala angĩ mũno, nĩtũlũlũmĩlasya ngwatanĩo ya andũ ma Ngai. Nĩtũĩkĩĩthasya kana twĩ amanyĩwʼa ma Yesũ, na kĩu nĩkĩtumaa ala me na ngoo nzeo mendeewʼa nĩ ũthaithi wa wʼo. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, nĩtũmũtaĩaa “Ĩthe wĩ tei mwingĩ, na Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe,” Yeova.​—2 Ako. 1:3. w21.01 24 ¶14; 25 ¶16

Andũ amwe ũmũnthĩ nĩmavũthasya andũ ma Yeova, na mamaneeneaa naĩ nũndũ mesilasya ti asomu na nĩ onzu. Nĩkĩ? Nũndũ tũyĩtĩkĩlanaa na mawoni ma andũ ala matũthyũlũlũkĩte. Nĩtũtataa kwĩkala twĩnyivĩtye, twĩ auu, na twĩ ewi. Ĩndĩ andũ ma nthĩ ĩno mendete ala me mĩtũlyo, me ngũlũ, na mate ewi. O na ĩngĩ, tũyĩlikasya siasanĩ, na tũilikaa itanĩ sya kaũ sya nthĩ o na yĩva. Tũyĩkalaa kwosana na ũndũ nthĩ ĩkwenda, na kwoou twonekaa twĩ vathei. (Alo. 12:2) O na andũ ma nthĩ methĩwe metwona ata, Yeova aendeee kũtũtũmĩa kwĩanĩsya maũndũ manene. Kwa ngelekanyʼo, nũtũtetheesye kũtavanyʼa mũno kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. Athũkũmi make nĩmaumĩthasya makaseti, ala maalyũlawa kwa ithyomo mbingĩ na kũnyaĩĩkwʼa mũno ĩũlũ wa nthĩ. Na nĩmatũmĩaa Mbivilia kũtetheesya andũ milioni mbingĩ methĩwe na mwĩkalĩle mũseo. Nguma na ngatho syaĩle kũmũsyokea Yeova. w20.07 15 ¶5-6

Yesũ nĩwĩnyivĩasya ũkũmũ wa Yeova, ĩndĩ ndekaa ũu nĩkwĩthĩwa ti mũĩ kana nde ũtũĩka. No mũndũ mũĩ vyũ waĩ atonya kũmanyĩsya maũndũ kwa nzĩa yĩ laisi na ĩkũeleeka nesa ta Yesũ. (Yoa. 7:45, 46) Yeova nĩweesĩ kana Yesũ e ũtũĩka mwingĩ, nĩkyo kĩtumi wamwĩtĩkĩlilye atethye wĩa vamwe nake yĩla woombaa ĩtu na nthĩ. (Nth. 8:30; Aevl. 1:2-4) Na kuma yĩla Yesũ wathayũũkiwʼe, Yeova nĩwamũnengie “ũkũmũ wʼonthe ĩtunĩ na kũũ nthĩ.” (Mt. 28:18) Ĩndĩ o na kau Yesũ e ũtonyi mwingĩ, ekwatasya Yeova amũtongoesye. Nĩkĩ? Nũndũ nĩwendete Ĩthe wake. Nũseo aũme mamanye kana Yeova ndendaa iveti syĩnyivĩsye aũme masyo aĩ nĩkwĩthĩwa onaa aka mate ma vata ta aũme. We mwene nĩwonanĩtye ũu ũtheinĩ kwa kũnyuva aka vamwe na aũme mesumbĩka vamwe na Yesũ. (Aka. 3:26-29) O na ĩngĩ, Yeova nĩwonanĩtye kana nũĩkĩĩe Mwana wake kwa kũmũnenga ũkũmũ. O ta ũu, mũndũũme mũĩ nũnengae mũka ũkũmũ wĩana ũna. w21.02 11 ¶13-14

Ndeto ya Ngai no ta kĩoo; ĩtũtetheeasya kũmanya kũla twaĩle kwaĩlangya na ũndũ tũtonya ũkũseũvĩĩsya. (Yak. 1:23-25) Kwa ngelekanyʼo, ĩtina wa kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai, no twĩthĩe twĩ na vata wa kũsiĩĩaa ũthatu witũ. Yĩla twamanya twĩ na thĩna ũsu, Yeova nũtũtetheeasya kũmanya ũndũ tũtonya kwĩkala tũuĩtye twakomana na andũ kana mathĩna matonya kũtuma tũthata. Twĩthĩawa tũtonya kũsũanĩa nesanga na kwĩka motwi maseango. (Yak. 3:13) Kwoou nĩ ũndũ wa vata ta kĩ twĩmanyĩsye Mbivilia nesa! O na vailye ũu, mavinda amwe tũmanyaa maũndũ ala twaĩle kwĩvathana namo ĩtina wa kwĩka mavĩtyo. Ĩndĩ nzĩa ĩla nzeango ya kũkwata ũĩ nĩ kũsisya kũla angĩ meekie nesa na kũla mavĩtĩilye. Nĩkyo kĩtumi Yakovo ũtwĩkĩĩte vinya twĩmanyĩsye ĩũlũ wa andũ mawetetwe Mbivilianĩ ta Avalaamu, Laavi, Yovu, na Eliya. (Yak. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Athũkũmi asu aĩkĩĩku ma Yeova nĩmoomĩĩisye mathĩna maĩ matonya kũmavena ũtanu woo. Ngelekanyʼo syoo syonanasya kana Yeova no atũtetheesye o naitũ tũkomĩĩsya twĩ atanu. w21.02 29-30 ¶12-13

Mwalimũ nĩwe wĩthĩawa na kĩanda kĩla kĩnene kya kũtetheesya mũmanyĩwʼa aelewe Ndeto ya Ngai. Yĩla mwalimũ waũkũlya wĩthĩwe vo, lilikana kana weeka kũthokwʼa. Kwoou wĩa waku no kũmũtetheesya. (Mũta. 4:9, 10) Yĩla mwalimũ waũthokya, nĩ maũndũ meva ũtonya kwĩka ũmũtetheesye kũmanyĩsya? Ĩyũmbanyʼe nesa. Mbee, kũlya mwalimũ aũtavye maũndũ mana ĩũlũ wa mũmanyĩwʼa. No ũmũkũlye: “Nĩ maũndũ meva wĩsĩ ĩũlũ wa mũmanyĩwʼa? Mwĩsoma ĩsomo yĩva? Nĩ maũndũ meva ũkwenda kũkindĩlĩĩla ĩsomonĩ yĩu? Yĩla mũkwĩmanyĩsya, ve maũndũ naĩle kwĩka kana ndaĩle kwĩka, kana maũndũ naĩle kũweta kana ndaĩle kũweta? Nĩ kyaũ ndonya kwĩka nĩmũtetheesye eke maendeeo?” Nĩ wʼo, mwalimũ ndeũtavya maũndũ ma kĩmbithĩ ma mũmanyĩwʼa wake, ĩndĩ kĩla ũkũũtavya no kĩũtetheesye mũno. Misonalĩ wĩtawa Joy aĩtye, “Kũneenea kĩu nĩkũtumaa ala nathokya mendeewʼa nĩ mũmanyĩwʼa, na kũimatetheesya mamanye kĩla maĩle kwĩka ndimũmanyĩsya.” w21.03 9 ¶5-6

Mavinda amwe tũmenawa nĩ kwĩthĩwa tũatĩĩaa myolooto mĩlũngalu ya Ngai. Myolooto ĩsu ĩleanĩte vyũ na mwĩkalĩle mũthũku wa nthĩ ĩno. Kwa ngelekanyʼo, andũ aingĩ ũmũnthĩ nĩmetĩkĩlanaa na mĩkalĩle mĩthũku vyũ ĩilye ta ĩla yatumie Ngai ananga ndũa ya Sotomo na Ngomola! (Yuta 7) Nũndũ twĩkalaa kwosana na myolooto ya Mbivilia na tũyĩkaa maũndũ asu, andũ aingĩ nĩmatũthekeeaa na maasya tũilikanaa na ala me kĩvathũkanyʼo naitũ. (1 Vet. 4:3, 4) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũmĩĩsye yĩla andũ matũmena na matũumanga? Nĩtwaĩle kũĩkĩĩa vyũ kana Yeova akatũtetheeasya. O ta ngao, mũĩkĩĩo witũ nũtonya “kũvosya maangi onthe makene mwaki ma ũla mũthũku.” (Aev. 6:16) Ĩndĩ mũĩkĩĩo wĩ wʼoka ndũtoetye. Nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wendo. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ wendo “ndũthataa mĩtũkĩ.” Wendo nũvwʼĩkaa maũndũ onthe ala meũtũũmĩsya na nũmomĩĩasya. (1 Ako. 13:4-7, 13) Kũmwenda Yeova, kwenda ana-a-asa maitũ, o vamwe na kwenda amaitha maitũ kũkatũtetheeasya kũmĩĩsya yĩla twamenwa. w21.03 21 ¶3-4

Mavinda angĩ twonanasya nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kwa kũlea kwĩka maũndũ mana. Kwa ngelekanyʼo, tũithatawʼa mĩtũkĩ nĩ ndeto syoo. Kwasũanĩa ũndũ ũmwe weekĩkie Yesũ e kũũ nthĩ. Eeie amanyĩwʼa make kana mayĩsa kũkwata thayũ mataĩte mwĩĩ wake na matanywʼĩte nthakame yake. (Yoa. 6:53-57) Ũneeni ũsu watelemilye mũno amanyĩwʼa aingĩ nginya mamũtia, ĩndĩ ala mamwendete mayaamũtia. Matwie kũlũmanyʼa nake. Nĩ wʼo kana mayaaelewa ndeto sya Yesũ, na nitonya kwĩthĩwa syamasengʼisye. Ĩndĩ nũndũ nĩmalũmanĩtye nake, mayaathata na kũtwʼa mĩtũkĩ kana amatavya ũndũ ũtaĩle. Vandũ va ũu, nĩmamũĩkĩĩe nũndũ nĩmeesĩ aneenaa ũla wʼo. (Yoa. 6:60, 66-69) Nĩ ũndũ wa vata ta kĩ tũkesiĩĩaa tũikathatwʼe mĩtũkĩ nĩ ndeto sya anyanya maitũ! Kĩla twaĩle kwĩka nĩ kũmakũlasya matũelesye vala tũtanaelewa.​—Nth. 18:13. w21.01 11 ¶13