Mwei wa 3

Mũtũmwa Vetelo nĩweekĩie ana-a-asa make vinya matũmĩae mĩthĩnzĩo na inengo ila me nasyo kũthangaasya athaithi ala angĩ. Aandĩkie: “Kwĩanana na ũndũ kĩla ũmwe wakwatie mũthĩnzĩo, ũtũmĩei kũtetheanĩsya ta aũngamĩi aseo ma ũseo mwingĩ wa Ngai.” (1 Vet. 4:10) Tũyaĩlĩte kũkĩa kũtũmĩa nesa vyũ mĩthĩnzĩo ĩla twĩ nayo nĩkwĩthĩwa atĩ twĩsũanĩa nĩtũũtuma ala angĩ makwatwa nĩ kĩwĩu kana makwʼa ngoo. Ĩndĩ nĩtwaĩlĩte kwĩsũvĩa mũno tũikese kwambĩĩa kwĩkathĩĩa. (1 Ako. 4:6) Ekai twĩkalae tũlilikene kana inengo o na syĩva ila twĩ nasyo nĩ mĩthĩnzĩo twanengiwe nĩ Ngai. Kwoou twaĩle kũtũmĩa mĩthĩnzĩo ĩsu kwaka kĩkundi, ĩndĩ ti kwĩnenevya ĩũlũ wa ala angĩ. (Avi. 2:3) Yĩla twatũmĩa vinya witũ na inengo sitũ kwĩka kwenda kwa Ngai, tũkeethĩawa na kĩtumi kya kũtana. Na tũkatanaa nũndũ nĩtwatũmĩa mĩthĩnzĩo yitũ kũmũtaĩa Yeova, ĩndĩ ti kwĩthĩwa nĩtweeka maũndũ maingĩ kwĩ ala angĩ kana twĩ aseo kwĩ mo. w22.04 11-12 ¶7-9

Yesũ nĩwendete Maandĩko Matheu, na ndeto ila syĩ ĩvukunĩ ya Savuli 40:8 nĩsyathanĩte ũndũ ũkewʼa ĩũlũ wa Ndeto ya Ngai. Ĩandĩko yĩu yaĩtye: “Nĩngũtana kwĩka kwenda kwaku, we Ngai wakwa; ĩĩ, mwĩao waku wĩ ngoonĩ yakwa.” Nũndũ wa ũu, nĩwaendeeie kwĩthĩwa e mũtanu na avota kũendeea kũmũthũkũma Yeova. O naitũ no twĩkale twĩ atanu na tũiendeea nesa yĩla twasoma Ndeto ya Ngai na tweemanyĩsya kũmyenda. (Sav. 1:​1-3) O tondũ tweemanyĩsya ndetonĩ sya Yesũ na ngelekanyʼonĩ yake, ekai tũendeee kwaĩlangya nzĩa sitũ sya kũsoma Mbivilia. No twaĩlangye ũtonyi witũ wa kũelewa kĩlungu kĩna kya Mbivilia kwa kũvoya, kũsoma o kavola, kwĩkũlya makũlyo, na kũandĩka maũndũ ala manene. No tũtũmĩe ũmanyi kwa kũvindĩĩsya nesa kĩla twasoma tũtetheewʼe nĩ mavuku maitũ. Na no tũeke Ndeto ya Ngai ĩtũlũnge kwa kũtata twĩthĩwe na woni waĩle yĩla tũũmĩsoma. Yĩla twatata ũndũ tũtonya twĩke maũndũ asu, tũkeemanyĩsya maũndũ maingangĩ Mbivilianĩ na tũiendeea kũmũthengeea Yeova mũnango.—Sav. 119:17; Yak. 4:8. w23.02 13 ¶15-16

Nyuva ũtũĩka ũla ũkwenda kwĩmanyĩsya, na ĩndĩ ĩtina wa ũu, ũyosa matambya ala maĩlĩte nĩ kana wĩanĩsye mũvango waku. Ĩndĩ nĩ matambya ta meva? Twasye wĩenda kwongelanga ũtũĩka waku wa kũmanyĩsya. No ũsome nesa vyũ mbulosua Ĩkĩa Kĩthito Ũmanye Kũsoma na Kũmanyĩsya Nesa. Yĩla wanengwa kĩlungu ũmbanonĩ wa katĩkatĩ wa kyumwa, no ũkũlye mwana-a-asa wĩ na ũmanyi akwĩthukĩĩsye ũtanamba kumya kĩlungu kĩu ũmbanonĩ, na aikũtavya vandũ vana ũtonya kwaĩlangya. Ũmbanasya ilungu syaku nesa nĩ kana angĩ mone kĩthito kyaku na maimanya kana wĩ wa kwĩkwatwʼa. (2 Ako. 8:22) Nata ethĩwa wĩenda kwĩmanyĩsya ũndũ mũna wonaa ũte na kĩnengo kya kũwĩka? Ndũkakwʼe ngoo! We Timotheo nĩwatwʼĩkie mũneeni mũseo kana mwalimũ wĩ na ũtũĩka mwingĩ? Mbivilia ndĩwetete. Ĩndĩ tũi na nzika kana nĩwaendeeie kwĩanĩsya nesanga ianda ila wanengetwe nũndũ nĩwaatĩĩie ũtao ũla wanengiwe nĩ Vaulo.—2 Tim. 3:10. w22.04 24-25 ¶8-11

Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza yonanasya kyaũ? Nyamũ ĩsu ĩilye ta kĩkoyo, ĩndĩ maaũ mayo mailye ma nduva, kanywʼa wayo ũilye wa mũnyambũ, na yĩ na mbya ĩkũmi. Kĩla ĩmwe ya nyamũ inya ila iwetetwe kĩlungunĩ kya 7 kya Ndanieli yaĩ na kaũndũ ke nyamũnĩ ĩsu. Ĩndĩ ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo, maũndũ asu onthe me nyamũnĩ o ĩsu ĩmwe. Kwoou nyamũ ĩsu ya kĩthekanĩ ti silikalĩ ĩmwe kana ũsumbĩ ũmwe mũnene wa nthĩ. Yoana aisye kana ĩsumbĩkĩte “ngo syonthe na andũ na ithyomo na mbaĩ.” Kwoou no nginya wĩthĩe nyamũ ĩsu ti silikalĩ ya nthĩ o ĩmwe tu. (Ũvu. 13:7) Vate nzika, no nginya nyamũ ĩsu ya kĩthekanĩ yĩthĩwe ĩyonanyʼa silikalĩ syonthe ila syĩthĩĩtwe iisumbĩka andũ kũvika ũmũnthĩ. (Mũta. 8:9) Ũndũ ũngĩ ũkwonanyʼa ũũ nĩ kana Mbivilianĩ, namba ĩkũmi yonanasya kĩndũ kĩanĩu. w22.05 9 ¶6

Naaũ makatetheka nĩ moathimo asu maseũvĩte ũu? Ala makethĩwa me ma mbee kũtetheka nĩ ĩkomano ĩnene ya ala makavonoka Alimaketoni, vamwe na syana ila itonya kwĩthĩwa ikasyaĩwa nthĩ nzaũ. Ĩndĩ kĩlungu kya 20 Ũvuanyʼo nĩkĩsyokete kĩkatwatha kana akwʼũ makathayũũkwʼa. (Ũvu. 20:​11-13) Ala makathayũũkwʼa mekale kũũ nthĩ nĩ andũ “alũngalu” ala makwie tene me aĩkĩĩku, vamwe na “ala mate alũngalu,” kana kwa ndeto ingĩ, ala mataakwata mwanya wa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. (Meko 24:15; Yoa. 5:​28, 29) Ĩndĩ ũu nĩ kwonanyʼa kana kĩla mũndũ akathayũũkwʼa ĩvindanĩ ya Ũsumbĩ wa Myaka Ngili? Aiee. Ala maleile na ngũlũ mwanya wa kũmũthũkũma Yeova matanamba kũkwʼa maikathayũũkwʼa. Maĩ na mwanya ũsu, ĩndĩ moonanyʼa kana mai na vata wa kwĩkala nthĩ nzaũ.—Mt. 25:46; 2 Ath. 1:9; Ũvu. 17:8; 20:15. w22.05 18 ¶16-17

Yesũ nũtũmĩĩte “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” ĩvindanĩ yĩĩ yitũ kũvanga ũseũvyo wa mwanya ĩũlũ wa nthĩ nĩ kana ũtwaĩĩsye ũthaithi wa wʼo. (Mt. 24:45) We wonaa ata ũseũvyo ũsu? Nũtonya kwĩthĩwa wĩwʼaa ta mũtũmwa Vetelo, ũla wamũtavisye Yesũ ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ. Ithyĩ twĩthĩwa va ũmũnthĩ ta keka tũyaamanya ũseũvyo wa Yeova? Klĩsto atũmĩaa ũseũvyo ũsu kũĩkĩĩthya kana nĩtwaĩthwʼa nesa kĩ-veva. O na nĩtũmanyĩawʼa ũndũ tũtonya kwĩanĩsya ũtavanyʼa witũ nesa vyũ. Eka ũu, nĩtũtetheeawʼa kwĩvwʼĩka “mwĩkalĩle mweũ” nĩ kana tũmwendeesye Yeova. (Aev. 4:24) Yesũ nũtũnengae myolooto yaĩlĩte ĩvindanĩ ya mathĩna. Nĩtwoonie myolooto ĩsu ĩitũtethya yĩla ũwau wa COVID-19 wambĩĩie. O na kau andũ aingĩ ĩũlũ wa nthĩ mayeesĩ nesa kĩla matonya kwĩka, Yesũ nĩwaĩkĩĩthisye kana nĩtwakwata myolooto yĩ ũtheinĩ ya kũtũsũvĩa. w22.07 12 ¶13-14

Yeova nĩwanengete Aisilaeli mwĩao wa kũmanyĩasya syana syoo ĩũlũ wake kĩla ĩvinda. (Kũt. 6:​6, 7) Asyai asu meethĩawa na myanya mingĩ kĩla mũthenya ya kũea ngewa na syana syoo na kũitetheesya imwende Yeova kuma ngoonĩ. Kwa ngelekanyʼo, kamwana Kamũisilaeli kaĩ katonya kũtũmĩa masaa maingĩ na ĩthe wako kaimũtetheesya kũvanda kana kũkua ngetha. Nake mwĩĩtu-a-inyia aĩ atonya kũtũmĩa masaa maingĩ aitetheesya inyia woo kũtuma ngũa na ikavũ, na kũtethya mawĩa angĩ ma mũsyĩ. Asyai maĩ matonya kũneenea maũndũ maingĩ ma vata yĩla meũthũkũma na syana syoo. Kwa ngelekanyʼo, maĩ matonya kũneenea ũseo wa Yeova na ũndũ watethetye mũsyĩ woo. Nthĩnĩ wa nthĩ mbingĩ, asyai mayĩsa kũkwata mwanya wa kũtũmĩa mũthenya wʼonthe na syana syoo. Nĩmatonya kwĩthĩwa matindaa wĩanĩ, nasyo syana ikatinda sukulu. Nũndũ wa ũu, no nginya asyai mamanthe myanya ya kũea ngewa na syana syoo.—Aev. 5:​15, 16. w22.05 28 ¶10-11

Mũndũ wĩkĩte naĩ ngito ethĩawa atũlĩte mĩao ya Ngai mũno vyũ. Kwoou ethĩwa Mũklĩsto nĩweeka naĩ ngito, no nginya amũvoye Yeova Ngai amwĩtye ũekeo, na no nginya aneene na atumĩa ma kĩkundi. (Sav. 32:5; Yak. 5:14) Mo atumĩa methĩawa na kĩanda kĩva? No Yeova e weka wĩ na ũkũmũ wa kũekea naĩ vyũ, na ekaa ũu atũmĩĩte mũsingi wa nthembo ya wovosyo. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nũnengete atumĩa kĩanda kya kũtũmĩa Maandĩko kũtwʼa ethĩwa mwĩki wa naĩ nĩwaĩle kwĩkala kĩkundinĩ kana aĩle kũvetangwa. (1 Ako. 5:12) Nĩ kana meanĩsye kĩu, ũndũ ũmwe mekaa nĩ kũtata masũngĩe makũlyo aa maatĩĩe: We mũndũ ũsu nũnavangĩte kwĩka naĩ? We nũnatatie kũvitha naĩ yake? Aneekĩte naĩ ĩsu kwa ĩvinda yĩasa? Na ũndũ ũla wa vata vyũ, ve ũndũ ũkũĩkĩĩthya kana nĩwĩlilĩte kuma ngoonĩ? Eka ũu, ve ũndũ ũkũĩkĩĩthya kana Yeova nũmũekeete?—Meko 3:19. w22.06 9 ¶4

Yesũ athuthisye aatĩĩi make mamanthe ũlũngalu. (Mt. 5:6) Kĩu kĩonanyʼa kana kĩla ũmwe aĩlĩte kwĩthĩwa na wendi mwingĩ wa kwĩka kĩla kyaĩle, kĩseo, na kĩtheu methonĩ ma Ngai. We nĩwendete ũla wʼo na ũlũngalu? Tũi na nzika na ũndũ ũsu. Nũmenete ũvũngũ na maũndũ onthe mathũku na mavuku. (Sav. 119:​128, 163) Mũndũ ũkenganaa ethĩawa aatĩĩe ngelekanyʼo ya Satani, ũla nĩwe mũnene wa nthĩ ĩno. (Yoa. 8:44; 12:31) Kĩeleelo kĩmwe kya Satani nĩ kwanangĩa Yeova Ngai ĩsyĩtwa yake ĩtheu. Ethĩĩtwe ainyaĩĩkya ũvũngũ kuma yĩla wambĩĩisye ũlei mũũndanĩ wa Eteni. Avangie Yeova nĩ Mũsumbĩ ũmanthaa kwĩyĩuna mwene, mũkengani, na ũimaa andũ maũndũ maseo. (Mwa. 3:​1, 4, 5) Ũvũngũ ũsu Satani waneenie ũtumĩte andũ masũanĩa maũndũ mathũku ĩũlũ wa Yeova nginya ũmũnthĩ. Yĩla andũ matwʼa kũema ‘kwenda wʼo,’ Satani atumaa meka mĩthemba yonthe ya maũndũ mate malũngalu na mavuku.—Alo. 1:​25-31. w23.03 2 ¶3

Yĩla ũendeee kũngʼangʼana ũekane na kĩmanyĩo kĩthũku, mavinda amwe nũtonya kwĩthĩa ũkĩsyokeie. Kana nũtonya kũemwa nĩ kũmĩĩsya na ũkakwʼa ngoo nũndũ wĩona ũteũvikĩĩa mũvango waku. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya wũmĩĩsye? Nĩ kũmwenda Yeova, na ĩsu nĩ nguma ya vata mũno. Nguma ĩla nzeo vyũ ũtonya kwĩthĩwa nayo nĩ kũmwenda Yeova. (Mt. 22:37) Kũmwenda Ngai mũno no kũũtetheesye ũkomĩĩsya nesa mawetu ala wakomana namo. Mbivilia nĩwetete mavinda maingĩ kana Yeova nĩwonasya athũkũmi make ũseo wĩ wendo. Nũndũ wa ũu, nũlũmanasya na athũkũmi make na ndamatiaa kana akaeka kũmenda. We ũmbĩtwe na mũvwʼano wa Ngai. (Mwa. 1:26) Kwoou ũtonya ata kwonanyʼa wendo ta ũsu? Ambĩĩa kwa kũtũngaa mũvea. (1 Ath. 5:18) Kĩla mũthenya ĩkũlasye-ĩ, ‘We Yeova ambonyʼa ata kana nũmbendete?’ Na ĩndĩ ĩkĩĩthya kana nĩwamũtũngĩa mũvea mboyanĩ, na ũyĩka ũu ũitalanyʼa maũndũ ala ũkwĩkĩte. Elewa kana Yeova ekaa maũndũ maseo kwondũ waku mwene nũndũ nũkwendete. w23.03 12 ¶17-19

Yesũ nĩwakuie nesa atũmwa onthe me 12 na amonyʼa nũmendete. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Kĩla kya vata ti o kĩla andũ ala angĩ mekaa, ĩndĩ nĩ kĩla ithyĩ twĩkaa yĩla twamanya mavĩtyo moo na mawonzu moo. Yĩla mũthaithi ũngĩ watũthatya, no twĩkũlye-ĩ: ‘Yo nĩkĩ kĩla wĩkĩte kĩũnthatya mũno wĩana ũu? Nĩkĩthĩwa kĩyumĩlya wonzu mũna naĩlĩte kwĩkĩa kĩthito nĩũkĩlye vinya? Nĩvatonyeka mũndũ ũla ũmbĩtĩsye akethĩwa akwatĩtwe nĩ mathĩna mana? O na ethĩwa nĩ na kĩtumi kĩseo kya kũthata, no nĩmwonyʼe kana nĩnĩmwendete kuma ngoonĩ na ndimũekea?’ O ũndũ twaendeea kwonyʼa ala angĩ kana nĩtũmendete, nowʼo tũkonanasya kana twĩ aatĩĩi ma wʼo ma Yesũ. O na ĩngĩ, ngelekanyʼo ya Yesũ yĩtũmanyĩsya kana nĩtwaĩlĩte kũtataa tũelewe athaithi ala angĩ. (Nth. 20:5) Ũwʼo nĩ kana Yesũ aĩ atonya kũsoma ngoo. Ĩndĩ ithyĩ tũitonya kwĩka ũu. O na ũu wĩ o vo, no tũmĩĩsye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla matũvĩtĩsya. (Aev. 4:​1, 2; 1 Vet. 3:8) Nĩ laisi kwĩka ũu yĩla twamamanya nesanga. w23.03 30 ¶14-16

Satani no atũmĩe ũwau mũthũku twĩ nawʼo atume tũeka kũlũmanyʼa na myolooto ya Mbivilia. Kwa ngelekanyʼo, ndakĩtalĩ kana andũ maitũ ma mũsyĩ mate Ngũsĩ no matũthingʼĩĩsye twĩtĩkĩle kwĩkĩwa nthakame, na tũketĩkĩlana namo, twĩthĩwa twatũla mwĩao wa Ngai. Kana o mũndũ ũngĩ no atũsesenge twĩtĩkĩle ũiiti ũleanĩte na myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ. O na kau tũyendaa kũkwʼa, nĩtwĩsĩ kana Yeova ndesa kũeka kũtwenda o na twakwʼa. (Alo. 8:​37-39) Yĩla anyanyae makwʼa, aendeeaa kũmalilikana o ta me thayũ. (Luka 20:37) O na nĩwĩthĩawa na mea maingĩ ma kũmathayũũkya. (Yovu 14:15) Eka ũu, nĩwaĩvie ndĩvi nene mũno nĩ kana ‘tũkwate thayũ wa tene na tene.’ (Yoa. 3:16) Nĩtwĩsĩ ũndũ Yeova ũtwendete mũno wĩana na ũndũ ũtũthĩnĩkĩaa. Kwoou vandũ va kũmũtia yĩla twawaa kana tweewa nĩtũkũawa, nĩtũmwĩkwatasya atũkiakisye na aitũnenga ũĩ na vinya.—Sav. 41:3. w22.06 18 ¶16-17

Mbivilia yaĩtye: “Kũmũkĩa Yeova nĩkwʼo wambĩlĩlyo wa ũĩ; na kũmũmanya Ũla Mũtheu nĩkwʼo ũmanyi.” (Nth. 9:10) Kwoou yĩla tũkwenda kwĩka ũtwi wa vata, twaĩlĩte kwamba kũmanya woni wa Yeova, kana kwa ndeto ingĩ, twaĩle kwamba “kũmũmanya Ũla Mũtheu.” No tũmũmanye kwa kwĩmanyĩsya Mbivilia na mavuku maitũ. Tweeka ũu, twĩthĩawa tũyonanyʼa twĩ na ũĩ wa wʼo. (Nth. 2:​5-7) No Yeova e weka ũtonya kũtũnenga ũĩ wa wʼo. (Alo. 16:27) Nĩkĩ tũkwasya kana ũĩ wumaa kwake? Mbee, nũndũ nĩwe Mũmbi, nĩwĩsĩ nesa vyũ kyonthe kĩla woombie. (Sav. 104:24) Kelĩ, maũndũ onthe ala wĩkaa monanasya nĩ mũĩ. (Alo. 11:33) Katatũ, mavinda onthe ũtao mũseo ũla ũtũnengae nũtethasya ala maũatĩĩaa. (Nth. 2:​10-12) Kwoou ethĩwa nĩtũkwenda kũkwata ũĩ wa wʼo, no nginya twĩtĩkĩle maũndũ asu atatũ na tũimaeka matongoesye motwi na meko maitũ. w22.10 19 ¶3-4

Kwosana na Ũvuanyʼo kĩlungu kya 12, Satani nĩwasindiwe, na e na ndaimoni syake mekwʼa kũũ nthĩ. Nũndũ Satani e na ũthilĩku mwingĩ, nũthĩnasya andũ, na kĩu nĩkĩtumĩte kwĩthĩwa “kyeva [kũũ] nthĩ.” (Ũvu. 12:​9-12) Mawathani asu matonya kũtũtethya ata? Maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ o vamwe na kwona mĩkalĩle ya andũ ĩialyũka metũtetheesya kũmanya kana Yesũ nĩwatwʼĩkie Mũsumbĩ. Kwoou vandũ va kũthata yĩla twoona andũ mayĩka maũndũ mekwonanyʼa kana nĩ angʼendu na nĩmeyendete, nũseo tũkalilikanaa kana meko moo maendeee kwĩanĩsya wathani ũla wĩ Mbivilianĩ. Kwa wʼo, Ũsumbĩ nũsumbĩkĩte! (Sav. 37:1) Na maũndũ meendeea kũthũkĩĩa o ũndũ Alimaketoni ĩthengeee. (Mko. 13:8; 2 Tim. 3:13) We tyo ũtanaa mũno kũmanya kana Ĩthe witũ wa Ĩtunĩ nũtũtetheesye kũelewa nĩkĩ maũndũ mailye ũndũ mailye ĩũlũ wa nthĩ? w22.07 3-4 ¶7-8

No tũmwĩsũve Yeova atetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ momĩanĩsye na mowau, mĩisyo ĩla yumĩlĩte kĩsionĩ kyoo, kaũ ũla wĩ nthĩ yoo, kũnyamawʼa, kana o mathĩna angĩ. O na no tũvoyee ala methĩawa meyumĩtye manengane ũtethyo ĩvinda ya mĩisyo. Nĩwĩthĩwa wĩsĩ amwe makomanĩte na maũndũ momũ? Wĩona ata ũkaweta masyĩtwa moo yĩla ũũvoya? Yĩla twamwĩsũva Yeova amatetheesye kũmĩĩsya, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũmendete kuma ngoonĩ. Ala matongoetye kĩkundinĩ nĩmatũngaa mũvea mũno nũndũ wa kũmanya kana nĩtũmavoyeaa, na mboya sitũ nimatethasya mũno. O nake mũtũmwa Vaulo nĩweesĩ kana mboya sya angĩ nĩsyamũtethasya. Aandĩkie ũũ: “O nakwa mboyeai, nĩ kana yĩla naathamya nĩnengwe ũtonyi wa kũneena, nĩ kenda nĩthĩwe ndonya kũtavanyʼa na ũkũmbaũ ĩũlũ wa kĩmbithĩ kĩtheu kya ũvoo mũseo.” (Aev. 6:19) O ta ũu, ũmũnthĩ kwĩ ana-a-asa aingĩ matongoetye katĩ witũ na mathũkũmaa na kĩthito kingĩ. Twonanasya nĩtũmendete kwa kũmwĩsũva Yeova aathime wĩa woo. w22.07 23-24 ¶14-16

Mũsikalĩ eekĩaa ngovia ya kyũma nĩ kana asũvĩe mũtwe wake. O ta ũu, nũndũ twĩ kaũnĩ wa kĩ-veva, nĩtwaĩle kũsũvĩa ilĩko sitũ iikanangwe nĩ Satani. Atũtataa na maũndũ maingĩ me kĩvathũkanyʼo, na nũtũmĩaa mawoni mataĩle kwananga mosũanĩo maitũ. O tondũ ngovia ya kyũma yasũvĩaa mũtwe wa mũsikalĩ, nowʼo wĩkwatyo witũ ũtonya kũsũvĩa mosũanĩo maitũ nĩ kana tũendeee kũmũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku. Ĩndĩ twaeka kwĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu na tweetĩkĩlya mosũanĩo mataĩle masumbĩke ilĩko sitũ, nĩ laisi tũkolwa kana nĩtwathĩtwe thayũ wa tene na tene. Kwasũanĩa ĩũlũ wa Aklĩsto amwe matwĩe ndũanĩ ya Kolintho. Ve watho ũmwe wa vata mũno vyũ maekie kũĩkĩĩa, nawʼo nĩ watho wa ũthayũũkyo. (1 Ako. 15:12) Vaulo aandĩkie kana andũ ala mate na wĩkwatyo masembanasya na kwĩanĩsya mawendi moo nũndũ maisũanĩaa ũnĩ. (1 Ako. 15:32) Ũmũnthĩ, aingĩ ala mataĩkĩĩaa mawatho ma Ngai maisũanĩaa ũnĩ; masembanasya na kyonthe kĩla mekwĩwʼa kĩimatanĩthya. Ĩndĩ ithyĩ nĩtũĩkĩĩe vyũ mawatho ala Ngai ũtwathĩte. w22.10 25-26 ¶8-9

Yeova nũkũthoketye ũmũvoyae. Nĩwonaa maũndũ ala ũkomanĩte namo, na akũĩkĩĩthĩtye kana ĩvinda o na yĩva yĩla wamũvoya, akakwĩthukĩĩasya. Yeova nũtanĩaa kwĩthukĩĩsya athaithi make yĩla meũmũvoya. (Nth. 15:8) Ũtonya kũmũtavya maũndũ ta meva yĩla ũkwĩwʼa ta wĩ weka? Mũtulũĩle ngoo yaku. (Sav. 62:8) Mũelesye maũndũ ala meũkũthĩnyʼa na ũndũ meũtuma wĩwʼa. O na ĩngĩ, mũkũlye aũtetheesye ũmanye kĩla ũtonya kwĩka yĩla wambĩĩa kwĩwʼa ũu na aikũnenga ũkũmbaũ wa kwĩyĩelesya. O na no ũmũkũlye aũnenge ũĩ wa kũelesya mũĩkĩĩo waku nesa. (Luka 21:​14, 15) Na ethĩwa wĩĩwʼa ũkwʼĩte ngoo, mũkũlye Yeova aũtetheesye kũneena na Mũklĩsto mũimu ĩũlũ wa ũndũ ũsu. No ũmũkũlye atetheesye ũsu ũkwenda kũmũelesya ũndũ ũkwĩwʼa nĩ kana akwĩthukĩĩsye nesa na aikũelewa. Kwoou ĩthĩwa wĩ metho wone ũndũ ũkũsũngĩa mboya syaku, na ũyĩtĩkĩla ũtethyo wa angĩ. Kĩu kĩkaũtetheeasya ũeke kwĩwʼa ta wĩ weka. w22.08 10 ¶6

Kĩkundi kyeũ kĩla kyaĩ Thesalonika nĩkyavĩngiwe mũno. Andũ angʼendu nĩmaumĩlilye nduuthĩ na makusũlanyʼa “ana-a-asa amwe na mamatwaa kũla kwĩ anene ma ndũa.” (Meko 17:6) We wĩona Aklĩsto asu eũ ta matelemile ata? Methĩwa maolile kĩthito kyoo kya kũmũthũkũma Yeova, ĩndĩ mũtũmwa Vaulo ndendaa mayĩka ũu. Atiie aĩkĩĩthya kana kĩkundi kĩu kyeũ nĩkĩũthĩnĩkĩwa nesa. Vaulo esie kũmalilikanyʼa ũũ: “[Twamũtũmie] Timotheo, mwana-a-asa waitũ . . . , amwĩkĩe vinya na aimũkiakisya mũĩkĩĩonĩ wenyu, nĩ kana mũndũ o na wĩva ndakathingithwʼe nĩ mathĩna asu.” (1 Ath. 3:​2, 3) Timotheo nĩweeyoneie ũndũ Vaulo weekĩie vinya ana-a-asa ndũanĩ ya Lisitela. Na kwoou nũndũ Timotheo nĩweeyoneete ũndũ Yeova watwʼĩĩkĩte ana-a-asa ma Lisitela, aĩ atonya kũĩkĩĩthya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma Thesalonika kana maũndũ nĩmeũthi nesa.—Meko 14:​8, 19-22; Aevl. 12:2. w22.08 21 ¶4

Mwakanĩ wa 1870, Amanyĩwʼa ma Mbivilia matongoewʼe nĩ Charles Taze Russell nĩmambĩĩie kwĩmanyĩsya Maandĩko na kĩthito. Mendaa kũmanya kĩla nthembo ya Yesũ yonanasya na ũndũ kĩkwʼũ kyake kyaĩlĩte kũlilikanwa. Ũmũnthĩ nĩtũtethekaa mũno nĩ ũkunĩkĩli ũla meekie. Ata? Nĩtũeleetwe nĩ kĩla kyonanawʼa nĩ nthembo ya Yesũ, na kĩla ĩkeanĩsya kwondũ wa andũ onthe. (1 Yoa. 2:​1, 2) O na ĩngĩ, nĩtwĩmanyĩĩtye ĩũlũ wa wĩkwatyo ũla Ngai wathĩte ala mamwendeeasya. Amwe makatanĩa thayũ ũtatonya kũkwʼa ĩtunĩ, na angĩ makatanĩa thayũ tene na tene ĩũlũ wa nthĩ. Kũvindĩĩsya ũndũ Yeova ũtwendete mũno wĩana na ũndũ ithyĩ ene tũtethekaa nĩ nthembo ya Yesũ nĩkũtumaa tũmũthengeea mũnango. (1 Vet. 3:18) Kwoou o ta ana-a-asa asu ma ĩvinda ĩvĩtu, nĩtũthokasya angĩ methĩwe vamwe naitũ tũililikana kĩkwʼũ kya Yesũ, na tũkĩlilikanaa tũatĩĩe ngelekanyʼo ĩla Yesũ watũtiĩe. w23.01 21 ¶6-7

Yesũ nĩwamanyĩasya andũ ĩũlũ wa moathimo ala Ũsumbĩ wa Ngai ũkaete. Nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa nthembo ya wovosyo nĩkwĩthĩwa nĩtumaa tũtanĩa ngwatanĩo nzeo na Yeova na Yesũ. O na ĩngĩ, ala mamũĩkĩĩaa Yesũ me na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene na kwona ĩngĩ endwa moo ala makwie. (Yoa. 5:​28, 29; Alo. 6:23) Vai kĩndũ twĩkĩte nĩ kana twĩthĩwe twaĩlĩte kũkwata moathimo asu, o na tũitonya kũĩva Yeova na Yesũ nũndũ wa kĩla matwĩkĩte. (Alo. 5:​8, 20, 21) Ĩndĩ no tũmonyʼe ũndũ tũtũngaa mũvea mũno wĩana. Ata? Kwa kũtũmĩaa syĩndũ sitũ kũkwata mbau wĩa wa Ũsumbĩ. Kwa ngelekanyʼo, no twĩyumye tũtetheesye kwaka na kũtũngĩĩa myako ĩla tũtũmĩaa kwondũ wa ũthaithi. w23.01 26 ¶3; 28 ¶5

Ala makasumbĩka Ũsumbĩnĩ wa Ngai makathĩnĩkĩaa andũ mbilioni mbingĩ ma kuma kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. O ta Yesũ, ala 144,000 makathũkũma ta asumbĩ na athembi. (Ũvu. 5:10) Yĩla Aisilaeli maĩ ungu wa Mĩao ya Mose, athembi nĩmo maĩ na kĩanda kya kũĩkĩĩthya kana andũ me na ũima mũseo wa mwĩĩ na me na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Mĩao ĩsu yaĩ “kyuu kya maũndũ maseo ala makoka,” na kwoou nĩ ũndũ ũkwosana na kĩlĩko kwasya kana ala makasumbĩka vamwe na Yesũ makeethĩwa na kĩanda kya mwanya kya kũtetheesya andũ ma Ngai methĩwe na ũima mũseo wa mwĩĩ na mayĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. (Aevl. 10:1) Tũyĩsĩ ũndũ asumbĩ na athembi asu makaneenaa na laiaa ma Ũsumbĩ ũsu ala makeethĩwa kũũ nthĩ. Ĩndĩ no nginya tweteele twĩona. Tũi na nzika kana nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ, ala me kũũ nthĩ makatongoeawʼa nesa.—Ũvu. 21:​3, 4. w22.12 11 ¶11-13

Ũndũ ũmwe ũtumaa tũthokya angĩ malilikane kĩkwʼũ kya Yesũ vamwe naitũ nĩ kana twendaa ala mooka ũmbanonĩ ũsu ya mbee memanyĩsye ũwʼo ĩũlũ wa kĩla Yeova na Yesũ meekie kwondũ witũ ithyonthe. (Yoa. 3:16) Twĩkwatasya kĩla mekwona na kwĩwʼa ũmbanonĩ ũsu nĩkĩũtuma memanyĩsya maũndũ maingangĩ na maitwʼĩka athũkũmi ma Yeova. O na ĩngĩ, nĩtũthokasya ala maekete kũmũthũkũma Yeova. Twendaa kũmalilikanyʼa kana Ngai ndaaeka kũmenda. Aingĩ nĩmetĩkĩlaa kũka, na nĩtũtanaa mũno twamona. Kũka ũmbanonĩ ũsu kũmalilikanasya ũndũ matanĩaa kũmũthũkũma Yeova ĩvindanĩ ĩvĩtu. (Sav. 103:​1-4) Kwoou andũ methĩwe nĩmekwĩtĩkĩla kana maikwĩtĩkĩla yĩla twamathokya, nĩtũendeeaa kwĩkĩa kĩthito tũmathokye ũmbanonĩ ũsu nũndũ nĩtwĩsĩ kana Yeova nĩwendeeawʼa nĩ mũndũ ũmwe ũmwe.—Luka 15:7; 1 Tim. 2:​3, 4. w23.01 20 ¶1; 22-23 ¶9-11

Ũtukũ wa mũthya Yesũ atanoawa, nĩwamũvoyie Ĩthe wake wa ĩtunĩ ũndũ mũna wa mwanya. Amwĩsũvie Yeova asũvĩe aatĩĩi make. (Yoa. 17:​15, 20) Mavinda onthe Yeova nũsũvĩaa na nũthĩnĩkĩaa andũ make. Ĩndĩ Yesũ nĩweesĩ kana aatĩĩi make makavĩngwa mũno nĩ Satani. O na ĩngĩ, nĩweesĩ kana makendaa ũtethyo wa Yeova nĩ kana makĩlye vinya matatwa ala Ndevili ũkamaeteae. Ũmũnthĩ, nthĩ ĩno ĩtongoewʼe nĩ Satani nĩyĩeteete Aklĩsto ma wʼo mathĩna maingĩ mũno. Nĩtũkomanaa na mathĩna matonya kũtũtũla ngoo na makatuma twona ve vinya kũlũmanyʼa na Yeova. Ĩndĩ tũi na vata wa kũkĩa. Yeova nũtũsũvĩaa. Nĩwĩthĩawa ene maũndũ onthe ala tũũkomana namo, na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya tũmasinde. Kwa wʼo, Yeova ‘aketeeaa ala mamũkĩaa . . . amavonokye.’—Sav. 33:​18-20. w22.08 8 ¶1-2

Kĩla mwaka ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ, nĩtwonanasya kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa kĩla weekie kwa kwosa ĩvinda tũvoye na tũivindĩĩsya kĩla kĩkwʼũ kyake kyonanasya. O na ĩngĩ, nĩtũthokasya aingĩ ũndũ vatonyeka methĩwe vamwe naitũ ũmbanonĩ ũsu wa mwanya. Na nĩtwĩthĩawa tũtwʼĩte vyũ kũema kũeka kĩndũ o na kĩva kĩtũsiĩĩe kũthi ũmbanonĩ ũsu. Ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ, nĩtwĩmanyĩasya nĩkĩ andũ me na vata wa wovosyo na ũndũ kĩkwʼũ kya mũndũ ũmwe kĩtonya kũĩvĩa naĩ sya aingĩ. Nĩtũlilikanawʼa kĩla mũkate na mbinyu syonanasya, na ala maĩlĩte kũya mũkate na kũnywʼa mbinyu. (Luka 22:​19, 20) Na nĩtũvindĩĩasya ũndũ ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala ĩũlũ wa nthĩ makatanĩa moathimo maingĩvĩte. (Isa. 35:​5, 6; 65:​17, 21-23) Tũyaĩlĩte kũvũthĩĩsya ũwʼo ũsu o na vanini. w23.01 20 ¶2; 21 ¶4

Yĩla Ngai wanenganie Mwana wake ethĩwe wovosyo nĩ kana avwʼĩke naĩ sitũ, nĩwatumie tũkwata mwanya wa kwĩkala tene na tene. (Mt. 20:28) Mũtũmwa Vaulo aandĩkie atĩĩ: “Ethĩwa kĩkwʼũ kyookie nũndũ wa mũndũ ũmwe, ũthayũũkyo o nawʼo ũkooka nũndũ wa mũndũ ũmwe. Nũndũ o tondũ andũ onthe makusaa nũndũ wa Atamu, o ta ũu onthe makeethĩwa thayũ nũndũ wa Klĩsto.” (1 Ako. 15:​21, 22) Yesũ amanyĩisye aatĩĩi make mavoyae Ũsumbĩ wa Ngai wũke na kwenda kwake kũyĩkwa kũũ nthĩ. (Mt. 6:​9, 10) Ũndũ ũmwe Ngai wendaa nĩ andũ mekale ĩũlũ wa nthĩ tene na tene. Nĩ kana Yeova eanĩsye kĩu, anyuvie Mwana wake ethĩwe Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Masia. Na eka ũu, nũendeee kũmbanyʼa andũ 144,000 kuma kũũ nthĩ nĩ kana metetheanĩsya na Yesũ kwĩanĩsya kĩeleelo kyake.—Ũvu. 5:​9, 10. w22.12 5 ¶11-12

Yĩla twakwʼĩĩwa nĩ mũndũ twendete, tũtiawa tũimũkosa mũno! Mbeenĩ, nĩtũtonya kwĩwʼa woo mwingĩ na mũno mũno ethĩwa nĩwathĩnie atanakwʼa. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, nĩtũkwataa ũtanu ĩngĩ yĩla twasũanĩa kaũndũ watũmanyĩisye, kana kaũndũ weekie kana aneena katũthekya kana katuma twĩwʼa tweekĩwa vinya. O ta ũu, nĩtũũmĩaa mũno twasoma ũndũ Yesũ wathĩnie na akwʼa. Ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kyake, nĩtwosaa ĩvinda tũkavindĩĩsya ũndũ nthembo ya wovosyo ne ya vata mũno wĩana. (1 Ako. 11:​24, 25) Ĩndĩ nĩtũtanaa mũno twavindĩĩsya maũndũ onthe ala Yesũ wawetie na eeka yĩla waĩ ĩũlũ wa nthĩ. O na ĩngĩ, nĩtwĩkĩawa vinya twasũanĩa kĩla ũendeee kwĩka yu na kĩla ũkatwĩka ĩvinda yũkĩte. w23.01 26 ¶1-2

Amanyĩwʼa maĩ na kyeva kingĩ mũno yĩla Yesũ wakwie. Eka o kwĩwʼa maĩtye mũndũ maĩ ndũũ mũno, nĩmeewʼaa mate na wĩkwatyo. (Luka 24:​17-21) Ĩndĩ yĩla Yesũ wamaumĩlĩĩle, nĩwoosie ĩvinda amaelesya ũndũ weanĩĩtye wathani wa Mbivilia. O na ĩngĩ, nĩwamanengie wĩa wa vata. (Luka 24:​26, 27, 45-48) Yesũ aitwʼĩka nĩwaambata ĩtunĩ, amanyĩwʼa mayaĩ na kyeva ĩngĩ, ĩndĩ mausũĩtwe nĩ ũtanu. Maĩ na ũtanu nũndũ nĩmeesĩ kana Vwana woo aĩ thayũ, na nĩweeyũmbanĩtye kũmatetheesya meanĩsye wĩa ũla wamanengete. Ũtanu woo nĩwatũmie mamũtaĩa Yeova mate kũeka. (Luka 24:​52, 53; Meko 5:42) Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya amanyĩwʼa ma Yesũ kwa kũvĩtya mbee Ũsumbĩ wa Ngai thayũnĩ witũ. O na kau nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo nĩ kana tũendeee kũmũthũkũma Yeova, we atwathĩte kũtũathima vyũ twaendeea kwĩka ũu.—Nth. 10:22. w23.01 30-31 ¶15-16

Ithyĩ tũyĩsa kwenda kwĩka ĩvĩtyo ta yĩla Atamu na Eva meekie. No twĩvathane na ũndũ ta ũsu twaendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova na kwendeewʼa mũno nĩ nguma syake, na twatata tũelewe ũndũ we wonaa maũndũ. Tweeka ũu, tũkamwendaa mũnango. Kwasũanĩa ĩũlũ wa Avalaamu. Nĩwamwendete Yeova kuma ngoonĩ. O na yĩla ũtaaelewa nĩkĩ Yeova wĩkĩte ũtwi mũna, ndaamũngʼendea. Vandũ va ũu, atatie kũmũmanya nesanga. Kwa ngelekanyʼo, yĩla wamanyie kana Yeova nĩwavangĩte kwananga Sotomo na Ngomola, mbeenĩ nĩwakĩaa ayona “Mũsili wa nthĩ yonthe” ta ũkwananganĩsya ala alũngalu vamwe na ala athũku. Ĩndĩ Avalaamu no woonaa ũndũ ũsu ũtatonyeka, na kwoou amũkũlya Yeova makũlyo maatĩanĩe enyivĩtye. Nake Yeova nĩwamũmĩĩisye na amũsũngĩa. Mũthya, Avalaamu nĩwesie kũmanya kana Yeova nũthianaa ngoo ya kĩla mũndũ, na ndakanasya ala mate mavĩtyo vamwe na ala me mavĩtyo.—Mwa. 18:​20-32. w22.08 28 ¶9-10

Mwakanĩ wa 455 mbee wa Klĩsto, ĩtina wa Ngavana Neemia kũtũngĩĩa ngũta sya Yelusaleme, nĩwamanthie aũme ma kwĩkwatwʼa masũvĩe ndũa ĩsu nesa. Katĩ wa aũme ala Neemia wanyuvie, ũmwe aĩ Aanania, ũla waĩ mũnene wa ĩla nyũmba nene yĩ kĩemo. Mbivilia yaĩtye kana Aanania “aĩ mũndũ wĩ kĩthito [kana, wa kwĩkwatwʼa], na akĩaa Ngai kũvĩtũka aingĩ.” (Nee. 7:2) Nũndũ Aanania nĩwamwendete Yeova mũno na nĩwakĩaa kwĩka ũndũ ũtonya kũmũthatya, nĩwoosaa ianda ila wanengawe kwa ũito. Nguma isu no itũtetheesye o naitũ twĩthĩwe twĩ ma kwĩkwatwʼa ũthũkũminĩ wa Ngai. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa ũmwe waĩkĩĩwe nĩ mũtũmwa Vaulo weetawa Tikiko. Vaulo nĩwamwĩkwatĩtye Tikiko, o na amwĩtie “mũthũkũmi mũĩkĩĩku.” (Aev. 6:​21, 22) Vaulo oonanisye kana nĩwamũĩkĩĩe kwa kũmũnenga valũa atwaĩe ana-a-asa ma Eveso na Kolosai. Na ti ũu wʼoka. Nĩwamũtũmie amekĩe vinya na aimakiakisya. Ngelekanyʼo ya Tikiko yĩtũlilikanyʼa aũme aĩkĩĩku na ma kwĩkwatwʼa ala mathĩnĩkĩaa mavata maitũ ma kĩ-veva ũmũnthĩ.—Ako. 4:​7-9. w22.09 9-10 ¶5-6

Yosevu nĩwakomanie na matatwa maito kwa ĩvinda ya myaka ta 13. Yaĩ laisi mũno akambĩĩa kwĩkũlya ethĩwa kwa wʼo Yeova nũmwendete. Na aĩ atonya kũsengʼa ethĩwa Yeova nĩwamũtiĩte ĩvindanĩ yĩu ya thĩna. Ĩndĩ we ndaaoveea ũthatu ngoonĩ. Vandũ va ũu, asũvĩie kĩlĩko kyake kwa kwĩkala auĩtye. Kwa ngelekanyʼo, yĩla wakwatie mwanya wa kwĩyĩĩvanĩsya vala ve ana-a-ĩthe, ndaaũtũmĩa, ĩndĩ eekie kũmaĩkĩĩthya nũmendete na amaekea. (Mwa. 45:​4, 5) Eekie ũu nũndũ nĩwasũanĩie nesa. Na vandũ va kũsũanĩa mũno mathĩna ala mamũkwatĩte, atũngie kĩlĩko kyake ũndũnĩ ũla wa vata vyũ, nawʼo nĩ kĩeleelo kya Yeova. (Mwa. 50:​19-21) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa nĩweekwa ũndũ ũtaĩle, ndũkamũthatĩe Yeova, kana wambĩĩe kwona ta waũtiie. Kĩla waĩle kwĩka nĩ kũvindĩĩsya ũndũ ũendeee ũkũtetheesya ũmĩanĩsye na ĩtatwa yĩu. O na ĩngĩ, yĩla ala angĩ makwĩka ũndũ ũtaĩle, maekee, na ũililikana kana wendo nũvwʼĩkaa naĩ mbingĩ. w22.11 21 ¶4

Mwathani Ndanieli nĩwooniwʼe mawoni mavuanisye ũtheinĩ kana Yeova e ĩũlũ wa onthe ala me na ũkũmũ. Ambie kwona nyamũ inya nene ila syoonanasya mosumbĩ manene ma nthĩ, namo nĩ Mbaviloni, Metia na Velisia, Ũkiliki, na Lomi, vamwe na ũsumbĩ wa United Kingdom na Amelika, ũla ũsumbĩkĩte ũmũnthĩ. (Nda. 7:​1-3, 17) Ĩtina wa ũu, Ndanieli nĩwoonie Yeova Ngai ekalĩle kĩvĩla kyake kya ũsumbĩ ĩtunĩ. (Nda. 7:​9, 10) Mĩsoa ĩsu ĩwetete kana Ngai nĩwavenie silikalĩ sya andũ ũkũmũ na aũnenga angĩ ũkwona ũmaĩle na ũkwona me na vinya mwingĩ. Aũnengie aaũ? Aũnengie ‘ũmwe ũvwʼanene na mwana wa mũndũ,’ ũla nĩ Yesũ Klĩsto, na “atheu ma Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe,” namo nĩ ala 144,000 makasumbĩka “kũvika tene na tene.” (Nda. 7:​13, 14, 18) Vate nzika, Yeova nĩwe “Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe.” Ũndũ ũsu Ndanieli wooniwʼe woninĩ wosanĩte na kĩndũ waĩ anaweta. Aisye: “Ngai wa ĩtunĩ . . . nũvetaa asumbĩ, na nĩwũkĩlasya asumbĩ.”—Nda. 2:​19-21. w22.10 14-15 ¶9-11