Mwei wa 1

Yesũ ndaakĩa kũleana na syĩthĩo sya ndĩni itaĩle ila andũ maatĩĩaa. Kwa ngelekany’o, eetie Avalisi angangany’a nũndũ moonaa kũthamba moko kwĩ kwa vata kwĩ kũsũvĩa asyai. (Mt. 15:1-11) O na kau atongoi asu ma ndĩni nĩmathatie, Yesũ ndaaĩtĩkĩlya kĩu kĩmũtelemye aeme kũneena ũla w’o. Ũndũ ũngĩ Yesũ weekie nĩ kũvuany’a momanyĩsyo ma ũvũngũ. Ndaasya kana Ngai etĩkĩlaa momanyĩsyo onthe. Ĩndĩ aisye kana nĩ aingĩ ala mesĩlaa ĩla nzĩanĩ mbaamu ĩelete wanangĩkonĩ, na no anini mesĩlĩte ĩla nzĩanĩ mbivinyanu ĩelete thayũnĩ. (Mt. 7:13, 14) O na awetie nesa vyũ kana amwe makoonekaa ta meũmũthũkũma Ngai, ĩndĩ ũyĩthĩa meko moo meonany’a nesa kana maimũthũkũmaa. Aisye: “Ĩsũvĩanei na athani ma ũvũngũ ala mokaa kũla mũĩ mevw’ĩkĩte ũa wa ĩlondu ĩndĩ nthĩnĩ nĩ nzũi mbai. Mũkamamanya kwĩsĩla mosyao moo.”​—Mt. 7:15-20. w21.05 9 ¶7-8

Aana atwaĩtwe nĩ Mũlivai weetawa Elikana na mũũme amwendete mũno. Ĩndĩ Elikana aĩ na kĩveti kĩngĩ kyeetawa Venina. O na kau Elikana endete Aana mũno kwĩ Venina, “Venina aĩ na syana, ĩndĩ Aana ndaĩ syana.” Nũndũ wa ũu, Venina atindĩaa kũmũvũthya Aana nĩ kana ‘atume ew’a woo.’ Kĩu kyatumie Aana ew’a woo mũno. Mbivilia yaĩtye kana ‘nĩwaĩie na ndaaya.’ Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, vai vandũ Mbivilia yaĩtye kana Aana nĩweeyĩĩvanĩisye. Vandũ va ũu, amũtavisye Yeova kyonthe kĩla kyamũthĩnasya e na wĩkwatyo kana akalũnga maũndũ. (1 Sam. 1:2, 6, 7, 10) Ngelekany’o ya Aana yĩtũmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa ve mũndũ ũkwenda kũsindana naku, lilikana kana ti lasima wĩke take. Ndũketĩkĩlye mũndũ atume mwambĩĩa kũsindana. Vandũ va kũĩvanĩsya ũthũku kwa ũthũku, tata ũtũngĩĩe mũuo nake. (Alo. 12:17-21) O na ethĩwa ndekwenda kũvĩndũka, kwĩka ũu no kũtume ũtiwa na mũuo wa kĩlĩko. w21.07 17 ¶13-14

Ĩtomo nĩyatumie Yutasi Isikalioti eka ũndũ mũthũku mũno wa kũmũvũnyanĩa Yesũ. Mbeenĩ, Yutasi ndaĩ mũndũ mũthũku. (Luka 6:13, 16) O na aĩ mũndũ wa kwĩkwatw’a vyũ nũndũ nĩwe wakuaa ĩsandũkũ ya mbesa. Ĩndĩ vavikie vandũ Yutasi ambĩĩa kũng’ea mbesa isu, o na kau no weew’ĩte Yesũ aikany’a andũ mavinda maingĩ ĩũlũ wa ĩtomo. (Mko. 7:22, 23; Luka 11:39) Ĩtomo ya Yutasi yoonekie nesa ĩvinda ĩkuvĩ Yesũ atanamba kũawa. Ĩvinda yĩu, Yesũ na amanyĩw’a make, vamwe na Meli na mwĩĩtu-a-inyia, Matha, mathoketw’e nĩ Simoni, ũla mbeenĩ waĩ mũwau mangũ. Maendeee kũya, Meli nĩwookĩlile na oosa mauta me mũuke mũseo na ma thooa mũnene ametĩkĩsya mũtwenĩ wa Yesũ. Yutasi na amanyĩw’a ala angĩ nĩmathatie mũno. Nĩvatonyeka amanyĩw’a ala angĩ makethĩwa meekũlasya keka mbesa isu nitũmĩwa nesanga kũtetheesya ala ngya. Ĩndĩ kĩu tikyo Yutasi wasũanĩaa. “Aĩ kĩng’ei,” na endaa kũya mbesa ila syeekĩwa ĩsandũkũnĩ yĩu.​—Yoa. 12:2-6; Mt. 26:6-16; Luka 22:3-6. w21.06 18 ¶12-13

We ve ĩvinda wĩw’aa ũkuĩte maũndũ maingĩ na ũtatonya kũmeanĩsya nesa? Ethĩwa nĩw’o vailye, no ũelewe ũndũ Vaulo weew’aa. Nĩweew’aa aithĩnĩka, ti o kwondũ wa kĩkundi kĩmwe, ĩndĩ kwondũ wa “ikundi syonthe.” (2 Ako. 11:23-28) We wĩ na mathĩna ma mwĩĩ makũvenete ũtanu waku? Vaulo nĩwathĩnaw’a nĩ thĩna wawonaa ta “mwĩw’a mwĩĩnĩ.” Thĩna ũsu nũtonya kwĩthĩwa waĩ ũwau waĩ naw’o, na nĩwendaa mũno avow’e. (2 Ako. 12:7-10) Ve ĩvinda mavĩtyo maku matumaa ũtũlĩka ngoo? O nake Vaulo ve mavinda watũlĩkaa ngoo nũndũ wa mavĩtyo make. Eeyĩtie “mũndũ mũthĩni” nũndũ kĩla ĩvinda atindĩaa kũng’ang’ana na mawonzu make. (Alo. 7:21-24) Vaulo nĩwaendeeie kũmũthũkũma Yeova o na kau nĩwakwatawa nĩ mathĩna maingĩ na maũndũ maingĩ ma kũmũtũla ngoo. Nĩ kyaũ kyamũnengae vinya wa kũmĩĩsya? O na kau nĩweesĩ vyũ mavĩtyo make, aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu nthĩnĩ wa nthembo ya wovosyo. w21.04 22 ¶7-8

Yĩla Atamu weekie naĩ, we na nzyawa syake nĩmaaisye mwanya wa kwĩkala tene na tene. Atamu ndaĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩka ĩvĩtyo yĩla weekie. Eekie naĩ na ngũlũ. Ĩndĩ nata nzyawa syake? Vai naĩ syaaĩka, o na tisyo syatumie eka naĩ. (Alo. 5:12, 14) Vo ve ũndũ waaĩle kwĩkwa nĩ kana nzyawa isu ivonokw’e ũkombonĩ wa kĩkw’ũ ũla Atamu walikĩte? Ĩĩ, wĩ vo! Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa Atamu kũvĩtya, Yeova nĩwoonanisye kavola kwa kavola ũndũ wavangĩte kũvonokya nzyawa sya Atamu milioni mbingĩ kuma kĩumonĩ kya naĩ na kĩkw’ũ. (Mwa. 3:15) Nũndũ wa wovosyo, no twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova o na kau twĩ ene naĩ. Nũndũ wa wovosyo, mawĩa ma Ndevili makaanangwa vyũ. (1 Yoa. 3:8) Nũndũ wa wovosyo, Yeova akeanĩsya kĩeleelo kĩla waĩ nakyo ayũmba nthĩ. Nthĩ yonthe ĩkatw’ĩka nzaũ. w21.04 14 ¶1; 19 ¶17

Ve ĩkomano ĩnene ya aũme na aka maumĩte nthĩ syĩ kĩvathũkany’o na maneenaa ithyomo syĩ kĩvathũkany’o moombanĩte. Ve ũndũ wa mwanya mũno weekĩkie mũthenya ũsu. Andũ asu nĩmeewie Ayuti amwe maineena na ithyomo syoo! O na kau kĩu nĩkyamaseng’isye, kĩla kyamaseng’isye mũnango nĩ kĩla Ayuti asu mamatavisye na kĩla mũtũmwa Vetelo wamatavisye. Andũ asu mataviw’e kana no matangĩĩwe mamũĩkĩĩa Yesũ Klĩsto. Ũvoo ũsu wamakiitie mũno. O na kĩu kyatumie makũlya: “Twaĩle kwĩka ata?” Vetelo amasũngĩie ũũ: “Ekai kĩla ũmwe wenyu avatiswe.” (Meko 2:37, 38) Ũndũ ũla weekĩkie ĩtina wa ũu waĩ wa mwanya mũno. Mũthenya ũsu andũ ta 3,000 nĩmavatisiwe matw’ĩka amanyĩw’a ma Klĩsto. Ũsu nĩw’o waĩ mwambĩĩo wa wĩa mũnene wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a ũla Yesũ weeaĩe aatĩĩi make matethye. Na wĩa ũsu now’o tũtethasya nginya ũmũnthĩ. w21.06 2 ¶1-2

No kwĩthĩwa kĩsionĩ kĩla twĩkalaa ve vinya kũkwata mũndũ tũmũmanyĩsya Mbivilia. Andũ no methĩwe matendeeaw’a nĩ ũvoo witũ kana matũvĩngaa. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kwĩthĩwa na woni mũseo? Nĩ kũlilikana kana tũtwĩe nthĩ nthũku na maũndũ ma andũ nĩmavĩndũkaa mĩtũkĩ vyũ, na kwoou andũ ala matanendeeaw’a nĩ ũvoo witũ no mambĩĩe kũmanya kana me na nzaa ya kĩ-veva. (Mt. 5:3) Kwa ngelekany’o, ve andũ amwe tene maleaa mavuku maitũ vyũ, ĩndĩ nĩmesie kwĩtĩkĩla kwĩmanyĩsya Mbivilia. Ũndũ ũngĩ ũtonya kũtũtetheesya nĩ kũlilikana kana Yeova nĩwe Mũnene wa ngetha. (Mt. 9:38) O na kau endaa tũendeee kũvanda mbeũ na kũinyithya, nĩwe ũtumaa iana. Ũndũ ũngĩ ũtwĩkĩaa vinya nĩ kũlilikana kana o na ethĩwa vai mũndũ tũũmanyĩsya Mbivilia yu tũi, Yeova atũathimaa asyaĩtye kĩthito kĩla twĩkĩaa, ĩndĩ ti mosyao ala tũkwataa ũtavany’anĩ! w21.07 6 ¶14

Yeova nĩwanengie andũ ũtonyi wa kũsyaana, vamwe na kĩanda kya kũmanyĩsya syana syoo ũndũ itonya kũmwenda na kũmũthũkũma. Yĩla Yeova woombie alaĩka, amaathimie na maũndũ maingĩ mũno ma ũsengy’a. Ĩndĩ ndaamanenga ũtonyi wa kũsyaana. Kwoou inyw’ĩ asyai, tũngaai mũvea nũndũ wa kĩanda kĩu mwakwatie kya kũea syana. Mũnengetwe wĩa wa mwanya na ũte wa kũvũĩwa ngũĩ wa “kũilũnga na kũitaa kwosana na ũndũ Yeova waĩtye.” (Aev. 6:4; Kũt. 6:5-7) Ũseũvyo wa Ngai nũtetheetye asyai mũno kwĩanĩsya kĩanda kyoo kwa kũmanenga syĩndũ mbingĩ ineeneete Mbivilia, ta mavuku, vitio, mbathi, na maũvoo ala me kĩsesenĩ. Kĩu kĩonany’a nesa vyũ kana Asa witũ wa ĩtunĩ na Mwana wake nĩmendete syana sitũ. (Luka 18:15-17) Kwoou Yeova nũtanaa mũno yĩla woona asyai maimwĩkwatya, na maitata ũndũ matonya maee syana syoo nesa. O na ĩngĩ, asyai ta asu nĩmatetheeasya syana syoo imanye ũndũ itonya kwĩsa kũtw’ĩka andũ ma mũsyĩ wa Yeova tene na tene! w21.08 5 ¶9

Andũ amwe mesilasya kana kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nĩ kwĩtĩkĩla ũndũ mũna ũte na ũĩkĩĩthyo. Ĩndĩ kwosana na Mbivilia, ũsu ti mũĩkĩĩo wa w’o. Mbivilia ĩeleetye kana wonany’o mũlũmu wa maũndũ ala matonekaa nĩw’o ũtumaa mũndũ ethĩwa na mũĩkĩĩo wa w’o. Kwoou o na ethĩwa tũitonya kwona Yeova, Yesũ, na Ũsumbĩ, twĩ na ũĩkĩĩthyo wa kana me kw’o na kana Ũsumbĩ wĩ kw’o. (Aevl. 11:3) Mũndũ ũmwe ũsomeete maũndũ ma saenzi wesie kũtw’ĩka Ngũsĩ aĩtye atĩĩ: “Ngũsĩ sya Yeova syĩthĩawa na kĩtumi kĩseo kya kũĩkĩĩa maũndũ ala syĩĩkĩĩaa. Iileanaa na maũndũ ala maĩkĩĩthĩtw’e nĩ saenzi.” No twĩkũlye-ĩ, ‘Ethĩwa ve maũndũ mekũĩkĩĩthya kana ve Mũmbi, nĩkĩ andũ aingĩ maĩkĩĩaa kana syĩndũ iyaaũmbwa nĩ Ngai?’ Kĩtumi kĩmwe nĩ kana andũ amwe mayaaĩyĩĩkĩĩthya ũndũ ũsu mo ene. Kwa ngelekany’o, Robert, ũla yu nĩ Ngũsĩ ya Yeova, aĩtye: “Nũndũ sukulu tũyamanyĩaw’a kana syĩndũ nĩsyoombiwe, nyie nasũanĩaa kana nĩ w’o syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya. Naendeeie kwĩthĩwa na woni ũsu nginya yĩla navikisye myaka 22, nũndũ nĩw’o neethĩie kana Mbivilia nĩtũnengete itumi nzeo sya kũĩkĩĩa kana Ngai nĩwe woombie kĩla kĩndũ.” w21.08 15 ¶4-5

No tũmanye ũseo wa Yeova kwa kũsoma Mbivilia, o vamwe na kwĩthukĩĩsya andũ angĩ maielesya ũndũ ũmaathimĩte. Ĩndĩ nĩ kana tũelewe nesa vyũ ũndũ Yeova ũseũvĩte, no nginya ‘twĩsamĩe’ ithyĩ ene ũseo wake. Kwa ngelekany’o, twasye nĩtũkwenda kũlika ũthũkũminĩ mũna wa ĩvinda yonthe, ĩndĩ nĩ kana twĩke ũu, ũyĩthĩa no nginya tũolange maũndũ ala twĩ namo. Nĩtwĩsĩ watho wa Yesũ wa kana twavĩtya maũndũ ma Ũsumbĩ mbee, Yeova akatũnengae syĩndũ ila twĩ na vata nasyo, ĩndĩ ũyĩthĩa ithyĩ ene tũyaaĩyonea watho ũsu ũianĩa kwitũ. (Mt. 6:33) Ĩndĩ nũndũ nĩtũĩkĩĩe watho ũsu wa Yesũ, tũiola ngalama sitũ, tũieka kũthũkũma masaa maingĩ, na tũitũnga kĩlĩko kitũ ũtavany’anĩ. Tweeka ũu, now’o tũtonya kwĩyonea kana kwa w’o Yeova nũthĩnĩkĩaa mavata maitũ. Twĩthĩawa ‘tweesamĩa’ ũseo wa Yeova. w21.08 26 ¶2

Thĩna ũsu wĩ kw’o ũmũnthĩ? Ĩĩ. Atongoi aingĩ ma ndĩni mendete kwona makanisa moo me na andũ ala me nguma, athwii, na monekaa me oĩ nĩ nthĩ. Atongoi asu metĩkĩlaa andũ ta asu makanisanĩ moo o na kau mavinda maingĩ mwĩkalĩle woo wĩthĩawa ũleanĩte na myolooto ya Ngai. Ĩndĩ atongoi o asu nĩmavũthĩtye athũkũmi ma Yeova nũndũ wa kwĩthĩwa nthĩ ndyonaa me ma vata, o na kau mo me kĩthito na me mwĩkalĩle mũtheu. Kwa w’o, no ta ũndũ Vaulo waisye kana Ngai anyuvie “syĩndũ ila ivũthaw’a.” (1 Ako. 1:26-29) Ĩndĩ Yeova onaa athũkũmi make onthe me ma vata. Twaĩle kwĩka ata tũikaw’e nĩ woni ũla andũ ma nthĩ ĩno methĩawa naw’o? (Mt. 11:25, 26) Ndũketĩkĩle kwĩthĩwa na woni ta woo ĩũlũ wa andũ ma Ngai. Manya kana Yeova atũmĩaa o ala menyivĩtye kwĩka kwenda kwake. (Sav. 138:6) O na ĩngĩ, sũanĩa ũndũ Yeova wĩanĩĩtye maũndũ maingĩvĩte atũmĩĩte andũ ala nthĩ yonaa mate oĩ kana mate na ũmanyi. w21.05 8 ¶1; 9 ¶5-6

Mũtũmwa Vaulo nĩwatũngaa mũvea kwondũ wa ũtethyo ũla wakwataa. Nĩweenyivisye na eetĩkĩla ũtethyo ũla ana-a-asa mamũnengae. (Avi. 2:19-22) Inyw’ĩ ala akũũ, no mwonany’e kwa nzĩa mbingĩ kana nĩmũtũngaa mũvea kwondũ wa amũika ala me kĩkundinĩ kyenyu. Yĩla meeyumya mamũtetheesye kũthi vandũ, kũthi kũthooa syĩndũ, kana kwĩka maũndũ angĩ ma vata, ĩtĩkĩlai na ngoo yonthe ũtethyo woo. Onaai ũtethyo woo ta ũĩkĩĩthyo wa kana Yeova nũmwendete. Na no mũseng’e mũno kwona mũituma ndũũ ngamu namo. Mavinda onthe tetheesyai amũika methĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na mũimatavasya ũndũ mũtanaa kwona mekĩĩte kĩthito vyũ meanĩsye maũndũ maingĩ kĩkundinĩ. Na ĩthĩwai mwĩyũmbanĩtye kũtũmĩa ĩvinda yenyu kũmaelesya maũndũ ala mwĩyoneete. Mweeka ũu, mwĩĩthĩwa mũyonany’a kana ‘nĩmũũtũnga mũvea’ nũndũ wa kwona Yeova akusĩtye amũika makalika kĩkundinĩ kyake.​—Ako. 3:15; Yoa. 6:44; 1 Ath. 5:18. w21.09 11-12 ¶12-13

Yeova nĩwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Ĩndĩ mavinda amwe ithyĩ no tũemwe nĩ kũmenda, kana tũkethĩwa tũtesĩ twĩĩka ata tũmony’e kana nĩtũmendete. Na kĩtumi nũndũ twaeiwe kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o na tumĩte syĩthĩonĩ syĩ kĩvathũkany’o. O na ĩngĩ, ithyonthe nĩtwĩkaa mavĩtyo tũkathatya angĩ kana tũkamatũla ngoo. O na vailye ũu, ithyonthe no twĩkĩe kĩthito tũkenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa mũnango. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? Nĩ kũsũanĩa ũndũ Ĩthe witũ wendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na tũiatĩĩa ngelekany’o yake. (Aev. 5:1, 2; 1 Yoa. 4:19) Mũndũ wĩ ĩnee nũmanthaa ũndũ ũtonya kũtetheesya na kũkiakisya angĩ. Yesũ akuaa andũ nesa, na kĩu kyoonanasya ũndũ Yeova ũmathĩnĩkĩaa. (Yoa. 5:19) Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩmwe yĩla woonie ĩkomano, “nĩwayĩw’ĩie tei, nũndũ nĩyanyamaĩtw’e na kwĩkw’a kũũ na kũũ ta malondu mate na mũĩthi.” (Mt. 9:36) Ĩndĩ Yesũ ndaaĩka o kũmew’ĩa tei na aivika vau, nĩwoosie ĩtambya. Nĩwavoisye ala awau, na athũmũsya ala ‘manoete na maĩ na mĩio mĩito.’​—Mt. 11:28-30; 14:14. w21.09 22 ¶10-11

Yeova atwĩw’ĩaa tei nũndũ nũtwendete. Mũtũmwa Vaulo aveveeiwe aandĩka kana Ngai “e tei mwingĩ.” Yĩla Vaulo waandĩkaa ndeto isu, aneeneaa ũndũ Ngai woonanisye tei kwa kũnenga athũkũmi make etĩkĩw’a mauta wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ, o na kau nĩ ene naĩ. (Aev. 2:4-7) Ĩndĩ Yeova ndew’ĩaa tei etĩkĩw’a mauta me oka. Mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, aandĩkie: “Yeova nĩ mũseo kwa onthe; na matei make mololo me ĩũlũ wa mawĩa make onthe.” (Sav. 145:9) Nũndũ Yeova nĩwendete andũ, nũmew’ĩaa tei kĩla ĩvinda wakwata kĩtumi kya kũmew’ĩa tei. Yesũ nĩwe wĩsĩ nesa vyũ ũndũ Yeova wendete kwĩw’ĩa andũ tei. Ayĩsa kũtw’ĩka nĩwooka kũũ nthĩ, ekalile ĩtunĩ ĩvinda yĩasa mũno e na Ĩthe wake. (Nth. 8:30, 31) Kwoou ve mavinda maingĩ mũno woonie ũndũ Ĩthe weew’ĩaa andũ tei. (Sav. 78:37-42) Na yĩla wamanyĩasya andũ, nĩwakothaa kũneenea nguma ĩsu nzeo Ĩthe wĩthĩawa nayo. w21.10 8-9 ¶4-5

Yeova nĩwasũngĩie mboya ĩsu na wasya mũnene kuma ĩtunĩ asya kana nũkũyĩkumya. Yesũ nĩwakumasya ĩsyĩtwa ya Ĩthe wake ĩvinda yonthe yĩla waĩ ũthũkũminĩ wake kũũ nthĩ. (Yoa. 17:26) Kwoou Aklĩsto ma w’o monaa kĩ kĩanda kĩnene kũtũmĩa ĩsyĩtwa ya Ngai na kũmanyĩthya angĩ ĩsyĩtwa yĩu. Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa kĩkundi kya Kĩklĩsto kwambĩĩw’a, Yeova nĩwametĩkĩlile “andũ ma mbaĩ ingĩ nĩ kana kuma katĩ woo anyuve andũ kwondũ wa ĩsyĩtwa yake.” (Meko 15:14) Aklĩsto asu ma ĩvinda ya atũmwa moonaa kĩ kĩanda kĩnene kũtũmĩa ĩsyĩtwa ya Ngai na kũmanyĩthya angĩ ĩsyĩtwa yĩu. Nĩmayĩtũmĩaa mũno ũtavany’anĩ woo na yĩla maandĩkaa mavuku ma Mbivilia. Kwa nzĩa ĩsu, moonanisye kana mo maĩ andũ kwondũ wa ĩsyĩtwa ya Ngai. (Meko 2:14, 21) O ta ũu ũmũnthĩ, Ngũsĩ sya Yeova nĩ andũ kwondũ wa ĩsyĩtwa ya Yeova. w21.10 20-21 ¶8-10

Ũseo wĩ wendo wa Ngai nĩwĩkalaa tene na tene. Ũndũ ũsu wa vata ĩũlũ wa ũseo wĩ wendo wa Ngai ũwetetwe mavinda 26 nthĩnĩ wa Savuli 136. Mũsoa wa mbee waĩtye: “Mũtũngĩei Yeova mũvea; nũndũ nĩ mũseo; nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene.” (Sav. 136:1) Kuma mũsoa wa 2 nginya wa 26, ve na kĩsyokeo kĩĩ: “Nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene.” Yĩla twasoma savuli ĩsu, nĩtũtanĩthaw’a mũno nĩ kwona ũndũ Yeova ũtwonasya ũseo wĩ wendo kwa nzĩa mbingĩ syĩ kĩvathũkany’o na ate kũeka. Kĩsyokeo kĩĩ, “nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene,” kĩtũĩkĩĩthasya kana wendo ũla Ngai wonasya andũ make ndũalyũkaa. Nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya ta kĩ kũmanya kana Yeova ndekĩasya athũkũmi make moko na mĩtũkĩ! Vandũ va ũu, nũlũmanasya na ala mamũthũkũmaa na ndamatiaa, na mũno mũno yĩla makwatwa nĩ mathĩna. Kũmanya kana Yeova nũlũmanasya naitũ nĩkũtũtanĩthasya na kũkatũnenga vinya wa kũmĩanĩsya na mathĩna ala meũtũkwata, na kũitũtetheesya kũendeea kũkinyĩla nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ.​—Sav. 31:7. w21.11 4 ¶9-10

Mavinda amwe we nĩwĩw’aa ũitelema wasũanĩa maũndũ ala makilyĩ kwĩkĩka? Maũndũ asu nĩ kwanangwa kwa ndĩni syonthe sya ũvũngũ, kũvithũkĩwa nĩ Ngoki wa Makoki, na kaũ wa Alimaketoni. Nĩwĩthĩwa wĩkũlasya, ‘Yo ĩvinda yĩu yavika, ngavota kũvonoka maũndũ asu ma kũtelemya nĩ mũĩkĩĩku?’ Ethĩwa waaĩkũlya ũu, ndeto sya Yesũ ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ no iũtethye mũno. Yesũ eeie amanyĩw’a make atĩĩ: “Ngoo syenyu iikathĩnĩke. Mũĩkĩĩei Ngai.” Vate nzika, kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu kũkatuma tũũngama twĩ alũmu yĩla maũndũ asu makekĩka. Nĩ kana twĩũngama twĩ alũmu ĩvinda yũkĩte, nĩtwaĩle kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ kwa kũsũanĩa ũndũ twĩkaa twakwatwa nĩ mathĩna ũmũnthĩ. Kĩu no kĩtũtetheesye kũmanya vala twaĩle kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ. Kĩla ĩvinda twasinda ĩtatwa ĩna, mũĩkĩĩo witũ nũlũlũmĩĩlaa. Na mũĩkĩĩo ũsu ũkatuma tũsinda matatwa ala me mbee witũ. w21.11 20 ¶1-2

Mũtũmwa Vaulo athangaaisye Timotheo, o vamwe na Aklĩsto onthe, meanĩsye ũthũkũmi woo. (2 Tim. 4:5) Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩtũkomanaa na mathĩna. Kwa ngelekany’o, kwasũanĩa ana-a-asa maitũ ala mekalaa nthĩ ila ikũnĩte wĩa witũ maluvuku kana iũsiĩĩe. Andũ ma Yeova nĩmang’ang’anaa na mathĩna me kĩvathũkany’o matonya kũmatũla ngoo. Kwa ngelekany’o, wĩthĩaa no nginya aingĩ mathũkũme masaa maingĩ nĩ kana meanĩsye mavata ma lasima ma andũ moo. Nĩmethĩawa mayenda kwĩka maũndũ maingĩ ũtavany’anĩ, ĩndĩ kyumwa kĩithela, methĩawa mathũkũmĩte makavinya. Namo angĩ, maianĩasya maũndũ maingĩ ũtavany’anĩ nũndũ wa ũwau ũmavinyĩĩe mũno kana ũkũũ; o na amwe mayĩthĩawa matonya kumaalũka mĩsyĩ kwoo. Eka ũu, ve angĩ mathĩnĩkaa mũno mayona Yeova ta ũtamendete. O na twĩthĩwe tũkwatĩtwe nĩ mathĩna meva, Yeova nũtũnengae vinya wa kũmomĩĩsya na tũiendeea kũmũnenga kyonthe kĩla tũtonya. w21.05 20 ¶1-3

Mavinda amwe, andũ no matũthing’ĩĩsye twĩke maũndũ matonya kũvĩngĩĩsa ũthaithi witũ. Vathi ũu, twĩthĩawa na ũtwi wa vata wa kwĩka. Kwasũanĩa mwolooto ũmwe wa kwendeesya wĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:19. Kalungu kamwe kaĩtye: “Ndũkekĩe mwĩĩnĩ waku ngũa ĩvulanĩtw’e ndii sya mĩthemba ĩlĩ.” Mwĩao ũsu nĩwatetheeasya kũvathũkany’a Aisilaeli na mbai ila syamathyũlũlũkĩte. Ũmũnthĩ, tũileanaa na ngũa ila iseũvĩtw’e na itambaa sya mĩthemba yĩ kĩvathũkany’o, ta ya vamba, nailoni, kana w’ĩa. Ĩndĩ nĩtũleaa kwĩkala ta andũ ala methĩawa na mĩĩkĩĩo na mĩkalĩle ĩleanĩte na momanyĩsyo ma Mbivilia. Nĩ w’o kana nĩtwendete andũ maitũ ma mũsyĩ o vamwe na atũi maitũ. Ĩndĩ yĩla tũkwĩka motwi ma vata, tũatĩĩaa mĩao ya Yeova, o na ethĩwa kĩu kĩtuma twĩthĩwa twĩ kĩvathũkany’o. Ũsu nĩ ũndũ wa vata mũno ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa atheu.​—2 Ako. 6:14-16; 1 Vet. 4:3, 4. w21.12 5 ¶14; 6 ¶16

Nzĩa ĩla ĩelete thayũnĩ no yoneke. Yesũ aisye atĩĩ: “Ethĩwa mũkekalaa ndetonĩ yakwa, inyw’ĩ kwa w’o mwĩ amanyĩw’a makwa, na mũkamanya ũla w’o, na ũla w’o ũkamũthasya.” (Yoa. 8:31, 32) Na mwa nĩtũũkũkatha mũno nũndũ ndwaaĩtĩkĩla kũatĩĩa mwĩmbĩsĩ. Vandũ va ũu, nĩwamanthie ũla w’o. Nĩwambĩĩie kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai na kĩthito nĩ kana ũmanye maũndũ ala wendaa twĩke, na weethukĩĩsya momanyĩsyo ma Yesũ. Nĩweemanyĩisye kana Yeova endaa tũlee momanyĩsyo onthe ma ndĩni sya ũvũngũ, na tũieka kũtanĩa sikũkũ syumanĩte na andũ matamũthaithaa kana syĩthĩo syoo. O na nĩwamanyie kana kwĩka maũndũ ala Yeova wendaa twĩke na kũtiana na syĩthĩo ila itamwendeeasya, no kwĩthĩwe kũte laisi. (Mt. 10:34-36) Nĩ w’o, nũtonya kwĩthĩwa ũtaĩ ũndũ wĩ laisi kwaku kwĩka moalyũku. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩweekĩie kĩthito nũndũ nũmwendete Ĩthe waku wa ĩtunĩ. Nake ndalea kwĩthĩwa atanaa mũno akwona!​—Nth. 27:11. w21.12 22 ¶3; 23 ¶5

Mose nĩ ngelekany’o nzeo ya mũndũ weetĩkĩlile ũtao. Ĩvinda yĩmwe nĩwakaniw’e nũndũ wa kwĩka ĩvĩtyo ĩito. Yĩu nĩ yĩla ĩvinda wathatie mũno na aema kũmũkumya Yeova. Nũndũ wa ũu, nĩwaaisye mwanya wa kũlika ĩla Nthĩ ya Watho. (Mot. 20:1-13) Mose nĩwamwĩsũvie Yeova amwĩw’ĩe tei, ĩndĩ amwĩie: “Ndũkaneene nakwa ĩngĩ ũvoo ũsu.” (Kũt. 3:23-27) Kĩu kĩyaatuma Mose athata. Vandũ va ũu, nĩweetĩkĩlanile na ũtwi ũsu, na Yeova nĩwaendeeie kũmũtũmĩa kũtongoesya Isilaeli. (Kũt. 4:1) No tũatĩĩe ngelekany’o nzeo ya Mose ya kwĩtĩkĩlaa ũtao. Nake Mose oonanisye nĩwĩtĩkĩlĩte ũtao wa Yeova kwa kũendeea kwĩkala e mũĩkĩĩku, o na ĩtina wa kwasya kĩanda woonaa kĩ kya vata. Nĩtũtethekaa twaatĩĩa ngelekany’o nzeo sya aũme aĩkĩĩku ta Mose. (Nth. 4:11-13) Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmekaa ũũ. w22.02 11 ¶9-10

Mũthyanĩ wa mwaka wa 32, mũnyanyae wa Yesũ weetawa Lasalo nĩwawaie na akw’a. (Yoa. 11:3, 14) Yesũ nĩwendete Lasalo mũno vamwe na eĩtu-a-inyia make, Meli na Matha. Yĩla Matha wamanyie kana Yesũ nĩwũkĩte, aumaalile asembete amũthaũe. Kwasũanĩa ũndũ wathĩnĩkĩte ngoonĩ aimwĩa: “Mwĩaĩi, ta kethĩwa ũnaĩ vaa, mwana-a-ia ndethĩwa anakwie.” (Yoa. 11:21, 32, 33) Ũndũ ũmwe watumie Yesũ aĩa nĩ kwona ũndũ Meli na Matha makũnĩkĩte nĩ kĩkw’ũ kya mwana-a-inyia woo. Ethĩwa nũkw’ĩĩwe nĩ mũndũ wendete, Yeova nũeleawa ũndũ ũkwĩw’a. Yesũ nĩwe “mũvw’ano vyũ” wa ũndũ Ĩthe wake ũilye. (Aevl. 1:3) Yĩla Yesũ waĩie oonanisye ũndũ Ĩthe wake wĩw’aa yĩla twakw’ĩĩwa. (Yoa. 14:9) Ethĩwa nũkw’ĩĩwe nĩ mũndũ wendete, ĩkala ũte na nzika kana Yeova nĩwene kyeva kyaku, na nũthĩnĩkaa mũno oona ũinyamaa. Nĩwendaa kũũtetheesya ũeke kũkũnĩka.​—Sav. 34:18; 147:3. w22.01 15 ¶5-7

Woosa ĩvinda ũneene na Yeova, ũmwĩthukĩĩsye, na ũivindĩĩsya ĩũlũ wake ũkatetheka mũno. Mbee, ũkeekaa motwi maseango. Mbivilia ĩtũĩkĩĩthĩtye kana ũla ‘ũendaa na andũ oĩ, akeethĩawa mũĩ.’ (Nth. 13:20) Kelĩ, ũkeethĩwa mwalimũ mũseango. Yĩla tũũmanyĩsya mũndũ Mbivilia, kĩeleelo kĩmwe kĩnene vyũ kĩthĩawa ne kũmũtetheesya amũthengeee Yeova. O ũndũ twatũmĩa ĩvinda yingĩ tũineena na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ na tũyĩmanyĩsya ĩũlũ wake, now’o tũmwendaa mũnango na now’o tũkwataa ũtũĩka mwingangĩ wa kũmanyĩsya amanyĩw’a maitũ o namo mamwende. Ũu now’o Yesũ weekie. Aneenaa ĩũlũ wa Ĩthe wake kwa nzĩa nzeo na ĩkwonany’a kana nũmwendete mũno, na kĩu kyatumie aatĩĩi make aĩkĩĩku o namo mamwenda. (Yoa. 17:25, 26) Katatũ, mũĩkĩĩo waku ũkalũlũmĩĩla mũnango. Kwasũanĩa kĩla kĩkĩkaa yĩla wamũkũlya Ngai aũtongoesye, aũkiakisye, kana aũtw’ĩĩke. Kĩla ĩvinda woona aisũngĩa mboya syaku, mũĩkĩĩo waku nũlũlũmĩĩlaa.​—1 Yoa. 5:15. w22.01 30 ¶15-17

Yeova atwĩkĩaa vinya tũvetange mosũanĩo mathũku na tũiekana na imanyĩo nthũku nũndũ nũtwendete mũno na endaa tũtanĩe thayũ. (Isa. 48:17, 18) Nĩwĩsĩ kana ala meanĩasya mawendi moo mathũku nĩmeyĩũmĩasya mo ene na makaũmĩsya ala angĩ. Kĩu nĩkĩmũũmĩasya mũno. Twambĩĩa kwĩka moalyũku, anyanya amwe maitũ na andũ amwe ma mũsyĩ no mambĩĩe kũtũneenea naĩ. (1 Vet. 4:3, 4) No matwĩe twĩ na ũthasyo wa kwĩka kĩla tũkwenda na tũyaĩle kwĩtĩkĩlya angĩ matũtavye kĩla twaĩle kwĩka. Ĩndĩ ala maleaa kũatĩĩa myolooto ya Yeova mayĩthĩawa na ũthasyo wa w’o. Vandũ va ũu, methĩawa meetĩkĩlya nthĩ ĩno ĩsumbĩkĩtwe nĩ Satani ĩmatongoesye. (Alo. 12:1, 2) Kwoou ithyonthe twĩ na ũtwi twaĩle kwĩka. Nĩtwaĩle kũtw’a ethĩwa twĩendeea kwĩthĩwa na mwĩkalĩle witũ wa tene, ũla ũtongoeaw’a nĩ naĩ na nthĩ ĩno ya Satani, kana twĩmwĩtĩkĩlya Yeova atũtetheesye twĩthĩwe na mwĩkalĩle mũseo vyũ ũndũ vatonyeka.​—Isa. 64:8. w22.03 3 ¶6-7

Kũvindĩĩsya kĩla twasoma Ndetonĩ ya Ngai no kũtũtetheesye tũkethĩwa na woni waĩle ĩũlũ wa mathĩna maitũ. Kwasũanĩa ũndũ Mbivilia yatetheeisye mwĩĩtu-a-asa ũmwe wakw’ĩĩwe nĩ mũũme. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi amwĩie no akwate maũndũ matonya kũmũtethya asoma ĩvuku ya Yovu. Ĩndĩ aendeee kũsoma, kĩla wasembeaa kwĩka nĩ kũmũsilĩla Yovu nũndũ wa woni wake mũthũku. Eew’aa atonya kũmwĩa: “Yovu! Eka kũtinda ũsũanĩĩte mathĩna maku!” Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, nĩwamanyie kana o nake aĩ na woni ũtaĩle o ta Yovu. Kĩu nĩkyamũtetheeisye kũvĩndũa woni wake, na kyamũnenga vinya wa kũmĩĩsya kyeva kĩla waĩ nakyo nũndũ wa kũkw’ĩĩwa nĩ mũũme. O na ĩngĩ, Yeova nũtũmĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kũtwĩkĩa vinya. Ve ĩvinda Vaulo waisye kana nĩwendaa mũno kũkomana na ana-a-asa na eĩtu-a-asa make nĩ kana ‘mekĩane vinya.’​—Alo. 1:11, 12. w21.05 22 ¶10-11; 24 ¶12

Mbaĩ ya Isilaeli yanengetwe mwĩao ũũ: “Mavinda atatũ kĩla mwaka aũme maku onthe makookaa mbee wa Yeova Ngai waku vala wĩnyuva.” (Kũt. 16:16) Mavinda asu, matiaa mĩsyĩ yoo na mĩũnda yoo ĩte na mũndũ wa kũmĩsũvĩa. Ĩndĩ Yeova amathĩte ũũ: “Vatikethĩwa mũndũ o na wĩva ũkew’ĩa nthĩ yaku ĩtomo, yĩla ũkambataa kwoneka vala ve Yeova Ngai waku.” (Kuma 34:24) Kwoou nũndũ Aisilaeli asu nĩmamwĩkwatĩtye Yeova vyũ, kĩla mwaka nĩmaendaa mbokanĩ ila syavangĩĩwe. Kwĩka ũu kwamatethasya mũno. Kwa ngelekany’o, nĩmakwataa mwanya wa kũelew’a mũnango Mĩao ya Ngai, kũvindĩĩsya ũseo wake, na kũtanĩa kwĩthĩwa vamwe na athaithi ala angĩ. O naitũ tũtethekaa oou yĩla tweeka kyonthe kĩla tũtonya tũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Na eka ũu, we wĩona Yeova ta ũtanaa ata oona ũyũka wĩyũmbanĩtye kumya o maelesyo makuvĩ na maumĩte ngoonĩ? w22.03 22 ¶9

Yeova akwete kũmũmanyĩsya Yesũ kwondũ wa kĩanda kĩla ũkakwatĩĩa ta Mũthembi Mũnene. Yesũ nĩweeyoneie ũndũ kũmwĩw’a Ngai kwĩ vinya yĩla mũndũ wĩ ĩtatwanĩ yũmũ mũno. Anyamaie mũno vyũ nginya avoya “na kĩĩo kĩnene na methoi” nĩ kana atetheew’e. Nũndũ Yesũ nĩwanyamaie mũno wĩana ũu, nũtũeleawa nesa vyũ na ‘nũtonya kũtũtetheesya yĩla tũũtatwa.’ Tũtũngaa mũvea mwingĩ ta kĩ nũndũ wa kwona Yeova atũnyuvĩie Mũthembi Mũnene ũla ũtonya “kũtwĩw’ĩa tei mawonzunĩ maitũ”! (Aevl. 2:17; 4:14-16; 5:7-10) Yeova aekie Yesũ athĩnw’e mũno vyũ nĩ kana ĩkũlyo yĩĩ yĩkwate ũsũngĩo: Yĩla mũndũ watatwa mũno vyũ, no aendeee kũlũmany’a na Yeova? Satani aasya vaitonyeka! Aasya tũmũthũkũmaa Ngai no kana atũtethye na kana tũimwendete Yeova. (Yovu 1:9-11; 2:4, 5) Yesũ nĩwalũmilye wĩanĩu wake na oonany’a ũtheinĩ kana Satani nĩ mũkengani. w21.04 16-17 ¶7-8

Mũmanyĩw’a wa Mbivilia ndesa kũvatiswa atesĩte kũtũmĩa maũndũ ala Mbivilia ĩmanyĩasya. Yĩla mũmanyĩw’a watũmĩa kĩla ũkwĩmanyĩsya, ethĩawa ailye ta ũla “mũndũ mũĩ” Yesũ wawetie ngelekany’onĩ yake, ũla wenzie nthĩ mũno nĩ kana ambĩĩsye mũsingi wa nyũmba yake ĩvianĩ. (Mt. 7:24, 25; Luka 6:47, 48) Tetheesya mũmanyĩw’a waku eke moalyũku. (Mko. 10:17-⁠22) Yesũ nĩweesĩ kana ti laisi mũndũ mũthwii kũthoosya malĩ yake yonthe. (Mko. 10:23) Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwatavisye mũndũũme ũmwe mũthwii eke ũalyũku ũsu. Nĩkĩ? Nũndũ nĩwamwendie. Mavinda amwe no tũkĩe kwĩkĩa mũmanyĩw’a vinya atũmĩe ũndũ mũna wĩmanyĩĩtye nũndũ twĩona ta ũtavikĩĩe kwĩka ũalyũku ũsu. (Ako. 3:9, 10) Ĩndĩ o ũndũ woosa ĩtambya na mĩtũkĩ ya kũneenea ũndũ ũsu, now’o mũmanyĩw’a ũtonya kwambĩĩa kwĩka moalyũku na mĩtũkĩ. Kũneenea ũndũ ta ũsu kwonanasya nũũmũthĩnĩkĩa.​—Sav. 141:5; Nth. 27:17. w21.06 2 ¶3; 3 ¶5

Mũtũmwa Vetelo aneeneaa ngelekany’o nzeo ĩla Yesũ watũtiĩe yĩla wathĩnaw’a. Ĩndĩ no tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ maũndũnĩ angĩ maingĩ. (1 Vet. 2:18-25) Kwa w’o, maũndũ onthe ala Yesũ waneenie na eeka nĩ ngelekany’o twaĩle kũatĩĩa. Ĩndĩ nũndũ twĩ andũ me na naĩ, kwa w’o no tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ? Ĩĩ, no twĩke ũu. Lilikana kana Vetelo atwĩkĩĩte vinya ‘tũatĩĩe nyaaĩ [sya Yesũ] nesa.’ O na kau tũilea kũvĩtya, yĩla twaatĩĩa nyaaĩ sya Yesũ nesa, kana kwa ndeto ingĩ, yĩla tweeka kyonthe kĩla tũtonya, twĩthĩawa tũiatĩĩa ũtao ũũ wa mũtũmwa Yoana: ‘Endaa o ũndũ [Yesũ] waendaa.’ (1 Yoa. 2:6) Kũatĩĩa nyaaĩ sya Yesũ nĩkũtumaa tũmũthengeea Yeova. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekany’o nzeo vyũ ya ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũũmwendeesya Ngai. (Yoa. 8:29) Kwoou twaatĩĩa nyaaĩ sya Yesũ, tũkamwendeeasya Yeova. Na no twĩkale tũte na nzika o na vanini kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ndakalea kũthengeea ala meũtata ũndũ matonya matw’ĩke anyanyae.​—Yak. 4:8. w21.04 3 ¶4-6

Yeova nĩwonaa nguma nzeo ila twĩ nasyo; nĩwĩsĩ maũndũ ala tũtonya kwĩanĩsya, na nũtũtetheeasya twĩthĩwe anyanyae. Twaendeea kwĩkala twĩ aĩkĩĩku, eendeea kwĩthĩwa e mũnyanya witũ tene na tene! (Yoa. 6:44) Kũĩkĩĩa kana Yeova nũtwendete na nũtũtetheeasya, kũtũnengae vinya wa kũmũthũkũma na ngoo yonthe o na twakwatwa nĩ mawetu meva. Ĩndĩ twambĩĩa kũya nzika kana Ngai nũtũthĩnĩkĩaa, ‘vinya witũ nũnyivaa.’ (Nth. 24:10) Na yĩla twatũlĩka ngoo na twaeka kũĩkĩĩa kana Ngai nũtwendete, wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kwa Satani kũtũkĩlya vinya. (Aev. 6:16) Mũĩkĩĩo wa Aklĩsto amwe aĩkĩĩku nĩwonzete nũndũ wa kũya nzika kana Yeova nũmendete na nũmathĩnĩkĩaa. Twaĩle kwĩka ata yĩla twambĩĩa kũya nzika kana Ngai nũtwendete? Twaĩle kũvetanga nzika isu ilĩkonĩ sitũ na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka! Mũvoye Yeova aũtetheesye kũvetanga “mosũanĩo” asu, na aiũnenga ‘mũuo wa Ngai ũla ũkasũvĩaa ngoo yaku na kĩlĩko kyaku.’ (Sav. 139:23; Avi. 4:6, 7) Na ndũkolwe kana tuuwe wĩ weka wĩthĩawa na mosũanĩo ta asu. w21.04 20 ¶1; 21 ¶4-6

We watw’ĩkie ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova ata? Mbee, wambie kũtavw’a “ũvoo mũseo.” Nũtonya kwĩthĩwa wataviw’e ũvoo ũsu nĩ asyai maku, mũndũ mwathũkũmaa ĩmwe kana mwasomaa ĩmwe, kana nĩ Ngũsĩ syatavanasya nyũmba kwa nyũmba. (Mko. 13:10) Ĩtina wa ũu, ve mũndũ watũmĩie ĩvinda yake yingĩ na vinya wake aiũmanyĩsya Mbivilia. Ũendeee kwĩmanyĩsya, nĩwambĩĩie kũmwenda Yeova, na wamanya kana o nake nũkwendete. Yeova nĩwaũkusisye ũw’onĩ watw’ĩka mũmanyĩw’a wa Yesũ Klĩsto, na nũndũ wa ũu, yu wĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala thayũ tene na tene. (Yoa. 6:44) Mwa ndũlea kwĩthĩwa ũmũtũngĩaa Yeova mũvea mũno nũndũ nĩwatumie mũndũ ethĩwa na wendi wa kũũmanyĩsya ũla w’o na akwĩtĩkĩlya ũtw’ĩke ũmwe wa athũkũmi make! Yu nũndũ nĩtwĩsĩ ũw’o, twĩ na kĩanda kya kũtetheesya angĩ makinyĩlae vamwe naitũ nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ. No twĩthĩwe tũtaemawa nĩ kũtavany’a nyũmba kwa nyũmba, ĩndĩ ũyĩthĩa nĩtũemawa nĩ kũkũlya andũ kana no mende tũmamanyĩsye Mbivilia, kana no kwĩthĩwa tũemawa nĩ kũendeea kũmanyĩsya ala meetĩkĩla. w21.07 2 ¶1-2