Mwei wa 7

Ũtonyi witũ wa kũneena nĩ mũthĩnzĩo twanengiwe nĩ Ngai witũ wĩ wendo. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, mũthĩnzĩo ũsu wa ũneeni nĩwambĩĩie kũtũmĩwa naĩ. Satani, ũla nĩwe Ndevili, nĩwakengie Eva, na ũvũngũ wake nĩwatumie andũ malika naĩnĩ. (Mwa. 3:​1-4) Atamu atũmĩie mũthĩnzĩo wake wa kũneena naĩ kwa kũmũtũla mũtĩ Eva na Yeova nũndũ wa mavĩtyo we mwene weekĩte. (Mwa. 3:12) O nake Kaini nĩwamũkengie Yeova ĩtina wa kũaa mwana-a-inyia, Aveli. (Mwa. 4:9) Ũmũnthĩ, nĩ vinya kũkwata sinema ĩte na ndeto nthũku. O na ĩngĩ, syana ila syĩ sukulu nĩsyĩwʼaa numano iitũmĩwa kũu, namo andũ aima nĩmasyĩwʼaa yĩla me wĩanĩ. Tũkaema kwĩsũvĩa, no tũmanyĩe kwĩwʼa angĩ maitũmĩa ndeto nthũku nginya tũkesa kwĩthĩa ithyĩ ene tũyiitũmĩa. Nũndũ twĩ Aklĩsto, nĩtwendaa kũmwendeesya Yeova, na kwoou ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka eka o kwĩvathana na numano. Nĩtwaĩle kũtũmĩa mũthĩnzĩo wa ũneeni kwa nzĩa ĩtonya kũmũtaĩa Ngai witũ. w22.04 4 ¶1-3

Yesũ aĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Nĩwatanĩaa kũya na kũnywʼa. (Luka 19:​2, 6, 7) O na kyama kya mbee kĩla weekie kyaĩ kya kũseũvya mbinyu, na aseũvisye mbinyu nzeo mũno. (Yoa. 2:​10, 11) Na mũthenya ũla wakwie, eekĩĩte ngũa ya thooa mũnene. (Yoa. 19:​23, 24) Ĩndĩ Yesũ ndaaĩtĩkĩlya syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ imũsumbĩke. Yesũ atũmanyĩisye kana twamantha Ũsumbĩ mbee, Yeova akaĩkĩĩthya nĩtwakwata kyonthe kĩla twĩ na vata nakyo. (Mt. 6:​31-33) Aingĩ nĩmatethekete nũndũ wa kũatĩĩa ũtao mũseo ũla Yeova ũtũnengete ĩũlũ wa mbesa. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa ũtatwaanĩte wĩtawa Daniel. Aĩtye, “Yĩla naĩ mũnini, nĩnatwie kana ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ wakwa ũkeethĩawa ne kũmũthũkũma Yeova.” Nũndũ Daniel nũtatĩte ekale ate kwĩyũmbĩĩa syĩndũ mbingĩ, nũvotete kũtũmĩa ĩvinda na ũmanyi wake maũndũnĩ me kĩvathũkanyʼo ma kĩ-veva. Ongelete kwasya: “Vai mbesa syĩsa kũelekanwʼa na ũndũ Yeova ũmbathimĩte, o na ethĩwa singĩvĩte ata.” w22.05 21 ¶6-7

No twonanyʼe kana nĩtwendete ũla wʼo kwa kwĩmanyĩsya Mbivilia tũteũtĩĩa vamwe na mavuku maitũ. Na twĩasya ũu nũndũ o na twĩthĩwe twĩkalĩte ũwʼonĩ ĩvinda yĩasavĩte ata, mavinda onthe twĩthĩawa na maũndũ maingĩ mũno ma kwĩmanyĩsya. Kwĩmanyĩsya nĩkwendaa kĩthito kingĩ, ĩndĩ kĩthito kĩu ti kya mana. Ti andũ onthe mendete kũsoma na kwĩmanyĩsya. Ĩndĩ Yeova nũtũthoketye tũendeee “kũmantha” ũla wʼo nĩ kana tũũelewe mũnango. (Nth. 2:​4-6) Yĩla tweekĩa kĩthito kĩu, mavinda onthe nĩtũtethekaa. Mwana-a-asa wĩtawa Corey aĩtye kana yĩla ũkwĩmanyĩsya Mbivilia, atũngaa kĩlĩko kyake mũsoanĩ ũla ũkũsoma. Aĩtye ũũ: “Nĩtataa kũsoma maelesyo onthe ma kwongeleela, ngasisya mĩsoa ĩla ĩngĩ ĩvwʼanene na ũla ngũsoma, na ndyĩka ũkunĩkĩli mwingangĩ. . . . Nzĩa ĩsu ya kwĩmanyĩsya nĩndetheeasya mũno kũmanya maũndũ maingĩ!” Kũtũmĩa ĩvinda yitũ na vinya witũ tũyĩmanyĩsya kwonanasya kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa ũla wʼo, twĩthĩwe twĩtũmĩa nzĩa ĩsu kana ĩngĩ.—Sav. 1:​1-3. w22.08 17 ¶13; 18-19 ¶15-16

Yĩla Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwatũmĩie wũmbi kũmanyĩsya amanyĩwʼa make ĩũlũ wa Ĩthe wake. Ekai twone ũndũ ũmwe wamamanyĩisye. Yeova nĩwendete andũ onthe. Ũtavanyʼanĩ wa Yesũ wa Kĩĩmanĩ, nĩwatavisye amanyĩwʼa make ĩũlũ wa mbua na syũa, ila andũ aingĩ mataivindĩĩasya mũno. Syonthe nĩ sya vata nĩ kana tũendeee kwĩkala thayũ. Ta keka Yeova nĩwendaa, ndethĩwa anengae ala matamũthũkũmaa syĩndũ isu. Ĩndĩ nũndũ nĩwendete andũ onthe, nũmanengae syũa na mbua. (Mt. 5:​43-45) Yesũ atũmĩie ũndũ ũsu kũmanyĩsya amanyĩwʼa make kana Yeova endaa twende andũ onthe. Kĩla ĩvinda twatanĩa kwĩloela syũa yĩithũa kana twoona mbua ĩyua, kĩu kĩtumaa tũsũanĩa ũndũ Yeova wendete andũ onthe ate kũmavathũla. Ngelekanyʼo yake no ĩtũtetheesye tũkonanyʼa nĩtwendete andũ onthe kwa kũmatavya ũvoo mũseo. w23.03 17 ¶9-10

Nĩ kyaũ kyasengʼisye mũtũmwa Yoana? Oonie mũndũ mũka wĩkalĩle nyamũ ndune mũno. Mũndũ mũka ũsu aelekanĩtwʼe na “ĩlwaya ĩnene” na etĩtwe “Mbaviloni Ĩla Nene.” Nake ekaa “ũlaalai” na “asumbĩ ma nthĩ.” (Ũvu. 17:​1-5) Yo “Mbaviloni Ĩla Nene” nĩ kyaũ? Mũndũ mũka ũsu ndesa kwĩthĩwa ne ngwatanĩo ya kĩ-siasa nũndũ eĩtwe kana nĩwĩkaa ũlaalai na atongoi ma kĩ-siasa ma nthĩ ĩno. (Ũvu. 18:9) Kwa wʼo, nũtataa vyũ kũtongoesya atongoi asu, nũndũ eĩtwe ailyĩ ĩũlũ woo. O na ĩngĩ, ndesa kwĩthĩwa ne akũni ma viasala me ĩtomo ma nthĩ ĩno ya Satani. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmawetetwe vangĩ ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo na metĩtwe “akũni ma viasala ma nthĩ.” (Ũvu. 18:​11, 15, 16) Ndũa ya Mbaviloni yeesĩkĩe mũno nũndũ wa ũthaithi wa ũvũngũ. Kwoou no nginya Mbaviloni Ĩla Nene yĩthĩwe ĩyonanyʼa ũthaithi wʼonthe wa ũvũngũ. Vate nzika, nĩyo ndĩni syonthe sya ũvũngũ.—Ũvu. 17:​5, 18. w22.05 11 ¶14-16

Ti ũndũ mũeni kwona eĩtu-a-asa maisengʼa ethĩwa syana syoo ikatwʼa kũmũthũkũma Yeova. Na kĩtumi nũndũ nĩmesĩ ũndũ nthĩ ĩno ya Satani ĩilye. O na ĩngĩ, eĩtu-a-asa aingĩ maeaa syana syoo me oka, kana matwaĩtwe nĩ mũndũ ũte mũthaithi wa Yeova. Ĩndĩ mawetu asu maikwataa o ala me mĩsyĩnĩ ĩaanĩkĩte kĩ-ndĩni. O na ethĩwa asyai elĩ nĩ athũkũmi ma Yeova, no nginya mekĩe kĩthito makiite ngoo sya syana syoo nĩ kana itwʼĩke athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova. Ethĩwa ũu nĩwʼo maũndũ mailye, ndũkemakĩe mũno. Yeova nũkũũtetheesya. Wĩona ata ũkakũlya asyai angĩ me na ũmanyi maũtetheesye kwona ũndũ ũtonya kũtũmĩa syĩndũ isu ũthaithinĩ wa mũsyĩ? (Nth. 11:14) O na ĩngĩ, Yeova no aũtetheesye ũkamanya ũndũ ũtonya kũeaa ngewa na syana syaku. Mũkũlye aũtetheesye kũtũmĩa makũlyo nesa nĩ kana ũmanye kĩla kĩ ilĩkonĩ na ngoonĩ syoo.—Nth. 20:5. w22.04 17 ¶4, 7; 18 ¶9

Yesũ ethĩawa na nguma iilye ta sya Ĩthe wake vyũ. Kwoou twamũmanya nesa no tũmwende Yeova mũnango. (Aevl. 1:3) Nzĩa ĩla nzeo ya kũmũmanya Yesũ nesa nĩ kũsoma ala Mavuku ma Ũvoo Mũseo me ana. Ethĩwa yu tũĩ ndũsomaa Mbivilia kĩla mũthenya, wĩona ata ũkambĩĩa kwĩka ũu? Yĩla ũũsoma mavuku asu, sisya wone nguma sya Yesũ. Kwa ngelekanyʼo, andũ nĩmeewʼaa me athalĩku yĩla me nake; o na nĩwakumbatĩaa syana nini. (Mko. 10:​13-16) Aĩ na ũnyanya na amanyĩwʼa make, na kĩu nĩkyatumaa meyĩelesya mateũkĩa kĩndũ. (Mt. 16:22) Ũu nowʼo Ĩthe wake wa ĩtunĩ ũilye. Twĩwʼaa twĩ athalĩku vyũ yĩla tũũneena na Yeova. Tũikĩaa kũneena nake kwĩsĩla mboya. Yĩla tũũvoya no tũmũtulũĩle ngoo sitũ. Nĩtwĩthĩawa twĩsĩ nesa ki kana ndetũsilĩla. Eka ũu, nũtwendete na nũtũthĩnĩkĩaa.—1 Vet. 5:7. w22.08 3 ¶4-5

Nũndũ Yeova nĩwe Mũmbi witũ, nĩwĩsĩ kĩla kaũndũ ĩũlũ witũ. Kwamba kũsũanĩa kĩu! Aĩ we nĩwĩsĩ kĩla kaũndũ ĩũlũ wa kĩla mũndũ ĩũlũ wa nthĩ! (Sav. 139:​15-17) Kwoou nĩwĩthĩawa ene mawonzu onthe ala twatiĩwe nĩ asyai maitũ. Eka ũu, nĩwĩthĩawa esĩ maũndũ onthe ala tũkomanĩte namo na makatuma twĩthĩwa tũilye ũndũ tũilye. Ĩndĩ kwĩthĩwa atwĩsĩ mũno wĩana ũu kũtumaa eka ata? Kũtumaa atwĩwʼĩa tei. (Sav. 78:39; 103:​13, 14) Yeova nĩwonanĩtye kana nĩwendaa vyũ kũtũekea. Nĩwĩsĩ kana ithyonthe nĩtwakwatiwe nĩ kĩumo kya naĩ na kĩkwʼũ nũndũ wa meko ma mũndũ wa mbee, Atamu. (Alo. 5:12) Vai ũndũ twĩka tũkesiĩĩanĩa na kĩumo kĩu, o na tũyĩsa kũsiĩĩa angĩ maikakwatwe nĩkyo. (Sav. 49:​7-9) Ĩndĩ nũndũ Ngai witũ nũtwendete, nĩwatwĩwʼĩie tei na eeka mũvango nĩ kana tũthawʼe kuma naĩnĩ na kĩkwʼũnĩ. O tondũ ĩandĩko ya Yoana 3:16 yonanĩtye, Yeova nĩwamũtũmie Mwana wake e ũmwe nĩ kana akwʼe kwondũ witũ.—Mt. 20:28; Alo. 5:19. w22.06 3 ¶5-6

Yeova nĩwoonanisye ũtheinĩ kana nũekeaa ala maekeaa angĩ yĩla waneenaa na mũthũkũmi wake Yovu. Mũndũũme ũsu mũĩkĩĩku nĩwaũmĩĩtwʼe mũno nĩ ndeto nthũku sya Elivasi, Mbilitati, na Nzovali. Ĩndĩ Yeova amwĩie avoye kwondũ woo. Ĩtina wa Yovu kwĩka ũu, nowʼo Yeova wamũathimie. (Yovu 42:​8-10) Kwoveea ũthatu ngoonĩ nĩkũtũũmĩasya. Ũthatu no ta mũio mũito, na Yeova endaa tũkwate mũuo ũla wũkanasya na kwaũa mũio ũsu. (Aev. 4:​31, 32) Ekĩĩte kĩla ũmwe witũ vinya ũũ: “Eka ũthatu, na tia ũthilĩkũ.” (Sav. 37:8) Nĩtũtethekaa mũno yĩla twaatĩĩa ũtao ũsu. Kwoveea ũthatu ngoonĩ no kũtũetee mathĩna ma mwĩĩ na ma kĩlĩko. (Nth. 14:30) Na twĩasya ũu nũndũ kwoveea ũthatu ngoonĩ kũyĩsa kũũmĩsya o na vanini ũla ũtũvĩtĩsye, o tondũ ithyĩ ene twanywʼa sumu ũtesa kũũmĩa. Kwoou no twasye kana yĩla twaekea angĩ, nĩ ta twĩthĩawa tweenenga mũthĩnzĩo. Nĩtũkwataa mũuo wa kĩlĩko na wa ngoonĩ, na nĩtwĩthĩawa tũtonya kũendeea kũmũthũkũma Yeova. w22.06 10 ¶9-10

Wĩkwatyo witũ nĩ ta ngovia ya kyũma, nũndũ nũsũvĩaa mosũanĩo maitũ na ũitũsũvĩa tũikelikye mwĩkalĩlenĩ mũthũku, ũla ũtonya kwananga ngwatanĩo yitũ na Yeova. (1 Ako. 15:​33, 34) O na ĩngĩ, wĩkwatyo witũ no ũtũsũvĩe tũikese kũsũanĩa tũyĩsa kũmwendeesya Yeova o na tũkatata ata. Ethĩwa nũũlilikana, ũla mũkiakisya wa ũvũngũ weetawa Elivasi endaa Yovu asũanĩe oou. Elivasi amũkũlilye: “Mũndũ nĩ mwaũ, kana ethĩwe mũtheu?” O na asyokie asya ũũ ĩũlũ wa Ngai: “Sisya, ndaĩkĩĩaa ala make atheu; ĩĩ, matu ti matheu methonĩ make.” (Yovu 15:​14, 15) Ũsu waĩ ũvũngũ mũthũku ta kĩ! Ndũkaaĩse kũlwa kana Satani nĩwe wendaa ũsũanĩe ũu. Nĩwĩsĩ kana weetĩkĩla ũsumbĩkwe nĩ mosũanĩo ta asu, wĩkwatyo waku nũũleela. Kwoou ndũketĩkĩle kwawʼa nĩ ũvũngũ ta ũsu. Ndũkaaĩse kwĩthĩwa na nzika kana Yeova nũkwenda wĩkale tene na tene, na ndalea kũũtetheesya ũkwate mũthĩnzĩo ũsu.—1 Tim. 2:​3, 4. w22.10 25-26 ¶8-10

Satani endaa Yovu aĩkĩĩe kana athĩnaa nũndũ Yeova nĩwamũthatĩe. Kwa ngelekanyʼo, atũmĩie kĩseve kĩ vinya kũvalũkya nyũmba ĩla syana sya Yovu syonthe syĩ ĩkũmi syoombanĩe iitanĩa lĩu. (Yovu 1:​18, 19) O na ĩngĩ, atumie mwaki ũtheea kuma ĩtunĩ na wavĩvya malondu onthe ma Yovu vamwe na athũkũmi ala mamaĩthasya. (Yovu 1:16) Nũndũ kĩseve kĩu na mwaki ũsu syoonekie syauma ĩtunĩ, Yovu amanyie kana Yeova Ngai nĩwe waumanie nasyo. Nũndũ wa ũu, oonaa no nginya vethĩwe ve ũndũ wĩkĩte akamũvĩtĩsya Yeova. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yovu ndaaĩtĩkĩla kũuma Ĩthe wake wa ĩtunĩ. Awetie kana Yeova nĩwamũathimĩte na syĩndũ mbingĩ nzeo myakanĩ ĩsu yonthe. Na kwoou oonie ethĩwa nĩwĩtĩkĩlaa moseo kuma kwake, nĩwaĩlĩte kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla o na mothũku. Nũndũ wa ũu, aisye: “Syĩtwa ya Yeova yĩtaĩwe.”—Yovu 1:​20, 21. w22.06 21 ¶7

Yesũ nĩwatavisye amanyĩwʼa make ndeto iilye sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ, nthĩnĩ wa Yoana 17:14. Kwa wʼo, nĩtwonete kĩlungu kya wathani ũsu kĩianĩa ĩvindanĩ ya myaka 100 mĩvĩtu. Ata? Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa Yesũ kũtwʼĩkĩthwʼa Mũsumbĩ wa Kĩ-masia mwakanĩ wa 1914, Satani nĩwekiwʼe kũũ nthĩ. Yu ndatonya kũsyoka ĩtunĩ, ĩndĩ eteele kwanangwa. (Ũvu. 12:​9, 12) Ĩndĩ ndailye o mana. E na ũthatu mwingĩ na aendeee kũvithũkĩa andũ ma Ngai. (Ũvu. 12:​13, 17) Kĩu nĩkyo kĩtumĩte nthĩ ĩno ĩmena andũ ma Ngai mũnango. Ĩndĩ tũi na vata wa kũmũkĩa Satani na aatĩĩi make. Vandũ va ũu, twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu ta mũtũmwa Vaulo, ũla waandĩkie ũũ: “Ethĩwa Ngai e ngalĩ ĩla yitũ, nũũ ũtonya kũtwĩka ũndũ?” (Alo. 8:31) No tũmũĩkĩĩe Yeova vyũ. w22.07 18 ¶14-15

Yesũ ndaĩ na nzika kana mũminũkĩlyonĩ wa ĩvinda yĩĩ kũkeethĩwa na athũkũmi meanĩtye ma kũtethya wĩa ũsu. Nĩweesĩ kana ndeto ii syathaniwe nĩ mũandĩki wa Savuli ikeanĩa: “Andũ maku nĩmeĩthembaa na ngoo ya kwenda mũthenya wa vinya waku.” (Sav. 110:3) Ethĩwa nũtethasya wĩa wa kũtavanyʼa, wĩthĩawa ũikwata mbau Yesũ na ngombo ndĩkĩĩku na wĩthĩawa ũitetheesya kwĩanĩsya wathani ũsu. Wĩa ũsu no ũsongete na mbee, ĩndĩ wĩ o mawetu mawʼo. Thĩna ũmwe tũkomanaa nawʼo twĩ atavanyʼa ma Ũsumbĩ nĩ kũvĩngwa. Akaĩi ma mũĩkĩĩo na atongoi ma ndĩni na ma siasa nĩmatavĩtye aingĩ maũndũ ma ũvũngũ ĩũlũ wa wĩa witũ. Yĩla andũ maitũ ma mũsyĩ, anyanya maitũ, na ala tũthũkũmaa namo maĩkĩĩa ũvũngũ ũsu, no mambĩĩe kũtũthingʼĩĩsya tũeke kũmũthũkũma Yeova na kũtavanyʼa. Nthĩnĩ wa nthĩ imwe, ala matũvĩngaa nĩmatĩsasya ana-a-asa maitũ, makamavithũkĩa, makamakwata, o na makamekya yela. w22.07 8 ¶1; 9 ¶5-6

Yeova endaa tũmanthe ĩvinda ya kwĩmanyĩsya Mbivilia tũteũtĩĩa na kũvindĩĩsya maũndũ ala tweemanyĩsya. Yĩla twaatĩĩa kĩla tweemanyĩsya, mũĩkĩĩo witũ nũlũlũmĩĩlaa na nĩtũmũthengeeaa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. Nũndũ wa ũu, nĩtũkwataa vinya wa kũmĩĩsya matatwa. O na ĩngĩ, Yeova nũnengae veva mũtheu onthe ala mekwatasya Ndeto yake. Nawʼo veva ũsu nũtũnengae “vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ” nĩ kana tũmĩĩsye ĩtatwa o na yĩva. (2 Ako. 4:​7-10) Yeova atũmĩaa “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” kũtũseũvĩsya ĩvindanĩ yĩla yaĩle maũvoo maingĩ ma kũsoma, vitio, na mbathi nĩ kana tũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ na tũyĩkala twĩ metho kĩ-veva. (Mt. 24:45) Yeova nũmanyĩĩtye andũ make kwendana na kũkiakianyʼa mavindanĩ ma thĩna. (2 Ako. 1:​3, 4; 1 Ath. 4:9) Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ nĩmethĩawa na mea ma kũtũtetheesya twĩkale twĩ aĩkĩĩku yĩla twakomana na mawetu. w22.08 12 ¶12-14

Twaweta nguma nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kuma ngoonĩ, nĩtũtumaa menda kũtuma ndũũ ngamu na ala angĩ, na kĩu nĩkĩlũlũmĩĩlasya wendo ũla wĩ kĩkundinĩ. Mavinda angĩ o na Aklĩsto aimu kĩ-veva no maeme kwĩtĩkĩlana ũndũnĩ mũna kana makatetanyʼa. Ũndũ ũsu nĩweekĩkie katĩ wa mũtũmwa Vaulo na mwana-a-asa maĩ ndũũ weetawa Valanava. Makananĩie mũno ĩũlũ wa kũendanyʼa na Maliko kyalonĩ kĩla kyaatĩĩe kya ũmisonalĩ. Vaĩ na “ĩteta ĩvyũ” katĩ woo, na nũndũ wa ũu, mataanĩsya. (Meko 15:​37-39) Ĩndĩ Vaulo, Valanava, na Maliko nĩmeekĩie kĩthito meewʼana. O na Vaulo nĩwesie kũweta maũndũ maseo ĩũlũ wa Valanava na Maliko. (1 Ako. 9:6; Ako. 4:10) O ta ũu, ethĩwa tũikwĩwʼana na ala angĩ kĩkundinĩ, nĩtwaĩlĩte kũmina thĩna ũla wĩ vo na tũiendeea kwĩkĩa kĩthito twonae nguma syoo nzeo. Kĩu kĩkatumaa kĩkundi kĩthĩwa na mũuo na ngwatanĩo. w22.08 22-23 ¶10-11

Nĩtũtataa mũno tũatĩĩe myolooto mĩlũngalu ya Yeova, ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩsũvĩa tũikambĩĩe kũsilĩla angĩ na tũikeyonae twĩ alũngalu kwĩ mo. Vandũ va ũu, twaĩlĩte kũlilikana kana Yeova nĩwe “Mũsili wa nthĩ yonthe.” (Mwa. 18:25) Ndatũnengete kĩanda kya kũsilĩla ala angĩ. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya ũla mũndũũme mũĩkĩĩku weetawa Yosevu. Nĩweesũvĩie ndakasilĩle angĩ, o na ala mamwĩkĩte maũndũ mathũku. Kwa ngelekanyʼo, ana-a-ĩthe nĩmamũũmĩisye, mamũthoosya ta ngombo, na matuma ĩthe woo aĩkĩĩa kana aĩ mũkwʼũ. Ĩtina wa myaka mingĩ, nĩwakomanie na mũsyĩ woo ĩngĩ. Ĩvinda yĩu, Yosevu aĩ na ũkũmũ na aĩ atonya kũsilĩla ana-a-ĩthe ate na tei na aitwʼa kwĩyĩĩvanĩsya. O namo ana-a-ĩthe nĩmakĩaa mayona ta ũkwĩka ũu, o na kau nĩmeelilĩte kuma ngoonĩ nũndũ wa kĩu meekĩte. Ĩndĩ Yosevu amaĩkĩĩthisye ũũ: “Mũikakĩe: nũndũ nyie nĩ vandũ va Ngai?” (Mwa. 37:​18-20, 27, 28, 31-35; 50:​15-21) Yosevu nĩwamanyie kana no Yeova e weka waĩ na ũkũmũ wa kũsilĩla ana-a-ĩthe. w22.08 30 ¶18-19

We nĩwĩsĩ kana Yeova no aũtũmĩe kũsũngĩa mboya ya kĩthingʼĩĩsyo ya mũndũ ũngĩ? No ũtetheesye angĩ wĩthĩwe wĩ mũtumĩa, mũtetheesya wa kĩkundi, vainia, kana o mũtavanyʼa kĩkundinĩ. O na no ũtetheesye wĩthĩwe wĩ mũnini kana wĩ mũkũũ, kana wĩthĩwe wĩ mwana-a-asa kana wĩ mwĩĩtu-a-asa. Yĩla mũndũ ũmwendete Yeova wamwĩkaĩla aimwĩtya ũtethyo, kaingĩ Ngai witũ nũtũmĩaa atumĩa na athũkũmi angĩ aĩkĩĩku ‘kũmũkiakisya mũno.’ (Ako. 4:11) Nĩ kĩanda kĩnene ta kĩ kũmũthũkũma Yeova na ana-a-asa maitũ maũndũnĩ ta asu! No tũvote kwĩka ũu yĩla kweethĩwa na ũwau wa kũkwatanwʼa, mũisyo, kana yĩla ana-a-asa maitũ mambĩĩa kũthĩnwʼa. No twende kũtetheesya angĩ, ĩndĩ no twĩwʼe kĩu kĩ vinya ethĩwa o namo andũ maitũ ma mũsyĩ me na mathĩna. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩtwĩthĩawa tũyenda kũtetheesya ana-a-asa maitũ, na Yeova nũtanaa mũno yĩla tweeka kyonthe kĩla tũtonya tũmatetheesye.—Nth. 19:17. w22.12 22 ¶1-2

No nginya twĩthĩwe twendete ala angĩ nĩ kana matũĩkĩĩe. Yesũ aisye kana mĩao ĩlĩ ĩla mĩnene vyũ nĩ kũmwenda Yeova na kwenda atũi maitũ. (Mt. 22:​37-39) Kũmwenda Yeova kũtumaa twenda kũatĩĩa ngelekanyʼo yake nzeo vyũ ya kwĩthĩwa e wa kwĩkwatwʼa. Kwa ngelekanyʼo, kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa kũtumaa twĩsũvĩa tũikavuanyʼe maũndũ moo ma kĩmbithĩ. Tũyĩsa kwenda kũvuanyʼa ũndũ ũtonya kũmaũmĩsya, kũmekĩĩthya nthoni, kana kũmewʼĩthya woo. O nawʼo wĩnyivyo no ũtũtetheesye twĩthĩwe twĩ ma kwĩkwatwʼa. Mũklĩsto wĩ wĩnyivyo ndeyendeeasya vala ve andũ ala angĩ kwa kwĩthĩwa e wa mbee kũvuanyʼa ũndũ. (Avi. 2:3) Ndonethasya angĩ kana we nĩ wa vata mũno kwa kũvanga atĩ nĩwĩsĩ ũndũ mũna wa kĩmbithĩ ũtesa kũũvuanyʼa. O na ĩngĩ, wĩnyivyo nũtumaa tũema kũnyaĩĩkya mawoni maitũ ĩũlũ wa maũndũ mataneeneetwe Mbivilianĩ kana mavukunĩ maitũ. w22.09 12 ¶12-13

Mũlaĩka amũĩkĩĩthisye Ndanieli kana ĩvinda yĩkavika andũ ma Ngai maelewe nesanga ndeto sya wathani ila syĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli, ĩndĩ “vati ũmwe wa ala athũku ũkamanya.” (Nda. 12:10) Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwonanyʼa kana tũi katĩ wa ala athũku. (Mal. 3:​16-18) Yeova aendeee kũmbanyʼa ala ũmatalaa ta andũ ‘make mwene ki,’ kana kwa ndeto ingĩ, malĩ yake ya mwanya. Kwa wʼo, twĩenda kwĩthĩwa katĩ wa asu. Vate nzika, tũtwĩe ĩvinda ya mwanya vyũ. Ĩndĩ o mĩtũkĩ, ve maũndũ angĩ maseo mũno makilyĩ kwĩkĩka. Tũkilyĩ kwĩyonea ũthũku wʼonthe ũivetangwa. Ĩtina wa ũu, tũkoona watho ũũ Yeova wanengie Ndanieli ũianĩa: ‘Ũkaũngama kĩandanĩ kyaku, mũminũkĩlyonĩ wa mĩthenya.’ (Nda. 12:13) We wĩ na mea ma kwona mũthenya ũla Ndanieli vamwe na endwa maku ala makwie ‘makaũngama’ ĩngĩ? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, tata ũndũ ũtonya wĩkale wĩ mũĩkĩĩku. Weeka ũu, manya nesa ki kana ĩsyĩtwa yaku yĩkekalaa yĩ yĩandĩke ĩvukunĩ ya Yeova ya thayũ. w22.09 24 ¶17; 25 ¶19-20

Ndeto isu iilea kwĩthĩwa syamwĩkĩie Esekieli vinya. Nĩkĩ? Nũndũ ndalea kwĩthĩwa alilikanile kana Yeova atũmĩie ndeto o ta isu yĩla wanyuvie Mose na Isaia matwʼĩke athani make. (Kuma 3:10; Isa. 6:8) O na ĩngĩ, nĩweesĩ ũndũ Yeova watetheeisye athani asu elĩ kũkĩlya vinya mawetu ala makomanie namo. Kwoou yĩla Yeova watavisye Esekieli ũũ kelĩ: “Nĩngũũtũma,” kĩu kĩilea kwĩthĩwa kyanengie mwathani ũsu kĩtumi kĩseo kya kũmwĩkwatya. O na ĩngĩ, ĩvukunĩ ya Esekieli ndeto ii nitũngĩlĩĩlwe mũno: “Ndeto ya Yeova yambũkĩa.” (Esek. 3:16) O na eka ũu, ndeto ii: “Na ĩngĩ ndeto ya Yeova yambũkĩa,” itũmĩĩtwe mavinda maingĩ ĩvukunĩ yĩu. (Esek. 12:1) Vate nzika, Esekieli nĩweeyĩĩkĩĩthisye kana Yeova nĩwe wamũtũmĩte. Kwongela ũu, nũndũ aĩ mwana wa mũthembi, ĩthe wake ndalea kwĩthĩwa amũmanyĩisye ũndũ kuma tene Yeova waĩkĩĩthasya athani make kana nũkũmatetheesya. Kwa ngelekanyʼo, Yeova atavisye Isaka, Yakovo, na Yelemia ndeto ii: “Nĩ vamwe naku.”—Mwa. 26:24; 28:15; Yel. 1:8. w22.11 2 ¶3

O na kau Atamu na Eva nĩmamũvĩtĩisye Yeova na maetee nzyawa syoo kĩkwʼũ, we ndaalyũla kĩeleelo kyake. (Isa. 55:11) No wendaa andũ aĩkĩĩku meĩkala tene na tene. Kwasũanĩa maũndũ ala Yeova ũwetete na wĩkĩte nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. Yeova nũtwathĩte kana akathayũũkya ala akwʼũ na aimanenga mwanya wa kwĩkala tene na tene. (Meko 24:15; Tito 1:​1, 2) Ũla mũndũũme mũĩkĩĩku weetawa Yovu ndaĩ na nzika kana Yeova nĩwĩthĩawa na mea ma kũthayũũkya ala makwie. (Yovu 14:​14, 15) Nake mwathani Ndanieli nĩweesĩ kana akwʼũ makathayũũkwʼa na mainengwa mwanya wa kwĩkala tene na tene. (Sav. 37:29; Nda. 12:​2, 13) O namo Ayuti ma ĩvinda ya Yesũ nĩmeesĩ kana Yeova akanenga athũkũmi make aĩkĩĩku “thayũ wa tene na tene.” (Luka 10:25; 18:18) Yesũ nĩwakothaa kũneenea watho ũsu, na we mwene nĩwathayũũkiwʼe nĩ Ĩthe wake.—Mt. 19:29; 22:​31, 32; Luka 18:30; Yoa. 11:25. w22.12 4-5 ¶8-9

Yeova nũtũthoketye tũmũthengeee. (Yak. 4:8) Endaa kũtwʼĩka Ngai witũ, Ĩthe witũ, na Mũnyanya witũ. Nũsũngĩaa mboya sitũ na nũtũtetheeasya yĩla twakomana na mathĩna. Na eka ũu, atũmĩaa ũseũvyo wake kũtũmanyĩsya na kũtũsũvĩa. No tũmũthengeee Yeova kwa kũmũvoya, kũsoma Ndeto yake, na kũmĩvindĩĩsya. Kwĩka ũu nĩkũtumaa tũmwenda mũno na tũmũtũngĩa mũvea mwingĩ. O na nĩkũtumaa tũmwĩwʼa na tũmũnenga ndaĩa ĩla ĩmwaĩle vyũ. (Ũvu. 4:11) O ũndũ twamũmanya Yeova nesanga, nowʼo tũkethĩawa tũtonya kũmũĩkĩĩa mũnango na kũĩkĩĩa ũseũvyo ũla ũtũnengete ũtũtetheeasye. Ĩndĩ Ndevili atũeteae mathĩna e na kĩeleelo kya kũtũtata tũeke kũĩkĩĩa Yeova na ũseũvyo wake o kavola kwa kavola. O na vailye ũu, no tũkĩlye vinya maũĩ make. Ata? Tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu na tũimwĩkwatya Yeova vyũ, vai kĩndũ kĩkesa kũtuma tũmũtia kana tũtia ũseũvyo wake.—Sav. 31:​13, 14. w22.11 14 ¶1-3

Aklĩsto aingĩ ma wʼo nĩmethĩĩtwe mũisyonĩ wa kwovwa kana kũawa nũndũ wa kũmwenda Yeova na kũmwĩtĩkĩla ta we Mũsumbĩ Ũla Mũnene. Ũtwi woo ũilye ta wa ala Aevelania atatũ matangĩĩiwe nĩ Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe maikavĩvwʼe nĩ mwaki nũndũ wa kũlũmanyʼa nake. Mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, aandĩkie ũũ ĩũlũ wa vata wa kũlũmanyʼa na wĩanĩu witũ: “Yeova nĩwe wĩsilanasya ngo sya andũ: nzilĩla nyie, ame Yeova, kwĩanana na ũlũngalu wakwa, na wʼo wakwa [kana, wĩanĩu wakwa] ũla wĩ nthĩnĩ wakwa.” (Sav. 7:8) Asyokie aandĩka atĩĩ: “Wĩanĩu na ũlũngalu nimbĩkalye nesa.” (Sav. 25:21) Nĩ kana twĩkale twĩ atanu, no nginya tũlũmanyʼe na Yeova vyũ! Tweeka ũu, tũkeewʼaa o ta mũandĩki wa Savuli ũla waandĩkie atĩĩ: “Nĩ aathime ala eanĩu . . . , ala maendaa mĩaonĩ ya Yeova.”—Sav. 119:1. w22.10 17 ¶18-19

Yĩla Yovu waĩ thayũ, nĩwaneenie na andũ aingĩ, ĩndĩ ũneenanyʼa wake na Yeova Ngai waĩ wa mwanya mũno. Ũneenanyʼanĩ ũsu, Yeova nĩwatavisye Yovu asisye syĩndũ imwe sya kũsengyʼa woombĩte. Kĩu kyesaa kũmũtetheesya amanye ũndũ Yeova wĩ ũĩ wingĩvĩte na kĩimũĩkĩĩthya kana aĩ atonya kũnenga athũkũmi make kyonthe kĩla me na vata nakyo. Kwa ngelekanyʼo, Ngai nĩwamũlilikanilye ũndũ wathĩnĩkĩaa nyamũ, na kwoou o nake aĩ atonya kũmũthĩnĩkĩa. (Yovu 38:​39-41; 39:​1, 5, 13-16) Yovu nĩweemanyĩisye nguma sya mwanya sya Ngai wake avindĩĩsya wũmbi. O naitũ no twĩmanyĩsye maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa Ngai witũ twavindĩĩsya syĩndũ ila woombie. Ĩndĩ mavinda amwe no tũemwe nĩ kwĩka ũu. Ethĩwa twĩkalaa taoni, no kwĩthĩwa kĩla mũthenya tũtonaa syĩndũ mbingĩ ila Yeova woombie. Ĩndĩ o na ethĩwa twĩkalaa kũndũ tũthyũlũlũkĩtwe nĩ wũmbi, no twĩwʼe tũte na ĩvinda yingĩ ya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wawʼo, ĩndĩ nĩ ũndũ wa vata tũkosaa ĩvinda na tũyĩkĩa kĩthito twĩloele wũmbi. w23.03 15 ¶1-2

Yesũ aisye kana kũkeethĩwa na “ithingitho nene sya nthĩ” na mĩisyo ĩngĩ mũthya ũtanavika. (Luka 21:11) O na ĩngĩ, nĩwawetie kana kũkeethĩwa na ‘wongeleku wa ũtũli wa mĩao,’ na kwa wʼo, nĩtwĩyoneete andũ angʼendu na imaamai iyĩka maũndũ matosanĩte na mĩao. (Mt. 24:12) Yesũ ndaasya atĩ mĩisyo ĩsu ĩkakwataa ala mate na ngwatanĩo na Yeova. Athũkũmi aingĩ ma Yeova nĩmakwatĩtwe nĩ mĩisyo. (Isa. 57:1; 2 Ako. 11:25) Yeova nũtonya kũlea kũtũvetangĩa mĩisyo yonthe na kyama, ĩndĩ akatũnengae kyonthe kĩla kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale tũuĩtye na twĩ na mũuo. Yĩla mũisyo waumĩla, nĩ laisi tũkekala tũuĩtye mũnango ethĩwa nĩtweeyũmbanisye kwĩ tene na nĩtwasũanĩie ũndũ tũkeka waumĩla. Ĩndĩ kwʼo kwĩyũmbanyʼa tene kwonanasya kana mũndũ ndamũĩkĩĩe Yeova? Ti wʼo o na vanini. Kĩvathũkanyʼo na ũu, kwĩyũmbanĩsya mũisyo kwonanasya twĩ na mũĩkĩĩo kana no atũsũvĩe. Ata? Ndeto ya Ngai ĩtwĩkĩaa vinya twĩyũmbanĩsye mĩisyo ĩla ĩtonya kũmila. w22.12 18 ¶9-10

Yosevu e kolokolonĩ, Yeova nĩwatumie mũsumbĩ wa Misili aota ndoto ilĩ sya kũtelemya mũno. Yĩla wamanyie kana Yosevu e na ũtonyi wa kũalyũla ndoto, nĩwamũtũmanie. Nake Yeova nĩwatetheeisye Yosevu kũalyũla ndoto isu na amwendeesya Valao mũno nũndũ wa ũtao mũseo ũla wamũnengie. Nũndũ Valao nĩwoonie kana Yeova aĩ vamwe nake, nĩwamũnyuvie ethĩwe mũũngamĩi wa lĩu nthĩ yonthe ya Misili. (Mwa. 41:​38, 41-44) Ĩtina, nĩkweethĩiwe na yũa ĩvyũ Misili o vamwe na Kanaani, vala mũsyĩ wa Yosevu watwĩe. Yu Yosevu aĩ na mwanya mũseo wa kũtangĩĩa mũsyĩ woo, na kwa kwĩka ũu aisũvĩa mũkonyo ũla wesaa kumĩlya Masia. Vate nzika, Yeova nĩwe watumie maũndũ onthe ala Yosevu weekaa maaĩla. O na kũtwʼĩka ana-a-ĩthe mendaa kũmũaa, Yeova nĩwavĩndũie maũndũ nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. w23.01 16-17 ¶11-12

Mũndũ wĩsũvĩaa mwene nĩwĩthĩawa e metho one mĩisyo ĩla ĩtonya kũtuma ngwatanĩo yake na Yeova yanangĩka, na aitata vyũ evathane nayo. Eeka ũu, ethĩawa eyĩkalya mwene wendonĩ wa Ngai. (Nth. 22:3; Yuta 20, 21) O nake mũtũmwa Vaulo nĩwathuthisye Aklĩsto mesũvĩe ene. Kwa ngelekanyʼo, atavisye Aklĩsto ma Eveso ũũ: “Endeeai kũsisya nesa mwĩkalĩle wenyu ndũkethĩwe ũilye ta wa andũ mate oĩ ĩndĩ wĩthĩwe ũilye wa andũ oĩ.” (Aev. 5:​15, 16) Satani atindĩaa kũtũtata ayenda twanange ngwatanĩo yitũ na Yeova. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩtũtaĩte ĩkatwĩa ‘tũmanye kwenda kwa Yeova nĩ kwĩva’ nĩ kana twĩthĩwe tũtonya kũsinda matatwa o na meva ala Satani ũtũeteae. (Aev. 5:17) Ĩndĩ nĩ kana twĩke motwi maseo, nĩtwaĩlĩte kũmanya, kana kũelewa, “kwenda kwa Yeova nĩ kwĩva.” No twĩke ũu kwa kũsomaa Ndeto ya Ngai tũteũtĩĩa na kũvindĩĩasya kĩla twasoma. O ũndũ twaelewa kwenda kwa Yeova na tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na “kĩlĩko kya Klĩsto,” nowʼo tũkethĩawa na mwĩkalĩle “ũilye wa andũ oĩ,” o na yĩla tũte na mĩao yĩ ũtheinĩ ya kũtũtongoesya.—1 Ako. 2:​14-16. w23.02 16-17 ¶7-9

We ũthambasya nyũmba yaku mavinda meana ata? Nĩvatonyeka ũtanambĩĩa kũmĩkala nĩwamĩthambisye yathea vyũ. Ĩndĩ vatonya kũthi ata ũkaema kwĩsa kũmĩthambya ĩngĩ? Mwa ĩmesya kĩtoo na kĩko mĩtũkĩ mũno. Nĩ kana nyũmba yaku yĩkale yĩ ntheu, no nginya ũmĩthambasye kĩla ĩvinda. Ũu nowʼo twaĩle kũlũngaa mosũanĩo na mwĩkalĩle witũ. Nĩ wʼo kana tũtanavatiswa nĩtweekĩie kĩthito kingĩ tweeka moalyũku thayũnĩ witũ nĩ kana “twĩthesye kumana na kĩla ũvuku wa mwĩĩ na wa veva.” (2 Ako. 7:1) Ĩndĩ yu nĩtwaĩle kũatĩĩa ũtao wa mũtũmwa Vaulo wa “kũendeea kũtwʼĩkĩthwʼa eũ.” (Aev. 4:23) No tũlikwe na mĩtũkĩ mũno nĩ kĩtoo na kĩko kya nthĩ ĩno. Ĩndĩ nĩ kana twĩvathane na ũndũ ũsu na tũiendeea kũmwendeesya Yeova, no nginya tũendeee kũthiana mosũanĩo maitũ, mwĩkalĩle witũ, na mawendi maitũ. w23.01 8 ¶1-2

Kwakũna visa ũmwĩthukĩĩsye Yesũ aimanyĩsya. Mavinda kwa mavinda nĩwawetaa ndeto syĩ Maandĩkonĩ Matheu aimanyĩsya, na eethĩawa amaumĩtye kĩlĩkonĩ! Yĩla Yesũ wavatisiwe na etĩkĩwʼa veva mũtheu, vate nzika, nĩwalilikanilwʼe maũndũ ala weekaa atanamba kũka ĩũlũ wa nthĩ. Ndeto sya mbee ila wawetie amina kũvatiswa na ndeto imwe sya mũthya wawetie atanamba kũkwʼa, syaumĩte Maandĩkonĩ. (Kũt. 8:3; Sav. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Na kwa ĩvinda ya myaka ĩtatũ na nusu kuma avatiswa nginya kĩkwʼũ kyake, nĩwakothaa kũsoma na kũweta maũndũ me Maandĩkonĩ mbee wa ĩkomano na aimaelesya. (Mt. 5:​17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:​16-20) Myaka mingĩ Yesũ atanambĩĩa wĩa wa kũtavanyʼa, nĩwasomaa na akethukĩĩsya Ndeto ya Ngai ĩisomwa mavinda kwa mavinda. Tũi na nzika kana e mũsyĩ nĩweewʼaa Meli na Yosevu maiweta ndeto syĩ Maandĩkonĩ. (Kũt. 6:​6, 7) O na ĩngĩ, Yesũ nĩwaendaa ĩsinakokenĩ kĩla mũthenya wa Savato e na andũ make ma mũsyĩ. (Luka 4:16) E vau, no nginya ethĩwe ethukĩĩasya nesa yĩla Maandĩko meũsomwa. w23.02 8 ¶1-2

Ve maũndũ maingĩ matumaa ũmwenda Yeova. Kwa ngelekanyʼo, nũeleetwe kana nĩwe “wĩ na mbuluti ya thayũ” na nĩwe Mũnengani wa “kĩla mũthĩnzĩo mũseo na mwĩanĩu.” (Sav. 36:9; Yak. 1:17) Maũndũ onthe maseo ala ũtanĩaa maumaa kwa Ngai witũ mũlau na ũtwendete. Wovosyo nĩ mũthĩnzĩo wa mwanya vyũ Yeova ũtũnengete. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Kwasũanĩa ngwatanĩo nzeo ĩla Yeova na Mwana wake methĩawa nayo. Yesũ aisye: ‘Asa nũmbendete.’ O na ongelile kwasya: “Nĩnĩmwendete Asa.” (Yoa. 10:17; 14:31) Ngwatanĩo yoo yaendeeie kũlũlũmĩĩla o ũndũ maendeeie kwĩthĩwa vamwe myaka mbilioni mbingĩ. (Nth. 8:​22, 23, 30) Na yu kwasũanĩa ũndũ Ngai ũtonya kwĩthĩwa aũmĩie mũno wĩana yĩla weetĩkĩlilye Mwana wake athĩne na aikwʼa. Yeova nĩwendete andũ onthe mũno vyũ, na nĩkyo kĩtumi waumisye Mwana wake mwendwa na ngenda ta nthembo nĩ kana we, na ala angĩ, mũkwate mwanya wa kwĩkala tene na tene. (Yoa. 3:16; Aka. 2:20) Vai ũndũ ũngĩ mũnene ta ũsu ũtumaa tũmwenda Ngai. w23.03 4-5 ¶11-13

Twaĩlĩte kũleana vyũ na momanyĩsyo ma akaĩi ma mũĩkĩĩo. Yesũ nĩwakanisye amwe kĩkundinĩ kya Velikamo nũndũ wa kũete mĩaanĩko. (Ũvu. 2:​14-16) Na nĩwakathie ala maĩ kĩkundinĩ kya Thiatila nũndũ nĩmeevathanĩte na “maũndũ maliku ma Satani,” na amathuthya ‘makwate malũmĩtye’ ũla wʼo. (Ũvu. 2:​24-26) Ĩndĩ Aklĩsto amwe onzu ikundinĩ isu nĩmambĩĩte kũatĩĩa momanyĩsyo ma ũvũngũ, na kwoou nĩmaaĩlĩte kwĩlila. Nata naitũ ũmũnthĩ? No nginya tũleane vyũ na ũmanyĩsyo o na wĩva ũleanĩte na kwenda kwa Yeova. Akaĩi ma mũĩkĩĩo “monekaa ta me na kĩkĩo kya Ngai,” ĩndĩ meko moo ‘nĩmaleanaa nakyo.’ (2 Tim. 3:5) Ethĩwa nĩtwĩmanyĩasya Ndeto ya Ngai nesa, nĩ laisi tũkamanya na tũileana na momanyĩsyo ma ũvũngũ. (2 Tim. 3:​14-17; Yuta 3, 4) Nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩthya kana Yeova nĩwĩtĩkĩlaa ũthaithi witũ. Ethĩwa ve ũndũ twĩkaa ũtonya kũtuma Yeova alea ũthaithi witũ, nĩtwaĩlĩte kwosa matambya ala maĩle na mĩtũkĩ tũũlũnge.—Ũvu. 2:​5, 16; 3:​3, 16. w22.05 4 ¶9; 5 ¶11