Pafalɩsɩ Kewiyaɣ tɔm susuyaa

1-3. (a) Ɛbɛ Yesu laba se pɩsa nɛ tɔm susuu tʋmɩyɛ wobini ɛzɩdaa? (b) Nɛ tɔm ndʋ apostoloowaa pɔzaɣ pa-tɩ?

YESU kpaɣ pɩnzɩ naalɛ nɛ esusi tɔm Galilee tɛtʋ taa. (Kalɩ Maatiyee 9:35-38.) Ewobi tɛtʋ sɔsɔtʋ nɛ kɔfɩnaa sakɩyɛ taa, ewobi ɖɔɖɔ sinaagɔɔgɩwaa taa nɛ esusi Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm. Paa le ɛyaa sakɩyɛ kɔŋaɣ ɛ-cɔlɔ. Ɛɛyɔɔdaa se: “Tɔɔnaɣ kʋkʋmaɣ ɖɔwa pɩŋŋ” nɛ pɩɩpɔzɩ tʋmlaɖaa sakɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ.

² Yesu yeba se tɔm susuu tʋmɩyɛ ewobini ɛzɩdaa. Ɛbɛ ɛlaba? Etiyi ɛ-tɛ apostoloowaa hiu nɛ naalɛ se “powolo peheyi Ɛsɔ kewiyaɣ tɔm.” (Luka 9:1, 2) Pɩtɩla yɔ, apostoloowaa pɔzaɣ pa-tɩ se ɛzɩma pakaɣ pɩzʋʋ nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ? Pʋcɔ nɛ Yesu tiyi-wɛ lɛ, ɛkpaɣ sɔɔlɩm nɛ ɛla nabʋyʋ, ɛ-Caa kaatɛmɩ-ɩ pʋ labʋ: Ɛfalɩsɩ-wɛ.

³ Lɛɛlɛɛyɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ se: Ɛzɩma Yesu Caa falɩsɩ-ɩ? Ɛzɩma Yesu falɩsɩ ɛ-tɛ apostoloowaa? Nɛ sɔnɔ yɔ? Mesiya Kewiyaɣ Wiyaʋ falɩsɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se papɩzɩ pala pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma na? Ɛzɩma ɛfalɩsɩ-wɛ?

“Tɔm ndʋ man-Caa wɩlɩ-m yɔ, ndʋ mɔyɔɔdʋʋ”

4. (a) Ɛzɩmtaa Yehowa wɩlɩ ɛ-Pɩyalʋ tɔm? (b) Nɛ le ɛwɩlɩ-ɩ tʋ?

⁴ Yesu yɔɔdɩ kpayɩ se ɛ-Caa wɩlɩnɩ-ɩ tɔm. Yesu kaasusaɣ tɔm tɛtʋ yɔɔ lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Tɔm ndʋ man-Caa wɩlɩ-m yɔ, ndʋ mɔyɔɔdʋʋ.” (Yohanɛɛsɩ 8:28, ABT) Ɛzɩma nɛ ɛzɩmtaa pawɩlɩ Yesu tɔm? Ɛnʋ kɛnɩ Ɛsɔ pɩɣa kajalaɣ ñɩŋga, ye mbʋ Ɛsɔ tɩɩlɩzɩ-ɩ lɛ, ɛpaɣzɩ-ɩ tɔm wɩlʋʋ. (Koloosi 1:15) Yesu kaawɛ ɛ-Caa cɔlɔ ɛsɔdaa pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ewelisiɣ nɛ ɛcɔŋnɩ “Wɩlɩyʋ Sɔsɔ” Yehowa. (Iz. 30:20) Mbʋ yebina nɛ ɛkpɛlɩkɩ ɛ-Caa wɛtʋ kɩbandʋ, ɛ-tʋma nɛ ɛ-tamaɣ pɔ-yɔɔ tɔm sakɩyɛ.

5. Tɔm ndʋ Yehowa wɩlɩ ɛ-Pɩyalʋ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ ɛkɔŋaɣ labʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ, ɖɩ-yɔɔ?

⁵ Alɩwaatʋ talaa lɛ, Yehowa wɩlɩ ɛ-pɩyalʋ tʋmɩyɛ nɖɩ ɛlɛ kaɣ labʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ. Cɔnɩ natʋ tɔm tʋnɛ, tɩyɔɔdʋʋ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Wɩlɩyʋ Sɔsɔ Yehowa nɛ ɛ-Pɩyalʋ pɛ-hɛkʋ taa, ɖɩ-tɔm. (Kalɩ Izaayii 50:4, 5.) Natʋ ndʋ tɩyɔɔdʋʋ se Yehowa fezaɣ ɛ-Pɩyalʋ “tanamɩŋ tɛɛ.” Pɩwɛ ɛzɩ wɩlɩyʋ weyi ɛkʋsʋʋ e-sukulibɩɣa tanaŋ tɛɛ pala se ɛwɩlɩ-kɛ tɔm yɔ. Bibl taa tazʋʋ takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se: “Pɩwɛ ɛzɩ Yehowa wokini-i sukuli ɖaŋ taa ɛzɩ sukulibɩɣa yɔ, nɛ ɛkpɛlɩkɩɣ-ɩ ɛzɩma esusi tɔm nɛ tɔm ndʋ pɩwɛɛ se esusi yɔ. Ɛsɔdaa “sukuli” ŋgʋ kɩ-taa, Yehowa wɩlɩ ɛ-Pɩyalʋ ‘ndʋ pɩwɛɛ se ɛyɔɔdɩ yɔ.’ (Yohanɛɛsɩ 12:49) Yehowa wɩlɩ ɛ-Pɩyalʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɛwɩlɩ tɔm yɔ.a Yesu kɔm tɛtʋ yɔɔ lɛ, ɛlabɩnɩ falɩsʋʋ mbʋ ɛ-Caa ha-ɩ yɔ tʋmɩyɛ camɩyɛ. Ɛlabɩ ɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma camɩyɛ nɛ ɛfalɩsɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se pala pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma camɩyɛ ɖɔɖɔ.

6, 7. (a) Ɛzɩma Yesu falɩsɩ ɛ-tɛ apostoloowaa? (b) Nɛ ɛzɩma pɩsɩnɩ-wɛ? (c) Ɛbɛ Yesu yeba se pala ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa ɖa-alɩwaatʋ taa?

⁶ Ɛzɩ ɖɩɩyɔɔdʋʋ ñʋʋ kʋnɛ ki-kiɖe tɛɛ yɔ, ɛzɩma Yesu falɩsɩ ɛ-tɛ apostoloowaa? Ɛzɩ Maatiyee ñʋʋ 10 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛwɩlɩ-wɛ ɛzɩma ɖeyi ɖeyi pɩwɛɛ se posusi tɔm yɔ: Ɛwɩlɩ-wɛ ɖenɖe pɩwɛɛ se posusi tɔm yɔ (kalɩtʋ 5, 6), tɔm ndʋ pɩwɛɛ se posusi yɔ (kalɩtʋ 7), mbʋ pʋyɔɔ pɩwɛɛ se pataa Yehowa liu yɔ (kalɩtʋ 9, 10), ɛzɩma pɩwɛɛ se pɔyɔɔdɩnɩ ɖɩsɩ taa ɛyaa yɔ (kalɩtʋ 11-13), mbʋ pɩwɛɛ se pala ye ɛyaa ɩɩmʋʋ pɔ-tɔm yɔ (kalɩtʋ 14, 15), ɛzɩma pɩwɛɛ se pala ye panazɩɣ-wɛ yɔ, (kalɩtʋ 16-23).b Yesu wɩlɩ-wɛ kpayɩ kpayɩ mbʋ pɩwɛɛ se pala yɔ, pʋyɔɔ pɩsɩnɩ apostoloowaa nɛ pɛɖɛɛ nɔɔ nɛ pala tɔm susuu tʋmɩyɛ camɩyɛ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa.

⁷ Nɛ sɔnɔ yɔ? Ɛsɔ Kewiyaɣ Wiyaʋ Yesu Krɩstʋ ɖʋ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ, nɖɩ lɛ se posusi “Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm tʋnɛ . . . tɛtʋ kpeekpe yɔɔ nɛ pɩkɛnɩ aseɣɖe ajɛɛ kpeekpe.” (Maatiyee 24:14, nwt) Ðe-Wiyaʋ falɩsɩ-ɖʋ se ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩla tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ ɖɩnɛ? Ɛɛɛ, ɛfalɩsɩ-ɖʋ! Ɛwɛ ɖooo ɛsɔdaa, ɛlɛ eyeba se pafalɩsɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa nɛ patɩlɩ ɛzɩma pala pa-tʋma ɛgbɛyɛ taa nɛ ɛzɩma posusi tɔm ɛyaa mba pɛfɛyɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ.

Pafalɩsɩɣ koobiya se pɛkɛ tɔm susuyaa

8, 9. (a) Ɛbɛ kaakɛnɩ Ɛsɔ sɛtʋ tɛ teokrasɩ sukuli kaɖʋwa sɔsɔɔ? (b) Ɛzɩma kpɩtaʋ hɛkʋ taa kediɣzaɣ sɩnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛ niye tɔm susuu taa?

⁸ Yehowa ɛgbɛyɛ wɛʋ nɛ ɖɩtɩŋɩɣnɩ kigbeɣliŋ nɛ ɛgbɛyɛ taa kediɣzisi (ɛzɩ Ɛsɔ sɛtʋ kediɣzaɣ) yɔɔ nɛ ɖɩfalɩsɩɣ-ɖʋ se ɖɩpɩzɩ nɛ ɖisusi tɔm yɔ, pileɖaa pɩdɩɩfɛyɩ. Ɛlɛ kpaɣnɩ pɩnaɣ 1940 lɛ, koobiya mba pɛɖɛɣ-ɖʋ nɔɔ nɛ palakɩ tʋmɩyɛ Brooklyn Betɛɛlɩ taa yɔ, papaɣzɩ labʋ ɖʋtʋ se paɖʋ sukulinaa nabɛyɛ nɛ pafalɩsɩ koobiya.

⁹ Ɛsɔ sɛtʋ tɛ teokrasɩ sukuli. Ɛzɩ ɖɩyɔɔdʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa yɔ, papaɣzɩ labʋ sukuli kʋnɛ pɩnaɣ 1943 taa. Ɛzɩ paaɖʋ sukuli ŋgʋ se kɩfalɩsɩ sukulibiya nɛ sɩwɩlɩ tɔm camɩyɛ ɛgbɛyɛ yeke taa na? Aayɩ. Paaɖʋ-kʋ se pafalɩsɩ Yehowa sɛyaa nɛ patɩŋnɩ pɔ-yɔɔdaɣ yɔɔ nɛ pasa Yehowa tɔm susuu taa. (Keɣa 150:6) Sukuli ŋgʋ kɩɩsɩnɩ koobiya halaa nɛ abalaa mba pama pa-hɩla kɩ-taa yɔ se pɛkɛ Kewiyaɣ tɔm susuyaa kɩbama. Sɔnɔ kpɩtaʋ hɛkʋ taa kediɣzaɣ yɔɔ patɩŋɩɣna se pafalɩsɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ niye tɔm susuu taa.

10, 11. (a) Lɛɛlɛɛyɔ anɩ papɩzɩɣ nɛ payaa se ewolo Gileyaadɩ sukuli? (b) Nɛ sukuli ŋgʋ, kɩ-kaɖʋwa lɛ ŋga?

¹⁰ Gileyaadɩ sukuli. Sukuli ŋgʋ payaɣ lɛɛlɛɛyɔ se Gileyaadɩ sukuli yɔ, papaɣzɩ-kʋ 1^er février 1943 wiye. Ðooo lɛ sukuli kʋnɛ, kɩ-kaɖʋwa lɛ se kɩfalɩsɩ nʋmɔʋ lɩzɩyaa nɛ alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmlaɖaa lalaa nɛ papɩsɩ Ɛsɔtɔm tiyiyaa ajɛɛ sakɩyɛ taa. Ɛlɛ kpaɣnɩ octobre 2011 lɛ, nʋmɔʋ lɩzɩyaa kiya, egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa nɛ pa-halaa, Betɛɛlɩ tʋmlaɖaa nɛ Ɛsɔtɔm tiyiyaa mba patiwobiti sukuli ŋgʋ yɔ, mba payaɣ se powolo-kʋ.

¹¹ Gileyaadɩ sukuli kaɖʋwa lɛ ŋga? Kɩ-taa wɩlɩyʋ nɔɔyʋ cosaa se: “Kɩtɩŋɩɣnɩ Ɛsɔtɔm kpɛlɩkʋʋ yɔɔ nɛ kɩkpazɩɣ sukulibiya tisuu ɖoŋ nɛ kɩsɩɣnɩ-sɩ ɖɔɖɔ se sɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tiyeki se sɩpɩzɩ nɛ sɩla tʋma wena paɖʋʋ-sɩ yɔ. Kɩ-kaɖʋwa sɔsɔɔ lɛɛka lɛ se kɩsɩnɩ sukulibiya nzɩ nɛ sɩsɔɔlɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ siŋŋ.”—Efɛɛzɩ 4:11.

12, 13. Tʋmɩyɛ nɖɩ Gileyaadɩ sukuli pɩzaa nɛ kɩla ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ tɔm susuu nʋmɔʋ taa? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

¹² Tʋmɩyɛ nɖɩ Gileyaadɩ sukuli pɩzaa nɛ kɩla ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ tɔm susuu nʋmɔʋ taa? Kpaɣnɩ pɩnaɣ 1943, sukuli ŋgʋ kɩfalɩsɩ koobiya mba yɔ, pɛcɛzɩ 8500,c nɛ Ɛsɔtɔm tiyiyaa mba kɩfalɩsaa yɔ, palabɩ ajɛɛ wena a-taa tʋmɩyɛ, yɔ acɛzɩ 170. Powobi ajɛɛ ana a-taa nɛ pakpaɣ mbʋ pɛkpɛlɩkaa yɔ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ nɛ posusi tɔm nɛ kpekpeka nɛ paha lalaa kɩɖaʋ kɩbaŋʋ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-labʋ taa. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, posusaɣ tɔm hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa nɔɔyʋ taasusiti tɔm yɔ.

¹³ Cɔnɩ mbʋ pɩlabɩ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa yɔ. Caama you naalɛ ñɩŋgʋ tɛma lɛ, tɔm susuu ɖʋtʋ natʋyʋ taawɛɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa. Tɔm susuyaa mba paawɛ peeɖe pɩnaɣ 1949 taa yɔ, pataatalɩ 10. Ɛlɛ pɩnaɣ ŋga ka-taa lɛ, petiyini Ɛsɔtɔm tiyiyaa mba pafalɩsɩ Gileyaadɩ sukuli taa yɔ pa-taa 13 Japɔŋ ɛjaɖɛ taa. Nɛ paba ñosusi tɔm siŋŋ peeɖe. Petiyini Ɛsɔtɔm tiyiyaa sakɩyɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa. Kajalaɣ taa lɛ, posusi tɔm tɛtʋ sɔsɔtʋ taa na, ɛlɛ pʋwayɩ lɛ papaɣzɩ tɔm susuu tɛtʋ cikpetu taa. Ɛsɔtɔm tiyiyaa seɣtaɣ pe-Bibl kpɛlɩkɩyaa se pala nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ. Pana wena Ɛsɔtɔm tiyiyaa mba pañaɣnɩ kpekpeka yɔ, alʋlɩ pee kɩbana sakɩyɛ. Lɛɛlɛɛyɔ Kewiyaɣ tɔm susuyaa 216000 wɛnɩ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa nɛ pa-taa lɛ, nʋmɔʋ lɩzɩyaa cɛzɩ 83000!d

14. Teokrasɩ sukulinaa wɩlɩɣ kaɣlaa suwe? (Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ “Sukulinaa mba pafalɩsɩɣ Kewiyaɣ tɔm susuyaa yɔ,” hɔɔlʋʋ 188 yɔɔ.)

¹⁴ Teokrasɩ sukulinaa lalaa. Nʋmɔʋ lɩzɩyaa sukuli, Krɩstʋ ñɩma mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ po-sukuli nɛ Koobiya aɖamɛɛ sukuli sɩnɩ koobiya sakɩyɛ se papɩɩ fezuu taa nɛ pɛwɛɛ kpekpeka tɔm susuu tʋmɩyɛ taa.e Teokrasɩ sukulinaa mba, pa-tɩŋa pawɩlɩ kaɣlaa se ɖe-Wiyaʋ ha-ɖʋ mbʋ payɩ pʋpɔzʋʋ yɔ se ɖɩlabɩnɩ ɖɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ camɩyɛ.—2 Timootee 4:5.

Pafalɩsɩɣ koobiya abalɩñɩma se pala ɛgbɛyɛ taa tʋma

15. Koobiya abalaa mba pɛwɛnɩ wala ɛgbɛyɛ taa yɔ, hɔɔlʋʋ ŋgʋ taa pɔsɔɔlaa se pamaɣzɩnɩ Yesu?

¹⁵ Tɔzɩ Izaayii natʋ tɔm ndʋ tɩyɔɔdʋʋ se Ɛsɔ wɩlɩɣ Yesu tɔm yɔ, tɩ-yɔɔ. Ɛsɔdaa “sukuli” taa peeɖe, Ɛsɔ Pɩyalʋ kpɛlɩkɩ ɛzɩma ɛyɔɔdɩnɩ “weyi pɩnɩ-ɩ yɔ” nɛ pɩpɩzɩ nɛ pɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ yɔ. (Iz. 50:4) Yesu kaawɛ tɛtʋ yɔɔ lɛ, ɛɖɔm tɔm ndʋ mayaɣ kanɛ kɔyɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ; ɛkpazɩ ɖoŋ ‘mba pɩnɩɣ-wɛ yɔ.’ (Maatiyee 11:28-30) Pɩwɛɛ se koobiya mba pɛwɛnɩ wala ɛgbɛyɛ taa yɔ pamaɣzɩnɩ Yesu, pɩwɛɛ se pañaɣ pana nɛ pɛhɛzɩ po-koobiya halaa nɛ abalaa laŋa. Pɩsa nɛ papɩzɩ nɛ pala mbʋ lɛ, paɖʋ sukulinaa ndɩ ndɩ se pasɩnɩ koobiya mba nɛ pala pa-tʋma camɩyɛ nɛ pɩwazɩ koobiya lalaa.

16, 17. Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli kaɖʋwa lɛ ŋga? (Cɔnɩ pɩ-tɛɛ tɔm ɖɔɖɔ.)

¹⁶ Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli. Kajalaɣ Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli paɣzɩ 9 mars 1959 wiye South Lansing, Niyuu Yɔrɩkɩ tɛtʋ taa. Egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa (mba payaɣ lɛɛlɛɛyɔ se ɛzʋtʋyaa tʋmɩyɛ kpɛndɩyaa yɔ) payawa se powolo sukuli ŋgʋ fenaɣ kʋyʋmaɣ. Pʋwayɩ lɛ, pɛɖɛzɩ tɔm ndʋ pawɩlɩɣ sukuli ŋgʋ kɩ-taa yɔ kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ taa. Nɛ pazɩ pazɩ lɛ, papaɣzɩ falɩsʋʋ koobiya ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ.f

¹⁷ Annuaire 1962 des Témoins de Jéhovah (aŋglɛɛ taa) yɔɔdaɣ Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli kaɖʋwa tɔm lɛ, kɩtɔm se: “Ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa, pɩwɛɛ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ ɛñaɣ pana nɛ ɛñɔɔzɩ e-wezuu caɣʋ nɛ ɛpɩzɩ nɛ ɛcɔnɩ ɛgbɛyɛ taa koobiya ɖeɖe ɛzɩ pɩmʋnaʋ yɔ nɛ ɛlabɩ-wɛ camɩyɛ. Ɛlɛ pɩɩwɛɣ ɖeu se ɛgbɛyɛ taa tʋma yɔɔ lɛ, ɛla kaakendu ɛ-hɔʋ yɔɔ. Pɩwɛɛ se ɛyʋ ɛwɛɛ lɛɣtʋ pʋcɔ nɛ ɛla mbʋ. Pɩkɛ agbaa kpeekpe taa ɛzʋtʋyaa waɖɛ kɩbanɖɛ se pa nɛ lalaa powolo Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli nɛ pafalɩsɩ-wɛ nɛ pɩsɩnɩ-wɛ nɛ pala pa-tʋmɩyɛ camɩyɛ ɛzɩ Bibl pɔzʋʋ yɔ.”—1 Timootee 3:1-7; Tiiti 1:5-9.

18. Ɛbɛ yɔɔ pɔtɔŋ se Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli wazɩɣ Yehowa sɛyaa kpeekpe?

¹⁸ Kewiyaɣ Ɛsɔ sɛtʋ sukuli wazɩɣ Yehowa sɛyaa tɩŋa. Ɛzɩma tɩyɛ? Alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa pɔɖɔŋ tɔm ndʋ pɛkpɛlɩkɩ sukuli ŋgʋ kɩ-taa yɔ tɩ-yɔɔ lɛ, ɛzɩ Yesu yɔ, pɛhɛzɩɣ po-koobiya laŋa. Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ yaa ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖʋ nɔɔyʋ ɛyɔɔdɩnɩ-ŋ nɛ nɔɔ kɩbaŋa, yaa ewelisini-ŋ camɩyɛ, yaa ɛkɔm nɛ ɛna-ŋ nɛ ɛkpazɩ-ŋ ɖoŋ yɔ, pɩɩlakɩ-ŋ leleŋ yaa we? (1 Tesalooniki 5:11) Koobiya panɛ pɛkɛnɩ wazaɣ sɔsɔɔ pa-agbaa taa!

19. (a) Tɔm wɩlʋʋ kɔɔmiite cɔŋnɩ sukulinaa mba yɔɔ ɖɔɖɔ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ paɖʋ sukulinaa mba?

¹⁹ Teokrasɩ sukulinaa lalaa. Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ tɛ tɔm wɩlʋʋ kɔɔmiite cɔŋnɩnɩ sukulinaa lalaa mba pafalɩsɩɣ koobiya abalɩñɩma mba pɛwɛnɩ wala ɛgbɛyɛ taa yɔ, pɔ-yɔɔ. Sukulinaa mba, pasɩɣnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa, egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa nɛ ɛgbɛyɛ piliŋa taa kɔɔmiitewaa se pala pa-tʋma tɩŋa camɩyɛ. Tɔm ndʋ pawɩlɩɣ-wɛ yɔ, tɩlɩnɩ Bibl taa nɛ tiseɣtiɣ-wɛ se pɔcɔnɩ pa-maɣmaɣ pe-fezuu taa wɛtʋ yɔɔ nɛ pɔɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pasɩɣnɩ ɛgbɛyɛ taa koobiya mba Yehowa ɖʋ pe-nesi tɛɛ se pɔcɔnɩ pɔ-yɔɔ yɔ.—1 Pɩyɛɛrɩ 5:1-3.

20. (a) Ɛbɛ yɔɔ Yesu yɔɔdaa se Yehowa ‘kɔŋ ɖa-tɩŋa payɩ kpɛlɩkʋʋ’? (b) Nɛ ŋtɛm ña-taa se ŋlakɩ we?

²⁰ Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Mesiya Kewiyaɣ Wiyaʋ labɩ mbʋ pʋmʋnaa yɔ se papɩzɩ nɛ pafalɩsɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa. Falɩsʋʋ mbʋ pɩpaɣzɩɣnɩ ɛsɔdaa nɛ pitikini pɩ-tɛɛ: Yehowa falɩsɩ Yesu nɛ Yesu ñafalɩsɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa. Pʋyɔɔ lɛ, Yesu wɛnɩ toovenim se ɛyɔɔdɩ se Yehowa ‘kɔŋ ɖa-tɩŋa payɩ kpɛlɩkʋʋ.’ (Yohanɛɛsɩ 6:45; Iz. 54:13) Ðɩñaɣ pana nɛ mbʋ ɖe-Wiyaʋ laba se pafalɩsɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖiyele nɛ pɩwazɩ-ɖʋ. Nɛ ɖɩtaasɔɔ kaaʋ se palabɩ falɩsʋʋ mbʋ pɩ-ɖʋtʋ se pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpa ɖoŋ fezuu taa nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩla ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma camɩyɛ.