Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
5-11 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUAN 20, 21
«Ma qʼaxal nikinaara chiruhebʼ aʼin?»
(Juan 21:1-3, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]) Chirix chik aʼan, li Jesus kixkʼut wiʼ chik ribʼ chiruhebʼ li xtzolom chire li palaw wank Tiberias. Joʼkaʼin naq kixkʼut ribʼ: 2 Chʼutchʼuukebʼ laj Simón Pedro, laj Tomás, aʼ li Lut nayeemank re, laj Natanael, aʼ laj Kanahán re Galilea, ebʼ li ralal laj Sebedeo ut wiibʼebʼ chik xtzolom li Jesus, 3 naq laj Simón Pedro kixye rehebʼ: —Xik we chi karabʼk. Keʼchaqʼok ebʼ aʼan: —Xikaqo ajwiʼ laaʼo chawix, chankebʼ. Kohebʼ ut keʼtaqeʼk saʼ li jukubʼ, abʼanan maakʼaʼ keʼxchap chiru li qʼoqyink aʼan.
(Juan 21:4-14, SBG) Naq ak xsaqewk, koxxaqliiq li Jesus chire li haʼ, abʼan ebʼ li xtzolom inkʼaʼ nekeʼxnaw naq aʼan li Jesus. 5 Kixye li Jesus rehebʼ: —Ex inkokʼal, ma maakʼaʼ kachʼinaq tzekemq eerikʼin? Keʼchaqʼok ebʼ aʼan ut keʼxye: —Maakʼaʼ. 6 Ut aʼan kixye rehebʼ: —Kutomaq leeyooy chi xkʼatq li jukubʼ, saʼ leenim, ut teetaw. Keʼxkut, ut inkʼaʼ chik nekeʼxkuy xkelonkil chaq xbʼaan xkʼihal li kar. 7 Tojaʼ naq li xtzolom li Jesus, li qʼaxal raaro xbʼaan, kixye re laj Pedro: —Aʼan li Qaawaʼ! Naq kirabʼi naq aʼan li Qaawaʼ, laj Simón Pedro kixkʼe li raqʼ chirix, xbʼaan naq ʼustʼu, ut kixkut ribʼ saʼ li palaw. 8 Ebʼ li rech tzolonelil keʼchalk saʼ li jukubʼ, yookebʼ chaq chi xkelonkil li yooy nujenaq chi kar, xbʼaan naq inkʼaʼ najt wankebʼ rikʼin li chʼochʼ, yal oxkʼaal moqoj tana. 9 Naq keʼwulak chi chʼochʼel, keʼril li ru xam wank aran, jun kar wank saʼ xbʼeen rochbʼeen xwahil. 10 Kixye li Jesus rehebʼ: —Kʼamomaq chaq kachʼinaq li kar li tojaʼ xechap chaq. 11 Kitaqeʼk laj Simón Pedro saʼ li jukubʼ ut kixkelo chaq li yooy chi chʼochʼel, nujenaq chi ninqi kar: oxlaju xwaqxaqkʼaalebʼ (153). Abʼanan, us ta naabʼalebʼ, inkʼaʼ kitʼupeʼk li yooy. 12 —Kimqex ut waʼinqex, chan li Jesus rehebʼ. Abʼan maajun rehebʼ li xtzolom kikawuuk xchʼool chi xpatzʼbʼal re: «Anihat laaʼat». Ak nekeʼxnaw chi us naq aʼan li Qaawaʼ. 13 Kichalk li Jesus, kixchap li wa ut kixkʼe rehebʼ; joʼkan ajwiʼ kixbʼaanu rikʼin li kar. 14 Aʼin ak rox sut chi xkʼutbʼal ribʼ li Jesus chiruhebʼ li xtzolom, chirix li xwaklijik chi yoʼyo saʼ xyanqebʼ li kamenaq.
(Juan 21:15-19, SBG) Naq ak xeʼwaʼak, kixye li Jesus re laj Simón Pedro: —At Simón, ralalat laj Jwan, ma qʼaxal nikinaara chiruhebʼ aʼin? Kixye aʼan: —Heheʼ, Qaawaʼ. Laaʼat nakanaw naq nakatinra. Kixye li Jesus re: —Chachʼoolanihebʼ linkokʼ karneer. 16 Kixpatzʼ wiʼ chik re xkaʼ sut: —At Simón, ralalat laj Jwan, ma nikinaara? Kichaqʼok aʼan: —Heheʼ, Qaawaʼ. Laaʼat nakanaw naq nakatinra, chan. Kixye li Jesus re: —Chabʼeresihebʼ linkarneer. 17 Kixpatzʼ wiʼ chik re rox sut: —At Simón, ralalat laj Jwan, ma nikinaara? Kirahoʼk xchʼool laj Pedro naq ox sut kipatzʼeʼk re: «Ma nikinaara?». Ut kichaqʼok: —Qaawaʼ, laaʼat nakanaw chixjunil. Laaʼat xakʼe reetal naq nakatinra, chan. Kixye li Jesus re: —Chachʼoolanihebʼ linkarneer. 18 Relik chi yaal ninye aawe: naq toj saajat chaq, nakabʼakʼ aasaʼ aajunes ut nakatbʼeek bʼar nakawaj xik. Abʼan naq tattixq, taayeʼ laawuqʼ ut jalan chik taabʼakʼoq aasaʼ ut tatxkʼam bʼarwiʼ inkʼaʼ taawaj xik. 19 Rikʼin aʼin kixye xyaalal chanru naq taakamsiiq re xnimankil xloqʼal li Yos. Ut naq ak xye aʼin, li Jesus kixye re: —Taaqehin.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Jn 21:15, 17
kixye li Jesus re laj Simón Pedro: Li Jesus kixye li aatin aʼin naq laj Pedro ak kixye chaq naq inkʼaʼ naxnaw ru. Li Jesus oxibʼ sut kixpatzʼ re kʼaru narekʼa chirix, ut xbʼaan aʼin laj Pedro kirahoʼk saʼ xchʼool (Jn 21:17). Saʼ Juan 21:15-17 naʼoksimank wiibʼ li aatin saʼ Griego: agapáo ut filéo. Saʼ Qʼeqchiʼ keʼxjal ru aʼin rikʼin li aatin rahok. Li Jesus oxibʼ sut kixpatzʼ re: «Ma nikinaara?». Ut rajlal sut laj Pedro kixye naq naxra chi anchal xchʼool. Naq laj Pedro naxye naq naxra, li Jesus naxkʼut chiru naq li rahok aʼin t-ekʼasinq raj re chi xchʼolaninkil ut xbʼeresinkil saʼ li xpaabʼalebʼ li xtzolom, li nekeʼkʼabʼaʼiik choʼq karneer (Jn 21:16, 17; 1Pe 5:1-3). Li Jesus kixkanabʼ naq laj Pedro tixkʼutbʼesi oxibʼ sut naq naxra ut chirix chik aʼin kixtenebʼ saʼ xbʼeen xchʼolaninkilebʼ li xkarneer. Chi joʼkan, li Jesus kixkanabʼ chi chʼolchʼo naq kixkuy xmaak naq oxibʼ sut kixye naq inkʼaʼ naxnaw ru.
ma qʼaxal nikinaara chiruhebʼ aʼin?: Li aatin Griego li najalmank ru choʼq «qʼaxal nikinaara chiruhebʼ aʼin» wank jalan jalanq xyaalalil. Wankebʼ nekeʼwulak chiru xjalbʼal li aatin aʼin joʼ «ma qʼaxal nikinaara chiruhebʼ li junchʼol chi tzolom aʼin?» malaj «ma qʼaxal nikinaara chiruhebʼ li tzolom aʼin?». Abʼanan, li xyaalalil aʼan tana «ma jwal nikinaara chiruhebʼ li kʼaʼaq re ru aʼin?», yook chi aatinak chirixebʼ li kar malaj li kʼanjel aʼin. Joʼkan naq, li Jesus kiraj xyeebʼal re laj Pedro: «Ma qʼaxal nikinaara chiruhebʼ li kʼaʼaq re ru malaj li bʼihomal? Wi joʼkan, chʼolanihebʼ linkarneer». Wank xyaalalil kʼaʼut li Jesus kixbʼaanu li patzʼom aʼin re laj Pedro saʼ xkʼabʼaʼ li kixbʼaanu chaq. Usta aʼan chaq jun rehebʼ li xbʼeen xtzolom li Jesus (Jn 1:35-42), moko kixkanabʼ ta saʼ junpaat li xkʼanjel re karibʼk re xtaqenkil li Jesus. Joʼkan naq, naq kinumeʼk wiibʼ oxibʼ po, li Jesus kixye re laj Pedro naq tixkanabʼ li xchaabʼil kʼanjel re naq tixsikʼ ebʼ li qas qiitzʼin «choʼq ruuchil li kar» (Mt 4:18-20, SBG; Lu 5:1-11). Joʼkan ajwiʼ, naq ak kamenaq chik li Jesus, laj Pedro xkoho wiʼ chik chi karibʼk ut li junchʼol chik chi Apostol xkohebʼ rochbʼen (Jn 21:2, 3). Joʼkan naq, li Jesus yook tana xkʼutbʼal chiru laj Pedro naq aajel ru naq tixsikʼ kʼaru tixbʼaanu. Ma tixkʼe xwankil li xkʼanjel chirix li karibʼk, reetalil li jun tuubʼ chi kar, malaj tixkʼe raj xwankil xkawresinkil li xpaabʼal ebʼ li «karneer» malaj ebʼ li xtzolom li Jesus? (Jn 21:4-8).
Kixpatzʼ wiʼ chik re rox sut: Laj Pedro oxibʼ sut kixye naq inkʼaʼ naxnaw ru li Jesus, ut anaqwan li Jesus naxkʼe xhoonal re naq oxibʼ sut tixkʼutbʼesi ma naraheʼk xbʼaan. Saʼebʼ li oxibʼ sut aʼin, li Jesus naxye re laj Pedro naq tixsikʼ xbʼeenwa li xkʼanjel li Yos saʼ li xyuʼam re xkʼutbʼal li xrahom. Rochbʼen junchʼol chik ebʼ laj paabʼanel, laj Pedro kixchʼolani, kixkawresi ut kixbʼeresi li xtzolom li Jesus xbʼaan naq naʼajmank naq teʼkawresiiq li xpaabʼal usta yulbʼilebʼ ru rikʼin santil musiqʼej (Lu 22:32).
Qasikʼaq li tertokil pek
(Juan 20:17, Traducción del Nuevo Mundo, [TNM]) Li Jesus kixye re: «Kanabʼ inchapbʼal. Xbʼaan naq toj maajiʼ nintaqeʼk rikʼin li Yuwaʼbʼej. Abʼan ayu bʼarwiʼ wankebʼ li wiitzʼin ut ye rehebʼ: “Taqeʼk we rikʼin Linyuwaʼ ut Leeyuwaʼ ajwiʼ laaʼex, rikʼin Linyos ut Leeyos ajwiʼ laaʼex”».
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Jn 20:17
Kanabʼ inchapbʼal: Li aatin Griego háptomai naraj tana xyeebʼal «xchʼeʼbʼal» malaj «xchapbʼal». Wankebʼ li Santil Hu nekeʼxtzʼiibʼa li kixye li Jesus joʼ: «Minaachʼeʼ». Abʼanan li Jesus moko yook ta xyeebʼal naq inkʼaʼ naxkʼulubʼa naq li xMaria Magdalena tixchʼeʼ xbʼaan naq maakʼaʼ kixye naq ebʼ li ixq keʼxqʼalu chaq li roq naq keʼril ru naq kiwakliik chi yoʼyo (Mt 28:9). Li xMaria Magdalena kixkʼoxla tana naq li Jesus ok re chi taqeʼk saʼ choxa ut, saʼ xkʼabʼaʼ naq naraj chi anchal xchʼool naq tkanaaq li Xqaawaʼ, kaw kixchap ut inkʼaʼ kixkanabʼ naq txik. Re naq tixpaabʼ naq li Jesus toj maajiʼ xik re, kixye re li xMaria naq tixkanabʼ xchapbʼal ut tixye chaq rehebʼ li xtzolom naq ak xwakliik chi yoʼyo.
(Juan 20:28, SBG) Kichaqʼok laj Tomás ut kixye: —At inQaawaʼ, at inYos!
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Jn 20:28
At inQaawaʼ, at inYos!: Li Santil Hu naxkʼut naq li Jesus ak kixye chaq re li xMaria naq tixkʼe li esil aʼin rehebʼ li xtzolom: «Taqeʼk we rikʼin Linyuwaʼ ut Leeyuwaʼ ajwiʼ laaʼex, rikʼin Linyos ut Leeyos ajwiʼ laaʼex», joʼkan naq laj Tomas moko kixkʼoxla ta naq li Jesus aʼan li Nimajwal Yos (Jn 20:17, TNM). Laj Tomas kirabʼi naq li Jesus kixye saʼ li xtij naq li Yos aʼan li Xyuwaʼ ut kixye naq kaʼajwiʼ aʼan li «tzʼaqal Yos» (Jn 17:1-3, SBG). Joʼkan naq, laj Tomas kixkʼabʼaʼi tana li Jesus «inYos» xbʼaan naq chʼolchʼo chiru naq wank choʼq ruuchil li Yos ut naʼaatinak saʼ xkʼabʼaʼ li tzʼaqal Yos. Wankebʼ li winq nekeʼxkʼoxla naq laj Tomas kixye li aatin aʼin re li Jesus xbʼaan naq sachso xchʼool, abʼan li aatin aʼin kixye re li Yos, li Xyuwaʼ li Jesus.
12-18 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HECHOS 1-3
«Nakʼemank li santil musiqʼej saʼ xbʼeenebʼ laj paabʼanel»
(Hechos 2:1-8, SBG) Naq kiwulak xkutankil li Pentekostés, chʼutchʼuukebʼ chixjunilebʼ saʼ jun chi naʼajej. 2 Ak taachalq chaq saʼ choxa kamaʼ xyaabʼ jun kawil iqʼ najubʼubʼnak chi chalk, ut kolxnujobʼresi chixjunil li kabʼl wankebʼ wiʼ. 3 Tojaʼ naq keʼxkʼut ribʼ chiruhebʼ ruʼuj aqʼ chanchan raqʼxam, keʼxjekʼi ribʼ ut kolhilanq saʼ xbʼeenebʼ chi xjunjunqalebʼ. 4 Ut chixjunilebʼ keʼnujak chi Santil Musiqʼej ut keʼok chi aatinak saʼ jalan jalanq chi aatinobʼaal, joʼ chanru keʼkʼeheʼk wiʼ chi aatinak xbʼaan li Musiqʼej. 5 Wankebʼ aran Jerusalén aj Judiiy aj paabʼanelebʼ, chalenaqebʼ chaq saʼ chixjunilebʼ li tenamit junsut junrubʼel choxa. 6 Naq kiʼabʼiik li eekʼank aʼan, keʼxchʼutubʼ ribʼ li tenamit ut keʼsachk xchʼool xbʼaan naq keʼok chi rabʼinkil chi aatinak tzʼaqal saʼ raatinobʼaalebʼ. 7 Kʼajoʼ naq sachsookebʼ xchʼool. Nekeʼxyehatq: —Ma maawaʼebʼ tabʼiʼ aj Galilea chixjunilebʼ aʼin li yookebʼ chi aatinak? 8 Chan put ru naq chiqajunjunqal yooko chi rabʼinkilebʼ chi aatinak saʼ li qaatinobʼaal yoʼlajenaqo wiʼ?
(Hechos 2:14, SBG) Tojaʼ naq laj Pedro kixaqliik, rochbʼeenebʼ li Junlaju, kiʼaatinak chi kaw xyaabʼ xkux ut kixye rehebʼ: “Ex aj Judiiy ut chejunilex li wankex Jerusalén, chʼolchʼo chikanaaq aʼin cheru ut abʼihomaq chi us li waatin.
(Hechos 2:37, 38, SBG) Naq keʼrabʼi aʼin, ebʼ li wankebʼ aran kʼajoʼ naq keʼtochʼeʼk xchʼool, ut keʼxye re laj Pedro ut rehebʼ li xkomon apóstol: —Ex qas qiitzʼin, kʼaru tento taaqabʼaanu? 38 Laj Pedro kixchaqʼbʼehebʼ ut kixye: —Cheyotʼ eechʼool chejal eekʼaʼuxl ut chikubʼeeq eehaʼ chejunjunqal saʼ xkʼabʼaʼ li Jesus li Kriist, re teʼkuymanq teʼsachmanq leemaak; ut teekʼul li xsimaatan li Santil Musiqʼej.
(Hechos 2:41, SBG) Tojaʼ naq ebʼ li keʼxkʼul li raatin laj Pedro saʼ xchʼoolebʼ keʼkubʼsiik xhaʼ, ut saʼ li kutan aʼan oxibʼ mil tana keʼok saʼ xyanqebʼ laj paabʼanel.
(Hechos 2:42-47, SBG) Junelik nekeʼxkʼe xchʼool chi rabʼinkil li xkʼutum ebʼ li apóstol, joʼwiʼ chi wank saʼ komonil, chi xjachbʼal li Wa ut chi tijok. 43 Ut chixjunilebʼ sachsookebʼ xchʼool xbʼaan naq ebʼ li apóstol nalajeʼxbʼaanu naabʼal sachbʼachʼoolej ut xninqal ru eetalil. 44 Chixjunilebʼ laj paabʼanel wankebʼ saʼ junajil ut komon e chixjunil li kʼaru wank rehebʼ. 45 Nekeʼxkʼayi li xjunkabʼlalebʼ joʼwiʼ li kʼaru wank rehebʼ, ut nekeʼxjekʼi li xtzʼaq rehebʼ chixjunil, aʼ yaal chanru li rajbʼal ru wan wiʼ li junjunq. 46 Nekeʼxkʼe xchʼool chi xik saʼ rochoch li Yos wulaj wulaj, chi junajebʼ xchʼool; nekeʼxjachi li wa saʼ rochochebʼ ut nekeʼtzekank chi sahebʼ saʼ xchʼool ut saʼ qʼunil. 47 Nekeʼxnima ru li Yos, ut usilal nekeʼxtaw chiru chixjunil li tenamit. Ut li Qaawaʼ wulaj wulaj naxtiq li komonil rikʼin ebʼ li yookebʼ chi koleʼk.
w86-S 1/12 perel 29 raqal 4, 5, 7
Li kʼehok li naxsahobʼresi qachʼool
Saʼ ajwiʼ li kutan aʼan naq kitiklaak li chʼuut rehebʼ laj paabʼanel saʼ li chihabʼ 33, li 3.000 li tojaʼ xeʼxsubʼ ribʼ saʼ haʼ xeʼekʼasiik chi «xjachbʼal li Wa ut chi tijok». Kʼaru aj e? Re xkawresinkil li xpaabʼalebʼ xbʼaan naq «junelik nekeʼxkʼe xchʼool chi rabʼinkil li xkʼutum ebʼ li apóstol» (Hechos 2:41, 42, SBG).
Ebʼ laj Judiiy ut ebʼ li jalan chik xtenamit li keʼok xloqʼoninkil li Yos xkohebʼ Jerusalen kaʼajwiʼ saʼ li ninqʼe re li Pentecostes. Abʼan li keʼok choʼq aj paabʼanel keʼraj kanaak naabʼal kutan re xtzolbʼalebʼ ribʼ ut xkawresinkilebʼ li xpaabʼal. Aʼin kixbʼaanu naq t-ajmanq li tzakahemq ut li naʼajej. Wankebʼ li ulaʼ li maakʼaʼ nayoʼlaak rehebʼ, abʼan wankebʼ numtajenaq wiʼ chik li kʼaru rehebʼ. Joʼkan naq keʼxkʼubʼ jun li tenqʼ saʼ komonil ut kijekʼimank li kʼaʼaq re ru rehebʼ li wankebʼ saʼ rajbʼal ru (Hechos 2:43-47).
Naq kikʼayiimank li chʼochʼ ut keʼxjekʼi rehebʼ li komonil, yal kiʼalaak saʼ xchʼoolebʼ xbʼaanunkil. Maaʼani minbʼil ru xkʼayinkil malaj xkʼebʼal li kʼaʼaq re ru; rikʼin aʼin moko yook ta xkʼutbʼal naq teʼkanaaq saʼ nebʼaʼil. Aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq ebʼ li bʼihom keʼxkʼayi chixjunil li xnaʼajebʼ ut keʼnebʼaʼoʼk. Keʼril bʼan xtoqʼobʼaal ruhebʼ li rech aj paabʼanel li wankebʼ saʼ li chʼaʼajkilal aʼin joʼkan naq keʼxkʼayi li xnaʼajebʼ ut keʼxkʼe chixjunil li xtuminal re naq teʼtenqʼanq saʼ li kʼanjel chirix li Xʼawabʼejilal li Yos (Chaawil ajwiʼ 2 Corintios 8:12-15).
Qasikʼaq li tertokil pek
(Hechos 3:15, SBG) Xekamsi li nakʼamok bʼe saʼ li yuʼam. Abʼanan li Yos xwaklesi chi yoʼyo saʼ xyanqebʼ li kamenaq, ut laaʼo xqil ut nokooʼaatinak chirix.
it-2-S perel 88 raqal 1
Li Jesukriist
«Li nakʼamok bʼe saʼ li yuʼam.» Saʼ xkʼabʼaʼ li xnimal ru xrahom li Xyuwaʼ, li Jesukriist kixqʼaxtesi li xchaabʼil yuʼam joʼ mayej, li kixbʼaanu naq ebʼ li sikʼbʼilebʼ ru teʼruuq chi awabʼejink rochbʼen saʼ choxa ut re naq naabʼalebʼ chik teʼruuq chi wank rubʼel li Xʼawabʼejilal li Yos (Mt 6:10; Jn 3:16; Ef 1:7; Heb 2:5; chaawil RESCATE). Chi joʼkaʼin kikanaak joʼ «Li nakʼamok bʼe [«Li xbʼeenil», ENP; Ga; NC, 1981; Besson; «Kʼamol bʼe», BC] saʼ li yuʼam» re chixjunil li qas qiitzʼin (Hch 3:15, SBG). Li aatin Griego li kiʼoksimank saʼ li raqal aʼin naraj xyeebʼal «li xnimal ru aj kʼamol bʼe», ut li aatin aʼin naxchap ribʼ rikʼin li kiyeemank chirix laj Moises (Hch 7:27, 35, SBG) saʼ li xkʼanjel joʼ «aj jolominel» re Israel.
(Hechos 3:19, SBG) Yotʼomaq bʼiʼ eechʼool ut jalomaq eekʼaʼuxl re naq teʼkuymanq teʼsachmanq leemaak.
cl-S perel 265 raqal 14
Jun li Yos li naraj xkuybʼal qamaak
14 Li xnimal xkuyum li Jehobʼa natawmank ajwiʼ saʼ Hechos 3:19, SBG: «Yotʼomaq bʼiʼ eechʼool ut jalomaq eekʼaʼuxl re naq teʼkuymanq teʼsachmanq leemaak». Li aatin «teʼsachmanq» naxjal ru jun li aatin Griego li naraj tana xyeebʼal «xmesmesinkil», «risinkil» malaj «xsachbʼal». Wankebʼ nekeʼxye naq aʼin chanchan xbʼorbʼal junaq li aatin li tzʼiibʼanbʼil rikʼin bʼon. Chanru keʼruuk xbʼaanunkil aʼin? Saʼ xkʼabʼaʼ naq li bʼon aʼin yiibʼanbʼil rikʼin ru xam, letzlebʼ ut haʼ, keʼruuk risinkil ebʼ li aatin rikʼin jun li tʼikr tʼaqtʼaq wi maajiʼ nanumeʼk naabʼal hoonal. Chi joʼkaʼin naʼilmank li xnimal ruxtaan li Yos. Naq naxkuy qamaak, chanchan tawiʼ naxnumsi jun li tʼikr tʼaqtʼaq saʼ xbʼeen.
19-25 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HECHOS 4, 5
«Inkʼaʼ keʼxkanabʼ xpuktesinkil li Raatin li Yos chi kawebʼ xchʼool»
(Hechos 4:5-13, SBG) Saʼ li kutan jun chik keʼxchʼutubʼ ribʼ aran Jerusalén li xbʼeenilebʼ li tenamit, ebʼ li cheekel winq ut ebʼ laj tzʼiibʼ, 6 laj Anás, li xyuwaʼil aj tij, laj Kaifás, laj Jonatán, laj Alejandro ut chixjunil li xkomonebʼ li xyuwaʼilebʼ aj tij. 7 Keʼxxaqabʼ laj Pedro ut laj Jwan saʼ xyihebʼ ut keʼxpatzʼi rehebʼ: —Kʼaru leewankil ut ani saʼ aj kʼabʼaʼ naq xebʼaanu aʼin? chankebʼ. 8 Tojaʼ naq laj Pedro, nujenaq chi Santil Musiqʼej, kixye rehebʼ: —Ex xbʼeenilex li tenamit, ex cheekel winq, 9 saʼ li kutan aʼin neketzʼil qix chirix li usilal xqabʼaanu re jun li yaj ut ani saʼ aj kʼabʼaʼ xkoleʼk aʼin. 10 Chenawaq chejunilex joʼwiʼ chixjunil li tenamit Israel naq saʼ xkʼabʼaʼ li Jesukriist, laj Nazaret, li xekʼe laaʼex chiru krus ut xwaklesiik chi yoʼyo xbʼaan li Yos saʼ xyanqebʼ li kamenaq, saʼ xkʼabʼaʼ aʼan naq xaqxo li winq aʼin cheru laaʼex chi kaw chik. 11 Li Jesus aʼan li pek xetzʼeqtaana laaʼex laj kabʼlanel, ut xkanaak choʼq xnimal ru pek saʼ li kabʼl. 12 Xbʼaan naq maaʼani chik aj ikʼin wank li kolbʼa ibʼ; maakʼaʼ chik junaq kʼabʼaʼej rubʼel choxa kʼeebʼil qe choʼq aj Kolonel. 13 Naq keʼxkʼe reetal li xkawubʼ xchʼoolebʼ laj Pedro ut laj Jwan, keʼsachk xchʼool, xbʼaan naq chʼolchʼo chiruhebʼ naq ebʼ li winq aʼin moko tzolbʼilebʼ ta ut aj kʼalebʼaalebʼ. Nekeʼxnaw chi us naq xeʼrochbʼeeni li Jesus.
w08-S 1/9 perel 15, kaaxukuut
Li kiyeemank kitzʼiibʼamank saʼ li Raatin li Yos: Li tzʼiibʼ ut ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel
Ma inkʼaʼ nekeʼxnaw tzʼiibʼak ut ilok ru hu ebʼ li Apostol?
Li Santil Hu naxye aʼin chirixebʼ laj jolominel ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalen: «Naq keʼxkʼe reetal li xkawubʼ xchʼoolebʼ laj Pedro ut laj Jwan, keʼsachk xchʼool, xbʼaan naq chʼolchʼo chiruhebʼ naq ebʼ li winq aʼin moko tzolbʼilebʼ ta ut aj kʼalebʼaalebʼ» (Hechos 4:13, SBG). Saʼ kaxlan aatin, li aatin moko tzolbʼilebʼ ta naraj xyeebʼal «kachʼin ajwiʼ xtzolbʼalebʼ» malaj «inkʼaʼ nekeʼxnaw tzʼiibʼak ut ilok ru hu». Ma yaal tawiʼ naq inkʼaʼ nekeʼxnaw tzʼiibʼak ut ilok ru hu ebʼ li Apostol? Jun li hu li naʼaatinak chirix li Santil Hu naxchʼolobʼ aʼin: «Maare ebʼ li aatin aʼin moko naraj ta tzʼaqal xyeebʼal naq laj Pedro inkʼaʼ kixkʼul xtzolbʼal malaj inkʼaʼ naxnaw ilok ru hu ut tzʼiibʼak [joʼ nayeemank ajwiʼ chirix laj Juan]. Rikʼin aʼin ebʼ laj raqol aatin yookebʼ xkʼutbʼesinkil naq wankebʼ xwankil chiruhebʼ li Apostol» (The New Interpreterʼs Bible).
w08-S 15/5 perel 30 raqal 6
Li xqatzol saʼ li hu Hechos
4:13 Ma yaal tawiʼ naq maakʼaʼebʼ xtzolbʼal laj Pedro ut laj Juan ut inkʼaʼ nekeʼxnaw ilok ru hu malaj tzʼiibʼak? Inkʼaʼ, kiyeemank naq «moko tzolbʼilebʼ ta ut aj kʼalebʼaalebʼ» xbʼaan naq inkʼaʼ xeʼwulak saʼ junaq li tzolebʼaal bʼarwiʼ nekeʼkʼutuk chirix li paabʼal.
(Hechos 4:18-20, SBG) Keʼxbʼoqebʼ wiʼ chik ut keʼxchaqʼrabʼihebʼ naq tik inkʼaʼ chik teʼaatinaq malaj teʼkʼutuq saʼ xkʼabʼaʼ li Jesus. 19 Aʼut laj Pedro ut laj Jwan keʼchaqʼok ut keʼxye: —Kʼoxlahomaq laaʼex kʼaru us chiru li Yos: ma eepaabʼankil laaʼex malaj xpaabʼankil li Yos? 20 Laaʼo inkʼaʼ naru tqakanabʼ aatinak chirix li qilom ut qabʼihom.
(Hechos 4:23-31, SBG) Naq laj Pedro ut laj Jwan keʼachʼabʼaak, kohebʼ rikʼinebʼ li xkomon ut keʼxseeraqʼi rehebʼ chixjunil li kiyeheʼk rehebʼ xbʼaanebʼ li xbʼeenil aj tij ut ebʼ li cheekel winq. 24 Naq keʼrabʼi aʼan, chixjunilebʼ keʼxtaqsi xyaabʼ xkuxebʼ chiru li Yos saʼ junajil ut keʼxye: “At Qaawaʼ, laaʼat kayiibʼ li choxachʼochʼ, li palaw ut chixjunil li wank chisaʼ; 25 laaʼat kaye rikʼin Santil Musiqʼej chi xtzʼuumal re li qanajteril yuwaʼ laj David laamoos: «Kʼaʼut naq xeʼxmululi ribʼ li poyanam? Kʼaʼut naq ebʼ li tenamit xeʼxkʼuubʼ li maakʼaʼ rajbʼal? 26 Xeʼxkʼamchiʼi ribʼebʼ li awabʼej ut ebʼ laj jolominel re li ruuchichʼochʼ; wotz nekeʼkʼuubʼank raaxiikʼ chirix li Qaawaʼ ut li Sikʼbʼil ru xbʼaan». 27 “Xbʼaan naq relik chi yaal, saʼ li tenamit aʼin, laj Herodes ut laj Poncio Pilaat, rochbʼeenebʼ laj Israel joʼkebʼ ajwiʼ li jalanebʼ xpaabʼaal, xeʼxkʼam ribʼ saʼ aatin chi xxikbʼal rilbʼal li Jesus, laasantil moos sikʼbʼil ru aabʼaan choʼq Kriist. 28 Chi joʼkan xeʼxbʼaanu li ak kʼuubʼkʼu chaq aabʼaan rikʼin xnimal aawankil ut aanaʼlebʼ. 29 Ut anaqwan, at Qaawaʼ, kʼe reetal chanru nokooheʼxxibʼesi, ut chakʼe taxaq rehebʼ laj kʼanjel chawu xpuktesinkil laawaatin chi kawebʼ xchʼool. 30 Chakʼut xnimal aawankil re naq chiʼuxmanq li kʼirtasink, xninqal ru eetalil ut sachbʼachʼoolej saʼ xkʼabʼaʼ li Jesus, laasantil moos”. 31 Naq keʼraqeʼk chi tijok, kiʼeekʼank li naʼajej chʼutchʼuukebʼ wiʼ, ut chixjunilebʼ keʼnujak chi Santil Musiqʼej ut keʼok chi xyeebʼal li Raatin li Yos chi maakʼaʼebʼ xxiw.
it-1-S perel 160 raqal 7
Apostol
Li kʼanjel saʼ li chʼuut rehebʼ laj paabʼanel. Naq keʼxkʼul li xsantil musiqʼej li Yos saʼ li Pentecostes kikʼutunk chiʼus naq keʼkawresiik xchʼoolebʼ li Apostol. Li xbʼeen toj saʼ li oobʼ tasal re li hu Hechos naxkʼut naq ebʼ li winq aʼin kawebʼ chaq xchʼool ut maakʼaʼebʼ xxiw naq keʼxpuktesi li chaabʼil esil ut li xwaklijik wiʼ chik chi yoʼyo li Jesus, usta ebʼ laj jolominel keʼxtaqla xkʼebʼalebʼ saʼ tzʼalam, xsakʼbʼalebʼ ut keʼxyeechiʼi xkamsinkilebʼ. Naq ak xnumeʼk li Pentecostes, kikʼutunk naq li santil musiqʼej kixbʼeresihebʼ chiʼus ebʼ li Apostol xbʼaan naq saʼ junpaat kiʼok chi kʼiik li chʼuut rehebʼ laj paabʼanel (Hch 2:41; 4:4). Saʼ xtiklajik keʼxbʼaanu li xkʼanjel kaʼajwiʼ saʼ li tenamit Jerusalen, moqon chik kiwulak resil Samaria ut saʼ xnumikebʼ li kutan, kiwulak toj saʼ chixjunil li tenamit li nawbʼilebʼ ru (Hch 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8).
Qasikʼaq li tertokil pek
(Hechos 4:11, SBG) Li Jesus aʼan li pek xetzʼeqtaana laaʼex laj kabʼlanel, ut xkanaak choʼq xnimal ru pek saʼ li kabʼl.
it-2-S perel 662 raqal 4
Xnimal ru pek
Li Salmo 118:22 naxye naq li pek li xeʼxtzʼeqtaana ebʼ laj kabʼlanel «xkanaak choʼq xnimal ru pek saʼ li kabʼl» (heb. roʼsch pin·náh). Li Jesus kixkʼut ut kixye naq kitzʼaqlok ru chirix li propesiiy aʼin joʼ li «xnimal ru pek saʼ li kabʼl» (gr. ke·fa·lḗ gō·ní·as, xnimal ru pek saʼ li kabʼl) (Mt 21:42, SBG; Mr 12:10, 11; Lu 20:17). Joʼ li pek li naxkʼut li xchʼinaʼusal junaq li ochoch, li Jesukriist aʼan li xnimal ru pek bʼarwiʼ aʼan li roqechal li chʼuut rehebʼ laj paabʼanel li yulbʼilebʼ ru, aʼin chanchan li rochoch li Yos. Laj Pedro kiroksi ajwiʼ li Salmo 118:22 chirix li Jesukriist, kixkʼut naq aʼan «li pek» tzʼeqtaananbʼil xbʼaanebʼ li winq, abʼan sikʼbʼil ru xbʼaan li Yos re naq twanq choʼq «xnimal ru pek saʼ li kabʼl» (Hch 4:8-12, SBG; chaawil ajwiʼ 1Pe 2:4-7).
(Hechos 5:1, SBG) Jun li winq, aj Ananías xkʼabʼaʼ, rochbʼeen lix Safira li rixaqil, kixkʼayi jun xchʼochʼ,
w13-S 1/3 perel 15 raqal 4
Laj Pedro ut laj Ananias keʼtikʼtiʼik. Kʼaru naxkʼut chiqu aʼin?
Laj Ananias ut li rixaqil keʼxkʼayi jun li chʼochʼ ut keʼxkʼe li tumin re xtenqʼankilebʼ li tojaʼ keʼxsubʼ ribʼ saʼ haʼ. Naq laj Ananias kixkʼe li tumin rehebʼ li Apostol kixye naq aʼan chixjunil li kixkʼul; abʼan moko yaal ta, toj wank kikanaak rikʼin. Rikʼin li xtenqʼ li Yos, laj Pedro kixnaw li yookebʼ xbʼaanunkil ut kixye re: «Moko winq ta xatikʼtiʼi, aʼ bʼan li Yos». Saʼ li hoonal ajwiʼ aʼan, laj Ananias kikamk. Maare ak xnumeʼk oxibʼ hoonal naq xwulak li rixaqil. Inkʼaʼ naxnaw kʼaru kikʼulmank rikʼin li xbʼeelom, kixye wiʼ chik li tikʼtiʼ ut kikamk ajwiʼ aran.
26 RE NOVIEMBRE TOJ 2 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HECHOS 6-8
«Li akʼ chʼuut kiyaleʼk rix li xpaabʼal»
(Hechos 6:1, SBG) Saʼebʼ li kutan aʼan ebʼ laj paabʼanel keʼkʼihank rajlankil, ut ebʼ laj paabʼanel griego raatinobʼaalebʼ keʼok chi xwechʼinkil rix ebʼ li nekeʼaatinak saʼ hebreo xbʼaan naq ebʼ li xmalkaʼan inkʼaʼ sa nekeʼkʼuleʼk naq najekʼimank li wa rajlal kutan.
bt-S perel 41 raqal 17
«Tento xpaabʼankil li Yos, ut inkʼaʼ ebʼ li winq»
17 Abʼan li chʼuut li tojaʼ kixaqabʼaak tento raj tixnumsi jun li nimla chʼaʼajkilal li tchalq saʼ xyanqebʼ. Kʼaru kikʼulmank? Qajultikaq naq naabʼalebʼ li tojaʼ keʼxsubʼ ribʼ saʼ haʼ chalenaqebʼ chaq saʼ jalan chik tenamit ut toj keʼkanaak Jerusalen re xkawresinkilebʼ li xpaabʼal. Ut ebʼ li xtzolom li Jesus li wankebʼ saʼ li tenamit aʼin chi anchal xchʼool keʼtenqʼank re naq tkʼemanq xtzakahemqebʼ ut li t-ajmanq chiruhebʼ (Hech. 2:44-46; 4:34-37). Naq yook chi kʼulmank aʼin, kitiklaak jun li chʼaʼajkilal: ebʼ li malkaʼan li nekeʼaatinak saʼ Hebreo nekeʼxtaw rusilal naq «najekʼimank li wa rajlal kutan» abʼan moko joʼkan ta nakʼulmank rikʼinebʼ li nekeʼaatinak saʼ Griego «inkʼaʼ sa nekeʼkʼuleʼk» (Hech. 6:1, SBG). Chanchan naq tzʼeqtaananbʼilebʼ, aʼin jun li naʼlebʼ li jwal naxkʼam chaq li jachok ibʼ saʼ li chʼuut.
(Hechos 6:2-7, SBG) Tojaʼ naq ebʼ li Kabʼlaju keʼxchʼutubʼ li xkʼihalebʼ laj paabʼanel ut keʼxye: —Moko us ta naq tqakanabʼ xpuktesinkil li Raatin li Yos xbʼaan li jekʼink tzekemq. 3 Ex was wiitzʼin, sikʼomaq saʼ eeyanq wuqubʼaq chi winq li chaabʼil nayeemank chirixebʼ, nujenaqaqebʼ chi Musiqʼej ut chi chaabʼil naʼlebʼ, ut ebʼ aʼan teʼqaxaqabʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin. 4 Aʼut laaʼo tqakʼe qachʼool chi tijok ut chi kʼanjelak chirix Raatin li Yos. 5 Chixjunil li joʼkʼihalebʼ wankebʼ aran, keʼxkʼulubʼan xchʼool li naʼlebʼ aʼin, ut keʼxsikʼ ru laj Esteban, jun li winq nim xpaabʼaal ut nujenaq chi Santil Musiqʼej, joʼwiʼ laj Felipe, laj Prókoro, laj Nikanor, laj Timón, laj Pármenas ut laj Nikolás aj Antiokía, aʼ li kiʼok saʼ xyanqebʼ laj Judiiy. 6 Chirix chik aʼan keʼxaqabʼaak chiruhebʼ li apóstol, ut ebʼ aʼin keʼtijok ut keʼxkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeenebʼ. 7 Li Raatin li Yos yo chi puktaak; li xkʼihalebʼ laj paabʼanel kʼajoʼ naq yo chi kʼihank aran Jerusalén. Joʼkan ajwiʼ naabʼalebʼ laj tij keʼxkʼul xchʼool li paabʼank.
bt-S perel 42 raqal 18
«Tento xpaabʼankil li Yos, ut inkʼaʼ ebʼ li winq»
18 Ebʼ li Apostol, keʼkʼanjelak saʼ komonil, li keʼxjolomi chaq li akʼ chʼuut keʼxye naq moko us ta naq teʼxkanabʼ «xpuktesinkil li Raatin li Yos xbʼaan li jekʼink tzekemq» (Hech. 6:2, SBG). Joʼkan naq keʼxchʼolobʼ chiruhebʼ li xtzolom li Jesus naq, re «xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin» teʼraj xsikʼbʼal wuqubʼ chi winq li «nujenaqaqebʼ chi Musiqʼej ut chi chaabʼil naʼlebʼ» ut keʼxpatzʼ rehebʼ ani teʼruuq xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin (Hech. 6:3, SBG). T-ajmanq raj ebʼ li winq li wankebʼ xnaʼlebʼ, xbʼaan naq moko kaʼaj tawiʼ teʼxjekʼi li tzakahemq, tento ajwiʼ teʼxnaw roksinkil li tenqʼ, teʼxsikʼ li tzakahemq ut teʼxtzʼil rix li tsachmanq. Li xkʼabʼaʼebʼ li keʼsikʼeʼk ru wank saʼ Griego, maare chi joʼkan teʼkʼulubʼaaq saʼ junpaat xbʼaanebʼ li malkaʼan li inkʼaʼ sa kʼulbʼilebʼ chaq. Ebʼ li Apostol keʼtijok re xtzʼilbʼal rix ani teʼruuq xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin ut moqon chik keʼxxaqabʼ li wuqubʼ chi aj paabʼanel aʼin re naq teʼril «li kʼanjel aʼin».
(Hechos 7:58–8:1, SBG) keʼrisi saʼ li tenamit ut keʼxtikibʼ xteninkil chi pek. Ebʼ li testiiw keʼxkanabʼ li raqʼebʼ chi roq jun li saaj winq aj Sawlo xkʼabʼaʼ. 59 Ut naq yookebʼ chi xteninkil chi pek, laj Esteban joʼkaʼin kitijok: “At Qaawaʼ Jesus, chakʼul linmusiqʼ”, chan. 60 Chirix chik aʼan kitʼaneʼk chi wiqʼwo ut kixjap re chi kaw, ut kixye: “At Qaawaʼ, maakʼe xaq li maak aʼin saʼ xbʼeenebʼ”. Ut naq kixye aʼin, kikamk.
8 Laj Sawlo kixkʼul xchʼool naq kikamsiik laj Esteban. Saʼ li kutan aʼan keʼxtikibʼ xrahobʼtesinkil li Iklees li wank Jerusalén, ut chixjunilebʼ keʼxchaʼchaʼi ribʼebʼ saʼ xsutam Judea ut Samaria, kaʼajebʼ chik ebʼ li apóstol keʼkanaak.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Hechos 6:15, SBG) Naq chixjunilebʼ li kʼojkʼookebʼ saʼ li raqlebʼaal aatin keʼxkaʼya laj Esteban, chanchan xnaqʼ ru junaq ánjel naq keʼril.
bt-S perel 45 raqal 2
«Li Qaawaʼ wank rikʼin laj Esteban ut naxkʼe xwankil»
2 Kʼajoʼ rusilal xnawbʼal naq laj Esteban inkʼaʼ nakʼutunk chiru naq yook xxiw. Ebʼ li winq li wankebʼ xnimal ru xkʼanjel keʼxkʼe tzʼaqal reetal naq «chanchan xnaqʼ ru junaq ánjel» (Hech. 6:15, SBG). Naxkʼut bʼan li xkawilal xchʼool, li xtuqtuukilal ut naq maakʼaʼ xxiw, li naʼlebʼ aʼin nekeʼxkʼutbʼesi ebʼ li anjel li nekeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa. Nakʼutunk chiʼus naq maakʼaʼ xxiw xbʼaan naq keʼxkʼe ajwiʼ reetal aʼin ebʼ li xikʼ nekeʼilok re. Abʼan, kʼaʼut naq maakʼaʼ xxiw?
(Hechos 8:26-30, SBG) Moqon chik li xʼánjel li Qaawaʼ kiraatina laj Felipe, ut kixye re: “Xaqlin ut ayu saʼ xjayal rokebʼl iqʼ, saʼ li bʼe naʼelk chaq Jerusalén ut naxik Gasa; aʼan junesal naʼajej”. 27 Kixaqliik laj Felipe ut koho. Tojaʼ naq kiril jun aj Etiopía, xnimal ru winq, aj kʼanjel chiru li xNaʼebʼ li tenamit Etiopía, ut aj ilol re chixjunil li xbʼihomal. Aʼan kiwulak Jerusalén chi loqʼonink 28 ut naq yo chi sutqʼiik, kʼojkʼo saʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ, yo rilbʼal xsaʼ li xhu li propeet Isaías. 29 Tojaʼ naq li Musiqʼej kixye re laj Felipe: “Jilon ut ayu chi xkʼatq li bʼelebʼaal chʼiichʼ aʼan”. 30 Tikto laj Felipe kiʼaanilak toj chi xkʼatq, ut kirabʼi chi xyaabʼasinkil xsaʼ li xhu li propeet Isaías. Kixpatzʼ re: —Ma nakataw ru li yookat chi rilbʼal?
bt-S perel 58 raqal 16
«Kixchʼolobʼ li xChaabʼil Esil li Jesus»
16 Kʼebʼil ajwiʼ qe li maatan re naq tootzʼaqonq saʼ li kʼanjel li kixbʼaanu laj Felipe. Moko kaʼaj tawiʼ toopuktesinq chirekabʼlal. Re xpuktesinkil li esil naru tqabʼaanu saʼ jalan chik hoonal joʼ naq yooko chi xik saʼ jalan chik naʼajej. Rajlal nakʼutunk naq wank xyaalalil kʼaʼut naq xooruuk chi seeraqʼik rikʼin junaq li qas qiitzʼin li chaabʼil xchʼool. Moko tsachq ta raj qachʼool rilbʼal aʼin, xbʼaan naq li Santil Hu naxkʼut naq ebʼ li anjel nekeʼxbʼeresi li kʼanjel re li puktesink re naq «li chaabʼil esilal» twulaq «rikʼinebʼ chixjunil li amaqʼ ut tenamit, yalaq chan re ru nekeʼilok ut nekeʼaatinak» (Apoc. 14:6, SBG). Joʼkan ajwiʼ, li Jesus kixye naq teʼtzʼaqonq saʼ li kʼanjel aʼin. Naq kixkʼe li jaljookil ru aatin chirix li triiw ut li yiibʼ aj pim, kixye naq saʼ xqʼehil li qʼolok, li xraqik li maaʼusilal, «ebʼ laj qʼolonel» aʼanaqebʼ raj «li ánjel». Re naq ttzʼaqloq ru li xkʼanjelebʼ teʼrisi saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos «chixjunilebʼ laj luktesinel chʼoolej ut ebʼ laj bʼaanuhom maaʼusilal», abʼan teʼxchʼutubʼ ajwiʼ ebʼ li qas qiitzʼin li teʼrechani li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos ut li «xkʼihalebʼ li tenamit» rehebʼ li jun chʼuut chik chi karneer li tixkʼamebʼ chaq li Jehobʼa saʼ li xmolam (Mat. 13:37-41, SBG; Apoc. 7:9, SBG; Juan 6:44, 65; 10:16).