Mwei wa 6

Yovu aĩ na ngwatanĩo nzeo mũno na Yeova. Aĩ na mũsyĩ mũnene na wĩ ngwatanĩo, na aĩ mũthwii mũno vyũ. (Yovu 1:​1-5) Ĩndĩ mũthenya o ũmwe tu, aaisye vakuvĩ kĩla kĩndũ. Ambie kwasya malĩ yake. (Yovu 1:​13-17) Ĩtina wa ũu, syana syake syĩ ĩkũmi nĩsyakwie. Kwasũanĩa ũndũ Yovu na mũka matelemile na makũnĩkie mũno wĩana yĩla meeiwe kana syana isu syonthe mendete ũu nĩsyavalũkĩlwa nĩ nyũmba syakwʼa. O na ti ũsengyʼo kũmanya kana yĩla Yovu weewie ũu atembũangie ngũa syake nĩ kĩmeto na avalũka nthĩ! (Yovu 1:​18-20) Ĩtina wa maũndũ asu, Satani aeteie Yovu ũwau wĩ na kyalya kingĩ na wĩ nthoni mũno. (Yovu 2:​6-8) Ũndũ ũsu ũtanekĩka, andũ ala angĩ mamũnengete ndaĩa nene mũno. O na nĩmookaa kũmwĩtya ũtao. (Yovu 31:18) Ĩndĩ yu mayendaa kwĩkwatanyʼa nake. Nĩwavathiwe vyũ nĩ ana-a-inyia, anyanyae, o na nĩ athũkũmi a make!—Yovu 19:​13, 14, 16. w22.06 21 ¶5-6

Ĩtina wa kũvatiswa, ithyonthe nĩtwaĩlĩte kũatĩĩa ũtao ũla mũtũmwa Vaulo wanengie Aklĩsto ma Eveso. Athuthisye kĩla ũmwe woo ethĩwe “mũndũ mũima” kĩ-veva. (Aev. 4:13) No ũndũ ũmwe na wameaa atĩĩ: ‘Endeeai kwĩka maendeeo.’ Vate nzika, nũmwendete Yeova mũno. Ĩndĩ no ũmwende mũnango. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya? Mũtũmwa Vaulo nũwetete ũndũ ũmwe ĩandĩkonĩ ya Avilivi 1:9. Ĩandĩko yĩu yonanĩtye kana Vaulo nĩwavoyaa wendo wa Avilivi “wongeleke mũno.” Ũu wĩonanyʼa kana wendo witũ no wongeleke. Na kĩla kĩtonya kũtũtetheesya nĩ kũkwata “ũmanyi wa wʼo na ũĩ wʼonthe.” O ũndũ twaendeea kũmũmanya Yeova, nowʼo tũkamwendaa mũnango, na nowʼo tũkendeeawʼa mũnango nĩ nguma syake na myolooto yake. Nũndũ wa ũu, mavinda onthe tũkethĩawa na wendi mwingangĩ wa kũmũtanĩthya, na tũikendaa kwĩka ũndũ o na ũmwe ũtonya kũmũtũla ngoo. Eka ũu, tũkatataa ũndũ tũtonya tũmanye kĩla we wendaa na tũikĩka. w22.08 3 ¶3-4

Maũndũ ala me ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo mayaandĩkwa kwondũ wa andũ onthe, ĩndĩ maandĩkĩwe athũkũmi ma Ngai. Na nũndũ twĩ athũkũmi ma Ngai, tũyaĩle kũsengʼa twamanya kana nĩtũendeee kũtetheesya kwĩanĩwʼa kwa mawathani ala me ĩvukunĩ yĩu ya mwanya. Mũtũmwa Yoana nĩwawetie ĩvinda yĩla mawathani asu maĩ meanĩwʼe. Aisye atĩĩ: “Nĩtongoewʼe nĩ veva mũtheu nĩneeyĩthĩie mũthenyanĩ wa Mwĩaĩi.” (Ũvu. 1:10) Yoana aandĩkie ndeto isu ta mwaka wa 96, na ‘mũthenya wa Mwĩaĩi’ ndwaĩ vakuvĩ kũvika. (Mt. 25:​14, 19; Luka 19:12) Kwosana na wathani wa Mbivilia, mũthenya ũsu wambĩĩe mwaka wa 1914 yĩla Yesũ watwʼĩkĩthiwʼe Mũsumbĩ ĩtunĩ. Kuma mwaka ũsu na kũendeea, mawathani ala me ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo makonetye andũ ma Ngai nĩmambĩĩe kwĩanĩwʼa. Vate nzika, yu tũĩ tũilyĩ “mũthenyanĩ wa Mwĩaĩi”!—Ũvu. 1:3. w22.05 2 ¶2-3

Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ na ũla mwathani wa ũvũngũ makekwʼa ĩianĩ ya mwaki yĩla yakanaa na mũvĩlĩtĩ, me o thayũ. Kĩu kĩonanyʼa kana o asumbĩ asu maendeee kũsumbĩka, Ngai akoosa ĩtambya ya kũmananga tene na tene. Maũndũ asu matũkonetye ata? Nũndũ twĩ Aklĩsto, no nginya twĩkale tũlũmanĩtye na Ngai na Ũsumbĩ wake. (Yoa. 18:36) Nĩtwaĩle kwĩvathana na maũndũ ma siasa ma nthĩ ĩno. Ĩndĩ kwĩka ũu kũi laisi nũndũ silikalĩ sya nthĩ ĩno syendaa tũikwate mbau vyũ kwa ndeto na meko maitũ. Ala maleela na mambĩĩa kũikwata mbau, nĩmekĩawa ũvano wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ. (Ũvu. 13:​16, 17) Nake ũla weekĩwa ũvano ũsu ndesa kũmwendeesya Yeova, na ndakakwata thayũ wa tene na tene. (Ũvu. 14:​9, 10; 20:4) Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno kĩla ũmwe witũ ekĩe kĩthito evathane vyũ na maũndũ ma siasa ma nthĩ ĩno o na athingʼĩĩwʼa ata! w22.05 10-11 ¶12-13

Mũvango ũmwe ũtonya kwĩthĩwa nawʼo nĩ wa kwĩmanyĩsya ũtũĩka mũna. Tweekĩa kĩthito twaĩlangye ũtũĩka witũ, tũkeethĩwa tũtonya kwĩanĩsya nesa ianda nzaũ ila twanewa. Kwasũanĩa nĩ andũ meana mendekaa kwaka myako ya Mbetheli, Nyũmba sya Maũmbano Manene, na Nyũmba sya Ũsumbĩ. Aingĩ moo makwataa ũtũĩka wa kũtethya wĩa ũsu mathũkũma na ana-a-asa angĩ me na ũmanyi wĩanĩ ũsu. Ũmũnthĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmemanyĩasya ũtũĩka mũna ũkwendeka nĩ kana methĩwe matonya kũsũvĩa Nyũmba sya Maũmbano Manene na Nyũmba sya Ũsumbĩ. Kwa nzĩa ĩsu na ingĩ mbingĩ, Yeova Ngai, ũla nĩwe “Mũsumbĩ wa tene na tene,” na Klĩsto Yesũ, ũla nĩwe “Mũsumbĩ wa asumbĩ,” nĩmaendeee kwĩanĩsya maũndũ ma ũsengyʼa matũmĩĩte athũkũmi asu me na ũtũĩka. (1 Tim. 1:17; 6:15) Twĩenda kwĩkĩa kĩthito tũtũmĩe ũtũĩka ũla twĩ nawʼo kũmũkumya Yeova, ĩndĩ ti kwĩmanthĩa nguma.—Yoa. 8:54. w22.04 24 ¶7; 25 ¶11

Solomoni aĩ mũthwii mũno, na aĩ na mũsyĩ mwanake vyũ. (1 Asu. 10:​7, 14, 15) Kĩvathũkanyʼo nake, Yesũ ndaĩ na syĩndũ mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ na ndaĩ na mũsyĩ wake. (Mt. 8:20) Ĩndĩ aũme asu elĩ maĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, nũndũ ũĩ woo waumĩte kwa Yeova Ngai. Solomoni nĩweesĩ kana twĩ na mbesa twĩthĩawa tũtonya kũkwata syĩndũ ila sya lasima, na ingĩ ila tũkwenda. Ĩndĩ o na kũtwʼĩka Solomoni aĩ mũthwii mũno, nĩweesĩ kana ve maũndũ angĩ ma vata mũnango kwĩ mbesa. Kwa ngelekanyʼo, aandĩkie atĩĩ: “Nĩ kavaa kũnyuva syĩtwa ĩseo kwĩ mothwii manene.” (Nth. 22:1) O na nĩwasyokie asya kana andũ ala mendete mbesa maikothaa kwĩanĩwʼa nĩ ila me nasyo. (Mũta. 5:​10, 12) O na nĩwakanisye andũ maikaie wĩkwatyo woo wʼonthe mbesanĩ, nũndũ o na ethĩwa singĩvĩte ata, no ithele na mĩtũkĩ.—Nth. 23:​4, 5. w22.05 21 ¶4-5

Twaendeea kũvindĩĩsya moathimo ala tũkwatĩte ĩvindanĩ yĩĩ, ngwatanĩo yitũ na Yeova ĩkaendeeaa kũlũlũmĩĩla. O na ĩngĩ, kũvindĩĩsya moathimo ala Yeova ũtwathĩte ĩvinda yũkĩte kũkatumaa twĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu wa kũendeea kũmũthũkũma tene na tene. Kwĩka ũu kũkongeleelaa ũtanu ũla twĩthĩawa nawʼo tũimũthũkũma Yeova. Yeova “akanenevwʼa,” kana akookĩla, kwondũ witũ yĩla ũkethĩwa aivetanga nthĩ ĩno nthũku. Twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana Yeova, “Ngai ũla ũsilaa katĩ,” ndakaeka nthĩ ĩno ya Satani yĩkalange kũthonoka ũndũ vaĩlĩte. (Isa. 25:9) Yeova nĩwũmĩĩsye mũno eteele mũthenya ũsu wa ũtangĩĩo, na o naitũ no tũweteele. Ĩndĩ mũthenya ũsu ũtanavika, nĩtũtwʼĩte vyũ kũendeea kwonanyʼa kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo wa mboya. O na ĩngĩ, nĩtũtwʼĩte kũendeea kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai na kũtũmĩa kĩla tweemanyĩsya, na nĩtũtwʼĩte kũvindĩĩsya moathimo ala ũtwathĩte. Tweeka maũndũ asu, Yeova akatũtetheeasya tũendeee kũmũthaitha twĩ atanu o na twakwatwa nĩ mathĩna. w22.11 13 ¶18-19

O na kau Mbivilia ndĩeleetye mũthenya ũla Timotheo wavatisiwe, nĩ laisi kũkũna visa ũtanu ũla inyia wake, Eunike, waĩ nawʼo mũthenya ũsu. (Nth. 23:25) Eunike nĩwavotete kũtetheesya mwana wake amwende Yeova na Mwanae, Yesũ Klĩsto, o na kau ũndũ ũsu ndũnaĩ laisi. Timotheo aeewe mũsyĩnĩ waanĩkĩte kĩ-ndĩni. Ĩthe aĩ Mũkiliki, nake inyia na ũsũe maĩ Ayuti. (Meko 16:1) Timotheo nũtonya kwĩthĩwa aĩ na ũkũũ wa katĩkatĩ wa myaka 13 na 19, yĩla inyia na ũsũe matwʼĩkie Aklĩsto. Ĩndĩ ĩthe ndaatwʼĩka Mũklĩsto. We Timotheo esaa kũnyuva ndĩni yĩva? Eĩtu-a-asa ala me na syana o namo nĩmendete mĩsyĩ yoo. Wendi woo mũnene wĩthĩawa ne kũtetheesya syana syoo syĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Nake Ngai witũ nĩwonaa kĩthito kyoo kĩ kya vata mũno. (Nth. 1:​8, 9) Yeova nũtetheetye iveti mbingĩ ikamanyĩsya syana syoo kũmwenda na kũmũthũkũma. w22.04 16 ¶1-3

O mĩtũkĩ, Yeova nũkwĩkĩa ngoonĩ sya silikalĩ sya andũ “mũvango wa kwĩka kĩla ũsũanĩĩte.” Vakathi ata? Silikalĩ sya nthĩ, ila nĩsyo syĩtĩtwe “asumbĩ ĩkũmi,” ikavithũkĩa ndĩni syonthe sya ũvũngũ na kũsyananga vyũ. (Ũvu. 17:​1, 2, 16) Twĩsĩ ata kana mũminũkĩlyo wa Mbaviloni Ĩla Nene wĩ vakuvĩ? Nĩ kana tũsũngĩe ĩkũlyo yĩu, nũseo tũlilikane kana kĩndũ kĩmwe kyaseseete ndũa ya tene ya Mbaviloni nĩ kĩwʼũ kya ũsĩ mũnene weetawa Euvalati. Nayo ĩvuku ya Ũvuanyʼo yĩelekanĩtye andũ milioni mbingĩ ala makwataa mbau Mbaviloni Ĩla Nene na “kĩwʼũ kingĩ.” (Ũvu. 17:15) O na ĩngĩ, nĩyĩvuanĩtye kana kĩwʼũ kĩu ‘kĩkangʼala,’ kwonanyʼa kana ndĩni syonthe sya ũvũngũ ikaasya andũ aingĩ katĩ wa ala maikwataa mbau. (Ũvu. 16:12) Ũmũnthĩ, wathani ũsu nĩwĩanĩĩte nũndũ andũ aingĩ nĩmakolete ndĩni na makathi kũmantha ũtethyo kũndũ kũngĩ. w22.07 5-6 ¶14-15

Kũekea angĩ kwonanasya kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa tei wa Yeova. Ĩvinda yĩmwe, Yesũ nĩwanenganie ngelekanyʼo ĩelekanĩtye Yeova na vwana wavutie ĩkoani ĩnene ngombo yake ĩtaĩ ĩtonya kũĩva. Ĩndĩ ngombo ĩsu ndyaaĩwʼĩa tei ngombo ĩngĩ yamĩtaĩte mbesa nini mũno waelekanyʼa na isu ingĩ. (Mt. 18:​23-35) We Yesũ endaa kũtũmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa kwa wʼo nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa tei ũla Yeova ũtwonetye, tũkaekeaa ala angĩ. (Sav. 103:9) Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya yaisye ũũ myaka mingĩ mĩvĩtu: “O na ethĩwa tũekeete ala angĩ mavinda maingĩvĩte ata, kĩu kĩyĩsa kũelekanwʼa o na vanini na mavinda ala Ngai ũtũekeaa na ũtwĩwʼĩaa tei atũmĩĩte mũsingi wa nthembo ya Klĩsto.” Yeova nũekeaa ala maekeaa angĩ. Ewʼĩaa tei ala mewʼĩaa angĩ tei. (Mt. 5:7) Na Yesũ nĩwoonanisye ũu ũtheinĩ yĩla wamanyĩasya amanyĩwʼa make kũvoya.—Mt. 6:​14, 15. w22.06 10 ¶8-9

Yesũ ookie kũũ ĩũlũ wa nthĩ e mũndũ. We nĩwaatĩĩie ngelekanyʼo ya Ĩthe wake nesa vyũ. (Yoa. 14:9) Kwoou kwĩmanyĩsya ĩũlũ wake nĩkũtumĩte tũmũmanya Yeova Ngai na tũkamwenda. O na ĩngĩ, nĩtũtethekete nĩ momanyĩsyo ma Yesũ na myolooto ĩla ũnengae kĩkundi kya Kĩklĩsto ũmũnthĩ. Nũtũmanyĩĩtye ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũtonya kũmwendeesya Yeova. Na ithyonthe nĩtũtethekaa nĩ kĩkwʼũ kyake. Yĩla Yesũ wathayũũkiwʼe, Yeova nĩweetĩkĩlile nthembo yake ĩte na naĩ, ĩla ‘ĩtũtheasya naĩ syonthe.’ (1 Yoa. 1:7) Yu nĩ Mũsumbĩ wĩ na vinya ũtatonya kũkwʼa. O mĩtũkĩ, nũkũtumba mũtwe wa nzoka. (Mwa. 3:15) Athũkũmi ma Ngai makatana ta kĩ yĩla Satani ũkanangwa! Ĩndĩ ĩvinda yĩu yĩikaavika, ndũkatate kũkwʼa ngoo. Ngai witũ nĩ wa kwĩkwatwʼa. Akatũmĩa ũsyao wa mũndũ mũka kũetee “mbaĩ syonthe sya nthĩ” moathimo matatalĩka. w22.07 18 ¶13; 19 ¶19

Yĩla tũũnyuva mĩvango ĩla tũkwenda kwĩthĩwa nayo, nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩtĩkĩlana na moalyũku ala matonya kumĩla. Nĩkĩ? Nũndũ vai mũndũ wĩ na ũtonyi wa kũmanya maũndũ ala me mbee wake. Kwa ngelekanyʼo, mũtũmwa Vaulo nĩwatetheeisye kwambĩĩwʼa kwa kĩkundi kyeũ ndũanĩ ya Thesalonika. Ĩndĩ andũ ala mamũvĩngaa nĩmamũlasimĩthisye kuma ndũanĩ ĩsu. (Meko 17:​1-5, 10) Ta keka Vaulo nĩwaendeeie kwĩkala vau, ethĩwa alikilye ana-a-asa make mũisyonĩ. Ĩndĩ ndaakwʼa ngoo. Vandũ va ũu, nĩweetĩkĩlanile na moalyũku asu. Ĩtina wa ĩvinda, nĩwamũtũmie Timotheo akalũlũmĩĩlye Aklĩsto asu eũ ma Thesalonika. (1 Ath. 3:​1, 2) No nginya Athesalonika asu makethĩwa matanie mũno. Kĩla kyamũkwatie Vaulo e Thesalonika no kĩtũmanyĩsye maũndũ mana. Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa twĩkĩĩte kĩthito tũvikĩĩe kĩanda kĩna kya ũthũkũmi, ĩndĩ maũndũ maitũ maialyũka na ũyĩthĩa tũitonya kũkwata kĩanda kĩu. (Mũta. 9:11) Ethĩwa nũkwatĩtwe nĩ ũndũ ta ũsu, ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũnyuva mũvango ũngĩ ũla ũtonya kwĩanĩsya. w22.04 25-26 ¶14-15

Yeova nũtũkiakiasya kwa kũtũnenga wĩkwatyo wa ĩvinda yũkĩte. Kwasũanĩa mĩsoa o mĩvũthũ yĩ Mbivilianĩ ĩtonya kũtũkiakisya yĩla twakomana na matatwa. Maandĩkonĩ Yeova atũĩkĩĩthĩtye kana “vaiĩ kĩndũ kĩtonya kũtũvathana na wendo [wake],” o na ethĩwa nĩ matatwa maito. (Alo. 8:​38, 39) O na ĩngĩ, nũtũĩkĩĩthĩtye kana “e vakuvĩ na onthe ala mamwĩkaĩlaa” mboyanĩ. (Sav. 145:18) Atũtavĩtye kana twamwĩkwatya, no tũmĩĩsye ĩtatwa o na yĩva twĩ atanu. (1 Ako. 10:13; Yak. 1:2) O na Ndeto yake ĩtũlilikanĩtye kana matatwa ala matũkwataa no ma kavinda maelekanwʼa na ĩtuvi ya thayũ wa tene na tene yĩla ũkatũnenga. (2 Ako. 4:​16-18) Ũndũ ũngĩ Yeova wĩkĩte nĩ kũtũĩkĩĩthya kana akamina onthe ala matumaa tũthĩna, namo nĩ Satani, ũla nĩwe Ndevili, vamwe na onthe ala maatĩĩaa nzĩa syake nthũku. (Sav. 37:10) Kwoou ĩkũlyo nĩ, We nĩwĩkĩĩte kĩlĩkonĩ mĩsoa ĩmwe ya kũkiakisya ĩtonya kũũtetheesya kũmĩĩsya matatwa ala makaũkwata ĩvinda yũkĩte? w22.08 11 ¶11

We nĩwĩthĩwa ũthĩnĩkaa ũyĩkũlya ethĩwa nũũvota kũendeea kũatĩĩa myolooto mĩlũngalu ya Yeova kĩla mũthenya na kĩla mwaka? Yeova atwathĩte kana ũlũngalu witũ no wĩthĩwe ũilye “ta itulumo sya ũkanga.” (Isa. 48:18) Kwasũanĩa ũũngye ũtee wa ũkanga mũnene ũyĩloela ũndũ itulumo syĩkũkĩla iatĩanĩe iteũthela. Wĩ vau ũuĩtye, we no wambĩĩe kũsengʼa ethĩwa mũthenya ũmwe itulumo isu ikaeka kũkĩla? Aiee! Nĩwĩsĩ kana syĩendeea kwĩka oou. Kwa wʼo, ũlũngalu waku no wĩthĩwe ũilye ta itulumo sya ũkanga! Ata? Yĩla wĩ na ũtwi wa kwĩka, ambaa kũsũanĩa kĩla Yeova ũtonya kwenda wĩke. Na ĩndĩ ũikĩka. O na ethĩwa ũtwi ũsu wĩoneka wĩ vinya ata, manya kana Ĩthe waku nũkwendete, na mavinda onthe akakũlũlũmĩĩlasya na aikũtetheesya ũendeee kũatĩĩa myolooto yake mĩlũngalu kĩla mũthenya.—Isa. 40:​29-31. w22.08 30 ¶15-17

Ĩla myaka 1,000 yathela, Satani akathawʼa kuma kyovonĩ kyake. Nĩvo ĩndĩ ũkatata kũkenga andũ. Ĩvinda ya ĩtatwa yĩu, andũ onthe makethĩwa mavetewe naĩ vyũ, na kwoou makeethĩwa na mwanya wa kwonanyʼa nesa ethĩwa nĩmanengae ĩsyĩtwa ya Ngai ndaĩa na ethĩwa nĩmalũmanĩtye na ũsumbĩ wake mũnene. (Ũvu. 20:​8-10) Ĩtambya yĩla kĩla ũmwe ũkosa ĩvinda yĩu nĩyo yĩkatwʼa ethĩwa ĩsyĩtwa yake nĩyĩkũandĩkwa ĩvukunĩ ya thayũ kwa nzĩa ĩtatonya kũvutĩka kana yĩiandĩkwa. Andũ amwe tũtesĩ ũtalo woo makalea kũsumbĩkwa nĩ Yeova, o tondũ Atamu na Eva meekie. Nĩ kyaũ kĩkamakwata? Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 20:15 yĩtwĩĩte atĩĩ: “Na . . . ũla ũtaaĩthĩwa aandĩkĩtwe yĩla ĩvukunĩ ya thayũ ekwʼa ĩianĩ ya mwaki.” Nĩ wʼo ki, alei asu makaanangwa vyũ tene na tene. Ĩndĩ ala aingĩ makakĩlya vinya ĩtatwa yĩu. w22.09 23-24 ¶15-16

Amwe maĩ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto kya ĩvinda ya atũmwa mavangie kana nĩ lasima Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ ala matwʼĩka Aklĩsto maĩkwe. Nĩmatonya kwĩthĩwa maasya ũu nĩ kana Ayuti ala angĩ maikamaumanyʼe. (Aka. 6:12) Mũtũmwa Vaulo nĩwaleanile vyũ na woni ũsu. Ĩndĩ vandũ va kũthingʼĩĩsya ala angĩ maatĩĩe woni wake, nĩweenyivisye na atwaĩa atũmwa na atumĩa ala maĩ Yelusaleme ũndũ ũsu. (Meko 15:2) Nũndũ wa kĩu weekie, Aklĩsto kĩkundinĩ kĩu nĩmavotie kwĩkalanyʼa nesa me na ũtanu. (Meko 15:​30, 31) Kĩkundinĩ vakesa kumĩla ũndũ mũnene ũtonya kũete mũaanĩko, nũseo tũkamantha mũuo kwa kũkũlya ũtao kuma kwa ala Yeova ũnyuvĩte masũvĩe kĩkundi. Kaingĩ, mavukunĩ maitũ na myolootonĩ ĩla tũnengawe nĩ ũseũvyo no tũkwate mĩtalatala yosanĩte na Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya. Twasũanĩa mũno ũndũ tũtonya kũatĩĩa mĩtalatala ĩsu vandũ va kũkwatĩĩa mawoni maitũ, tũkatetheeasya kĩkundi kĩthĩwe na mũuo. w22.08 22 ¶8-9

Mavinda kwa mavinda, aingĩ maitũ nĩtwendaa kũelesya mũndũ twĩ ndũũ ũndũ tũkwĩwʼa. Ĩndĩ mavinda amwe, no twĩwʼe ũsu wĩ ũndũ wĩ vinya. No kwĩthĩwa tũemawa nĩ kũtavya angĩ maũndũ maitũ ma kĩmbithĩ, na no tũũmĩe mũno twesa kwĩthĩa mũndũ twĩ ndũũ nũvuanĩisye angĩ maũndũ asu. Kĩvathũkanyʼo na ũu, tũtanaa ta kĩ kwĩthĩwa na mũnyanya tũtonya kũmũtavya ũndũ tũkwĩwʼa na tũiema kũsyĩwʼa vangĩ! Atumĩa ala matavuanasya maũndũ ma kĩmbithĩ ma ana-a-asa moo methĩawa mailye “ta vandũ va kwĩvitha kĩseve, na ta kwĩvitha kĩuutani.” (Isa. 32:2) Nĩtwĩthĩawa twĩsĩ kana no tũmatavye maũndũ o na meva tũte na nzika kana maimavuanyʼa. Naitũ tũimathingʼĩĩasya matũtavye maũndũ maĩlĩte kwĩthĩwa me ma kĩmbithĩ. O na ĩngĩ, nĩtũnengete ndaĩa eĩtu-a-asa ala matwaĩtwe nĩ atumĩa nũndũ maiĩnzĩĩaa ũvoo ũtamakonetye kuma kwa aũme moo. Namo matanaa ta kĩ yĩla aũme moo maema kũmatavya maũndũ ma kĩmbithĩ ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo! w22.09 11 ¶10-11

Tũi na nzika o na vanini kana Yeova akavonokya athũkũmi make aĩkĩĩku ĩvindanĩ ya ũla “thĩna mũnene.” (Mt. 24:21; Nda. 12:1) Akamavonokya yĩla mbaĩ ikethĩwa syĩ ngwatanĩo, ila nĩsyo syĩtĩtwe Ngoki wa Makoki, ikavithũkĩa ite na tei o na vanini athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. O na ethĩwa mbaĩ isu ikeethĩwa ne nthĩ syonthe 193 ila ikwete mbau Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN), iikethĩwa ielekanwʼa o na vanini na Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe vamwe na ita syake sya ĩtunĩ! Yeova athanĩte: “Ngeenenevya, na kwĩyonanʼya atĩ nĩ mũtheu, na ngeemanyĩthanʼya methonĩ ma mbaĩ mbingĩ; na ikamanya ninyie Yeova.” (Esek. 38:​14-16, 23) Yĩla Ngoki ũkavithũkĩa andũ ma Ngai, nĩwʼo kaũ wa Alimaketoni ũkambĩĩa, na vau nĩ vo Yeova ũkanangĩa “asumbĩ ma nthĩ yonthe.” (Ũvu. 16:​14, 16; 19:​19-21) Kĩvathũkanyʼo na asu, “ala alũngalu makatũa ĩ nthĩ, na ala eanĩu makamĩkalaa.”—Nth. 2:21. w22.10 16-17 ¶16-17

Tũyĩsa kũsoma ngoo. No Yeova e weka ‘ũthimaa maveva,’ kana kwa ndeto ingĩ, wĩthĩawa esĩ kĩla kĩũtuma andũ meka maũndũ mana. (Nth. 16:2) Endete andũ ma mĩthemba yonthe, o na methĩwe maumĩte va kana maatĩĩaa syĩthĩo syĩva. Na atwĩkĩĩte vinya akatwĩa atĩĩ: “Vingũai ngoo syenyu vyũ.” (2 Ako. 6:13) Tũmanthaa kũmenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, ĩndĩ ti kũmasilĩla. Kĩu kĩonanyʼa kana tũyaĩlĩte kũsilĩla o na ala mate kĩkundinĩ. We no ũsilĩle mũndũ wa mũsyĩ mũte na mũĩkĩĩo ũmwe, ũyasya, “Mũndũ ũũ ndakesa kwĩtĩkĩla ũla wʼo”? Aiee, nũndũ ũkeka ũu wĩthĩwa ũyonanyʼa wĩ na ngathĩĩo na wonaa wĩ mũlũngalu kwĩ ala angĩ. Yeova nũendeee kũnenga “andũ onthe kĩla vandũ” mwanya wa kwĩlila. (Meko 17:30) Kwoou mavinda onthe lilikanaa kana mũndũ wonaa e mũlũngalu kwĩ ala angĩ ti mũlũngalu o na vanini. Ekai tũendeee kwenda myolooto mĩlũngalu ya Yeova, nũndũ kĩu kĩkatumaa twĩkala twĩ atanu na kĩkatumaa ala angĩ matwenda na mamwenda Ngai witũ mũnango. w22.08 31 ¶20-22

Yĩla tũendeee na wĩa witũ wa kũtavanyʼa, no twĩkale twĩsĩ kana tũilea kũvĩngwa. Na ũvĩnganĩsya ũsu nũtonya kwongelekeela ĩvinda yũkĩte. (Nda. 11:44; 2 Tim. 3:12; Ũvu. 16:21) Ĩndĩ no twĩkale tũte na nzika kana Yeova ndalea kũtũnenga ũtethyo ũla tũkwenda. Nĩkĩ? Nũndũ mavinda onthe we nũtetheeasya athũkũmi make kwĩanĩsya ianda syoo, o na ethĩwa syĩoneka syĩ vinya ata. Kwasũanĩa mwathani Esekieli, ũla watũmiwe kwa Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbaviloni. Andũ ma kĩsio kĩla watavanasya mailye ata? Yeova aisye kana maĩ na “mothyũ metu,” “ngoo nyũmũ,” na maĩ ‘angʼendu.’ Maĩ matonya kũũmĩsya ta mĩwʼa na maĩ ai ta ingʼauĩ. Kwoou ti ũsengyʼo kwona Yeova atavisye Esekieli ũũ mavinda kauta: “Ndũkamakĩe”! (Esek. 2:​3-6) Esekieli avotie kwĩanĩsya kĩanda kyake kya kũtavanyʼa nũndũ (1) atũmĩtwe nĩ Yeova, (2) nĩweekĩiwe vinya nĩ veva wa Ngai, na (3) ndeto sya Ngai nĩsyalũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo wake. w22.11 2 ¶1-2

Yeova oombie syĩndũ syonthe ila syĩ thayũ itonya kũkwʼa, ĩndĩ oombie andũ me kĩvathũkanyʼo vyũ. Amanengie wĩkwatyo wa mwanya wa kwĩkala mate kũkwʼa. O na ĩngĩ, Yeova atũmbie twĩ na wendi mwingĩ wa kwĩkala thayũ. Mbivilia yaĩtye kana Ngai “nĩwiĩte ĩvinda ya tene na tene ngoonĩ” sya andũ. (Mũta. 3:​11, NWT) Ũsu nĩ ũndũ ũmwe ũtumaa twona kĩkwʼũ ta mũmaitha. (1 Ako. 15:26) Yĩla twawaa mũno, yo nĩtwĩkasya moko na tũkasya vathi ũndũ vakathi? Aiee. Kaingĩ tũendaa sivitalĩ, na vatonyeka tũinywʼa ndawa nĩ kana twĩwʼe nesa. Kwa wʼo, twĩkaa kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana tũikakwʼe. Na yĩla mũndũ twendete wakwʼa, ethĩwe nĩ mũnini kana nĩ mũkũũ, twĩkalaa na kyeva ĩvinda yĩasa. (Yoa. 11:​32, 33) Vate nzika, Mũmbi witũ nũtwendete na ndesa kwĩthĩwa atũmbie twĩ na ũtonyi na wendi wa kũendeea kwĩkala thayũ, ethĩwa kĩeleelo kyake kĩyaĩ twĩkale tene na tene. w22.12 3 ¶5; 4 ¶7

No kwĩthĩwa ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ me awau, me na wia, kana mayĩwʼa ta me oka mavindanĩ aa momũ. Kwoou neenaa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku. Yĩla ũwau wa kũkwatanwʼa waumĩla, nĩtũtonya kwendeka tũikathengeanĩe, o na yĩla twĩ na athaithi ala angĩ. Vekala ũu, nũtonya kwĩwʼa o ũndũ mũtũmwa Yoana weewʼaa. Ĩvinda yĩmwe eewʼaa e na mea ma kũea ngewa na mũnyanyae Kaio menene. (3 Yoa. 13, 14) Ĩndĩ Yoana nĩwamanyie kana nũkwĩkalanga ayĩsa kũtwʼĩka nĩwamwona. Kwoou nĩwatwie kwĩka kĩla ũtonya, nakyo kyaĩ kũmwandĩkĩa valũa. Ethĩwa ndũtonya kũneena na ana-a-asa na eĩtu-a-asa mwenene, tata kũneena namo kwĩsĩla nzĩa ingĩ. Wamanthaa ĩvinda ũee ngewa na Aklĩsto ala angĩ, ndũkatindĩaa kwĩwʼa ta wĩ weka na ũkeethĩawa na mũuo mwingangĩ. Yĩla weewʼa mawĩmakĩo maingĩva mũno, neena na atumĩa na ũyĩtĩkĩla ũkiakisyo ũla meũkũnenga.—Isa. 32:​1, 2. w22.12 17-18 ¶6-7

Mbivilia yonanĩtye kana kwa kavinda, maaũ ma Yosevu moovetwe na mbĩngũ na akovwa ngingo na mĩnyololo ya kĩaa. (Sav. 105:​17, 18) Maũndũ make maendeee kũthũkĩĩa. O na kau mbeenĩ aĩ ngombo yaĩkĩĩwe nĩ vwana wayo, yu atwʼĩkĩte mũvungwa wa kĩlasi kya nthĩ. We nĩwĩthĩwa waakwatwa nĩ thĩna mũnene, ĩndĩ ĩtina wa kũvoya na kĩthingʼĩĩsyo thĩna ũsu waendeea o kũthũkĩĩa? Ũndũ ta ũsu no wĩkĩke. Yeova ndatũsiĩĩaa tũikakwatwe nĩ matatwa twĩ nthĩ ĩno ĩsumbĩkĩtwe nĩ Satani. (1 Yoa. 5:19) Ĩndĩ no wĩkale ũte na nzika kana Yeova nĩwĩsĩ nesa maũndũ ala ũkomanĩte namo na nũkũthĩnĩkĩaa. (Mt. 10:​29-31; 1 Vet. 5:​6, 7) Kwongela ũu, akwathĩte atĩĩ: “Ndikakũtia nongi, na ndikakũeka nongi.” (Aevl. 13:5) Yeova no aũtetheesye kũmĩĩsya o na ethĩwa wĩĩwʼa ũte na wĩkwatyo. w23.01 16 ¶7-8

Maandĩko matũĩkĩĩthĩtye kana Ngai witũ ndesa kũtũtia yĩla twamũvĩtĩsya. O na kau Aisilaeli nĩmamũvĩtanĩasya Yeova ĩngĩ na ĩngĩ, yĩla meelila kuma ngoonĩ, nĩwamaekeaa. O namo Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmeesĩ kana Ngai nĩwamendete mũno. Mũtũmwa Vaulo athuthisye athaithi ala angĩ ‘mamũekee na maimũkiakisya’ mũndũũme ũmwe weekĩte naĩ ngito kwa ĩvinda ĩndĩ akelila. (2 Ako. 2:​6, 7; 1 Ako. 5:​1-5) Nĩ ũndũ wa kwendeesya ta kĩ kwona kana Yeova ndaakola athaithi make aĩ nĩkwĩthĩwa nĩmamũvĩtĩisye! Vandũ va ũu, nĩwamonisye kana nũmendete kwa kũmatetheesya, kũmalũnga, na kũmanenga mwanya wa kũtwʼĩka anyanyae ĩngĩ. Ũu nowʼo wathanĩte kwĩkana na eki ma naĩ ala meelila ũmũnthĩ. (Yak. 4:​8-10) Mbivilia nĩvuanĩtye nguma sya Ngai ta ũĩ, ũsili wa katĩ, na wendo. Ĩvuku yĩĩ yĩtũĩkĩĩthĩtye nesa vyũ kana Yeova endaa tũmũmanye. Kwa wʼo, nĩwendaa tũtwʼĩke anyanyae. w23.02 7 ¶16-17

Nĩtwendeeawʼa nĩ kwona ũndũ maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ mekwĩanĩsya mawathani ala me Mbivilianĩ. Na vai ũthũku kwĩka ũu. Kwa ngelekanyʼo, Yesũ nĩwatalanilye maũndũ amwe makekĩka, ala makatũtetheesya kũmanya kana mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nthũku ya Satani nũthengeee. (Mt. 24:​3-14) Nake mũtũmwa Vetelo nĩwatwĩkĩie vinya tũendeee kwĩthukĩĩsya ũndũ mawathani maendeee kwĩanĩa nĩ kana mũĩkĩĩo witũ ũendeee kũlũlũmĩĩla. (2 Vet. 1:​20, 21) Ĩndĩ nũtũtetheesye twĩthĩwe na woni waĩle yĩla tũũneenea wathani wa Mbivilia. Atũthuthĩtye tũendeee “kũlilikana ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo kwa mũthenya wa Yeova.” (2 Vet. 3:​11-13) Nĩkĩ? Nũndũ kĩeleelo kitũ ti kũmanya ‘mũthenya na saa’ ũla Yeova ũkaete Alimaketoni, ĩndĩ twĩthĩawa tũyenda kũtũmĩa ĩvinda yĩla yĩtiele kwĩka maũndũ “ala makonetye mwĩkalĩle mũtheu na meko ala monanasya mũndũ nũmũkĩaa Ngai.” (Mt. 24:36; Luka 12:40) Twĩenda kũĩkĩĩthya kana twĩ na mwĩkalĩle mũseo, na kana tũmũthũkũmaa Yeova nũndũ nĩtũmwendete vyũ. Ĩndĩ nĩ kana tũvote kwĩanĩsya kĩu, no nginya twĩsũvĩe ithyĩ ene. w23.02 16 ¶4, 6

Ve maũndũ malondu angĩ maĩlĩte kwĩka yu tũĩ nĩ kana meĩtĩkĩlwʼa kwĩkala nthĩ nzaũ. Nĩtwaĩle kwonanyʼa ũndũ twĩwʼaa ĩũlũ wa Yesũ. Kwa ngelekanyʼo, twonanasya ũndũ tũmwendete mũno wĩana kwĩsĩla ũndũ tũkũaa ana-a-asa make etĩkĩwʼa mauta. Yesũ aisye kana akasilĩla malondu kwosana na ũndũ makuaa ana-a-asa make. (Mt. 25:​31-40) No tũmakwate mbau kwa kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. (Mt. 28:​18-20) Tũyaĩlĩte kweteela nginya ĩvinda yĩla tũkalika nthĩ nzaũ aĩ nĩ kana tũtwʼĩke andũ ma mũthemba ũla Yeova wendaa meĩkala vo. Yu tũĩ, no tũtate vyũ tũneenae wʼo, twĩthĩwe na meko maseo, na tũyĩthĩwa na wĩtingʼo maũndũnĩ onthe. Na no twĩkĩe kĩthito tũlũmanyʼe na Yeova, ũla tũtwaanĩte nake, na Aklĩsto ala angĩ. Ethĩwa nĩtũatĩĩaa myolooto ya Ngai twĩ nthĩ ĩno nthũku, tũĩkewʼa vinya kwĩka ũu twalika nthĩ nzaũ. O na ĩngĩ, no twĩkĩe kĩthito twĩthĩwe na ũtũĩka na nguma ila ikwonanyʼa kana nĩtwĩyũmbanĩtye kwĩkala ĩvinda yĩu. w22.12 11-12 ¶14-16

Nĩtũmwendete Yesũ ta we Mũsumbĩ witũ nũndũ nĩwe Mũtongoi ũla waĩle vyũ. Yeova nĩwe wamanyĩisye Mwana wake na amũnyuva atwʼĩke Mũsumbĩ. (Isa. 50:​4, 5) O na ĩngĩ, kwavindĩĩsya wendo mwingĩ ũla Yesũ watwonisye. (Yoa. 13:1) Nũndũ Yesũ nĩwe Mũsumbĩ waku, nĩwaĩle kũmwenda. Aisye kana etaa ala mamwendete na ngoo yonthe anyanyae, na kana monanasya ũndũ mamwendete mũno wĩana kwa kũkwata mĩao yake. (Yoa. 14:15; 15:​14, 15) Mwa nĩ ndaĩa nene ta kĩ kwĩthĩwa wĩ mũnyanya wa Mwana wa Yeova! Nĩwĩsĩ kana we e wĩnyivyo, na aatĩĩaa ngelekanyʼo ya Ĩthe wake nesa vyũ. Nĩwĩmanyĩĩtye kana nĩwaĩthisye andũ maĩ na nzaa, akiakisya ala matũlĩkĩte ngoo, na avosya ala awau. (Mt. 14:​14-21) Nĩwonete ũndũ ũtongoeasya kĩkundi kyake ũmũnthĩ. (Mt. 23:10) Na nĩwĩsĩ nũkeanĩsya maũndũ maingangĩ ĩvinda yũkĩte e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ ũtonya kwonanyʼa ata kana nũmwendete? Nĩ kwa kũatĩĩa ngelekanyʼo yake. Na ũndũ ũmwe ũtonya kwĩka wonanyʼe nũatĩĩe ngelekanyʼo yake nĩ kwĩyumya ũmũthũkũme Yeova na ũivatiswa. w23.03 4 ¶8, 10

Yeova nĩwe woombie syĩndũ syonthe ila syĩ matunĩ, kũũ nthĩ, na ũkanganĩ, na syonthe nitũmanyĩasya ĩũlũ wake. (Sav. 104:​24, 25) Na kwasũanĩa ũndũ watũmbie. Atũnengie ũtonyi wa kũtanĩa kwĩloela mawĩthyũlũlũko manake. O na ĩngĩ, atũmbie twĩ na ũtonyi wa kwona, kwĩwʼa, kũkiita, kũsama, na kũnyungĩa nĩ kana tũtanĩae syĩndũ syĩ kĩvathũkanyʼo ila woombie. Mbivilia nĩvuanĩtye ũndũ ũngĩ wa vata wonanĩtye nĩkĩ twaĩle kũvindĩĩsya wũmbi. Nũtũmanyĩasya nguma sya Yeova. (Alo. 1:20) Kwa ngelekanyʼo, yĩla tweeloela syĩndũ ila Yeova woombie, nĩtwonaa ũndũ waiseũvisye kwa nzĩa ya mwanya vyũ. Syo tyo ivuanasya ũndũ ũĩ wa Ngai ũte maela? Na kwasũanĩa malĩu me kĩvathũkanyʼo ala tũtanĩaa. Monanasya ũtheinĩ ũndũ wendete andũ. Yĩla twoona nguma sya Yeova kwĩsĩla syĩndũ ila woombie, kĩu kĩtumaa tũmũmanya nesanga na tũmũthengeea mũnango. w23.03 16 ¶4-5

O ũndũ nthĩ ĩno ĩendeee kũthũkĩĩa, tũkakomanaa na maũndũ meũtuma twona ve vinya kũĩkĩĩa Ndeto ya Ngai. Andũ no matume twambĩĩa kwĩthĩwa na nzika kana Mbivilia nĩ ya wʼo na kana Yeova anyuvĩte ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ ĩtongoesye athaithi make ũmũnthĩ. Ĩndĩ ethĩwa nĩtwĩyĩĩkĩĩthĩtye kana Ndeto ya Yeova ĩwetaa ũwʼo mavinda onthe, mũĩkĩĩo witũ ndũkethĩwa ũtonya kũlulutĩkwʼa o na vanini. Tũkeethĩawa tũtwʼĩte kwelekelya ngoo sitũ “kwĩka myamũlo [ya Yeova] tene na tene, o kũvika mũminũkĩlyo.” (Sav. 119:112) ‘Tũikasonokaa’ yĩla tũũtavya angĩ ũwʼo na kũmekĩa vinya maũatĩĩe thayũnĩ woo. (Sav. 119:46) Na tũkeethĩwa tũtonya kũmĩĩsya mathĩna maito vyũ, o vamwe na kũthĩnwʼa, na ‘tũyeteela na ũtanu.’ (Ako. 1:11; Sav. 119:​143, 157) Ũwʼo nũtũtetheeasya kwĩkala tũuĩtye na twĩ alũmu, na nũtũmanyĩasya ũndũ tũtonya kwĩyĩkalya twĩ nthĩ ĩno. O na nũtũnengae wĩkwatyo mũseo wa ĩvinda yũkĩte, vala tũkethĩwa tũsumbĩkĩtwe nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. w23.01 7 ¶16-17

Ũtukũ wa mũthya Yesũ atanoawa, nĩwatũmĩie ĩvinda yingĩ aivoyea amanyĩwʼa make. Akũlilye Ĩthe wake ‘amasũvĩe nũndũ wa ũla mũthũku.’ (Yoa. 17:15) Kwa wʼo, Yesũ nĩwendete amanyĩwʼa make mũno! Twĩasya ũu nũndũ o na kau vaĩ ĩtatwa ĩito mũno yamweteele, no wasũanĩaa atũmwa make. Tũatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩkĩa kĩthito tũikesũanĩae mũno kĩla ĩvinda. Vandũ va ũu, tũvoyeaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kĩla ĩvinda. Tweeka ũu, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũatĩĩe ũla mwĩao Yesũ watũnengie wa kwendana. O na ĩngĩ, twĩthĩawa tũimwonyʼa Yeova kana nĩtwendete athaithi ala angĩ mũno vyũ. Yĩla tũũmavoyea, tũyĩthĩawa tũyananga ĩvinda. Ndeto ya Ngai ĩtũtavĩtye kana “mboya ya kĩthingʼĩĩsyo ya mũndũ mũlũngalu nĩtethasya mũno.” (Yak. 5:16) Nĩ ũndũ wa vata tũvoyee ana-a-asa na eĩtu-a-asa nũndũ nĩmakomanaa na matatwa maingĩ. w22.07 23 ¶13-15