Septiembre

Li Yos kixkʼe xwankilal li Jesús re xsachbʼal li chʼaʼajkilal. Wank li chʼaʼajkilal inkʼaʼ tooruuq xtuqubʼankil qajunes. Abʼan li Jesús kixkʼutbʼesi naq naru rikʼinebʼ li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu. Jun eetalil, naru trisi xxeʼil chixjunil li chʼaʼajkilal li wank anaqwan: li maak ut chixjunil li naxkʼam chaq joʼ li yajel ut li kamk (Mat. 9:​1-6; Rom. 5:​12, 18, 19). Rikʼin li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu kixkʼutbʼesi naq truuq risinkil «chixjunil li […] yajel» ut xwaklesinkilebʼ li kamenaq (Mat. 4:23; Juan 11:​43, 44). Wank ajwiʼ xwankil saʼ xbʼeen li kaqsut-iqʼ ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej (Mar. 4:​37-39; Luc. 8:2). Peʼyaal naq naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq li Yos kixkʼe xwankilal li Ralal? Chʼolchʼo chiqu naq ttzʼaqloq ru chixjunil rubʼel li Xʼawabʼejilal li Yos. Li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ aʼan jun eetalil rikʼin li tixbʼaanu naq twanq joʼ Awabʼej saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos. w23.04 3 raqal 5-7

Wi saʼ laachʼuut wankebʼ naabʼal laj puktesinel ut naabʼal sut inkʼaʼ nakattzʼaqonk, maare xaakʼoxla naq inkʼaʼ chik tattzʼaqonq. Abʼan michʼinaak aachʼool. Ma kawresi jun ajwiʼ laasumenk. Chi kamaʼan wi inkʼaʼ tattzʼaqonq saʼ xbʼeen raqal re li hu Laj Kʼaakʼalehom naru nakattzʼaqonk saʼebʼ li xkomon. Naq nakaatzol li hu Laj Kʼaakʼalehom, kʼe reetal chanru naxchap ribʼ li junjunq chi raqal rikʼin li naʼlebʼ li naxjolomi li tzolom. Chi kamaʼan wank kʼaru tatruuq xyeebʼal. Jun chik li naʼlebʼ li tatruuq xbʼaanunkil aʼan xkawresinkil jun li sumenk saʼebʼ li raqal li naʼaatinak chirix li xchamal li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu. Xbʼaan naq chʼaʼaj xchʼolobʼankil moko naabʼalebʼ ta nekeʼxtaqsi li ruqʼ re tzʼaqonk. Abʼan, wi toj maajiʼ nakattzʼaqonk saʼ naabʼal li chʼutam? Naq toj maajiʼ natiklaak li chʼutam, aatinan rikʼin li hermaan li naxbʼeresi li tzolom ut ye re kʼaru li patzʼom taawaj xsumenkil. w23.04 21, 22 raqal 9, 10

Laj José junelik naxbʼaanu li naxye li Jehobʼa re, aʼin kixbʼaanu naq chaabʼilaq joʼ bʼeelomej. Junelik kixbʼaanu li kiyeeheʼk re xbʼaan li Yos. Oxibʼ sut kixchʼolobʼ kʼaru tento tixbʼaanu rikʼin li xjunkabʼal. Usta kichʼaʼajkoʼk chiru xbʼaanunkil abʼan junelik kiʼabʼink (Mat. 1:20; 2:​13-15, 19-21). Saʼ xkʼabʼaʼ naq kixpaabʼ li Jehobʼa kiruuk xkolbʼal ut xwenteninkil li xMaría. Chʼolchʼo naq aʼin kixbʼaanu naq li xMaría tixra ut troxloqʼi li xkʼanjel joʼ bʼeelomej. Ex bʼeelomej naru teekʼam eere rikʼin laj José naq teesikʼ leenaʼlebʼ saʼ li Santil Hu chirix chanru xchʼolaninkil leejunkabʼal. Naq nekeeyuʼami li nekeetzol usta tento teejal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ, nekeekʼutbʼesi naq nekeera leerixaqil. Chi joʼkaʼin jwal kawaq leesumlajik. Jun li hermaan re Vanuatu li 20 chihabʼ xsumlajik naxye: «Naq nawil naq linbʼeelom naxsikʼ li xtenqʼ rikʼin li Jehobʼa ut naxyuʼami, jwal nawoxloqʼi. Ninkʼojobʼ inchʼool rikʼin ut rikʼin li naxsikʼ xbʼaanunkil». w23.05 21 raqal 5

Ebʼ laj judiiy li teʼsutqʼiiq re Babilonia teʼwanq joʼ jun «santil tenamit» choʼq re li Yos (Is. 62:12). Aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq aʼanebʼ inkʼaʼ teʼxjal xnaʼlebʼebʼ re naq teʼxbʼaanu li nawulak chiru li Jehobʼa. Naabʼalebʼ laj judiiy li xeʼyolaak Babilonia kʼaynaqebʼ chi kʼoxlak ut naʼlebʼak joʼebʼ laj Babilonia. Xnumeʼk naabʼal chihabʼ naq li xbʼeen chʼuut laj judiiy xeʼsutqʼiik Israel, li awabʼej Nehemías kisach saʼ xchʼool xnawbʼal naq ebʼ li kokʼal li xeʼyolaak Israel inkʼaʼ nekeʼxnaw li aatinobʼaal hebreo (Deut. 6:​6, 7; Neh. 13:​23, 24). Chanru teʼxnaw xraabʼal ut xloqʼoninkil ru li Jehobʼa wi inkʼaʼ nekeʼxtaw ru li aatinobʼaal hebreo li tzʼiibʼanbʼil wiʼ li Santil Hu? (Esd. 10:​3, 44). Joʼkan naq ebʼ laj judiiy tento teʼxjal li xnaʼlebʼ, abʼan moko chʼaʼajkaq ta xbʼaanunkil saʼ Israel bʼarwiʼ kitiklaak wiʼ chik li tzʼaqal loqʼonink (Neh. 8:​8, 9). w23.05 15 raqal 6, 7

Ra xyeebʼal abʼan usta naʼalaak saʼ qachʼool xbʼaanunkil junaq li kʼanjel naru tqataw junaq li chʼaʼajkilal li tixram chiqu xbʼaanunkil. Jun eetalil, «inkʼaʼ naqanaw joʼqʼe tqakʼul junaq chʼaʼajkilal» ut aʼin maare tixmaqʼ li qahoonal li tqoksi raj re xsikʼbʼal junaq li kʼanjel saʼ li xmolam li Jehobʼa (Ecl. 9:12). Joʼkan ajwiʼ naru tqataw junaq li qachʼaʼajkilal li tixbʼaanu naq tchʼinaaq li qachʼool ut maakʼaʼaq qametzʼew (Prov. 24:10). Ut saʼ xkʼabʼaʼ naq laaʼo aj maak maare toomaakobʼq ut inkʼaʼ chik tooruuq xbʼaanunkil junaq li kʼanjel li naqaj (Rom. 7:23). Ut maare wank sut yaal lubʼluko (Mat. 26:43). Kʼaru ttenqʼanq qe re naq tooʼelq chiʼubʼej ut xqʼaxbʼal ru junaq li chʼaʼajkilal? Chaajultika wi nakaataw junaq li chʼaʼajkilal moko naraj ta xyeebʼal naq inkʼaʼ chik taasikʼ li nakaawaj xbʼaanunkil. Li Santil Hu naxye naq maare tqakʼul naabʼal li chʼaʼajkilal. Abʼan naxye ajwiʼ naq tooruuq xqʼaxbʼal ru li chʼaʼajkilal re xtawbʼal junaq li kʼanjel. Joʼkan tzʼaqal, wi inkʼaʼ tqakʼe qachʼool rikʼin li chʼaʼajkilal li yooko xnumsinkil, tqakʼutbʼesi chiru li Jehobʼa naq naqaj xsahobʼresinkil xchʼool. Jwal nasahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq nakaayal aaqʼe chi xsikʼbʼal ru li nakaawaj saʼ li xmolam. w23.05 30 raqal 14, 15

Wi nakat-ok joʼ aj kʼamolbʼe, taatzol kʼanjelak rikʼin jalan jalanq li hermaan ut roksinkil chiʼus li tumin (Filip. 4:​11-13). Kʼaʼut inkʼaʼ nakaatiqibʼ ok joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li naxbʼaanu 30 hoonal chiru li po? Aʼin ak xtenqʼa naabʼalebʼ re naq moqon teʼoq joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 50 hoonal chiru li po. Ut aʼin tatxtenqʼa ajwiʼ re xbʼaanunkil jalan chik li kʼanjel joʼ xyeechiʼinkil aawibʼ re kabʼlak malaj kʼanjelak saʼ Betel. Chixjunilebʼ li hermaan tento raj teʼxbʼaanu li naʼajmank re wank joʼ cheekel winq saʼ li chʼuut. Li Santil Hu naxye naq li nekeʼraj kʼanjelak choʼq rehebʼ li hermaan nekeʼraj «jun li chaabʼil kʼanjel» (1 Tim. 3:1). Xbʼeenwa tento t-oq joʼ aj tenqʼanel. Ebʼ laj tenqʼanel nekeʼxtenqʼa ebʼ li cheekel winq saʼ jalan jalanq li kʼanjel. Ebʼ li cheekel winq ut ebʼ laj tenqʼanel nekeʼxtenqʼa ebʼ li hermaan ut nekeʼpuktesink chi anchalebʼ xchʼool. w23.12 27, 28 raqal 14-16

Naq saaj chaq li awabʼej Josías, kiʼok xsikʼbʼal li Jehobʼa. Kiraj xnawbʼal ru chiʼus li Xyos ut xbʼaanunkil li rajom. Abʼan choʼq re laj Josías moko sa ta wank choʼq awabʼej xbʼaan naq saʼebʼ li kutan aʼan li xkʼihalil li kristiʼaan nekeʼxloqʼoni ru ebʼ li pechʼbʼil yos. Joʼkan naq naʼajmank naq kawaq xchʼool re xkolbʼal rix li tzʼaqal paabʼal. Ut chaabʼil kixbʼaanu! Toj maajiʼ junmay chihabʼ wank re naq kiʼok risinkil saʼ li tenamit chixjunil li naʼoksimank saʼ li bʼalaqʼil loqʼonink (2 Crón. 34:​1, 2). Usta toj saajat, naru nakatnaʼlebʼak joʼ laj Josías. Chanru? Rikʼin xsikʼbʼal li Jehobʼa ut xtzolbʼal li xchaabʼil naʼlebʼ. Xbʼaanunkil aʼin tatrekʼasi chi xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru. Ut chanru tatxtenqʼa aʼin saʼ laayuʼam? Laj Luke, li kikubʼeek xhaʼ naq wank kaalaju chihabʼ re, naxye: «Chalen anaqwan, li wank xwankil saʼ linyuʼam aʼan kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut tinbʼaanu chixjunil li wank saʼ wuqʼ re xsahobʼresinkil xchʼool» (Mar. 12:30). Taakʼul naabʼal li osobʼtesihom wi taasikʼ xbʼaanunkil aʼin. w23.09 11 raqal 12, 13

Naq li apóstol Pablo kixtzʼiibʼa li esilhu, li chʼuut re Tesalónica ak jun chihabʼ rokik chi kʼanjelak. Maare ebʼ li cheekel winq toj akʼebʼ saʼ li xkʼanjel ut wank sut nekeʼpaltoʼk abʼan aajel ru naq teʼoxloqʼiiq. Naq yooq chi nachʼok li nimla rahilal, aʼebʼ li cheekel winq tooʼeʼxbʼeresi, xbʼaan naq maare inkʼaʼ chik tooruuq xkʼulbʼal li tenqʼ li naxkʼe li qamolam. Joʼkan naq aajel ru naq anaqwan tqatzol roxloqʼinkilebʼ li cheekel winq saʼ li qachʼuut. Maakʼaʼ naxye kʼaru tkʼulmanq, tiikaq bʼan qachʼool ut miqakʼe qachʼool chirix li xpaltilebʼ. Qajultikaq bʼan naq li Jehobʼa yook roksinkil li Kriist re xbʼeresinkil ebʼ li qechpaabʼanel aʼin. Joʼ naq li punit chʼiichʼ naxkol xjolom jun laj puubʼ, li qoybʼenihom naxkol li qakʼaʼuxl. Naqakʼe reetal naq li naxyeechiʼi li ruuchichʼochʼ aʼin maakʼaʼ aj e (Filip. 3:8). Li qoybʼenihom naxkʼe ajwiʼ xtuqtuukilal qachʼool ut qanaʼlebʼ. w23.06 11, 12 raqal 11, 12

Chixjunilebʼ li nekeʼabʼink re li ixq li «maakʼaʼ naxnaw» tento naq teʼxsikʼ kʼaru teʼxbʼaanu: ma xpaabʼankil malaj xtzʼeqtaanankil li xbʼoqom. Wank xyaalal naq naqatzʼeqtaana li muxuk ibʼ. Li ixq li «maakʼaʼ naxnaw» naxye: «Li ukʼaʼ elqʼanbʼil, aʼan jwal kiʼ» (Prov. 9:17). Kʼaru naraj xyeebʼal li «ukʼaʼ elqʼanbʼil»? Li Santil Hu naxye naq xyalbʼal xsahil li haʼ naru najuntaqʼeetamank naq jun li sumal nekeʼwank saʼ wiibʼal (Prov. 5:​15-18). Jun li winq ut jun li ixq li sumsukebʼ naru nekeʼxyal xsahil li wank saʼ wiibʼal joʼ nawulak chiru li Jehobʼa. Abʼan, «li ukʼaʼ elqʼanbʼil» jalan chiru aʼin. Maare anchal naraj xyeebʼal naq jun li winq ut jun li ixq li moko sumsukebʼ ta nekeʼwank saʼ wiibʼal ut aʼin xikʼ naril li Jehobʼa. Li nekeʼxbʼaanu li yibʼru aj naʼlebʼ aʼin, nekeʼxbʼaanu saʼ muqmu chanchan jun laj elqʼ. Wankebʼ nekeʼxye naq nekeʼxyal xsahil li «ukʼaʼ elqʼanbʼil» xbʼaan naq nekeʼxkʼoxla naq maaʼani tnawoq re li xeʼxbʼaanu. Abʼan, yal nekeʼxbʼalaqʼi ribʼ, li Jehobʼa naril chixjunil ut maaʼani naru chi bʼalaqʼink re. Wi naqaqʼet li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa jwal yibʼru tqakʼul xbʼaan naq inkʼaʼ chik tsahoʼq xchʼool qikʼin, aʼin moko kiʼ ta (1 Cor. 6:​9, 10). w23.06 22 raqal 7-9

Ut wi nakaakʼe reetal naq juntaqʼeet ebʼ laatij malaj juntaqʼeet li kʼaynaqat xbʼaanunkil? Maakʼoxla naq moko wank ta chik aawikʼin li xsantil musiqʼej li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ naq laaʼo aj maak, ak re naq wank sut nachʼinaak qachʼool. Wi nakaakʼe reetal naq moko sa ta chik aachʼool chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa, naʼlebʼa rix li xʼeetalil li apóstol Pablo. Usta naxkʼe xqʼe re xkʼambʼal re rikʼin li Jesús, naxnaw naq wank sut tchʼaʼajkoʼq chiru xbʼaanunkil li us. Chʼolchʼo chiru laj Pablo naq tixbʼaanu li xkʼanjel aʼ yaal chanru narekʼa ribʼ saʼebʼ li hoonal aʼan. Joʼkan ajwiʼ, maakanabʼ naq li nakaawekʼa tixbʼeresi li nakaasikʼ xbʼaanunkil. Junelik bʼan chʼolchʼooq chaawu naq taabʼaanu li us usta moko aʼan ta li nakaawaj xbʼaanunkil. Timil laabʼaanuhom t-okenq chirix li nakaawekʼa (1 Cor. 9:16). w24.03 11, 12 raqal 12, 13

Tooruuq xkʼutbʼesinkil li qarahom chiruhebʼ li hermaan naq chi saʼ qachʼool naqakʼulebʼ re naq teʼwanq choʼq qamiiw (2 Cor. 6:​11-13). Saʼ naabʼal li chʼuut wankebʼ li hermaan li jalan jalanq li xwanjikebʼ ut xnaʼlebʼebʼ. Kʼaru tooxtenqʼa chi xraabʼalebʼ? Rilbʼal li xchaabʼil naʼlebʼ li junjunq. Joʼkan naq, chanru tooruuq xkʼutbʼesinkil naq naqarahebʼ li qahermaan? Naq naqakʼe qachʼool chi rilbʼalebʼ joʼ naril li Jehobʼa. Chiru li nimla rahilal, aajel ru naq tqarahebʼ li qahermaan. Chanru tooxkol li Jehobʼa chiru li nimla rahilal? Qakʼoxlaq li naʼlebʼ li kixye re li xtenamit re naq teʼkoleʼq naq tchalq li nimla rahilal saʼ xbʼeen li tenamit Babilonia: «At intenamit, okan saʼ laamuhebʼaal ut tzʼap li okebʼaal chawix. Chamuq aawibʼ jun kʼamokaq tojaʼ re naq taanumeʼq xjosqʼil li Qaawaʼ» (Is. 26:20). Maare tento ajwiʼ tooʼabʼinq chiru li naʼlebʼ aʼin saʼ li nimla rahilal. w23.07 6, 7 raqal 14-16

Us naq ebʼ li junchʼol nekeʼxkʼe reetal naq nokoonaʼlebʼak chiʼus. Nakaakʼoxla: «Ma nekeʼxkʼoxla ebʼ li junchʼol naq ninnaʼlebʼak chiʼus ut naq nintawok u? Malaj nekeʼxnaw wu naq kaw nintaqlank ut naq inkʼaʼ ninʼabʼink? Ma ninkʼe inchʼool chi rabʼinkil ebʼ li junchʼol ut xkʼulubʼankil li nekeʼxye?». Naq nokoonaʼlebʼak chiʼus naqakʼam qe rikʼin li Jehobʼa ut li Jesús. Naq najalaak li qawanjik aajel ru naq toonaʼlebʼaq chiʼus ut tqajal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ. Naru naq yalaq joqʼe tqakʼul junaq li rahilal saʼ li qajunxaqalil, tmaakʼaʼoq qatumin malaj junaq chʼaʼajkilal rikʼin li awabʼej. Aweʼ naru tixjal li qayuʼam ut tixkʼam chaq ebʼ li chʼaʼajkilal li inkʼaʼ naqoybʼeni (Ecl. 9:​11, 12). Joʼkan ajwiʼ naq najalaak junaq li qakʼanjel saʼ li xmolam li Jehobʼa naru naxyal rix li qapaabʼal. Naru naq tookʼayq wi naqabʼaanu li kaahibʼ chi naʼlebʼ aʼin: 1) kʼulubʼa naq najalaak laawanjik, 2) kʼoxla li taabʼaanu ut li ak xaabʼaanu, 3) il li rusilal laayuʼam ut 4) tenqʼahebʼ li junchʼol. w23.07 21, 22 raqal 7, 8

Naq laj Daniel saaj chaq, ebʼ laj Babilonia keʼxkʼam joʼ preex najt bʼarwiʼ wank li rochoch. Abʼan usta toj saaj ebʼ laj Babilonia keʼril li xbʼaanuhom laj Daniel. Ebʼ laj Babilonia xkohebʼ xchʼool chirix «chanru naʼilok»: jun saaj li kaw xjunxaqalil ut nachalk saʼ jun li junkabʼal li wank xwankil (1 Sam. 16:7). Joʼkan naq xeʼxtzol re naq tkʼanjelaq rikʼin li awabʼej re Babilonia (Dan. 1:​3, 4, 6). Li Jehobʼa naxra laj Daniel saʼ xkʼabʼaʼ chanru nanaʼlebʼak. Wank tana junmay chihabʼ re laj Daniel naq li Jehobʼa kixye naq li xnaʼlebʼ chanchan joʼ laj Noé ut laj Job. Li Jehobʼa kixkʼoxla naq laj Daniel tiik xchʼool joʼebʼ li winq aʼin, li xeʼkʼanjelak chi anchal xchʼoolebʼ chiru naabʼal chihabʼ (Gén. 5:32; 6:​9, 10; Job 42:​16, 17; Ezeq. 14:14). Li Jehobʼa maajunwa kixkanabʼ xraabʼal laj Daniel, li kiwank chiru naabʼal chihabʼ (Dan. 10:​11, 19). w23.08 2 raqal 1, 2

Naq nakaawaj xloqʼbʼal jun li ochoch, taawaj raj xik chi rilbʼal chixjunil li ochoch. Joʼkan ajwiʼ tooruuq xbʼaanunkil naq naqayaabʼasi ut naqatzol li Santil Hu. Wi naqayaabʼasi saʼ junpaat kaʼajwiʼ tqatzol wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li xqatzol «saʼ xtiklajik chirix li raatin li Yos» (Heb. 5:12). Jwal chaabʼil naq tqabʼaanu joʼ xqabʼaanu rikʼin li ochoch: tqatzʼil rix «chisaʼ» re rilbʼal chanru kʼubʼanbʼil. Re xtzolbʼal chiʼus li Santil Hu, us naq tqakʼe reetal chanru jun li naʼlebʼ naxchap ribʼ rikʼin li esil li wank saʼ li Santil Hu. Moko tzʼaqal ta rikʼin xnawbʼal kʼaru naqapaabʼ, tento bʼan tqanaw kʼaʼut naqapaabʼ. Re xtawbʼal ru chiʼus li Raatin li Yos, tento naq tqatzol li chamal naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu. Li apóstol Pablo kixwaklesi xchʼool ebʼ laj paabʼanel naq teʼxtzol li Raatin li Yos chi anchal xchʼoolebʼ re naq teʼxtaw ru «chanru li xnimal ru, li xteram, li xnimal roq ut li xchamal» li yaal. Chi joʼkan, kaw xaqxoqebʼ ut xeʼinbʼilaqebʼ chiʼus saʼ xbʼeen rubʼelankil li xpaabʼal (Efes. 3:​14-19). Joʼkan ajwiʼ tento tqabʼaanu laaʼo. w23.10 18 raqal 1-3

Saʼ li Santil Hu wank jalan jalanq li eetalil chirixebʼ li kristiʼaan li xeʼwank xkuyum. Kʼe aachʼool chi xtzolbʼal ebʼ li eetalil aʼin. Jun eetalil, laj David toj saaj chaq naq kiyuleʼk ru re naq twanq joʼ awabʼej re Israel, abʼan kiroybʼeni naabʼal chihabʼ re naq t-oq chi awabʼejink. Laj Simeón ut li xʼAna xeʼkʼanjelak chi kaw chiru li Jehobʼa naq yookebʼ roybʼeninkil li Mesiiy (Luc. 2:​25, 36-38). Naq taatzol ebʼ li eetalil aʼin, kʼoxla rix: «Kʼaru kitenqʼank re li kristiʼaan aʼin re naq twanq xkuyum? Kʼaru rusilal kixtaw naq kixkʼutbʼesi li naʼlebʼ aʼin? Chanru tinkʼam we rikʼin?». Joʼkan ajwiʼ, naru taatzol naabʼal li naʼlebʼ chirixebʼ li inkʼaʼ xeʼwank xkuyum (1 Sam. 13:​8-14). Kʼoxla rix: «Kʼaʼut inkʼaʼ xeʼwank xkuyum? Kʼaru li chʼaʼajkilal xeʼxtaw naq inkʼaʼ xeʼxkʼutbʼesi li xkuyum?». w23.08 25 raqal 15

Tiik xchʼool li apóstol Pedro. Maajunwa kixkanabʼ kʼanjelak chiru li Yos. Jun eetalil, kixkʼutbʼesi li xtiikilal xchʼool naq li Jesús kixchʼolobʼ jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ xeʼxtaw ru ebʼ li xtzolom (Juan 6:68). Inkʼaʼ xeʼroybʼeni naq li Jesús tixchʼolobʼ li naʼlebʼ, naabʼalebʼ xeʼxtzʼeqtaana. Abʼan laj Pedro moko joʼkan ta kinaʼlebʼak. Aʼan kixye naq kaʼajwiʼ rikʼin li Jesús wank «li aatin nakʼehok li junelik yuʼam». Li Jesús ak naxnaw naq laj Pedro ut li junchʼol chik chi apóstol teʼxkanabʼ. Usta joʼkan, kixye naq kʼojkʼo xchʼool rikʼin laj Pedro naq tkawuuq xchʼool ut naq maajunwa tixkanabʼ kʼanjelak chiru (Luc. 22:​31, 32). Li Jesús naxnaw naq «li musiqʼej yoʼoon wank, aʼut li tzʼejwalej lubʼlubʼ wank» (Mar. 14:38). Joʼkan naq, usta laj Pedro kixye naq moko naxnaw ta ru, li Jesús moko kixtzʼeqtaana ta. Naq kiwakliik chi yoʼyo li Jesús kixkʼutbʼesi ribʼ chiru laj Pedro chanchan tawiʼ naq wank xjunes (Mar. 16:7; Luc. 24:34; 1 Cor. 15:5). Chʼolchʼo naq aʼin kitenqʼank re li apóstol re naq tkawuuq xchʼool. w23.09 22 raqal 9, 10

Li Yos naxkuy malaj naxtzʼap ru chi junajwa li xmaak ebʼ li kristiʼaan li nekeʼpaabʼank ut inkʼaʼ chik naxkʼe saʼ ajl li xmaakebʼ (Sal. 32:​1, 2). Li Jehobʼa narilebʼ li kristiʼaan aʼan joʼ tiikebʼ xchʼool ut maakʼaʼebʼ chik xmaak saʼ xkʼabʼaʼ li xpaabʼal. Usta laj Abrahán, laj David ut jalanebʼ chik aj kʼanjel chiru li Yos xeʼyeeheʼk naq tiikebʼ xchʼool, toj nekeʼmaakobʼk ut moko tzʼaqalebʼ ta re ru li xyuʼam. Li Yos kirilebʼ chi maakʼaʼebʼ xmaak saʼ xkʼabʼaʼ li xpaabʼalebʼ naq kixjuntaqʼeeta rikʼinebʼ li kristiʼaan li inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni ru (Efes. 2:12). Saʼ li Esilhu choʼq rehebʼ laj Roma, li apóstol Pablo chi chʼolchʼo ru kixye naq re wank choʼq ramiiw li Jehobʼa aajel ru naq wank qapaabʼal. Aʼan kikʼulmank rikʼin laj Abrahán ut laj David ut joʼkan ajwiʼ naru nayeemank chiqix. w23.12 3 raqal 6, 7

Chiqajunilo joʼ aj paabʼanel nokooruuk xyeechiʼinkil re li Jehobʼa ebʼ li mayej. Chanru tooruuq xbʼaanunkil? Roksinkil li qahoonal, li qametzʼew ut li kʼaru wank qe re xtenqʼankil li Awabʼejilal. Wi naqakʼe re li Jehobʼa li qʼaxal chaabʼil li wank qikʼin, naqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu xloqʼoninkil ru. Li apóstol Pablo kixjultika chiqu naabʼal li naʼlebʼ li naʼokenk saʼ li loqʼonink li maajunwa tqakanabʼ xbʼaanunkil (Heb. 10:​22-25). Jun eetalil, naʼaatinak chirix naq wank xwankil tijok chiru li Jehobʼa, aatinak rikʼinebʼ li junchʼol chirix li qoybʼenihom, xchʼutubʼankil qibʼ rikʼinebʼ li qechpaabʼanel ut xwaklesinkil qachʼool chiqibʼil qibʼ «qʼaxal chik anaqwan naq nekeril naq yo chaq chi nachʼok li Kutan» re li Jehobʼa. Saʼebʼ li tasal li wank saʼ xraqik li hu Apocalipsis, li ánjel re li Jehobʼa naxye: «Aʼ li Yos tento taaloqʼon ru». Naxye wiibʼ sut re xjultikankil chiqu naq qʼaxal wank xwankil (Apoc. 19:10; 22:9). Misach saʼ qachʼool chixjunil li xchamal naʼlebʼ li xqatzol chirix li xnimal ru rochoch li Jehobʼa chi moko li xnimal ru kʼanjel li wank qe re xloqʼoninkil ru li Nimajwal Yos. w23.10 29 raqal 17, 18

Chiqajunilo naqaj abʼink chiru li taql aʼin: «Miqakanabʼ xraabʼal qibʼ chiqibʼil qibʼ». Abʼan, misach saʼ qachʼool li kixye li Jesús: «Li xkʼihalil li qas qiitzʼin tixkanabʼ rahok» (Mat. 24:12). Rikʼin li aatin aʼin, li Jesús moko yook ta xyeebʼal naq ebʼ li xtzolom teʼxkanabʼ xraabʼal ribʼ. Usta joʼkan, weent tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqakanabʼ naq tkehoʼq li qarahom joʼ naxkʼul li ruuchichʼochʼ. Rikʼin aʼin, qilaq xsumenkil li patzʼom aʼin: ma wank junaq li naʼlebʼ re xnawbʼal wi li qarahom chirixebʼ li qahermaan qʼaxal kaw? Jun li naʼlebʼ bʼarwiʼ tooruuq xnawbʼal wi li qarahom chirixebʼ li qahermaan qʼaxal kaw aʼan chanru nokoonaʼlebʼak naq nawank junaq li chʼaʼajkilal (2 Cor. 8:8). Jun rehebʼ aʼan li kixye li apóstol Pedro: «Abʼan li wank xwankil aʼan naq qʼaxal teera eeribʼ cheeribʼil eeribʼ xbʼaan naq li rahok naxtzʼap ru naabʼal li maak» (1 Ped. 4:8). Joʼkan naq li qarahom nayaleʼk rix naq ebʼ li qahermaan nekeʼpaltoʼk chiqu malaj naq nekeʼxbʼaanu qe junaq li rahilal. w23.11 10, 11 raqal 12, 13

Wi kaʼajwiʼ tqarahebʼ wiibʼ oxibʼ li qahermaan li wankebʼ saʼ li qachʼuut, moko yooko ta xpaabʼankil li xtaql li Jesús chirix li rahok. Yaal, maare wank sut us naqakʼam qibʼ rikʼin wiibʼ oxibʼ li hermaan joʼ kixkʼul li Jesús rikʼinebʼ li xtzolom (Juan 13:23; 20:2). Abʼan li apóstol Pedro naxjultika naq tento tqara chi anchal qachʼool chixjunilebʼ li hermaan, naraj xyeebʼal li rahok li naqakʼutbʼesi rikʼin li qajunkabʼal (1 Ped. 2:17). Laj Pedro kixkʼe li naʼlebʼ aʼin: «Qʼaxal bʼiʼ naq cherahaq eeribʼ chi saqaq ru leechʼool» (1 Ped. 1:22). Saʼ li raqal aʼin li aatin «qʼaxal bʼiʼ» naraj xyeebʼal naq tento tqarahebʼ li qas qiitzʼin usta tchʼaʼajkoʼq chiqu xraabʼalebʼ. Jun eetalil, chan raj ru toonaʼlebʼaq wi jun li hermaan naxtochʼ qachʼool? Maare inkʼaʼ chik tqara, ut tqakʼe reqaj li xbʼaanu qe. Abʼan aʼin inkʼaʼ tixsahobʼresi xchʼool li Jehobʼa, joʼ kixkʼut li Jesús re laj Pedro (Juan 18:​10, 11). Li apóstol kixtzʼiibʼa: «Mexʼeeqajunk maaʼusilal rikʼin maaʼusilal, chi moko hobʼeʼk rikʼin hobʼok; chexʼusilaatinanq bʼan» (1 Ped. 3:9). Wi qʼaxal nakatrahok, chaabʼilaqat ut taataw ruhebʼ li kristiʼaan. w23.09 29 raqal 9-11

Peʼyaal naq nasach qachʼool rilbʼal naq jun li chʼinaʼal saʼ junpaat nakʼiik ut nawinqilo? Aʼin chanchan tawiʼ nakʼulmank saʼ junpaat. Abʼanan, moko joʼkan ta nakʼulmank rikʼin li qakʼiijik saʼ li qapaabʼal (1 Cor. 13:11; Heb. 6:1). Re naq kawaqo saʼ li qapaabʼal, aajel ru naq tqachaabʼilobʼresi li qamiiwil rikʼin li Jehobʼa. Naʼajmank ajwiʼ li xtenqʼ li santil musiqʼej re naq tooruuq xyuʼaminkil li chaabʼil naʼlebʼ, xtzolbʼal ebʼ li kʼanjel li tooxtenqʼa ut xkawresinkil qibʼ choʼq re li kʼanjel li tqakʼul moqon (Prov. 1:5). Li Jehobʼa kiyobʼtesink re ebʼ li qas qiitzʼin, aʼ li winq ut li ixq (Gén. 1:27). Li winq ut li ixq jalan jalanq li xjunxaqalilebʼ abʼan, joʼkan ajwiʼ saʼ jalan chik ebʼ li naʼlebʼ. Jun eetalil, li Jehobʼa kixkʼe jalan jalanq xkʼanjel li winq ut li ixq ut re xbʼaanunkil li junjunq tento naq teʼxyuʼami li chaabʼil naʼlebʼ ut teʼxtzol jalan jalanq li kʼanjel li ttenqʼanq rehebʼ (Gén. 2:18). w23.12 18 raqal 1, 2

Ma kiraj li Jesús naq jalanebʼ chik teʼroksi li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ? Joʼkan tzʼaqal. Maare wiibʼ oxibʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li bʼalaqʼil paabʼal re li kutan aʼan nekeʼxpaabʼ naq li xkʼabʼaʼ li Yos oxloqʼ joʼkan naq inkʼaʼ naru xyaabʼasinkil. Abʼan li Jesús inkʼaʼ kixkanabʼ naq li kʼoxlanbʼil naʼlebʼ aʼin, li moko chalenaq ta saʼ li Santil Hu, tixbʼaanu naq inkʼaʼ tixkʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ. Qakʼoxlaq naq kixkʼirtasi jun li winq li echaninbʼil xbʼaan ebʼ li maaʼus aj musiqʼej saʼ xteepal ebʼ laj Gerasa. Ebʼ li kristiʼaan kʼajoʼ naq keʼxiwak joʼkan naq keʼxtzʼaama re li Jesús naq t-elq saʼ li teep aʼan (Mar. 5:​16, 17). Abʼan, aʼan naraj naq chixjunilebʼ teʼxnaw li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Joʼkan naq kixye re li winq naq tixseeraqʼi rehebʼ li kristiʼaan li kixbʼaanu li Jehobʼa ut inkʼaʼ li kixbʼaanu li Jesús chirix (Mar. 5:19). Li Jesús, li Qaʼawabʼej, naraj naq joʼkan ajwiʼ tqabʼaanu, naq tqakʼut li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa chiruhebʼ li kristiʼaan (Mat. 24:14; 28:20). Naq naqabʼaanu, naqasahobʼresi xchʼool. w24.02 10 raqal 10

Qʼaxal loqʼ wank saʼ xmolam li Jehobʼa! Usta qʼaxal chʼaʼaj xnumsinkil li rosoʼjik li kutan aʼin, saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa wanko saʼ junajil (Sal. 133:1). Li xnaʼlebʼ li Yos natenqʼank re naq sahaq saʼ xchʼool li qajunkabʼal (Efes. 5:33–6:1). Ut naxkʼe ajwiʼ qe li choxahil naʼlebʼ re xtzʼeqtaanankil li naʼlebʼ li naxchʼina qachʼool ut re naq sahaq qachʼool. Usta joʼkan, re naq inkʼaʼ tqakanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa aajel ru naq tqakʼe qaqʼe. Kʼaʼut? Xbʼaan naq li nekeʼxbʼaanu ut li nekeʼxye li junchʼol naru tixtochʼ qachʼool. Naru ajwiʼ nachʼinaak qachʼool naq nokoopaltoʼk, qʼaxal wiʼ chik wi rajlal sut naqabʼaanu. Tento naq inkʼaʼ tqakanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa saʼebʼ li naʼlebʼ aʼin: 1) naq junaq li hermaan naxtochʼ qachʼool, 2) naq li qasumʼaatin naxchʼina qachʼool ut 3) naq nachʼinaak qachʼool rikʼin li naqabʼaanu. w24.03 14 raqal 1, 2

Wank sut taawabʼi resil ebʼ li hermaan li xeʼxkʼe xkomon saʼ li xkʼanjel chiru li Jehobʼa. Maare xkohebʼ saʼ li Tzolok chirix li Xʼawabʼejilal li Yos malaj xeʼqʼaxonk saʼ junaq li naʼaj bʼarwiʼ naʼajmank li tenqʼ re puktesink. Ma naxkʼe ribʼ chaawu xbʼaanunkil aʼin? Wi joʼkan, bʼaanu! Ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa junelik nekeʼxsikʼ chanru xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjel (Hech. 16:9). Abʼan, ut wi saʼ xkʼabʼaʼ laawanjik inkʼaʼ nakatruuk xbʼaanunkil? Maakʼoxla naq maakʼaʼ nakat-ok wiʼ chiruhebʼ li nekeʼruuk xbʼaanunkil. Li jwal wank xwankil saʼ li qakʼanjel chiru li Yos aʼan li kuyuk (Mat. 10:22). Misach saʼ aachʼool naq li Jehobʼa nasahoʼk xchʼool naq nakaakʼe li qʼaxal chaabʼil aʼ yaal laawanjik ut laaseebʼal. Chi joʼkan junelik tatruuq xtaqenkil li Jesús naq ak xkubʼeek aahaʼ (Sal. 26:1). w24.03 10 raqal 11

Li qachoxahil Yuwaʼ naxye naq tixkuy qamaak wi naqayotʼ qachʼool (Sal. 86:5). Joʼkan naq, wi narahoʼk qachʼool xbʼaan li qamaak, moko wank ta xyaalal re xkʼoxlankil naq inkʼaʼ naxbʼaanu li naxye: chʼolchʼo naq ak xkuy qamaak. Qajultikaq naq li Jehobʼa naxtaw qu ut maajunwa naxpatzʼ qe li inkʼaʼ tooruuq xkʼebʼal. Wi li naqakʼe re aʼan li nokooruuk xbʼaanunkil, aʼ yaal ma nim malaj kachʼin, jwal naroxloqʼi. Qakʼoxlaq ajwiʼ ebʼ li eetalil li wank saʼ li Santil Hu li xeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa chi anchal xchʼoolebʼ. Jun eetalil, li apóstol Pablo kaw kikʼanjelak chiru naabʼal chihabʼ, najt kibʼihajik ut kixxaqabʼ naabʼal ebʼ li chʼuut. Abʼan kiwulak jun hoonal bʼarwiʼ kijalaak li xwanjik ut inkʼaʼ chik kiruuk puktesink joʼ junxil. Ma inkʼaʼ chik sa xchʼool li Jehobʼa rikʼin? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ. Laj Pablo kixkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li kiruuk ut li Jehobʼa junelik kirosobʼtesi (Hech. 28:​30, 31). Joʼkan ajwiʼ, maare wank sut moko juntaqʼeet ta li tooruuq xkʼebʼal re li Jehobʼa; abʼan, aʼan naxkʼe saʼ ajl kʼaʼut naqabʼaanu. w24.03 27 raqal 7, 9

Li Jesús kixkʼe rehebʼ li xtzolom jun chaabʼil eetalil. Naabʼal sut kitijok naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ chi xbʼaanunkil li xkʼanjel. Kixsikʼ li xhoonal re tijok xbʼaan naq rajlal laatzʼ ru ut naabʼalebʼ nekeʼtaqenk re (Mar. 6:​31, 45, 46). Eqʼla chiʼus nawakliik re aatinak rikʼin Xyuwaʼ. Naqanaw naq saʼ jun kutan kitijok chixjunil li qʼoqyink naq ok re xbʼaanunkil jun xnimal ru kʼanjel (Luc. 6:​12, 13). Jun qʼoqyink chik ma nakamk, li Jesús kitijok naabʼal sut xbʼaan naq naxnaw naq ok re xbʼaanunkil li xnimal ru kʼanjel kʼebʼil re xbʼaan li Jehobʼa (Mat. 26:​39, 42, 44). Li eetalil li kixkanabʼ li Jesús naxkʼut chiqu naq aajel ru risinkil qahoonal re tijok chiru li Jehobʼa, usta jwal laatzʼ qu. Joʼ li Jesús maare naru naq tqasikʼ qahoonal joqʼe tootijoq: maare naru naq toowakliiq eqʼla re tijok chiru li Jehobʼa malaj naru toowarq najt qʼoqyink. Chi joʼkan naqakʼut chiru li Jehobʼa naq qʼaxal oxloqʼ chiqu li maatan li naxkʼe qe. w23.05 3 raqal 4, 5

Jun li tasal hu li naxtzʼil rix li Santil Hu naxye naq li aatin «li xqakʼul rikʼin» li wank saʼ li raqal re li kutan aʼin, chanchan tawiʼ naraj xyeebʼal jun li nimaʼ li nachalk qikʼin. Li naʼlebʼ aʼin naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa qʼaxal naxra li yulbʼilebʼ ru! Aʼanebʼ nekeʼxnaw naq «raarokebʼ xbʼaan li Yos» (Jud. 1). Chixjunilebʼ nekeʼrekʼa ribʼ joʼ li kixtzʼiibʼa li apóstol Juan: «Kʼehomaq reetal, li Yuwaʼbʼej kʼajoʼ nokooxra xbʼaan naq yeebʼil chiqix naq laaʼo ralal xkʼajol li Yos!» (1 Juan 3:1). Ma naxra li Jehobʼa kaʼajwiʼ li yulbʼilebʼ ru? Inkʼaʼ. Ak xkʼutbʼesi naq naxra chixjunilebʼ laj kʼanjel chiru. Bʼar wank li naʼlebʼ li jwal nim li naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa nokooxra? Li qakolbʼal. Aʼin naxkʼutbʼesi naq maaʼani chik naru narahok qe joʼ aʼan (Juan 3:16; Rom. 5:8). w24.01 28 raqal 9, 10

Li raqal re li kutan aʼin naxkʼut kʼaru kixbʼaanu laj David re xqʼaxbʼal ru li xxiw naq wank saʼ xiwxiwal li xyuʼam: kixnaʼlebʼa li tixbʼaanu li Jehobʼa chirix saʼ li kutan chalk re. Naxnaw naq li Yos tkoloq re saʼ xhoonalil. Xbʼaan naq naxnaw naq li Jehobʼa ak kixye naq laj David twanq joʼ awabʼej aran Israel (1 Sam. 16:​1, 13). Naxnaw ajwiʼ laj David naq wi li Jehobʼa kixyeechiʼi aʼin, chʼolchʼo naq tkʼulmanq. Kʼaru naxyeechiʼi qe li Yos? Moko kixye ta naq maakʼaʼaq li chʼaʼajkilal saʼ li qayuʼam. Abʼan, maakʼaʼ naxye kʼaru tqakʼul saʼ li kutan aʼin, li Jehobʼa ak kixyeechiʼi naq saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ trisi chixjunil li chʼaʼajkilal (Is. 25:​7-9). Chʼolchʼo naq wank xwankil re xwaklesinkil ebʼ li kamenaq, re qakʼirtasinkil ut re xsachbʼalebʼ li xikʼ nekeʼilok qe (1 Juan 4:4). w24.01 6 raqal 12, 13

Qakʼoxlaq rix kʼaʼut naq xqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru li Jehobʼa ut xkubʼeek qahaʼ. Xqabʼaanu aʼin xbʼaan naq naqaj xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Jultika li xtenqʼank aawe re naq tchʼolaaq chaawu naq aʼin li yaal. Xaanaw ru li Jehobʼa, xaakʼulubʼa joʼ Laayuwaʼ, nakaawoxloqʼi ru ut nakaara. Xkʼiik laapaabʼal ut aʼin kixbʼaanu naq taayotʼ aachʼool. Xaakanabʼ xbʼaanunkil li inkʼaʼ nawulak chiru li Yos ut xat-ok xbʼaanunkil li kʼaru nawulak chiru. Sa xaawekʼa aawibʼ naq xaanaw naq li Yos naxkuy aamaak (Sal. 32:2). Xaakʼubʼ wulak saʼebʼ li chʼutam ut aatinak rikʼinebʼ li junchʼol chirix li kʼaru yookat xtzolbʼal. Anaqwan naq ak xaaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Jehobʼa ut xkubʼeek aahaʼ, yookat chi xik saʼ li bʼe li nakʼamok saʼ li yuʼam ut chʼolchʼo chaawu naq maajunwa taatzʼeqtaana (Mat. 7:​13, 14). Yal aaqʼe re naq kaw xaqxoqat saʼ laapaabʼal ut chʼolchʼooq chaawu xraabʼal li Jehobʼa ut abʼink chiru li xnaʼlebʼ. w23.07 17 raqal 14; 19 raqal 19

Xnaʼlebʼankil naq xqayeechiʼi re li Jehobʼa naq tqabʼaanu li rajom tixkʼe qametzʼew re xtzʼeqtaanankil yalaq kʼaru li aaleek. Jun eetalil, ma tqabʼitʼbʼitʼi qibʼ rikʼin anihaq li ak sumsu? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ! Naq xqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru li Jehobʼa xqaye naq maajoqʼe tqabʼaanu aʼin. Saʼ xkʼabʼaʼ naq saʼ xtiklajik inkʼaʼ xqakanabʼ naq li yibʼru aj naʼlebʼ txeʼinq saʼ qachʼool, inkʼaʼ tchʼaʼajkoʼq chiqu xtzʼeqtaanankil moqon. Tqanajtobʼresi qibʼ chi junajwa rikʼin «li inkʼaʼ usebʼ xnaʼlebʼ» (Prov. 4:​14, 15). Li xʼeetalil li Jesús naru tooxtenqʼa. Joʼ chanru chʼolchʼo chiru li Jesús naq naraj xsahobʼresinkil xchʼool li Xyuwaʼ, laaʼo ajwiʼ tqatzʼeqtaana saʼ junpaat ut chi chʼolchʼo ru chixjunil li xikʼ naril li Yos (Mat. 4:10; Juan 8:29). Ebʼ li chʼaʼajkilal ut ebʼ li aaleek naxkanabʼ naq tqakʼutbʼesi naq naqaj xtaqenkil li Jesús. Ut naqanaw naq li Jehobʼa tooxtenqʼa re xbʼaanunkil aʼin. w24.03 9, 10 raqal 8-10