Mwei wa 7

Mũvango wa kũtenga andũ umanĩte na Yeova. Aumasya ũkany’o ũsu nĩ kana atethye mwĩki wa naĩ na ala angĩ onthe kĩkundinĩ. Andũ amwe kĩkundinĩ nĩmatonya kwasya kana ũtwi ũla waĩle ndũneeĩkwa yĩla mũndũ mũna ũnatengiwe. Ĩndĩ lilikana kana andũ ma mũthemba ũsu maikothaa kũweta ũndũ mũthũku ĩũlũ wa mwĩki ũsu wa naĩ. O na ĩngĩ, lilikana tũyĩthĩawa twĩsĩ ũvoo w’onthe ĩũlũ wa maũndũ ala maneekĩkie. Kwoou nĩ ũndũ wa ũĩ kũĩkĩĩa kana atumĩa ala manathĩnĩkĩie ũndũ ũsu, nĩmanatatie ũndũ matonya maatĩĩe myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ, na maisila “kwondũ wa Yeova.” (2 Mav. 19:6) Kũkwata mbau ũtwi wa atumĩa wa kũtenga mũndũ wenyu wa mũsyĩ no kũmũtetheesye akamũsyokea Yeova. Elizabeth aĩtye: “Yĩla mwanake witũ watengiwe, waĩ ũndũ wĩ vinya mũno kũtila kĩtindo nake. Ĩndĩ yĩla wamũsyokeie Yeova, aisye kana ũtwi wa kũmũtenga nĩw’o wamwaĩle vyũ. O na nĩwesie kwĩtĩkĩla kana kĩu kyatumie emanyĩsya maũndũ ma vata mũno.” w21.09 28-29 ¶11-12

Kwasũanĩa o vanini ĩũlũ wa mũndũ mũka ũsu ndiwa. Nũtonya kwĩthĩwa endaa kũmumĩsya Yeova mũvothi mwingangĩ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, eekie o kĩla waĩ atonya; amũnengie Yeova kĩla kĩseo vyũ. Na Yesũ nĩweesĩ kana kĩla mũndũ mũka ũsu waumisye nĩkyamwendeeisye Ĩthe wake mũno. Ũũ nĩw’o ũndũ ũla tũkwĩmanyĩsya ngewanĩ ĩsu: Yeova nĩwendeeaw’a mũno yĩla twamũthũkũma na ngoo yitũ yonthe na thayũ witũ w’onthe. (Mt. 22:37; Ako. 3:23) Nũtanaa mũno yĩla woona tweeka kyonthe kĩla tũtonya! Na no twasye ũu now’o wonaa ĩvinda na vinya ũla tũtũmĩaa tũimũthaitha, ta yĩla twĩ ũtavany’a na yĩla twĩ maũmbanonĩ. Ũtonya kũtũmĩa ata kĩla weemanyĩsya ngewanĩ ĩsu kũtetheesya angĩ? Sũanĩa andũ matonya kwĩkĩwa vinya malilikanw’a kana Yeova nĩwendeeaw’a nĩ kyonthe kĩla mekaa kwondũ wake. Kwa ngelekany’o, sũanĩa mwĩĩtu-a-asa mũkũũ ũtonya kwĩthĩwa ew’aa aiandũĩka kana wonaa ate wa vata nũndũ ũwau kana ũkũũ nũmũsiĩĩaa kũtavany’a ta tene. w21.04 6 ¶17, 19-20

Yeova nĩwĩsĩ ĩvinda yĩla ĩseo vyũ ya kũmina nthĩ ĩno nthũku. Wũmĩĩsyo wake nũtumĩte ethĩwa na ĩkomano ĩnene ya andũ milioni mbingĩ ala mamũthaithaa na kũmũtaĩa. Onthe nĩmatanaa nũndũ Yeova nĩwoomĩĩisye ĩvinda yĩasa nginya masyawa, mamwenda, na meeyumya mamũthũkũme. Ithyonthe tũkeeyonea kana ũtwi wa Yeova wa kũendeea kũmĩĩsya nĩwaĩlĩte, yĩla andũ milioni mbingĩ ala makomĩĩsya nginya mũminũkĩlyo makakwata ĩtuvi yoo! O na kau Satani nũtumĩte kwĩthĩwa na maũndũ mathũku mũno na ma kũũmĩsya, Mbivilia yaĩtye kana o na yu tũĩ, Yeova nĩ “Ngai mũtanu.” (1 Tim. 1:11) O naitũ no tũendeee kwĩkala twĩ atanu tweteele ĩvinda yĩla ũkathesya ĩsyĩtwa yake, atetee ũsumbĩ wake mũnene, amine ũthũku w’onthe, na aitũminĩa mathĩna ala matũkwataa. Ekai tũtw’e vyũ kũendeea kũmĩĩsya, twĩsĩ kana o nake Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũendeee kũmĩĩsya. w21.07 13 ¶18-19

Andũ aingĩ ĩvindanĩ ya Yesũ mayamũĩkĩĩaa. Mamũsisya, moonaa e o mwana wa vundi ngya wa mbwaũ. Na eka ũu, aumĩte Nasaleti, na ndũa ĩsu nĩtonya kwĩthĩwa yoonekaa ĩte ya vata. O na mbeenĩ Nathanaeli, ũla wesie kũtw’ĩka mũmanyĩw’a wa Yesũ, akũlilye: “Ve kĩndũ kĩseo kĩtonya kuma Nasaleti?” Nũtonya kwĩthĩwa alilikanile wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Mika 5:2, ũla wathanĩte kana Masia akasyaĩwa Mbetheleemu, ĩndĩ ti Nasaleti. Mwathani Isaia athanie kana vai mũmaitha wa Yesũ ũkethĩny’a “atalĩthye ũvoo wa nzyawa ya [Masia].” (Isa. 53:8, NWT) Keka andũ asu nĩmoosie ĩvinda meke ũkunĩkĩli nesa, methĩwa mamanyie kana Yesũ asyaĩwe Mbetheleemu na aĩ nzyawa ya Mũsumbĩ Ndaviti. (Luka 2:4-7) Kwoou Yesũ asyaĩwe o vala vathanĩtwe nthĩnĩ wa Mika 5:2. Na yu w’o thĩna waĩ va? Andũ meekie ũtwi na mĩtũkĩ. Meekie ũu mate na ũvoo w’onthe. Kĩu nĩkyo kyatumie malulutĩka. w21.05 3 ¶4-6

Mbivilia nĩnenganĩte ngelekany’o nzeo sya andũ meetĩkĩlile ũtao na maathimwa nũndũ wa ũu. Kwasũanĩa ngelekany’o ya Yovu. O na kau nĩwamũkĩĩte Ngai, ũu ti kwasya ndavĩtasya. Ĩvinda yĩmwe waitavĩwe mũno, nĩwawetie maũndũ mataĩ maseo. Nũndũ wa ũu, Eliu na Yeova nĩmamũnengie ũtao wa ĩmwe kwa ĩmwe. Ĩndĩ we eekie ata? Aisye: “Nĩnĩneenete ũndũ ndaamanya . . . Nĩngwĩthĩtha, na nĩngwĩlilĩla kĩtoonĩ na mũunĩ.” (Yovu 42:3-6, 12-17) Oonanisye nĩwĩnyivĩtye yĩla weetĩkĩlile ũtao wa Eliu, o na kau Eliu aĩ mũninangi kwĩ we. (Yovu 32:6, 7) O naitũ tweethĩwa na wĩnyivyo no tũatĩĩe ũtao ũla twanengwa, o na ethĩwa twĩona tũtaĩlĩte kũũnengwa, kana ethĩwa ũla ũkũtũtaa nĩ mũninangi kwĩ ithyĩ. Nũũ ũtenda kwĩkĩa kĩthito onany’e nesanga ũsyao wa veva kana ethĩwe mũtavany’a na mwalimũ mũseango wa ũvoo mũseo? w22.02 11 ¶8; 12 ¶12

Kĩla ũmwe e na kĩanda kya kũĩkĩĩthya kĩkundinĩ ve na mũuo na wendo, nĩ kana wĩthĩe vai ũmwe ũkwĩw’a ta wĩ weka. Maũndũ ala tũkwĩka kana tũũweta no mathangaasye angĩ mũno! Ũtonya kwĩka ata ũtetheesye ala Ngũsĩ kwoo me oka mew’e me ma vata kĩkundinĩ? Osa ĩtambya ya mbee ya kũtuma ndũũ na ala eũ. No wambĩĩe kwa kũmathokya kĩkundinĩ wĩ mũtanu. (Alo. 15:7) Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ waĩle kwĩka eka o kũmakethya wĩ mũtanu. Nĩwaĩle kwĩkĩa kĩthito ũtume ndũũ ngamu namo o kavola kwa kavola. Kwoou tata ũmakue nesa na ũimony’a nũũmathĩnĩkĩa mũno. O na ĩngĩ, tata ũelewe mathĩna ala me namo, ĩndĩ ũyĩka ũu ũteũlikĩlĩĩla maũndũ moo mũno. Amwe no maemwe nĩ kũkũelesya ũndũ mekwĩw’a. Kwoou yĩla wamakũlya kaũndũ, ĩsũvĩe ndũkamalasimĩthye kwĩyĩelesya. Vandũ va ũu, matetheesye o nesa makũelesye ũndũ mekwĩw’a kwa kũmakũlya makũlyo kwa ũĩ, na ũimethukĩĩsya ũuĩtye yĩla mekwĩyĩelesya. Kwa ngelekany’o, no ũmakũlye ũndũ makwatie ũw’o. w21.06 11 ¶13-14

Nĩtwonaa mwanya ũla twĩ naw’o wa kũmũthũkũma Yeova vamwe na ana-a-asa, twĩ “ĩĩthya yĩmwe” yĩ na “mũĩthi ũmwe,” wĩ wa vata! Ĩvuku Tengenezo Linalofanya Mapenzi ya Yehova, ĩthangũ ya 165, yaĩtye: “Nũndũ nũtanĩaa ngwatanĩo nzeo vamwe na ana-a-asa, wĩ na kĩanda kya kũmĩlũlũmĩĩlya.” Na nũndũ wa ũu, “nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ũndũ Yeova ũmonaa.” Yeova onaa onthe ma “aa anini” me ma vata. We ũu nĩw’o ũmonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku? Yeova nĩwonaa na kũtanĩthw’a nĩ kyonthe kĩla wĩkaa ũmatethye na kũmathĩnĩkĩa. (Mt. 10:42) Nĩtũmendete ana-a-asa maitũ onthe. Na kwoou nĩtũtw’ĩte kana “tũikaiĩa mwana-a-asa kĩndũ kya kũmũlulutĩkya kana kya kũmũvalũkya.” (Alo. 14:13) Twonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ me ma vata kwĩ ithyĩ, na ũu ũtumaa twenda kũmaekea kuma ngoonĩ. Mwa tũiketĩkĩle kũlulutĩkw’a nĩ angĩ. Vandũ va ũu, “ekai tũatĩĩe maũndũ ala maetae mũuo na maũndũ ala matonya kwaka ũmwe na ũla ũngĩ.”​—Alo. 14:19. w21.06 24 ¶16-17

Tweemanyĩsya nesa Ndeto ya Ngai na twatũmĩa nesa ũtao wayo na ũla tũũkwata ũseũvyonĩ wa Yeova, kĩu no kĩtũtetheesye kwĩthĩwa na nguma ta sya Klĩsto kavola kwa kavola. O na ĩngĩ, kĩu no kĩtũtetheesye kũmũmanya Ngai nesanga. Yesũ atũmĩie ngelekany’o ya mbeũ nini kũelesya ũndũ ũvoo wa Ũsumbĩ wĩanaa kavola kwa kavola ngoonĩ sya ala mendete ũlũngalu. Aisye: “Mbeũ [nĩmeaa] na kũasava​—na we [mũvandi] ndethĩawa esĩ nĩ kwa nzĩa yĩva. Na mũthanga nĩwumĩlasya ũsyao o kavola kwa kavola, mbee nĩ ĩtũ, na ĩndĩ kĩia, na mũthya mbeke mbusũu kĩianĩ.” (Mko. 4:27, 28) Yesũ oonanasya kana o ũndũ kĩndũ kyamea kĩanaa kavola kwa kavola, now’o mũndũ ũla weetĩkĩla ũvoo wa Ũsumbĩ wĩkaa moalyũku kavola kwa kavola. Kwa ngelekany’o, yĩla mũmanyĩw’a wa Mbivilia wambĩĩa kũmũthengeea Yeova, nĩtwonaa moalyũku maingĩ maseo ala ũendeee kwĩka. (Aev. 4:22-24) Ĩndĩ nĩtwaĩle kũlilikana kana Yeova nĩwe ũtumaa mbeũ ĩsu nini ĩana. w21.08 8-9 ¶4-5

Ve kĩndũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe twĩ atanu. Mũndũ ũla ũtanĩaa “kwona kwa metho,” kana kĩla ũtonya kwona na metho make, nũtũngaa mũvea kwondũ wa kĩla wĩ nakyo. Ĩndĩ mũndũ ũla wangangaa na wendi, kana wĩthĩawa na wendi wa kĩndũ ũtatonya kũkwata, ndesaa kwĩanĩwa. Kwoou twĩĩmanyĩsya kyaũ? Nĩ kana twĩthĩwe twĩ atanu, twaĩlĩte kũsũanĩa ĩũlũ wa ianda ila twĩ nasyo na mĩvango ĩla twĩsĩ no twĩanĩsye. W’o nĩ ũndũ ũtonyeka mũndũ akeanĩwa nĩ kĩla wĩ nakyo? Andũ aingĩ masũanĩaa kana kĩu kĩitonyeka nũndũ twoombiwe twĩ na wendi wa kũtatĩthya maũndũ meũ. Ĩndĩ kwa w’o ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka. No tũtanĩe ianda ila twĩ nasyo ĩvindanĩ yĩĩ. Tũtonya kwĩka ũu ata? Nĩ kana tũmanye, sũanĩa ĩla ngelekany’o ya Yesũ ya talendi yĩ ĩandĩkonĩ ya Mathayo 25:14-30, na ũisũanĩa kĩla ĩkũtũmanyĩsya ĩũlũ wa kũtanĩa ianda ila twĩ nasyo na ũndũ tũtonya kwongelanga ũtanu ũsu. w21.08 21 ¶5-6

Yeova nũthĩnĩkĩaa mũno ala “matũlĩkĩte ngoo.” Ithyonthe no twĩkĩe vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ endwa. Ũsu ti wĩa wa atumĩa me oka. Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũkamekĩa vinya nĩ kũmony’a kana nĩtũkwendeew’a nĩmo kuma ngoonĩ. Yeova endaa tũtetheesye malondu make ma vata kwona ũndũ ũmendete mũno wĩana. (Nth. 19:17) O na ĩngĩ, no tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kwa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Tũyĩsa kwenda kwĩka ũndũ o na ũmwe ũtonya kũtuma ala angĩ mambĩĩa kũlikwa nĩ kĩwĩu. Vandũ va ũu, twaĩle kũtũmĩaa ũtonyi witũ na ũmanyi witũ kwĩkĩana vinya. (1 Vet. 4:10, 11) No twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩũlũ wa kũkua andũ angĩ nesa twasũanĩa ũndũ Yesũ wakuaa aatĩĩi make. Yesũ nĩwe mũndũũme ũla mũnene vyũ waaĩkala ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ aĩ ‘mũuu na aĩ wĩnyivyo ngoonĩ.’ (Mt. 11:28-30) Yĩla ũkũmanyĩsya, atũmĩaa ndeto syĩ laisi na ngelekany’o itonya kũeleeka, na kĩu nĩkyakiitie ngoo sya ala moonekaa ta mate ma vata.​—Luka 10:21. w21.07 23 ¶11-12

Mantha ĩvinda ũee ngewa na ala akũũ. No kwĩthĩwa metho moo maĩte vinya, makethĩwa matekalaata ta tene, na no kwĩthĩwa wasya woo ũte na vinya ta tene. Ĩndĩ ngoo syoo syĩ o na vinya, na nĩmaseũvĩtye “syĩtwa ĩseo” na Yeova. (Mũta. 7:1) Ĩkalaa ũlilikene nĩkĩ Yeova wonaa me vata mũno. Endeea kũmanenga ndaĩa. Ĩkaa o ũndũ Elisa weekie. Mũthenya wake wa mũthya e na Eliya, aleile vyũ kũmũtia. Amwĩie ũũ mavinda atatũ: “Ndikũtia.” (2 Asu. 2:2, 4, 6) Onany’a nũkwendeew’a nĩ ala akũũ kuma ngoonĩ kwa kũmakũlya makũlyo matonya kũtuma meyĩelesya. (Nth. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) Makũlye makũlyo ta aa: “Yĩla waĩ mũninangi, wamanyie ata kana nĩwakwata ũw’o?” “Maũndũ ala maũkwatĩte maũtetheetye ata kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yaku na Yeova?” “Nĩ kyaũ kĩũtetheetye kũmũthũkũma Yeova wĩ mũtanu?” (1 Tim. 6:6-8) Na ĩndĩ matw’a kwĩyĩelesya, tea kũtũ. w21.09 5 ¶14; 7 ¶15

Wonanasya nũmwendete Ngai kwa kwĩka kyonthe kĩla ũtonya ũatĩĩe mwĩao wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a. (1 Yoa. 5:3) Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Kũmwenda Yeova nĩkw’o kwatumie wambĩĩa kũtavany’a nyũmba kwa nyũmba. Kw’o kũatĩĩa mwĩao ũsu kwaĩ laisi? Nĩvatonyeka kũkethĩwa kũtaĩ laisi. Yĩla wathengeeie mũomo wa mbee ũitavany’a, nĩweew’aa ũtelemete? Vate nzika, weew’aa ũu! Ĩndĩ nũndũ nĩweesĩ kana wĩa ũsu nĩw’o Yesũ ũkwenda ũtethye, nĩwaatĩĩie mwĩao wake. Na ĩndĩ ĩtina wa kũtavany’a kwa kavinda, wia waku nĩwaolekile. Ĩndĩ nao nata kũmanyĩsya mũndũ Mbivilia? Kũsũanĩa kĩu nĩkũtumaa ũtelema? Ĩĩ, nĩvatonyeka. Ĩndĩ Yeova no atume wĩthĩwa na wendi wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a, wamũvoya aũtetheesye ũeke kũkĩa na wĩthĩwe na ũkũmbaũ wa kũkũlya mũndũ kana no ende ũmũmanyĩsye Mbivilia. w21.07 3 ¶7

Ĩvinda ya tene, ngombo nĩsyeekĩawa ũvano ũkwonany’a nĩ syaũ. O ta ũu, ĩvindanĩ yĩĩ silikalĩ sya nthĩ ii na ndĩi ya kũlasimĩthya kĩla ũmwe witũ ekĩwe ũvano wa ngelekany’o kw’okonĩ kana kĩtulyanĩ. Kĩeleelo kyasyo nĩ andũ monany’e kwĩsĩla mosũanĩo na meko moo kana nĩmaikwatĩte mbau. Ĩndĩ yo ithyĩ tũkeetĩkĩla ũvano ũsu na tũikwata silikalĩ isu mbau? Ala makalea kwĩkĩwa ũvano ũsu makakomana na mathĩna maingĩ na mĩisyo mingĩ. Ĩvuku ya Ũvuany’o yaĩtye: “Mũndũ o na wĩva [ndakethĩwa] atonya kũthooa kana kũthoosya ate o ũla wĩ na ũvano ũsu.” (Ũvu. 13:17) Ĩndĩ andũ ma Ngai nĩmesĩ ũndũ ũkekana na andũ ala me na ũvano ũsu ũwetetwe ĩandĩkonĩ ya Ũvuany’o 14:9, 10. Nĩkyo kĩtumi vandũ va kwĩkĩwa ũvano ũsu, makaandĩka kw’okonĩ kwoo, “Nĩ wa Yeova.” (Isa. 44:5) Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kũĩkĩĩthya kana nĩtũlũmanĩtye na Yeova vyũ. Tweeka ũu, o nake Yeova akatanĩa kwasya kana twĩ make! w21.09 18 ¶15-16

No twĩanĩsye ũthũkũmi witũ tweetĩkĩla ũtethyo wa angĩ. Mũtũmwa Vaulo nĩwamanyĩisye Timotheo nzĩa ila watũmĩaa kũtavany’a na kũmanyĩsya, na amwĩkĩa vinya atũmĩe nzĩa isu kũtetheesya angĩ. (1 Ako. 4:17) O ta Timotheo, no tũtetheke nĩ ũmanyi wa ala angĩ kĩkundinĩ. O na ĩngĩ, nĩwaĩle kũmũvoya Yeova aũtetheesye. Mwĩsũve aũtetheesye kĩla ĩvinda ũkwenda kũtavany’a. Na kĩtumi nũndũ tũyĩsa kwĩanĩsya ũndũ o na ũmwe tũtatetheew’e nĩ veva wake mũtheu. (Sav. 127:1; Luka 11:13) Yĩla ũũmũkũlya Yeova aũtetheesye, weta maũndũ ũtheinĩ. Kwa ngelekany’o, mũkũlye aũtongoesye kwa mũndũ wĩ na ngoo nzeo na ũtonya ũkwĩthukĩĩsya. O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũmanthaa ĩvinda twĩmanyĩsye ene. Ndeto ya Ngai yaĩtye: “[Ĩyĩĩkĩĩthyei] inyw’ĩ ene kwenda kwa Ngai kũla kũseo na kwĩtĩkĩlĩka na kwĩanĩu.” (Alo. 12:2) Yĩla tweyĩĩkĩĩthya vyũ kana nĩtwĩsĩ ũw’o ĩũlũ wa Ngai, tũikethĩawa na nzika o na vanini tũineena na angĩ ũtavany’anĩ. w21.05 18 ¶14-16

Nata ĩtina wa kwĩkĩa kĩthito kingĩ ũyĩmanyĩsya na mũmanyĩw’a na ũivoya kwondũ wake, akalea kwĩka maendeeo na ũyĩthĩa no ũekaa kwĩmanyĩsya nake? Kana nata ũkethĩwa ũtaamanyĩsya mũndũ o na ũmwe nginya akavatiswa? Nĩwaĩlĩte kũandũĩka ũisũanĩa Yeova ti ta ũathimĩte ũtavany’a waku? Kwoona kĩla Yeova ũsiasya nĩ kana amanye kana twĩ atavany’a aseo. Yeova asiasya kĩthito kitũ na wũmĩĩsyo witũ. Yeova atũtalaa ta twĩ atavany’a aseo twatethya wĩa witũ na kĩthito nũndũ nĩtũmwendete, andũ methĩwe nĩmeũtwĩthukĩĩsya kana maitwĩthukĩĩsya. Vaulo aandĩkie: “Nũndũ Ngai nĩ mũlũngalu, ndesa kũlwa nĩ wĩa wenyu na wendo ũla mwoonanisye kwondũ wa ĩsyĩtwa yake na kwa kũthũkũma na kũendeea kũmathũkũma atheu.” (Aevl. 6:10) Yeova nũlilikanaa kĩthito kitũ na wendo ũla twonanasya, o na ethĩwa kĩla tũkwĩkaa kĩinaumĩlya mosyao maseo. Nũndũ wa ũu, kĩla Vaulo wawetie ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ nĩkĩũkonetye. w21.10 25 ¶4-6

Yesũ akuaa amanyĩw’a make kwa nzĩa ĩkwonany’a nũmendete na nũkwenda kũmeka nesa. Nĩweesĩ kana maĩ na ũtonyi wĩ kĩvathũkany’o na makomanĩte na maũndũ me kĩvathũkany’o thayũnĩ. Kwoou nĩweesĩ mayĩsa kũkwatĩĩa mawĩa mavw’anene, na mayĩsa kwĩanĩsya maũndũ meanene ũtavany’anĩ. Na eka ũu, nĩwatanaa oona kĩla ũmwe ayĩka kyonthe kĩla ũtonya. Na kĩu nĩtũkyonaa nesa twasũanĩa ĩla ngelekany’o wanenganie ya talendi. Vwana ũla ũwetetwe ngelekany’onĩ ĩsu anengie kĩla ngombo wĩa “kwosana na ũtonyi wayo.” Katĩ wa ila ngombo ilĩ syaĩ na kĩthito, ĩmwe yakwatie ũtandĩthyo mwingangĩ kwĩ ĩla ĩngĩ. Ĩndĩ vwana wasyo aikathie atũmĩĩte ndeto ila ila. Atavisye kĩla ĩmwe atĩĩ: “Nĩwĩkĩte nesa, ngombo nzeo na ndĩkĩĩku. (Mt. 25:14-23) Yesũ nũtwendete na mavinda onthe atũkuaa nesa. Nĩwĩthĩawa esĩ kana kĩla ũmwe witũ e ũtonyi wĩ kĩvathũkany’o na akomanaa na maũndũ me kĩvathũkany’o. Na nũndũ wa ũu, nũtanaa oona kĩla ũmwe ayĩka kyonthe kĩla we mwene ũtonya. Nũseo o naitũ tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ. w21.07 23 ¶12-14

Ti mavinda onthe Mũsumbĩ Ndaviti weew’ĩaa angĩ tei. Kwa ngelekany’o, yĩla Navali waneenie na kĩvũthya na alea kũnenga Ndaviti na aũme make lĩu nũndũ aĩ na ngoo mbũmũ, Ndaviti athatie mũno nginya enda kũmũaa vamwe na aũme onthe ma nyũmba yake. Ĩndĩ mũka wa Navali, ũla weetawa Avikaili, aĩ wũmĩĩsyo na nĩwendete kwĩka angĩ nesa, na kwoou nĩwoosie ĩtambya na mĩtũkĩ. Ĩtambya yĩla woosie nĩyasũvĩie Ndaviti ndaketĩkye nthakame. (1 Sam. 25:9-22, 32-35) Nĩwoona kana yĩla Ndaviti wathilĩkile nĩw’o watw’ĩĩie Navali na aũme make onthe kũawa? Na ĩtina, Ndaviti aisye kana ũla mũndũ wawetiwe nĩ Nathani ngelekany’onĩ yake aaĩle kũawa nũndũ wa kĩla weekĩte. No tũseng’e nĩkĩ Ndaviti watw’ĩĩie mũndũ ũsu wawetiwe nĩ Nathani ũsilĩlo mũkalĩ ũu na nĩtwĩsĩ we eethĩawa e mũndũ wĩ ngoo nzeo. Kũsũanĩa kĩla kyaendeee ĩvindanĩ yĩu no kũtũtethye. Ĩvinda yĩu Ndaviti nĩwaandũawa nĩ wasya wake wa ngoo. Na kwa w’o, mũndũ ũsilĩlaa angĩ e mũkalĩ onanasya kana ngwatanĩo yake na Yeova yĩ na thĩna. w21.10 12 ¶17-18; 13 ¶20

Ndeto isu sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ syĩtũmanyĩsya kana Yeova nĩwe ngelekany’o ĩla nzeo vyũ ya ũtheu, na kana no tũatĩĩe ngelekany’o ĩsu yake. No nginya twĩthĩwe twĩ atheu mwĩkalĩlenĩ witũ. No twĩw’e ũndũ ũsu wĩ vinya nũndũ twĩ ene naĩ. O nake mũtũmwa Vetelo mwene nĩweekie mavĩtyo mana, ĩndĩ ngelekany’o yake ĩtũĩkĩĩthasya kana no twĩthĩwe atheu. Andũ aingĩ masũanĩaa mũndũ mũtheu nĩ mũndũ ũtathekaa, wĩkalaa akũnzĩte ũthyũ, na ũtindaa ekĩĩte ngũa sya ndĩni. Ĩndĩ ũu ti w’o. Na kĩtumi nũndũ Yeova etĩtwe “Ngai mũtanu” na nĩtwĩsĩ we nĩ mũtheu. (1 Tim. 1:11) Eka ũu, ala mamũthaithaa metĩtwe “atanu.” (Sav. 144:15) Nake Yesũ nĩwakanisye amanyĩw’a make mevathane na ala meekĩaa ngũa sya mwanya, na meekaa ũlũngalu nĩ kana moneke nĩ andũ. (Mt. 6:1; Mko. 12:38) Ĩndĩ kũsũanĩa maũndũ ala Mbivilia ĩwetete nĩkũtũtetheeasya kũmanya mũndũ mũtheu nĩ wĩva. Na nĩtwĩsĩ kana Ngai witũ nũtwendete na ndesa kũtũnenga mwĩao tũtatonya kũatĩĩa. w21.12 2 ¶1, 3

Ngai nũtũnengete mĩthĩnzĩo mingĩ mĩseo. Ĩndĩ katĩ wa mĩthĩnzĩo ĩla mĩnene, ũmwe nĩ mwanya wa kũmũthaitha. Tũĩkĩĩthasya Yeova kana nĩtũmwendete kwa kwĩkĩa kĩthito “tũkwatae mĩao yake.” (1 Yoa. 5:3) Mwĩao ũmwe Yeova wendaa tũkwate nĩ ũla Yesũ watũnengie wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a, na kũmavatisa. (Mt. 28:19) O na nĩwatwĩaĩe twendane. (Yoa. 13:35) Yeova nĩwĩtĩkĩlasya ala ewi mamũthaithae vamwe na athaithi ala angĩ ma mũsyĩ wake. (Sav. 15:1, 2) Onany’a kana nĩwendete ala angĩ. Nguma ĩla nene Yeova wĩsĩkĩe nayo nĩ wendo. (1 Yoa. 4:8) Atwendie o na tũtamwĩsĩ. (1 Yoa. 4:9, 10) Tũatĩĩaa ngelekany’o yake kwa kwenda ala angĩ. (Aev. 5:1) Nzĩa ĩmwe nzeo ya kwonany’a nĩtwendete andũ nĩ kũmamanyĩsya ĩũlũ wa Yeova ĩvinda yĩtanathela. (Mt. 9:36-38) Tweeka ũu, twĩthĩawa twamavingũĩa mwanya wa kwĩsa kũtw’ĩka andũ ma mũsyĩ wa Ngai. w21.08 5-6 ¶13-14

Nũndũ Yesũ nũmwendete Yeova mũno, nĩweeyĩimie maũndũ mana kwondũ wake na kwondũ witũ. (Yoa. 14:31) Maũndũ ala waneenaa na weekaa e vaa ĩũlũ wa nthĩ nĩmoonanisye ũndũ wendete andũ mũno wĩana. Ndaaeka kwenda andũ na kũmew’ĩa ĩnee, o na yĩla amwe mamũvĩnga. Ũndũ ũmwe mũnene Yesũ weekie oonany’a kana nĩwendete andũ nĩ kũmamanyĩsya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Luka 4:43, 44) O na ĩngĩ, Yesũ nĩwoonanisye kana nũmwendete Ngai na andũ kuma ngoonĩ kwa kũeka eki ma naĩ mamũae kĩkw’ũ kyaĩ woo mũno. Yĩla weekie ũu, nĩwatũvingũĩe mwanya wa kũkwata thayũ wa tene na tene. Tweeyumisye tũmũthũkũme Yeova na twavatiswa nũndũ nĩtũmwendete. Kwoou o ta Yesũ, no twonany’e nĩtũmwendete Yeova kwa kũkua andũ nesa. Mũtũmwa Yoana aandĩkie: “Ũla ũtamwendete mwana-a-asa wake, ũla ũmwonete, ndatonya kũmwenda Ngai, ũla ũtaamwona.”​—1 Yoa. 4:20. w22.03 10 ¶8-9

O na kau nĩtũtanĩaa kũtũmĩa ĩvinda vamwe na Yeova, ve kĩndũ kĩtonya kũtũvĩngĩĩsa. Twĩthĩawa tũkwatene mũno, na kĩu no kĩtume tũemwa nĩ kũvangĩĩa ĩvinda ya kwĩkaa maũndũ ma kĩ-veva. Maũndũ ta wĩa, ianda nthĩnĩ wa mũsyĩ, na maũndũ angĩ ma vata twĩthĩawa twaĩle kwĩka no makue ĩvinda yitũ yingĩ nginya ũkethĩa twĩĩw’a tũte na ĩvinda ya kũvoya, kwĩmanyĩsya, kana kũvindĩĩsya kĩla tweemanyĩsya. Ve kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kũtũyĩa ĩvinda. Tũkaema kwĩthĩwa twĩ metho, no twĩtĩkĩlye maũndũ mate mathũku ala twĩkaa matũvene ĩvinda yĩla twaĩle kũtũmĩa kũmũthengeea Yeova. Kwa ngelekany’o, kwasũanĩa maũndũ ma kwĩtanĩthya. Yĩla tweetanĩthya mavinda kwa mavinda, nĩtũkwataa vinya. Ĩndĩ no tũtũmĩe ĩvinda yingĩ tũyĩtanĩthya na maũndũ mate mathũku nginya ũkethĩa tũi na ĩvinda yĩtoetye ya kwĩka maũndũ ma kĩ-veva. Twaĩle kũĩkĩĩthya kana kwĩtanĩthya ti kw’o kwa vata vyũ thayũnĩ witũ.​—Nth. 25:27; 1 Tim. 4:8. w22.01 26 ¶2-3

Yĩla Yeova weeaĩe Aisilaeli mende atũi moo, ndaasya kana maĩlĩte o kwenda andũ ma mbaĩ yoo me oka. Nĩwasyokie amatavya kana nĩmaaĩlĩte kwenda ekali ma ũeninĩ ala maĩ katĩ woo. Ũndũ ũsu nĩwawetetwe ũtheinĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:33, 34. Aisilaeli meeĩtwe makue mwĩkali wa ũeninĩ ‘ta ũla ũsyaawa kwoo,’ na maaĩlĩte ‘kũmwenda’ o ũndũ meyendete. Kwa ngelekany’o, Mĩao yeeĩte Aisilaeli nĩmetĩkĩlye ekali ma ũeninĩ o vamwe na ala ngya kũkolany’a matialyo ma ngetha. (Ali. 19:9, 10) Mwolooto ũla wĩ mwĩaonĩ ũsu nũkonetye Aklĩsto ũmũnthĩ. (Luka 10:30-37) Ata? Ũmũnthĩ kwĩ andũ milioni mbingĩ mũno mathamĩĩe nthĩ ingĩ, na nĩvatonyeka amwe makethĩwa mekalaa vakuvĩ naku. Nĩ ũndũ wa vata mũno tũmakue nesa na tũimanenga ndaĩa, methĩwe nĩ aũme, aka, kana nĩ syana. w21.12 12 ¶16

O ũndũ twamwĩkwatya Yeova mũnango ĩvindanĩ yĩĩ, now’o ĩvinda yũkĩte tũkethĩwa tũtonya kwĩkwatya mũnango ũtonyi wake wa kũtũvonokya. Kwa ngelekany’o, no kwĩthĩwa twaĩle kũkũlya mwanya wa kũthi ũmbanonĩ mũnene kana kũvĩndũĩwa masaa ma wĩa nĩ kana tũthi maũmbanonĩ onthe ma kĩkundi na tũtavany’e mũnango. Tũyĩsa kwĩka ũu tũte na mũĩkĩĩo na tũteyũmbanĩtye kũmwĩkwatya Yeova. Ĩndĩ twasye ũla ũtũandĩkĩte nĩwalea kũtũnenga mwanya ũsu, na nũndũ wa ũu, tũivutwa. Yo no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana Yeova ndakatũtia kana kũtũeka nongi, na kana akatwĩanĩĩasya mavata maitũ? (Aevl. 13:5) Aingĩ me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe nĩmeeyoneete Yeova aimatetheesya yĩla maĩ na vata mũnene. Vate nzika, Yeova nĩ mũĩkĩĩku. Nũndũ Yeova e ngalĩ yitũ, tũi na vata wa kũkĩa kĩla kĩ mbee. Twavĩtya mbee maũndũ ma Ũsumbĩ thayũnĩ witũ, Ngai witũ ndakatũtia nongi. w22.01 7 ¶16-17

Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma tũemwa nĩ kũĩkĩĩa atumĩa? Twasye mũndũ ũla watengwa nĩtũmwendete mũno. No tũthĩnĩke tũiseng’a ethĩwa atumĩa nĩmanakunĩkĩlile maũndũ onthe nesa, kana ethĩwa kwa w’o sila ũla manatwie now’o Yeova ũtonya kũtw’a. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩtĩkĩlane na ũtwi woo? Nũseo tũkalilikana kana mũvango wa kũtenga mwĩki wa naĩ umanĩte na Yeova, na kana nũtethasya kĩkundi na no ũtethye ũla wĩkĩte naĩ. Ethĩwa mwĩki wa naĩ ndekwenda kwĩlila na nĩwaekwa kĩkundinĩ, mwĩkalĩle wake no ũkyanange. (Aka. 5:9) O na ĩngĩ, akaema kũtengwa no aeme kũelewa ũito wa naĩ yake. O na no aeme kwĩthĩwa na wendi wa kũvĩndũa mosũanĩo na meko make nĩ kana amwendeesye Yeova ĩngĩ. (Mũta. 8:11) No twĩkale tũte na nzika kana yĩla atumĩa meũtw’a ethĩwa nĩmeũtenga mwĩki wa naĩ kana maimũtenga, nĩmosaa kwa ũito mũno kĩanda kĩu manengetwe. w22.02 5 ¶13-14

Mũtumĩa nĩwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo na tei, na mũno mũno ethĩwa mũndũ ũla wanenga ũtao ndekwenda kũũatĩĩa na mĩtũkĩ. Nĩwaĩle kwĩsiĩĩa vyũ ndakathate yĩla ũtao ũla wanengane waema kwĩtĩkĩlwa kana kũatĩĩwa na mĩtũkĩ. Kwoou yĩla mũtumĩa ũsu ũkũvoya e weka, no amũkũlye Yeova atetheesye ũla wamũnenga ũtao nĩ kana aelewe nĩkĩ ũtao ũsu ũmwaĩle na aiũtũmĩa. No kwĩthĩwa mwana-a-asa ũla watawa ayenda kavinda nĩ kana asũanĩe kĩla watavw’a. Mũtumĩa eethĩwa na wũmĩĩsyo na tei, akatetheeasya ũla ũkũtaa ndakasũanĩe mũno nzĩa ĩla watũmĩa kũmũtaa, na vandũ va ũu, aitũnga kĩlĩko ũtaonĩ ũla wamũnenga. Na vate nzika, mavinda onthe ũtao waĩle kwĩthĩwa wumĩte Ndetonĩ ya Ngai. Tweeka ũu, tũkanengae angĩ ũtao ũtonya kũmatethya na ‘ũũtanĩthya ngoo’ syoo.​—Nth. 27:9. w22.02 18 ¶17; 19 ¶19

No kwĩthĩwa tũmũvoyete Yeova atũnenge vinya wa kũmĩanĩsya na ĩtatwa kana wa kũsinda wonzu mũna, na ũyĩthĩa twĩĩw’a ta ũkuĩte ĩvinda yĩasa kũtũsũngĩa. Nĩkĩ Yeova ũtasũngĩaa mboya syonthe vau kwa vau? Yĩla twamũvoya kuma ngoonĩ, nũmanyaa kana twĩ na mũĩkĩĩo. (Aevl. 11:6) O na ĩngĩ, nĩwendaa kwona ũndũ tũũng’ang’ana twĩkale kwosana na mboya sitũ na tũyĩka kwenda kwake. (1 Yoa. 3:22) Kwoou yĩla twamũkũlya Yeova atũtetheesye kũsinda mũtuo mũna mũthũku kana wonzu mũna twĩ naw’o, nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo na tũyĩka kyonthe kĩla tũtonya twĩke ũalyũku ũla ũkwendeka. Yesũ nĩwatũtetheeisye kũelewa kana ti mavinda onthe mboya sitũ ikasũngĩawa vau kwa vau. Atũthuthisye ũũ: “Endeeai kũvoya na mũkanengwa; endeeai kũmantha na mũkakwata; endeeai kũkũnanga na mũkavingũĩwa; nũndũ kĩla mũndũ ũvoyaa nũnengawe, na kĩla mũndũ ũmanthaa nũkwataa, na kĩla mũndũ ũkũnangaa nũvingũĩawa.”​—Mt. 7:7, 8. w21.08 8 ¶1; 10 ¶9-10

Nĩ kana wake mũĩkĩĩo waku nthĩnĩ wa Mũmbi, nĩwaĩlĩte kũendeea kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. (Yos. 1:8) Sũanĩa maũndũ ala Mbivilia yathanie tene na meanĩa, na ũndũ aandĩki me kĩvathũkany’o ma Mbivilia maandĩkie maũndũ meũkwatĩanĩa. Kwĩka ũu no kũũtetheesye ũkaĩkĩĩa vyũ kana ve Mũmbi mũĩ na wĩ wendo ũla watũmbie, na nĩwe waveveeie Mbivilia. (2 Tim. 3:14; 2 Vet. 1:21) Yĩla ũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai, sũanĩa ũndũ ũtao wayo ũtonya kũtũtethya. Kwa ngelekany’o, Mbivilia nĩyawetie tene mũno kana wendi wa mbesa nĩ mũthũku na nũtumaa andũ makwatwa nĩ “mawoo maingĩ.” (1 Tim. 6:9, 10; Nth. 28:20; Mt. 6:24) Ũndũ ũsu wĩonany’a nesa vyũ kana Mbivilia nĩyĩkĩte nesa kũtũkany’a tũikende mbesa! Ve ũtao ũngĩ wa Mbivilia wonete ũitethya ũmũnthĩ? Yĩla twasũanĩa ũtao mũseo ũla wĩ Mbivilianĩ, nĩtũmanyaa kana Mũmbi witũ wĩ wendo nĩwĩthĩawa esĩ kĩla kĩtwaĩle, na nũndũ wa ũu, ĩvinda yonthe tũkeekwatasya ũĩ wake. (Yak. 1:5) Naitũ tweeka ũu, tũkekalaa twĩ atanu mũnango.​—Isa. 48:17, 18. w21.08 17-18 ¶12-13

Ethĩwa nũendeee kũkũa, mwa ĩkala wĩsĩ nesa ki kana Yeova ndesa kũlwa nĩ wĩa ũla ũtethetye. Nũtavanĩtye na kĩthito ũteũleela. Nĩwĩkĩĩte kĩthito ũmĩĩsye mathĩna maingĩ, o na amwe maito mũno. Nũlũmanĩtye na myolooto mĩlũngalu ya Mbivilia, ũkeanĩsya ianda ngito, na ũkamanyĩsya angĩ ũndũ matonya kwĩanĩsya ianda syoo. Na o na kau ũseũvyo wa Yeova nĩwĩkĩte moalyũku maingĩ, nũtatĩte ũndũ ũtonya ũalyũkane naw’o. Nũkwatĩte mbau ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe na ũkamekĩa vinya. Yeova Ngai nũkwendete mũno vyũ nũndũ wa kũlũmany’a nake. Aĩtye kana “ndamatiaa atheu make” o na ĩndĩĩ! (Sav. 37:28) Na amwathĩte ũũ inyw’ĩ ala akũũ: “O na kũvika nzw’ĩĩ syĩ mbuĩ, ngamũkua.” (Isa. 46:4) Kwoou mũikasũanĩe kana nĩkwĩthĩwa yu mwĩ akũũ, mũi na kĩanda ũseũvyonĩ wake. Mwĩ na kĩanda kya vata vyũ! w21.09 3 ¶4

Yeova atwĩw’ĩaa tei nũndũ e ũĩ mwingĩ mũno. Mbivilia yaĩtye kana “ũĩ ũla wumaa ĩũlũ” wĩ “tei mwingĩ na mosyao maseo.” (Yak. 3:17) O ta mũsyai wendete syana syake, Yeova nĩwĩthĩawa esĩ kana atwĩw’ĩa tei nũkũtũtethya. (Isa. 49:15) Tei wake nũtumaa twĩthĩwa na wĩkwatyo, o na kau twĩ ene naĩ. Kwoou nũndũ Yeova e ũĩ ũte maela, nĩwĩw’ĩaa mũndũ tei yĩla woona ve kĩtumi kya kwĩka ũu. O na vailye ũu, nĩwĩthĩawa esĩ yĩla ũtaĩlĩte kwĩw’ĩa mũndũ tei. Ũĩ wake nũmũtetheeasya ndakew’ĩe mũndũ tei, ethĩwa kwĩka ũu kwĩĩthĩwa ne ũndũ ũmwe na kũmũnany’a. Nata mũthũkũmi wa Ngai akatw’a kwĩka maũndũ mathũku na ngũlũ? Twaĩle kwĩka ata? Vaulo aveveeiwe atũandĩkĩe kana twaĩle ‘kũeka kũtindany’a’ na mũndũ ta ũsu. (1 Ako. 5:11) Ala mate kwenda kwĩlila mekaa kũtengwa na kĩkundi. No nginya ĩtambya yĩu yoswe nĩ kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala aĩkĩĩku mekale me asũvĩĩku, na tũyonany’a kana nĩtũlũmanĩtye na Yeova. w21.10 9-10 ¶7-8

Yĩla twaumya mĩvothi kwondũ wa wĩa wa Ũsumbĩ, twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova. Aisilaeli mayaaĩle kũthi mbee wa Yeova na moko mathei. (Kũt. 16:16) Maaĩle kũthi makwete kĩla matonya kwona. Meeka ũu, moonanasya nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa mĩvango yonthe ĩla yeekĩtwe nĩ kana matetheke kĩ-veva. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũmwendete Yeova na nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mĩvango yonthe ĩla yĩkawa nĩ kana tũtetheke kĩ-veva? Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka nĩ kumya mĩvothi kwondũ wa kĩkundi kitũ na kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe kwosana na ũtonyi witũ. Mũtũmwa Vaulo aisye ũũ ĩũlũ wa ũndũ ũsu: “Ethĩwa mbee mũndũ nĩwĩyũmbanĩtye, ũndũ ũsu nĩwĩtĩkĩlawa kwĩanana na kĩla mũndũ wĩ nakyo, ĩndĩ ti kĩla ũte nakyo.” (2 Ako. 8:4, 12) Yeova nũtanaa mũno nũndũ wa mũvothi ũla twaumya na ngoo ya kwenda, o na ethĩwa wĩana ata.​—Mko. 12:42-44. w22.03 24 ¶13

Atumĩa mayĩsa kũvetanga mathĩna onthe ala makwataa andũ ma Yeova. O na ũu wĩ o vo, Yeova endaa atumĩa meke kyonthe kĩla matonya mathangaasye malondu make na maimasũvĩa. Ĩndĩ nũndũ methĩawa makwatene, matonya kumya va ĩvinda ya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo? Atĩĩai ngelekany’o ya mũtũmwa Vaulo. Mavinda onthe Vaulo eethĩawa eyũmbanĩtye kũkatha ana-a-asa make na kũmekĩa vinya. Nũseo atumĩa makaatĩĩaa ngelekany’o yake kwa kũkuaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo nesa vyũ. (1 Ath. 2:7) Vaulo nĩwaĩkĩĩthasya athaithi ala angĩ kana nũmendete na kana o nake Yeova nũmendete. (2 Ako. 2:4; Aev. 2:4, 5) Aĩ ndũũ na ala angĩ kĩkundinĩ, na nĩwatũmĩaa ĩvinda vamwe namo. Oonanisye kana nũmaĩkĩĩe kwa kũmatavya ũtheinĩ mawĩmakĩo make na mawonzu make. (2 Ako. 7:5; 1 Tim. 1:15) Ĩndĩ ndatindĩaa kũsũanĩa mawonzu make. Vandũ va ũu, amanthaa ũndũ ũtonya kũtetheesya ana-a-asa make. w22.03 28 ¶9-10