Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 57-59
Li Jehobʼa naxbʼaanu naq moko us ta teʼelq li nekeʼrahobʼtesink re li xtenamit
bt 220, 221 raqal 14, 15
«Saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ»
14 Laj Esteban kixkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil chi maakʼaʼ xxiw naq toj maajiʼ nakamsiik xbʼaan li xikʼ nekeʼilok re (Hech. 6:5; 7:54-60). Tojaʼ naq «kitiklaak jun nimla rahobʼtesink» ut aʼin kixbʼaanu naq chixjunilebʼ li xtzolom li Jesús xeʼxjekʼi ribʼ saʼ Judea ut Samaria. Abʼan kaʼajwiʼ ebʼ li apóstol maabʼar xkohebʼ. Ut aʼin inkʼaʼ kixram li kʼanjel. Xbʼaan naq laj Felipe xkoho Samaria chi «xyeebʼal resil li Kriist rehebʼ li qas qiitzʼin» ut us kiʼelk (Hech. 8:1-8, 14, 15, 25). Li Santil Hu naxye: «Li xeʼchaʼchaʼiik xbʼaan li rahobʼtesiik li kitiklaak saʼ xkʼabʼaʼ laj Esteban xeʼwulak toj Fenicia, Chipre ut Antioquía. Abʼan kaʼajwiʼ rehebʼ laj judiiy xeʼxye resil li chaabʼil esil. Abʼanan, saʼ xyanqebʼ kiwank wiibʼ oxibʼ li winq re Chipre ut re Cirene li xkohebʼ Antioquía xeʼxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li Qaawaʼ Jesús rehebʼ li qas qiitzʼin li nekeʼaatinak saʼ griego» (Hech. 11:19, 20). Joʼ naqakʼe reetal, aʼin kixbʼaanu naq li chaabʼil esil tjekʼimanq yalaq bʼar.
15 Saʼebʼ li qakutan kikʼulmank jun li naʼlebʼ joʼ aʼan saʼ li naʼaj li kinawmank ru joʼ Unión Soviética. Saʼ li chihabʼ 1950, xeʼxkʼam naabʼal laj Testiiw joʼ preex aran Siberia. Saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼkʼeheʼk saʼ jalan jalanq chi kʼalebʼaal yookebʼ xyeebʼal resil li chaabʼil esil. Maajunwa raj xeʼruuk xbʼaanunkil aʼin ebʼ laj testiiw xbʼaan naq tento teʼbʼihajiq 10,000 kilómetro (6,000 miles) re xyeebʼal li chaabʼil esil ut terto xtzʼaq li bʼihaaj. Abʼan li awabʼej ajwiʼ kibʼaanunk re naq kixtaqlahebʼ junpakʼal li tenamit. Joʼ kixye jun li hermaan li awabʼej ajwiʼ kibʼaanunk re naq chi mil li kristiʼaan re Siberia teʼxnaw li yaal.
Li tertokil pek
«Kaw xaqxooqex, chexwanq chi inkʼaʼ taachʼinanq leechʼool»
16 Qakawresihaq li qachʼool. Saʼ jun li bʼich, li awabʼej David kixye naq maajunwa tixkanabʼ xraabʼal li Jehobʼa. Kixye: «Ak yoʼoon wank linchʼool, at inYos» (Sal. 57:8, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG). Naru naqakawresi xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa (taayabʼasi Salmo 112:7). Aatinaqo wiʼ chik chirix laj Bob, li xooʼaatinak wiʼ saʼ li raqal bʼeleebʼ. Chanru kitenqʼaak xbʼaan naq kaw xchʼool? Naq keʼxye re naq ak wank li kikʼ wi naʼajmank chiru, aʼan kixye naq saʼ junpaat txik wi nekeʼraj roksinkil li kikʼ. Laj Bob naxye: «Moko wiibʼ sut ta xinkʼoxla ut inkʼaʼ naxkʼe inkʼaʼuxl li kʼaru tkʼulmanq».
17 Laj Bob inkʼaʼ kiroybʼeni wank saʼ bʼanlebʼaal re xkawresinkil xchʼool. Ak chʼolchʼo chiru aʼin. Xbʼeen, naraj xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa. Xkabʼ, kixtzol kʼaru naxye li Santil Hu ut ebʼ li qatasal hu chirix li yuʼam ut li kikʼ. Ut rox, chʼolchʼo chiru naq tqʼajkamuuq xbʼaan li Jehobʼa wi tixyuʼami li xnaʼlebʼ. Joʼ laj Bob, naru naq kawaq qachʼool maakʼaʼ naxye kʼaru li aaleek tqakʼul.
8-14 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 60-62
Li Jehobʼa naxkʼe qatuqtuukilal, qakolbʼal ut naxbʼaanu naq us toowanq
it-2 1146
Li nimla ochoch
Joʼ eetalil. Li nekeʼpaabʼank ut nekeʼabʼink chiru li Jehobʼa maakʼaʼ nekeʼxxuwa, joʼ kixye laj David: «Laaʼat nakatmuheelank we; kamaʼat junaq kabʼl li qʼaxal kaw ribʼ chiru li xikʼ naʼilok we» (Sl 61:4, SBG). Li nekeʼxnaw kʼaru naraj xyeebʼal li xkʼabʼaʼ, nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin ut nekeʼxkʼe chi naweʼk li xkʼabʼaʼ chi maakʼaʼebʼ xxiw. Xbʼaan naq li Santil Hu naxye: «Li Qaawaʼ aʼan chanchan li kawubʼresinbʼil ochoch: rikʼin Aʼan nekeʼxkol ribʼ li tiikebʼ xchʼool» (Pr 18:10, SBG; juntaqʼeeta rikʼin 1Sa 17:45-47).
it-2 1122
Li muhebʼaal
Li muhebʼaal naʼoksimank ajwiʼ joʼ eetalil. Li muhebʼaal aʼan li naʼaj bʼarwiʼ nahilank junaq li kristiʼaan ut bʼarwiʼ naxkol ribʼ (Gé 18:1). Li nekeʼwulak saʼ jalan chik li muhebʼaal, nekeʼroybʼeni naq us teʼkʼuleʼq ut teʼoxloqʼiiq xbʼaan naq aʼan li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil re keʼok ochochnal. Joʼkan naq, naq Apocalipsis 7:15 naxye naq li Yos tixjel li xmuhebʼaal saʼ xbʼeen li kʼiila tenamit, naraj xyeebʼal naq tixkolebʼ (Sl 61:4, 5). Laj Isaías naʼaatinak chirix li yook xkʼubʼankil li rixaqil li Yos, aʼ li xSión, re xkʼulbʼalebʼ li ralal xkʼajol. Naxye: «Nimobʼresi xsaʼ li muhebʼaal wankat wiʼ» (Isa 54:2, SBG). Chi joʼkan, kixnimobʼresi li naʼaj bʼarwiʼ tixkolebʼ li ralal xkʼajol.
w02 15/4 16 raqal 14
Li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa nokooxtenqʼa
14 Li xchaqʼrabʼ li Yos inkʼaʼ najalaak, joʼkan naq naxkʼojobʼ qachʼool. Saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin li qʼaxal chʼaʼaj xnumsinkil, li Jehobʼa li wank junqʼe junqʼe kutan, kaw xaqxo joʼ jun li saqonak (Salmo 90:2). Aʼan kixye: «Laaʼin li Qaawaʼ, ut inkʼaʼ ninjal linnaʼlebʼ» (Malaquías 3:6, SBG). Naru naqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li xnaʼlebʼ li Yos li wank saʼ li Santil Hu xbʼaan naq moko juntaqʼeet ta rikʼin li xnaʼlebʼ li winq li junelik najalaak (Santiago 1:17). Jun eetalil, chiru naabʼal chihabʼ li nekeʼxtzʼil rix chanru nekeʼnaʼlebʼak li kristiʼaan xeʼxye naq ebʼ li kokʼal naru teʼxbʼaanu li nekeʼraj ut naq inkʼaʼ teʼqʼuseʼq, abʼan moqon xeʼxkʼe reetal naq moko usta li naʼlebʼ aʼin. Ebʼ li naʼlebʼ re li winq chirix xkʼiresinkilebʼ li kokʼal rajlal najalaak, abʼan li Raatin li Jehobʼa maajunwa najalaak. Chiru naabʼal chihabʼ, li Santil Hu naxye chanru xkʼiresinkil ebʼ li alal kʼajolbʼej. Laj Pablo kixye: «Ex yuwaʼbʼej, meechiqʼ xjosqʼil leeralal leekʼajol, meekanabʼ xkʼirisinkilebʼ ut xtijbʼalebʼ rikʼin li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li Jehobʼa» (Efesios 6:4). Naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq li xnaʼlebʼ li Jehobʼa maajunwa najalaak.
Li tertokil pek
Qachaabʼilobʼresihaq li qatij
16 Re naq tiikaq qachʼool anaqwan naq wanko saʼ rosoʼjik li kutan tento naq tqayal qaqʼe chi tijok. Li Jehobʼa naraj naq tqate «[qa]chʼool chiru» (Sal. 62:9, SBG). Joʼkan naq, isi laahoonal re tijok chiru li Jehobʼa wulaj wulaj. Loqʼoni ru ut bʼanyoxi chiru xbʼaan chixjunil li xchaabʼilal. Tzʼaama chiru naq tatxtenqʼa saʼ li puktesink, re xtzʼeqtaanankil li maak ut re xqʼaxbʼal ru chixjunil li chʼaʼajkilal li taanumsi. Maakanabʼ naq kʼaruhaq malaj anihaq tixram chaawu tijok. Abʼan, chanru naxsume li qatij? Saʼ li jun chik tzolom tqil li xsumenkil li patzʼom aʼin.
15-21 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 63-65
«Li xnimal laarahom qʼaxal loqʼ chiru li yuʼam»
w01 15/10 15, 16 raqal 17, 18
Ani tjachoq qe rikʼin li xrahom li Yos?
17 Qʼaxal naqoxloqʼi li rahom li naqekʼa chirix li Yos. Nokoonaʼlebʼak joʼ laj David, naq kixye: «Laarahom, aʼan qʼaxal loqʼ choʼq we chiru li yuʼamej, ut ninnima aawu rikʼin xtzʼuumal we. Chiru chixjunil linyuʼam tatinloqʼon ut tinterqʼusi li wuqʼ re xkʼeebʼal aaloqʼal» (Salmo 63:4, 5, SBG). Ma wank saʼ li ruuchichʼochʼ junaq li naʼlebʼ li jwal chaabʼil chiru wank saʼ xrahom li Yos ut saʼ amiiwil rikʼin? Jun eetalil, kʼaru li jwal chaabʼil?, xtawbʼal junaq li chaabʼil kʼanjel malaj wank saʼ amiiwil rikʼin li Yos? (Lucas 12:15). Wiibʼ oxibʼ laj paabʼanel inkʼaʼ xeʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa usta wankebʼ li xyuʼam saʼ xiwxiwal, joʼebʼ laj testiiw re li Jehobʼa li xeʼkʼeheʼk saʼ li tzʼalam bʼarwiʼ nekeʼmineʼk ru chi kʼanjelak saʼ li xkabʼ nimla yalok u. Li nekeʼkanaak saʼ li xrahom li Jehobʼa nekeʼxkʼul li junelik yuʼam, li inkʼaʼ naru naxkʼe qe li ruuchichʼochʼ aʼin (Marcos 8:34-36). Abʼan moko kaʼaj tawiʼ li yuʼam chi junelik naʼokenk saʼ li naʼlebʼ aʼin.
18 Moko tooruuq ta wank chi junelik, wi moko wank ta li Jehobʼa. Joʼkan naq usta toowanq chiru naabʼal chihabʼ, chanruhaq li qayuʼam? Relik chi yaal naq maakʼaʼaq xyaalal. Saʼ rosoʼjikebʼ li kutan aʼin, li Jehobʼa kixtenebʼ saʼ qabʼeen jun li kʼanjel li naxkʼe xsahil qachʼool. Joʼkan naq, naq tixkʼe qe li junelik yuʼam chʼolchʼo naq tooruuq xbʼaanunkil naabʼal li kʼanjel, tqatzol ebʼ li naʼlebʼ li tkʼanjelaq ut twulaq chiqu (Eclesiastés 3:11). Usta tqanumsi naabʼal chihabʼ re xtawbʼal «li xbʼihomal, li xnaʼlebʼ ut li xnawom li Yos» maajunwa tooruuq xbʼaanunkil (Romanos 11:33).
«Chexyoxinq chirix joʼchʼinal joʼnimal li nekekʼul»
Xbʼeen xbʼeen, choobʼanyoxinq chiru li Yos. Relik chi yaal naq wank sut xqakʼoxla rix chixjunil li osobʼtesink li ak xqakʼul saʼ li qayuʼam ut saʼ li qapaabʼal, ut li toj yook xkʼebʼal qe li Jehobʼa (Deut. 8:17, 18; Hech. 14:17). Abʼan, miqakʼojobʼ qachʼool yal rikʼin xkʼoxlankil bʼayaq li rusilal li Yos. Qakʼehaq bʼan qahoonal chi xkʼoxlankil rix chixjunil li rosobʼtesihom li Yos saʼ qabʼeen ut saʼ xbʼeen li qajunkabʼal. Chi joʼkan, qʼaxal toobʼanyoxinq ut chʼolchʼooq tzʼaqal chiqu naq jwal nokooxra ut nokooroxloqʼi (1 Juan 4:9).
w15 15/10 24 raqal 7
Qanaʼlebʼaq rix li xnaʼlebʼ li Yos
7 Saʼ xkʼabʼaʼ naq laaʼo aj maak, nachʼaʼajkoʼk chiqu naʼlebʼak xbʼaan naq naxik qachʼool chirix yalaq kʼaru. Joʼkan naq, us naq tqanaʼlebʼa rix junaq li naʼlebʼ naq inkʼaʼ lubʼluko ut saʼ jun li naʼaj bʼarwiʼ maaʼani tchʼiʼchʼiʼinq qe. Jun eetalil, li awabʼej David nawulak chiru naʼlebʼak chiru li qoqʼyink (Sal. 63:7). Ut li Jesús, usta tzʼaqal re ru li xyuʼam, nawulak chiru tijok ut naʼlebʼak saʼebʼ li naʼaj bʼarwiʼ maaʼani nachʼiʼchʼiʼink re (Luc. 6:12).
w09 15/7 16 raqal 6
Kʼam aawe rikʼin Jesús: kʼutbʼesi li rahok naq tatkʼutuq
6 Chiqajunilo sa naqekʼa qibʼ naq nokooʼaatinak chirix li nawulak chiqu. Saʼ xkʼabʼaʼ chanru nokooʼaatinak, naqakʼutbʼesi naq jun li naʼlebʼ jwal wank xwankil choʼq qe. Qʼaxal wiʼ chik naq nokooʼaatinak chirix jun li kristiʼaan li naqara, naqaj naq ebʼ li junchʼol teʼxnaw chanru li xnaʼlebʼ, junelik us nokooʼaatinak chirix ut naq nekeʼxwechʼ rix, naqakol rix. Naqaj raj naq chixjunilebʼ us teʼaatinaq chirix ut teʼxkʼe reetal naq chaabʼil xnaʼlebʼ.
Li tertokil pek
w07 15/11 15 raqal 6
Ma nokoowaklesink chʼoolej?
Moko chʼaʼaj ta xjukʼbʼal jun li ochoch chiru xkabʼlankil, aʼin ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li qamiiwil rikʼinebʼ li junchʼol. Saʼ xkʼabʼaʼ naq chiqajunilo aj maak, nokoopaltoʼk ut saʼ junpaat naqil li xpaltilebʼ li junchʼol. Joʼ kixye laj Salomón «moko wank ta junaq tiik xchʼool saʼ ruuchichʼochʼ li tixbʼaanu li us chi junelik, chi inkʼaʼ ta taamaakobʼq» (Eclesiastés 7:20, SBG). Joʼkan naq moko nachʼaʼajkoʼk ta chiqu rilbʼal li xpaltilebʼ li junchʼol ut roksinkil li aatin li ra nanaq re xtochʼbʼalebʼ xchʼool (Salmo 64:3-5). Abʼan tento tqatzol roksinkil ebʼ li aatin li nawaklesink chʼoolej.
22-28 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 66-68
Li Jehobʼa naxkʼam li qiiq wulaj wulaj
Chanru naxsume li Jehobʼa li qatij?
15 Li Jehobʼa moko junelik ta naxsume li qatij joʼ chanru naqaj. Abʼan naq naqakʼul li xsumenkil li qatij, aʼan li naʼajmank chiqu re naq tiikaq qachʼool chiru li Jehobʼa. Joʼkan naq ajʼajaq qu chi rilbʼal chanru li Jehobʼa naxsume li qatij. Li xYoko naxkʼoxla naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxsume li xtij. Joʼkan naq kiʼok xtzʼiibʼankil chixjunil li kixtzʼaama re li Jehobʼa. Naq ak xnumeʼk naabʼal kutan kiril li kixtzʼiibʼa ut kixkʼe reetal naq li Jehobʼa ak kixsume li xtij ut saʼ xyanq aʼin wank li moko naxjultika ta. Aajel ru naq tqakʼe qahoonal chi xkʼoxlankil chanru li Jehobʼa naxsume li qatij (Sal. 66:19, 20).
w10 1/12 23 raqal 6
Misach saʼ qachʼool ebʼ li naʼbʼej li yookebʼ xkʼiresinkil xjunes ebʼ li ralal xkʼajol
Rikʼin xtenqʼ li santil musiqʼej, li Jehobʼa kixbʼaanu naq wiibʼ oxibʼ laj Israel teʼxtzʼiibʼa ebʼ li bʼich li naxkʼe xloqʼal. Kʼajoʼ tana keʼsahoʼk xchʼool ebʼ li malkaʼan ut ebʼ li nebʼaʼyox naq keʼxbʼicha ebʼ li bʼich aʼin, xbʼaan naq naxjultika chiruhebʼ naq li Jehobʼa tkoloq rehebʼ joʼ jun «yuwaʼbʼej» ut joʼ jun «aj raqol aatin» (Salmo 68:6; 146:9). Tooruuq ajwiʼ xwaklesinkil xchʼoolebʼ li naʼbʼej li yookebʼ xkʼiresinkil xjunes ebʼ li ralal xkʼajol ut maare li tqaye rehebʼ maajunwa teʼsachq saʼ xchʼool. Jun eetalil, usta ak xnumeʼk junmay chihabʼ li xRuth naxjultika li kixye jun li hermaan. Li hermaan kixye re: «Chaabʼil yookat xkʼiresinkil ebʼ laakokʼal. Maakanabʼ xbʼaanunkil». Li xRuth naxye ajwiʼ: «Li kixye kixtochʼ inchʼool». Ut joʼ naxye li Santil Hu «ebʼ li aatin li nawaklesink chʼoolej chanchan li bʼan» (Proverbios 15:4, Traducción en lenguaje actual). Joʼkan naq, ma tooruuq xwaklesinkil xchʼool jun li naʼbʼej li yook xkʼiresinkil xjunes ebʼ li xkokʼal?
Xyuwaʼebʼ li nebʼaʼyox
«Toj saʼ chaq li xloqʼlaj muhebʼaal li Yos aʼan xyuwaʼebʼ li nebʼaʼyox» (Salmo 68:6, SBG). Ebʼ li aatin aʼin naxkʼutbʼesi jun chaabʼil naʼlebʼ chirix li Jehobʼa. Aʼan naxkolebʼ ut naxtenqʼahebʼ li maakʼaʼ wankebʼ re, joʼ li xeʼkamk jun rehebʼ li xnaʼ xyuwaʼ. Saʼ li Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa rehebʼ laj Israel naxkʼutbʼesi naq naxkʼe xchʼool chirixebʼ. Saʼ Éxodo 22:22-24 natawmank xbʼeen sut li aatin xyuwaʼ ebʼ li nebʼaʼyox.
Li Jehobʼa nokooxtenqʼa re naq us tooʼelq
17 (Taayaabʼasi Salmo 40:6). Li nataqsink tzuul naraj wulak toj taqeʼq. Abʼan naq yook chi xik naxaqliik ut naril li xchʼinaʼusal li wank saʼ li xsutam. Joʼkan ajwiʼ, naru naqakʼoxla chanru li Jehobʼa nokooxtenqʼa naq yooqo xnumsinkil junaq li rahilal. Naq xraqeʼk li kutan, qakʼoxlaq: «Kʼaru xtenqʼ li Jehobʼa xinkʼul? Usta toj wank li rahilal, rajlal kutan qayalaq qaqʼe re rilbʼal jun li osobʼtesihom li naxkʼe qe li Jehobʼa».
Li tertokil pek
w06 1/6 10 raqal 4
Li xqatzol saʼ li xkabʼ tasal re li hu Salmos
68:19. Anihebʼ li winq li wankebʼ joʼ maatan? Ebʼ li winq aʼin aʼanebʼ li xeʼwank joʼ moos naq kiʼechanimank li naʼajej li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ. Moqon, keʼxaqabʼaak re xtenqʼankilebʼ laj Leví (Esdras 8:20).
29 RE JULIO TOJ 4 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMO 69
Li Salmo 69 kixye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li tkʼulmanq saʼ xyuʼam li Jesús
Nekeʼroybʼeni li Mesiiy
17 Xikʼ t-ileʼq chi maakʼaʼ xyaalal (Sal. 69:5). Laj Juan kixye resil li kixye li Jesús: «Wi inkʼaʼ raj xinbʼaanu chiruhebʼ wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li maaʼani chik kixbʼaanu, maakʼaʼ raj maak saʼ xbʼeenebʼ. Abʼan anaqwan xineʼril ut xikʼ nikineʼril ut xikʼ ajwiʼ nekeʼril Linyuwaʼ. Abʼan kikʼulmank aʼin re naq ttzʼaqloq ru li aatin li tzʼiibʼanbʼil saʼebʼ li Xchaqʼrabʼ: “Xikʼ xineʼril chi maakʼaʼ xyaalal”» (Juan 15:24, 25). Kʼaʼut kixye naq li aatin natawmank saʼ «li Chaqʼrabʼ», wi aʼin natawmank saʼebʼ li Salmos? Xbʼaan naq li Santil Hu li tzʼiibʼanbʼil saʼ hebreo nakʼabʼaʼiik ajwiʼ joʼ «li Chaqʼrabʼ» (Juan 10:34; 12:34). Saʼebʼ li hu li naʼaatinak chirix li Jesús naxye naq xikʼ naʼileʼk xbʼaanebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li paabʼal rehebʼ laj judiiy. Aʼan kixye rehebʼ: «Maakʼaʼ xyaalal naq li ruuchichʼochʼ xikʼ texril, abʼan laaʼin xikʼ nikinril xbʼaan naq ninkʼe chi naweʼk li maaʼusilal li naxbʼaanu» (Juan 7:7).
w10 15/12 8 raqal 7, 8
Qakʼutbʼesihaq naq naqara li tzʼaqal loqʼonink
7 Naq ak xnumeʼk wiibʼ oxibʼ po rokik chi kʼanjelak, saʼ li Paswa re li chihabʼ 30, li Jesús kixkʼutbʼesi naq naxra li tzʼaqal loqʼonink. Naq kiwulak Jerusalén rochbʼeenebʼ li xtzolom, «saʼ li rochoch li Yos kixtawebʼ li yookebʼ chi kʼayink wakax, karneer, mukuy joʼ ajwiʼ ebʼ laj jalol tumin li chunchukebʼ saʼ xnaʼaj». Chanru kinaʼlebʼak li Jesús ut kʼaru keʼxkʼoxla ebʼ li xtzolom? (Yaabʼasi Juan 2:13-17).
8 Li kixye ut li kixbʼaanu li Jesús kixjultika rehebʼ jun li propesiiy li kixye laj David: «Xbʼaan xraabʼal laawochoch kʼajoʼ naq naxamnak linchʼool» (Sal. 69:10, SBG). Kʼaʼut keʼxjultika aʼin? Xbʼaan naq li kixbʼaanu li Jesús jwal xiwxiw. Li yookebʼ chi bʼaanunk re aʼin saʼ li rochoch li Yos aʼanebʼ laj tij ut ebʼ laj tzʼiibʼ. Ut li Jesús kirisi chi kutankil li xbʼaanuhomebʼ. Abʼan, ebʼ li xtzolom li Jesús keʼxtaw ru naq li kixbʼaanu naxkʼutbʼesi naq naxra li rochoch li Yos, aʼ li tzʼaqal loqʼonink. Qatzʼilaq rix kʼaru naraj xyeebʼal xraabʼal li tzʼaqal loqʼonink ut chanru naxkʼam ribʼ aʼin rikʼin naq yoʼon wanqo.
g95 22/10 31 raqal 4
Ma naru nakamk junaq xbʼaan xrahil xchʼool?
Wankebʼ nekeʼxye naq li rahil chʼoolej kiʼokenk saʼ li xkamik li Jesús, aʼ li kiyeemank chirix: «Qʼaxal nayotʼeʼk li waanm xbʼaan naq nikineʼxhobʼ: kachʼin aj chik maa ninkamk» (Salmo 69:21, SBG). Ma chi chʼolchʼo ru kiyeemank li aatin aʼin malaj yal jun eetalil? Chanchan naq moko eetalil ta, xbʼaan naq qʼaxal ra li kixnumsi li Jesús naq toj maajiʼ nakamk (Mateo 27:46; Lucas 22:44; Hebreos 5:7). Joʼkan ajwiʼ, li rahil chʼoolej kiruuk xbʼaanunkil naq t-elq «kikʼ ut haʼ» bʼarwiʼ kikujeʼk li jutzʼchʼiichʼ re li Jesús, naq tojeʼaq xkamik. Naq nekeʼxkuj jun li jutzʼchʼiichʼ saʼ li xjunxaqalil li kristiʼaan, aʼin nanujak chi kikʼ ut li naʼelk chaq chanchan «kikʼ ut haʼ» (Juan 19:34).
it-2 669
Li bʼan li nakamsink
Kiyeemank naq tkʼemanq re li Mesiiy li bʼan li nakamsink choʼq xtzekemq (Sl 69:22). Aʼin kikʼulmank naq keʼxyeechiʼi re li Jesús li bʼiin li yukʼinbʼil rikʼin li kʼahil qʼeen naq toj maajiʼ nakʼeheʼk chiru cheʼ, abʼan naq kixyal, inkʼaʼ kixkʼulubʼa rukʼbʼal xbʼaan naq chanchan tawiʼ aʼin ttenqʼanq re, re naq inkʼaʼ trekʼa li xrahilal. Naq kitzʼiibʼamank li xtzʼaqlojik li propesiiy laj Mateo (27:34) kiroksi li aatin saʼ griego kjo·lḗ (kʼahil qʼeen), li natawmank ajwiʼ saʼ li Septuaginta saʼ Salmo 69:22. Abʼanan, saʼ Marcos naʼuxmank aatinak chirix jun li bʼan malaj li miir (Mr 15:23), joʼkan naq nakʼoxlamank naq li bʼan li nakamsink malaj li «kʼahil qʼeen» aʼan «li miir». Jun chik li naʼlebʼ aʼan naq maare saʼ li haʼ wank li kʼahil qʼeen ut li miir.
Li tertokil pek
w99 15/1 18 raqal 11
Chiqakubʼsi qibʼ naq tootijoq
11 Saʼebʼ li qakutan ebʼ li kristiʼaan kaʼajwiʼ nekeʼtijok re xpatzʼbʼal jun li naʼlebʼ re li Yos, abʼan li qarahom chirix li Jehobʼa toorekʼasi re bʼanyoxink ut xkʼebʼal xloqʼal saʼebʼ li tij li naqabʼaanu naq wanko qajunes ut chiruhebʼ li junchʼol. Laj Pablo kixye: «Maakʼaʼ chi ok wiʼ eekʼaʼuxl. Junelik bʼan textijoq chiru li Yos, teetzʼaama chiru naq texbʼeresi saʼ chixjunil ut junelik texbʼanyoxinq, ut li Yos tixkʼe eere li tuqtuukilal li maaʼani naxtaw ru ut chi joʼkan tixkol leechʼool ut leekʼaʼuxl saʼ xkʼabʼaʼ li Kristo Jesús» (Filipenses 4:6, 7). Moko kaʼaj tawiʼ tootzʼaamanq chiru li Yos, tento naq tqabʼanyoxi re chixjunil li osobʼtesihom li naxkʼe qe (Proverbios 10:22). Laj salmiist kixye: Yeechiʼi re li bʼanyoxink joʼ mayej chiru li Yos ut chaabʼaanu chi tzʼaqal li xaayeechiʼi re (Salmo 50:14). Ut saʼ jun li tij laj David kiroksi li aatin aʼin: «Tinnima xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ rikʼin bʼichank, tinterqʼusi xloqʼal ut tinyoxinq chiru» (Salmo 69:31, SBG). Us raj naq tqabʼaanu aʼin naq tootijoq saʼ junesal ut chiruhebʼ li junchʼol.
5-11 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 70-72
Aatinan chirix li xwankil li Yos «rehebʼ li tenamit toj chaalel»
«Ebʼ li nekeʼxsikʼ li Qaawaʼ maakʼaʼ taamajeloʼq rehebʼ»
15 Qilaq kʼa chik ru kitenqʼank re laj David chi xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal. Kixye: «Yalomaq ut kʼehomaq reetal: makachʼin xchaabʼilal li Qaawaʼ! Us xaq rehebʼ li nekeʼmuhenk rikʼin» (Sal. 34:9, SBG). Ebʼ li aatin aʼin naxkʼutbʼesi kʼaʼut naq chʼolchʼo chiru laj David naq ttenqʼaaq xbʼaan li Jehobʼa. Kokʼaj xsaʼ naxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Xyos ut junelik kitenqʼaak. Naq toj saaj chaq, laj David kiyalok rikʼin laj Goliat, jun aj Filistea, ut kixye re: «Anaqwan ajwiʼ li Qaawaʼ tatxqʼaxtesi saʼ wuqʼ» (1 Sam. 17:46, SBG). Moqon, naq laj David yook chaq chi kʼanjelak chiru li awabʼej Saúl, aʼin kiraj xkamsinkil naabʼal sut, abʼan «li Qaawaʼ wank rikʼin laj David» (1 Sam. 18:12, SBG). Saʼ xkʼabʼaʼ naq ak kiril chanru kitenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa, chʼolchʼo chiru naq junelik ttenqʼaaq. Aʼin ajwiʼ ttenqʼanq qe re naq tooruuq xnumsinkil ebʼ li yalbʼaʼix.
g04 8/10 23 raqal 3
Chanru tqilebʼ li ak cheekebʼ chik?
Laj salmiist kixye: «Minaatzʼeqtaana taxaq saʼ lintiixilal, minaakanabʼ injunes naq yooq chi lajk linmetzʼew» (Salmo 71:9, SBG). Li Yos inkʼaʼ naxtzʼeqtaana ebʼ laj kʼanjel chiru, usta ebʼ aʼan nekeʼxkʼoxla naq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ. Laj salmiist moko kixye ta naq xtzʼeqtaanaak xbʼaan li Yos, chʼolchʼo bʼan chiru naq ttenqʼaaq xbʼaan li Yos saʼ li xcheekelal. Li Jehobʼa junelik naxtenqʼa ebʼ laj kʼanjel chiru (Salmo 18:26). Naroksi ajwiʼ ebʼ li hermaan re xtenqʼankilebʼ.
w14 15/1 23 raqal 4, 5
Kʼanjelan chiru li Jehobʼa naq toj maajiʼ nakaataw li chʼaʼajkilal
4 Saʼ xkʼabʼaʼ naq ak naabʼal chihabʼ aawokik chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa, maare nakaakʼoxla aʼin: «Kʼaru tinbʼaanu rikʼin linyuʼam anaqwan naq toj wank linkawilal ut linmetzʼew?». Saʼ xkʼabʼaʼ naq ak naabʼal chihabʼ aawokik chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa, tatruuq xkʼebʼal xkomon aakʼanjel li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil ebʼ li saaj. Jun eetalil, naru taawotz rikʼinebʼ li saaj li xaatzol chirix li Jehobʼa, taawaklesi xchʼool jalanebʼ chik laj paabʼanel naq taaye rehebʼ li chaabʼil naʼlebʼ li xaakʼul naq yookat chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Li awabʼej David kixtzʼaama re li Jehobʼa naq ttenqʼaaq. Kixye: «At inYos, chalen chaq saʼ linsaajilal xinaatzol ut xinaatij, ut […] anaqwan naq xinʼok chi tixk ut saqebʼ chik li wismal, minaakanabʼ injunes, at inNaʼ at inYuwaʼ, re naq toj tinpuktesi resil li xnimal aawankil rehebʼ li tenamit toj chaalel» (Sal. 71:17, 18, SBG).
5 Kʼaru tatruuq xbʼaanunkil re xwotzbʼal li choxahil naʼlebʼ li xaataw saʼ xnumikebʼ li chihabʼ? Naru taabʼoq ebʼ li saaj saʼ laawochoch re naq taanumsi hoonal rikʼinebʼ. Naru taapatzʼ rehebʼ naq tteʼrochbʼeeni saʼ li puktesink re naq teʼxkʼe reetal li sahil chʼoolejil li natawmank xbʼaan kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Saʼ najter qʼe kutan, laj Elihú kixye: «Aatinaqebʼ wan li ak cheekebʼ, ebʼ li tiixebʼ cheʼxkʼutaq li xnaʼlebʼeb» (Job 32:7, SBG). Joʼkan ajwiʼ, li apóstol Pablo kixwaklesi xchʼool ebʼ li hermaan ixq li najter rokikebʼ saʼ li yaal, re naq teʼxwaklesi xchʼool ebʼ li junchʼol chik chi hermaan ixq rikʼin li raatin ut li xbʼaanuhomebʼ. Kixye: «Ebʼ li ixq li ak cheekebʼ chik tento [...] teʼxnaw xkʼutbʼal li us» (Tito 2:3).
Li tertokil pek
it-1 883
Li Éufrates
Bʼarwiʼ naraqeʼk li teep kʼebʼil rehebʼ laj Israel. Li Yos kixye re laj Abrahán naq tixkʼe rehebʼ li ralal xkʼajol li chʼochʼ «chalen chaq saʼ li nimaʼ re Ejiipt toj saʼ li nimla nimaʼ, aʼ li Éwfrates» (Gé 15:18, SBG). Aʼin kixye wiʼ chik rehebʼ laj Israel (Éx 23:31; Dt 1:7, 8; 11:24; Jos 1:4). Saʼ 1 Crónicas 5:9, SBG, nayeemank naq toj maajiʼ naʼok chi awabʼejink laj David, wiibʼ oxibʼ li ralal xkʼajol laj Rubén xeʼxnimobʼresi li xnaʼaj «toj saʼ xmaril li chaqichʼochʼ li natiklaak wan wiʼ li nimaʼ Éwfrates». Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Éufrates natawmank 800 kilómetro «saʼ xjayal relebʼl saqʼe re li naʼajej Galahad» (1Cr 5:10, SBG), li aatin aʼin maare kiraj xyeebʼal naq ebʼ laj Rubén xeʼxnimobʼresi li xnaʼaj chalen bʼarwiʼ naʼelk li saqʼe re Galaad toj bʼarwiʼ natiklaak li chaqichʼochʼ re Siria, li nawulak toj saʼ li nimaʼ Éufrates («saʼ chixjunil li naʼajej Galaad li wank saʼ li oriente», Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators. Akʼ tzʼiibʼ). Joʼkan naq chanchan tawiʼ naq li kixye li Jehobʼa kitzʼaqlok ru toj saʼ xkutankil li xʼawabʼejilal laj David ut laj Salomón, naq li xnubʼaal re Israel kixkʼe saʼ ajl li awabʼejilal re Zobá, li wank saʼ xjayal bʼarwiʼ nanumeʼk li nimaʼ Éufrates li nakanaak bʼarwiʼ naʼok li iqʼ aran Siria (2Sa 8:3; 1Re 4:21; 1Cr 18:3-8; 2Cr 9:26). Saʼ xkʼabʼaʼ li xwankil, naabʼal sut kikʼabʼaʼiik joʼ li Nimaʼ (Jos 24:2, 15; Sl 72:8).
12-18 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 73, 74
Ma naqakaqali ebʼ li inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni ru li Yos?
Li Jehobʼa naxtenqʼahebʼ li qʼaxal nekeʼchʼinaak xchʼool
14 Jun aj Leví kitzʼiibʼank re Salmo 73. Ebʼ laj Leví nekeʼkʼanjelak chaq saʼ li naʼaj bʼarwiʼ naloqʼoniik ru li Jehobʼa. Usta joʼkan, saʼ jun kutan kichʼinaak xchʼool xbʼaan naq kiʼok xkaqalinkil ebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ ut li qʼetqʼetebʼ. Moko kiraj ta xbʼaanunkil li maaʼusilal li nekeʼxbʼaanu, kiwulak bʼan chiru li xwanjikebʼ xbʼaan naq chanchan naq chaabʼil (Sal. 73:2-9, 11-14, SBG). Chanchan tawiʼ naq maakʼaʼ napaltoʼk chiruhebʼ: bʼihomebʼ, qʼaxal chaabʼil li xyuʼamebʼ ut maakʼaʼ xkʼaʼuxebʼ. Naq laj bʼichanel kiril aʼin kʼajoʼ naq kichʼinaak xchʼool ut joʼkan naq kixye: «Maakʼaʼ aj e naq xinwank chi saq ru linchʼool; maakʼaʼ aj e naq xinchʼaj li wuqʼ, joʼ reetalil naq maakʼaʼ linmaak». Relik chi yaal naq aʼin naru naxbʼaanu naq tixkanabʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa.
Li Jehobʼa naxtenqʼahebʼ li qʼaxal nekeʼchʼinaak xchʼool
15 (Taayaabʼasi Salmo 73:16-19, 22-25, SBG). Laj Leví kiʼok saʼ li xloqʼlaj ochoch li Yos, bʼarwiʼ wankebʼ tana jalan chik aj Israel li yookebʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Aran, saʼ xyaalal ut saʼ xkʼabʼaʼ naq kitijok, kiruuk xkʼoxlankil chiʼus kʼaru tixbʼaanu. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kixtaw ru naq saʼ xmaakʼaʼil peʼ xnaʼlebʼ yook xkʼoxlankil aʼan, naq wi inkʼaʼ naxjal li xbʼe, tnajtoʼq rikʼin li Jehobʼa. Kixtaw ajwiʼ ru naq li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ wankebʼ «saʼ xiikʼilal» ut naq saʼ junpaat «teʼok chi osoʼk». Chanru kiruuk xqʼaxbʼal ru li kaqalink ut li chʼinank chʼoolej? Naq kiʼok chi kʼoxlak joʼ nakʼoxlak li Jehobʼa. Naq kixbʼaanu aweʼ kixtaw wiʼ chik xtuqtuukilal ut xsahil xchʼool. Joʼkaʼin kitijok chiru li Jehobʼa: «Naq wankin aawikʼin, maakʼaʼ chik ninrahi saʼ ruuchichʼochʼ».
16 Kʼaru naqatzol? Miqakaqali li xyuʼamebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ li chanchan naq jwal chaabʼil. Maakʼaʼ naʼok wiʼ li xsahilebʼ xchʼool ut yal jun kʼamok ajwiʼ twanq xbʼaan naq ebʼ aʼan moko teʼwanq ta xyuʼam chi junelik (Ecl. 8:12, 13). Wi naqakaqalihebʼ tchʼinaaq qachʼool ut naru naq inkʼaʼ chik tqaloqʼoni ru li Jehobʼa. Joʼkan bʼiʼ, wi naqekʼa qibʼ joʼ kirekʼa ribʼ laj Leví, qakʼamaq qe rikʼin: qabʼihaq li chaabʼil naʼlebʼ li naxkʼe qe li Jehobʼa ut choowanq saʼ komonil rikʼinebʼ li nekeʼraj xbʼaanunkil li rajom. Wi qʼaxal naqara li Jehobʼa, tqataw li sahil chʼoolej ut inkʼaʼ tqakanabʼ bʼeek saʼ li bʼe li nakʼamok saʼ «li tzʼaqal yuʼam» (1 Tim. 6:19).
Qakʼamaq qe rikʼin li xpaabʼal laj Moisés
5 Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq chi «xyalbʼal li sahilal li moko najt ta nawank ut nachalk saʼ li maak»? Qajultikaq naq aʼin yal numel. Wi wank qapaabʼal tqakʼe reetal naq «li ruuchichʼochʼ t-osoʼq ut chixjunil li nekeʼxrahi ru ebʼ li qas qiitzʼin t-osoʼq ajwiʼ» (1 Juan 2:15-17). Joʼkan naq qanaʼlebʼaq rix li teʼxkʼul ebʼ laj maak wi inkʼaʼ nekeʼxyotʼ xchʼool, wankebʼ «saʼ xiikʼilal» li xyuʼam ut ra teʼraqeʼq wiʼ (Sal. 73:18, 19, SBG). Naq tixkʼe ribʼ chiqu maakobʼk, qakʼoxlaq: «Kʼaru nawaj xkʼulbʼal saʼ li kutan chalk re?».
Maakʼaʼ tramoq chiqu xkʼulbʼal li xloqʼal li Yos
3 Li kitzʼiibʼank re li Salmo 73 chʼolchʼo chiru naq li Jehobʼa tbʼeresinq re ut tixkʼe xloqʼal (yaabʼasi Salmo 73:23, 24). Chanru naxkʼe xloqʼal li Jehobʼa ebʼ laj kʼanjel chiru? Naroksi jalan jalanq li naʼlebʼ re xkʼebʼal xloqʼalebʼ. Jun eetalil, naxkanabʼ naq tqanaw bʼar wank re li rajom (1 Cor. 2:7). Wi nokooʼabʼink chiru li wank saʼ li raatin, toowanq saʼ aamiiwil rikʼin (Sant. 4:8).
4 Joʼkan ajwiʼ, li Yos kixtenebʼ saʼ qabʼeen jun li kʼanjel: xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil (2 Cor. 4:1, 7). Naq nokoopuktesink re xkʼebʼal xloqʼal li qachoxahil Yuwaʼ ut xtenqʼankilebʼ jalanebʼ chik, aʼan naxkʼe qaloqʼal. Li Jehobʼa kixye: «Li nekeʼoxloqʼink we, twoxloqʼihebʼ» (1 Sam. 2:30, SBG). Aʼin naraj xyeebʼal naq us nokooʼileʼk xbʼaan li Yos ut xbʼaan li chʼuut (Prov. 11:16; 22:1).
5 Wi nokooʼoybʼenink rikʼin li Jehobʼa ut junelik nokoowank saʼ li xbʼe, aʼan tixkʼe qe jun chaabʼil oybʼenihom. Li Santil Hu naxye: «Taakʼeheʼq aaloqʼal ut taaweechani li chaabʼil naʼajej; laaʼat toxaawil xsachik li inkʼaʼ usebʼ xnaʼlebʼ» (Sal. 37:34, SBG). Joʼkan naq chʼolchʼooq chiqu naq tixkʼe qaloqʼal junqʼe junqʼe kutan (Sal. 37:29).
Li tertokil pek
it-2 213
Li Leviatán
Saʼ li Salmo 74 naʼaatinak chirix chanru li Yos kixkol li xtenamit ut saʼebʼ li raqal oxlaju ut kaalaju nakʼemank resil chanru laj Israel keʼelk joʼ moos aran Egipto. Saʼ li hoonal aʼin, li aatin «li josqʼ aj xul saʼ li palaw [heb. than·ni·ním, plural de tan·nín]» naʼoksimank re aatinak ajwiʼ chirix li «Lebiatán» ut naq xjoreʼk li xjolom li Leviatán, naru naraj xyeebʼal naq xqʼaxeʼk ru laj Faraón ut ebʼ li xpuubʼ. Li xchʼolobʼankil saʼ arameo re li Santil Hu saʼ hebreo, naroksi li aatin «li xkawil laj Faraón» choʼq reqaj li aatin li «xjolom li Lebiatán» (juntaqʼeeta rikʼin Eze 29:3-5, bʼarwiʼ najuntaqʼeetamank laj Faraón rikʼin li xnimal ru xul saʼ li nimaʼ li wank saʼ xyanq li nimaʼ Nilo, juntaqʼeeta ajwiʼ rikʼin Eze 32:2). Chanchan tawiʼ naq saʼ Isaías 27:1, li Leviatán (Septuaginta, «josqʼ aj xul») aʼan reetalil jun li awabʼejilal: jun li molam li najolomiik xbʼaan li «kʼantiʼ li xuwajel ru» (Ap 12:9). Li propesiiy aʼin naʼaatinak chirix naq xʼakʼobʼresiik wiʼ chik Israel, joʼkan naq, naq naxye naq li Jehobʼa kixkʼe xchʼool chirix li Leviatán, naʼokenk ajwiʼ Babilonia. Abʼanan, li raqal kabʼlaju ut oxlaju moko kaʼaj tawiʼ naʼaatinak chirix Babilonia, naʼaatinak ajwiʼ chirix Asiria ut Egipto. Joʼkan naq li aatin Leviatán saʼ li raqal aʼin, naʼaatinak chirix jun li molam malaj jun li awabʼejilal li xikʼ naril li Jehobʼa ut ebʼ li nekeʼloqʼonink re.
19-25 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMOS 75-77
Kʼaʼut inkʼaʼ tqanimobʼresi qibʼ?
w18.01 28 raqal 4, 5
Li xjalanil li nekeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa ut ebʼ li inkʼaʼ
4 Naq ak kixye naq naabʼal li qas qiitzʼin teʼxra ribʼebʼ ut teʼxra li tumin, laj Pablo kixye ajwiʼ naq teʼxnimobʼresi ribʼ ut teʼxqʼetqʼeti ribʼ ut naq qʼaxal qʼetqʼetaqebʼ. Ebʼ li kristiʼaan aʼin, nekeʼxnimobʼresi ribʼ xbʼaan li xseebʼalebʼ xchʼool, li xjunxaqalil, li xtumin malaj jalan chik li naʼlebʼ ut nekeʼraj naq us teʼileʼq xbʼaanebʼ li junchʼol ut teʼkʼeheʼq xloqʼal. Jun li wank xnawom kixye aʼin chirix li nimobʼresink ibʼ: «Saʼ li raanm wank jun li chʼina naʼaj li chanchan altar bʼarwiʼ naxkʼe xloqʼal xjunes ribʼ». Wankebʼ nekeʼxye naq li nekeʼxnimobʼresi ribʼ moko nawulak ta chiruhebʼ naq jalanebʼ chik joʼkan ajwiʼ nekeʼnaʼlebʼak.
5 Li Jehobʼa inkʼaʼ nawulak chiru li nimobʼresink ibʼ. Li Santil Hu naxye naq xikʼ naril «li qʼetqʼetil» (Prov. 6:16, 17, SBG). Li nimobʼresink ibʼ nokooxnajtobʼresi rikʼin li Jehobʼa (Sal. 10:4). Ut aʼin jun li naʼlebʼ li chalenaq rikʼin laj Tza (1 Tim. 3:6). Ra xyeebʼal, abʼan wiibʼ oxibʼ laj kʼanjel chiru li Yos li xeʼwank chi tiik ru xchʼool xeʼxnimobʼresi ribʼ. Jun rehebʼ aʼan laj Uzías, li awabʼej re Judá, li kiwank chiru naabʼal chihabʼ chi tiik ru xchʼool chiru li Yos. Li Santil Hu naxye «naq kinimank li xwankil, kiqʼetqʼetoʼk toj reetal kixsikʼ xrahilal: kixqʼetqʼeti ribʼ chiru li Qaawaʼ li xYos, xbʼaan naq kiʼok saʼ rochoch li Qaawaʼ chi kʼatok kʼajpom saʼ xbʼeen li artal». Moqon li awabʼej Ezequías kixnimobʼresi ajwiʼ ribʼ, abʼan kaʼajwiʼ chiru jun qʼehil (2 Crón. 26:16, SBG; 32:25, 26).
Kʼaru naqatzol rikʼin li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús?
11 Kʼaru naqatzol chirix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús? Naqatzol chirix li kubʼsink ibʼ. Li Jesús moko kixnimobʼresi ta ribʼ xbʼaan li sachbʼachʼoolej. Maajunwa kixnimobʼresi ribʼ rikʼin li kixbʼaanu. Junelik bʼan kixkubʼsi xwankil ut kixkʼe xloqʼal li Xyuwaʼ (Juan 5:19, 30; 8:28). Wi naqakʼam qe rikʼin li Jesús, tqakubʼsi qawankil ut maajunwa tqanimobʼresi qibʼ rikʼin li naqabʼaanu. Maakʼaʼ naxye kʼaru li kʼanjel naqabʼaanu saʼ xmolam li Jehobʼa, miqanimobʼresi qibʼ, qanimaq bʼan ru li Yos li nokookʼanjelak wiʼ (Jer. 9:23, 24). Qakʼehaq xloqʼal li Jehobʼa. Xbʼaan naq wi inkʼaʼ tooxtenqʼa maakʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil (1 Cor. 1:26-31).
12 Qilaq jun chik li naʼlebʼ chirix chanru tqakʼam qe rikʼin li kubʼsink ibʼ li kixkʼutbʼesi li Jesús. Qakʼoxlaq jun li cheekel winq li naxkʼe xhoonal re xtenqʼankil jun laj tenqʼanel saʼ li chʼuut re naq tixkʼe li xbʼeen seeraqʼ. Chaabʼil naʼelk li seeraqʼ chiru li saaj ut sa saʼ xchʼool li chʼuut. Naq naraqeʼk li chʼutam jun li hermaan naxye re li cheekel winq: «Chaabʼil li seeraqʼ li kixkʼe laj tenqʼanel, peʼyaal?». Ma nakaakʼoxla naq li cheekel winq tixye: «Us kiʼelk xbʼaan naq laaʼin xinkʼe xnaʼlebʼ»? Malaj tixye: «Heeheʼ, chaabʼil kiʼelk chiru»? Li naxkubʼsi xwankil moko aajel ta ru naq teʼxkʼe xloqʼal xbʼaan li nekeʼxbʼaanu ebʼ li junchʼol. Sa saʼ xchʼool rikʼin xnawbʼal naq li Jehobʼa naril ut oxloqʼ chiru li naxbʼaanu (juntaqʼeeta rikʼin Mateo 6:2-4; Heb. 13:16). Nasahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq naril naq naqaj xkubʼsinkil qawankil joʼ kixbʼaanu li Jesús (1 Ped. 5:6).
Li tertokil pek
Ma naqabʼanyoxi ebʼ li maatan li naxkʼe qe li Yos?
13 Naqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu li maatan aweʼ naq naqakʼe qaqʼe chi xjultikankil chanru naq li Jehobʼa xooxtenqʼa ut kixkʼojobʼ qachʼool. Wi naqabʼaanu aʼin, kʼojkʼooq qachʼool naq tooxtenqʼa saʼ li kutan chalk re (taayaabʼasi Salmo 77:12, 13; 78:4, 7). Jun chik li naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil naq oxloqʼ chiqu li maatan aʼin, aʼan xjultikankil li usilal li xeʼxbʼaanu qe li junchʼol ut xbʼanyoxinkil rehebʼ. Chʼolchʼo chiruhebʼ li nekeʼxtzʼil rix li naʼlebʼ aweʼ naq ebʼ li poyanam li nekeʼbʼanyoxink, qʼaxal sahebʼ saʼ xchʼool. Naq tqoksi li qulul, qakʼamaq qe rikʼin li Jehobʼa. Wank li naʼlebʼ li naxsach saʼ xchʼool chi junajwa. Jun eetalil, usta tzʼaqal re ru li rulul, naxkuy ut naxsach saʼ xchʼool li qamaak wi tzʼaqal yaal naq naqayotʼ qachʼool chiru (Sal. 25:7; 130:3, 4). Aʼan naraj naq joʼkan ajwiʼ toonaʼlebʼaq laaʼo rikʼinebʼ li nekeʼpaltoʼk chiqu (Mat. 6:14; Luc. 17:3, 4).
26 RE AGOSTO TOJ 1 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SALMO 78
Miqatzʼeqtaana li Jehobʼa joʼ xeʼxbʼaanu ebʼ laj Israel
w96 1/12 29, 30 raqal 5, 6
Kʼaʼut tqajultika li kutan li ak xeʼnumeʼk?
Ebʼ laj Israel rajlal keʼsach saʼ xchʼool li kixbʼaanu li Jehobʼa chirixebʼ. Kʼaru kikʼulmank? «Keʼok wiʼ chik chi xyalbʼal rix li Qaawaʼ ut keʼxchiqʼ xjosqʼil li xSant laj Israel. Inkʼaʼ keʼjultikoʼk rehebʼ li xnimal xwankil joʼwiʼ li kutan keʼkoleʼk wiʼ saʼ ruqʼebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ» (Salmo 78:41, 42, SBG). Moqon li Jehobʼa kixtzʼeqtaanahebʼ xbʼaan naq keʼsach saʼ xchʼool li xchaqʼrabʼ (Mateo 21:42, 43).
Laj salmiist kixkanabʼ jun chaabʼil eetalil. Aʼan kixtzʼiibʼa: «Najultikoʼk we li xninqal ru xbʼaanuhom li Qaawaʼ ut wank saʼ inchʼool li sachbʼachʼoolej kabʼaanu junxil; ninkʼam xkʼoxlankil rix chixjunil laabʼaanuhom ut naweekʼa wibʼ xbʼaan joʼnimal kilajaabʼaanu» (Salmo 77:12, 13, SBG). Xjultikankil li xqabʼaanu saʼ li xkʼanjel li Yos ut li xbʼaanu li Jehobʼa saʼ qakʼabʼaʼ tixwaklesi qachʼool naq t-ajmanq chiqu. Joʼkan ajwiʼ, xjultikankil ebʼ li kutan li ak xeʼnumeʼk truuq xbʼaanunkil naq inkʼaʼ toolubʼq ut xkʼebʼal qametzʼew re naq tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re naq junelik toowanq chi tiik ru qachʼool chiru li Jehobʼa.
w06 15/7 17 raqal 16
Qabʼaanuhaq chixjunil chi inkʼaʼ toowechʼinq
16 Li wechʼink naxbʼaanu naq tqakʼe qachʼool chiqix ut chirix li qachʼaʼajkilal ut inkʼaʼ chirix li osobʼtesihom li naqakʼul saʼ xkʼabʼaʼ naq wanko joʼ aj testiiw re li Jehobʼa. Li tooxtenqʼa re xtzʼeqtaanankil li wechʼink aʼan naq tqakʼe qachʼool chirix ebʼ li osobʼtesihom. Qilaq wiibʼ oxibʼ rehebʼ: jun loqʼlaj maatan xkʼambʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Isaías 43:10). Rajlal nokooruuk aatinak rikʼin li Yos, li naʼabʼink re li tij ut wank saʼ aamiiwil rikʼin (Salmo 65:3; Santiago 4:8). Wank xyaalal li qayuʼam xbʼaan naq naqataw ru li xkʼulubʼ li Jehobʼa chi awabʼejink ut naq naqajultika naq jwal loqʼ naq maajuwa tqatzʼeqtaana li Jehobʼa (Proverbios 27:11). Naru ajwiʼ nokooʼokenk re xwotzbʼal li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos (Mateo 24:14). Xpaabʼankil li xkamik li Jesús naxbʼaanu naq saqaq ru li qakʼaʼuxl (Juan 3:16). Naqayal xsahil ebʼ li osobʼtesihom aʼin maakʼaʼ naxye li naqanumsi.
Ma narahoʼk xchʼool li Jehobʼa?
Laj salmiist naxye: «Kʼajoʼ naq keʼxqʼetqʼeti ribʼ saʼ li chaqichʼochʼ» (raqal 40, SBG). Ut naxye ajwiʼ: «Keʼok wiʼ chik chi xyalbʼal rix li Qaawaʼ» (raqal 41, SBG). Aʼin naxkʼutbʼesi naq li tenamit rajlal nekeʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa. Li naʼlebʼ aʼin keʼok xyuʼaminkil saʼ li chaqichʼochʼ naq tojeʼaq xeʼelk Egipto. Aran xeʼok xwechʼbʼal rix li Yos ut xeʼxye naq maare inkʼaʼ truuq ut inkʼaʼ naraj xkolbʼalebʼ (Números 14:1-4). Jun li tasal hu choʼq rehebʼ laj jalol aatin re li Santil Hu naxye naq li aatin «keʼxqʼetqʼeti ribʼ chiru» naru najalmank joʼ «xeʼxkawubʼresi li xchʼool chiru li Yos» malaj «xeʼxtzʼeqtaana li Yos». Usta joʼkan, li Jehobʼa kiruxtaana ruhebʼ naq kixkuyebʼ xmaak naq keʼxyotʼ xchʼool. Abʼan, nekeʼok wiʼ chik xqʼetqʼetinkil ribʼebʼ ut junelik nakʼulmank aʼin (Salmo 78:10-19, SBG, 38).
Chanru kirekʼa ribʼ li Jehobʼa naq kitzʼeqtaanaak xbʼaan li tenamit? Li raqal 40, SBG, naxye naq «keʼxpoʼ xchʼool». Jalan chik li Santil Hu naxye naq «keʼxkʼe xrahil xchʼool» li Yos. Chirix li raqal aʼin jun li tasal hu naxye: «Li naraj xyeebʼal aʼan naq ebʼ laj hebreo keʼxrahobʼtesi xchʼool, chanchan tawiʼ li nakʼulmank naq jun li alal kʼajolbʼej naxqʼet ribʼ chiru li xnaʼ xyuwaʼ». Joʼ naq jun li alalbʼej li inkʼaʼ naʼabʼink naxbʼaanu naq teʼrahoʼq xchʼool li xnaʼ xyuwaʼ, ebʼ laj Israel li keʼxqʼet ribʼ «keʼxchiqʼ xjosqʼil li xSant laj Israel» (raqal 41, SBG).
Li tertokil pek
Usta aʼan li Nimajwal Yos naxtaw ru chanruho
11 Naq ebʼ laj Israel xeʼelk Egipto, saʼ li chihabʼ 1513 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús, naxqʼax tana oxibʼ miyon xkʼihalebʼ. Saʼ xyanqebʼ wank jalan jalanq xchihabʼebʼ, joʼ kokʼal joʼ tiix, ut wank tana ajwiʼ ebʼ li yaj ut li inkʼaʼ nekeʼruuk chi bʼeek. Re xjolominkil jun li nimla tenamit, kiʼajmank naq tixtawebʼ ru. Ut joʼkan kixbʼaanu li Jehobʼa naq kiroksi laj Moisés. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, ebʼ laj Israel inkʼaʼ xeʼrekʼa naq wankebʼ xjunes usta xeʼxkanabʼ chaq li rochoch (Sal. 78:52, 53).
12 Kʼaru kixbʼaanu li Jehobʼa re naq inkʼaʼ teʼxuwaq? Xbʼeen, «chi tzoltzo» kirisihebʼ chaq Egipto (Ex. 13:18, SBG). Naq xeʼelk chi tzoltzo aʼan tana kitenqʼank rehebʼ chi xkʼoxlankil naq li Yos naxnaw chiʼus li yook xbʼaanunkil. Xkabʼ, li Jehobʼa kixbʼaanu naq teʼril li xwankil rikʼin «choql» chi kutan ut rikʼin «xam» chi qʼoqyink (Sal. 78:14, SBG). Rikʼin aʼin, chanchan tawiʼ yook xyeebʼal rehebʼ: «Mexxuwak. Arin wankin re eejolominkil ut eekolbʼal». Ut chi seebʼ, teʼxkʼutbʼesi ma chʼolchʼo chiruhebʼ aʼin.