«Wanqat wikʼin saʼ li paraíso»

1. Naq ok re chi kamk, kʼaru kixye li Jesús re jun rehebʼ laj elqʼ? (Lucas 23:39-43, Wy).

LI JESÚS rochbʼen li wiibʼ aj elqʼ timil timil yookebʼ chi kamk (Luc. 23:32, 33). Li wiibʼ chi winq aʼin yookebʼ reetzʼunkil li Jesús, aʼin naxkʼut naq moko xtzolomebʼ ta (Mat. 27:44; Mar. 15:32). Abʼan jun rehebʼ kixjal xnaʼlebʼ. Kixye: «At qaawaʼ, chinjultikoqʼ taxaq aawe naq tat-oq saʼ laanimajwal wankilal». Ut li Jesús kixye re: «Relik chi yaal tinye aawe […] wanqat wikʼin saʼ li paraíso» (taayaabʼasi Lucas 23:39-43, Wy. Taawil taqʼa).b Maabʼar naxye naq li winq aʼin kixkʼulubʼa li esil chirix «li xnimajwal wankilal li choxa» li kiʼaatinak wiʼ li Jesús. Ut li Jesús moko kixye ta naq li winq aʼin t-oq saʼ li Awabʼejilal (Mat. 4:17). Li Jesús yook chi aatinak chirix li chʼinaʼusil naʼajej li twanq saʼ Ruuchichʼochʼ saʼ li kutan chalk re. Chanru naqanaw aʼin?

2. Chanru naqanaw naq laj elqʼ li kixyotʼ xchʼool aj judiiy?

² Maare aj judiiy laj elqʼ li kixyotʼ xchʼool. Aʼan kixye re li jun chik: «Chi moko li Yos nakaxiwa ru, us ta juntaqʼeet li rahilal yookat chi xkʼulbʼal aawochbʼeen[...]» (Luc. 23:40). Ebʼ laj judiiy jun ajwiʼ li Yos nekeʼxloqʼoni ru, abʼan li maawaʼebʼ aj judiiy nekeʼxloqʼoni ru jalan jalanq li yos (Éx. 20:2, 3; 1 Cor. 8:5, 6). Wi ebʼ aj elqʼ aʼin maawaʼebʼ aj judiiy, maare kixye raj chi kamaʼin: «Ma inkʼaʼ nakaaxiwa ebʼ li yos?». Li Jesús kitaqlaak chaq «rikʼinebʼ li karneer sachenaq, aʼebʼ laj Israel», maawaʼ rikʼinebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy (Mat. 15:24). Ut li Yos kixye rehebʼ laj Israel naq tixwaklesihebʼ wiʼ chik li kamenaq. Laj elqʼ li kixyotʼ xchʼool naxnaw chirix aʼin, ut rikʼin li kixye naxkʼut naq li Jehobʼa tixwaklesi chi yoʼyo li Jesús re naq t-awabʼejinq saʼ li Xʼawabʼejilal. Li winq aʼin, naroybʼeni ajwiʼ naq li Jehobʼa tixwaklesi chi yoʼyo.

3. Kʼaru tawiʼ kixkʼoxla laj elqʼ li kixyotʼ xchʼool naq li Jesús kiʼaatinak chirix li chʼinaʼusil naʼajej? (Génesis 2:15).

³ Wi laj elqʼ li kixyotʼ xchʼool aʼan aj judiiy, naxnaw chirix li chʼinaʼusil naʼajej li kixkʼe li Jehobʼa re laj Adán ut li xʼEva. Joʼkan naq kiruuk kixkʼoxla naq li chʼinaʼusil naʼajej li kixye li Jesús re, yook chi aatinak chirix jun li chʼinaʼusil naʼajej arin saʼ Ruuchichʼochʼ (taayaabʼasi Génesis 2:15).

4. Kʼaru raj tqakʼoxla chirix li kixye li Jesús re laj elqʼ?

⁴ Li kixye li Jesús re laj elqʼ naxbʼaanu naq tqakʼoxla chanruhaq li yuʼam saʼ li chʼinaʼusil naʼajej. Li tooxtenqʼa aʼan xkʼoxlankil li tuqtuukilal li kiwank saʼ li xʼawabʼejilal laj Salomón. Li Santil Hu naxye naq li Jesús «naxqʼax ru laj Salomón». Chʼolchʼo chiqu naq li Jesús ut li teʼawabʼejinq rochbʼen teʼxbʼaanu naq li Ruuchichʼochʼ twanq joʼ jun li chʼinaʼusil naʼajej (Mat. 12:42). Joʼkan naq, li jalan chik karneer tento teʼxtzol li teʼxbʼaanu re naq teʼruuq chi wank chi junelik saʼ li chʼinaʼusil naʼajej (Juan 10:16).

CHANKAQ RU LI YUʼAM SAʼ LI CHʼINAʼUSIL NAʼAJEJ?

5. Chanru nakaakʼoxla li yuʼam saʼ li chʼinaʼusil naʼajej?

⁵ Chanru nakaakʼoxla li yuʼam saʼ li chʼinaʼusil naʼajej? Maare nakaakʼoxla jun li chʼinaʼusil naʼajej, joʼ li kiwank Edén (Gén. 2:7-9). Maare nakaajultika li xpropesiiy laj Miqueas li naxye naq «li junjunq taahilanq saʼ xmu li rochoch saʼ tuqtuukilal» (Miq. 4:3, 4). Maare ajwiʼ nachalk saʼ laachʼool ebʼ li xraqal li Santil Hu li naxye naq naabʼalaq li tzekemq (Sal. 72:16; Is. 65:21, 22). Maare nakaakʼoxla jun li chʼinaʼusil naʼajej bʼarwiʼ wank li meex ut naabʼal li tzekemq. Ma nakaawutzʼ li xsununkil ebʼ li pim ut li atzʼum? Ma nakaawabʼi naq ebʼ laawamiiw ut laajunkabʼal yookebʼ chi seʼek ut nekeʼxnumsi xhoonal saʼ komonil? Maare saʼ xyanq aʼin wankebʼ li xeʼwakliik chi yoʼyo. Aʼin moko yal yoobʼanbʼil ta. Chʼolchʼo chiqu naq chixjunil aʼin tkʼulmanq. Abʼan saʼ li chʼinaʼusil naʼajej wanq naabʼal ajwiʼ li chaabʼil kʼanjel re xbʼaanunkil.

6. Kʼaru tqabʼaanu saʼ li chʼinaʼusil naʼajej? (Chaawil li jalam u).

⁶ Li Jehobʼa xooxyobʼtesi re naq tqayal xsahil li qakʼanjel (Ecl. 2:24). Laatzʼaq qu chiru li jun mil chihabʼ naq yook chi Awabʼejink li Kriist. Li teʼkoleʼq chiru li nimla rahilal ut li miyon li teʼwakliiq chi yoʼyo t-ajmanq chiruhebʼ tʼikr, tzekemq ut naʼaj bʼar teʼwanq. Re xkʼebʼal chixjunil aʼin, tqabʼaanu naabʼal li chaabʼil kʼanjel. Joʼ naq laj Adán ut li xʼEva xeʼxkʼaakʼale li naʼajej Edén, laaʼo wank saʼ quqʼ re xchaabʼilobʼresinkil li Ruuchichʼochʼ. Qakʼoxlaq ajwiʼ naq kʼajoʼaq xsahil qachʼool naq tqatzol li miyon li teʼwakliiq chi yoʼyo li moko naabʼal ta nekeʼxnaw chirix li Jehobʼa ut li rajom. Ut xtenqʼankilebʼ li tiikebʼ xchʼool li xeʼwank naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ re xnawbʼal kʼaru kikʼulmank chalen naq xeʼkamk.

7. Kʼaru chʼolchʼooq chiqu ut kʼaʼut?

⁷ Chʼolchʼo chiqu naq saʼ li chʼinaʼusil naʼajej toowanq saʼ tuqtuukilal, wank chixjunil li naʼajmank chiqu, ut tustuuq ru chixjunil. Kʼaʼut? Xbʼaan naq, li Jehobʼa ak kixkʼut chiqu chanruhaq li qayuʼam naq t-awabʼejinq li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ, naqil aʼin rikʼin li xʼawabʼejilal laj Salomón.

LI XʼAWABʼEJILAL LAJ SALOMÓN, JUN EETALIL CHANRUHAQ LI YUʼAM SAʼ LI CHʼINAʼUSIL NAʼAJEJ

8. Chankiru kitzʼaqlok ru Salmo 37:10, 11, 29? (Chaawil li tasal «Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu» saʼ li hu aʼin).

⁸ Li Jehobʼa kixye re laj David naq tixtzʼiibʼa chanruhaq li yuʼam rubʼel li xʼawabʼejilal jun li awabʼej li wank xnaʼlebʼ ut tiik xchʼool (taayaabʼasi Salmo 37:10, 11, 29). Naq nokooʼaatinak chirix li chʼinaʼusil naʼajej naqoksi Salmo 37:11. Ut us naq tqabʼaanu aʼin, li Jesús kiroksi li raqal aʼin naq kixkʼe li seeraqʼ saʼ xbʼeen li tzuul. Chi kamaʼan kixkʼutbʼesi naq twanq xtzʼaqlojik saʼ li kutan chalk re (Mat. 5:5). Li kixtzʼiibʼa laj David naxkʼut chanruhaq li yuʼam rubʼel li xʼawabʼejilal laj Salomón. Saʼebʼ li kutan aʼan ebʼ laj Israel keʼwank saʼ tuqtuukilal ut li chʼochʼ «kʼajoʼ xqʼemal». Li Yos kixye: «Wi texwanq joʼ chanru naxye li waatin, [...] tinkʼe tuqtuukil usilal saʼ leenaʼaj ut sa ajwiʼ texwarq, xbʼaan naq maajun taaxibʼesinq eere» (Lev. 20:24; 26:3, 6). Aʼin kitzʼaqlok ru saʼ li xʼawabʼejilal laj Salomón (1 Crón. 22:9; 29:26-28). Ut li Jehobʼa kixye naq li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ maakʼaʼaqebʼ chik (Sal. 37:10). Joʼkan naq, li natawmank saʼ Salmo 37:10, 11, 29 kitzʼaqlok chaq ru ut ttzʼaqloq ru ajwiʼ saʼ li kutan chalk re.

9. Kʼaru kixye li xnaʼil li tenamit re Saba chirix li xʼawabʼejilal laj Salomón?

⁹ Li xnaʼil li tenamit Saba kirabʼi li tuqtuukilal ut li bʼihomal li wank Israel rubʼel li xʼawabʼejilal laj Salomón. Najt kibʼihajik toj reetal kiwulak Jerusalén re rilbʼal chixjunil aʼin (1 Rey. 10:1). Naq ak kixkʼe reetal chixjunil li nabʼaanumank rubʼel li xʼawabʼejilal aj Salomón, kixye: «Xinkʼe reetal naq chi moko xyiijachil li xeʼxseeraqʼi we! […] Us xaq rehebʼ laj kʼanjel li wankebʼ chawu junelik ut nekeʼrabʼi laachaabʼil kʼaʼuxl!» (1 Rey. 10:6-8). Li kibʼaanumank rubʼel li xʼawabʼejilal laj Salomón yal reetalil li tixbʼaanu li Jehobʼa choʼq rehebʼ li poyanam naq t-awabʼejinq li Jesús arin saʼ Ruuchichʼochʼ.

10. Kʼaʼut naq li Jesús nim xwankil chiru laj Salomón?

¹⁰ Li Jesús naxqʼax ru laj Salomón saʼ chixjunil. Laj Salomón aʼan jun winq aj maak, kipaltoʼk ut li kixbʼaanu kixkʼe saʼ chʼaʼajkilal li xtenamit li Yos. Abʼanan, li Jesús aʼan jun awabʼej tzʼaqal re ru ut maajunwa napaltoʼk (Luc. 1:32; Heb. 4:14, 15). Joʼkan ajwiʼ, kixqʼax ru naq kiyaleʼk rix xbʼaan laj Tza. Li Kriist kixkʼutbʼesi naq maajunwa tmaakobʼq chi moko tixbʼaanu junaq li naʼlebʼ li tixrahobʼtesi li wanqebʼ rubʼel li Xʼawabʼejilal. Peʼyaal naq oxloqʼ chiqu naq aʼanaq li Qaʼawabʼej?

11. Ani teʼtenqʼanq re li Jesús?

¹¹ Li Jesús ttenqʼaaq xbʼaan li 144,000 chi awabʼej ut rochbʼenebʼ aʼan teʼril li poyanam ut teʼxbʼaanu li rajom li Jehobʼa choʼq re li Ruuchichʼochʼ (Apoc. 14:1-3). Ebʼ li awabʼej aʼin xeʼxnumsi naabʼal li chʼaʼajkilal ut li yalbʼaʼix naq xeʼwank saʼ Ruuchichʼochʼ. Joʼkan naq qʼaxal teʼxtaw qu. Bʼar wank li kʼanjel li teʼxbʼaanu?

KʼARU LI KʼANJEL TEʼXBʼAANU LI YULBʼILEBʼ RU?

12. Kʼaru li kʼanjel tixkʼe li Jehobʼa rehebʼ li 144,000?

¹² Li Jesús ut li 144,000 qʼaxal naabʼal li kʼanjel teʼxbʼaanu chiru li kixbʼaanu laj Salomón. Aʼan kiʼawabʼejink saʼ xbʼeen jun ajwiʼ chi tenamit. Abʼanan li teʼawabʼejinq saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos teʼril chi miyon li qas qiitzʼin. Qʼaxal chʼinaʼus li kʼanjel li naxkʼe li Jehobʼa rehebʼ li 144,000!

13. Kʼaru li chaabʼil kʼanjel teʼkʼeheʼq re li 144,000?

¹³ Joʼ li Jesús, li 144,000 teʼwanq joʼ awabʼej ut xyuwaʼil aj tij (Apoc. 5:10). Rubʼel li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, li xkʼanjelebʼ chaq xyuwaʼil aj tij aʼan xchʼolaninkil li tenamit saʼ li xpaabʼal ut saʼ li xjunxaqalilebʼ. Xbʼaan naq li chaqʼrabʼ «yal xmuheel li sahilal toj chaalel», joʼkan naq us xkʼoxlankil rix naq li teʼawabʼejinq rochbʼen li Jesús chʼinaʼus li kʼanjel teʼxbʼaanu: teʼril li xjunxaqalil ut li xpaabʼal li xtenamit li Yos (Heb. 10:1). Toj maajiʼ naqanaw chanru ebʼ li awabʼej aʼin ut ebʼ li xyuwaʼil aj tij teʼaatinaq rikʼinebʼ li teʼwanq rubʼel li Xʼawabʼejilal li Yos. Maakʼaʼ naxye li tixkʼubʼ li Jehobʼa, chʼolchʼooq chiqu naq li teʼwanq saʼ li chʼinaʼusil naʼajej teʼbʼeresiiq joʼ chanru naʼajmank chiruhebʼ (Apoc. 21:3, 4).

KʼARU TEʼXBʼAANU LI JALAN CHIK KARNEER RE NAQ TEʼWANQ SAʼ LI CHʼINAʼUSIL NAʼAJEJ?

14. Chanru naq li junchʼol chik chi karneer ut li chʼina chʼuut chi karneer wankebʼ saʼ junajil?

¹⁴ Li Jesús kixkʼabʼaʼi li teʼawabʼejinq rochbʼen jun chʼina chʼuut chi karneer (Luc. 12:32). Ut kiʼaatinak chirix jun chik li chʼuut li kixkʼabʼaʼihebʼ «jalan chik inkarneer». Li wiibʼ chi chʼuut aʼin nekeʼwank joʼ jun chi chʼuut (Juan 10:16). Ak yookebʼ chi kʼanjelak saʼ junajil ut yooqebʼ xbʼaanunkil naq li Ruuchichʼochʼ tkanaaq joʼ jun li chʼinaʼusil naʼajej. Abʼanan saʼ li hoonal aʼan, li jun chʼina chʼuut chi karneer wanqebʼ saʼ choxa ut li jalan chik karneer nekeʼroybʼeni wank arin saʼ Ruuchichʼochʼ. Abʼan wank chik li kʼaʼaq re ru li teʼxbʼaanu ebʼ li jalan chik karneer re naq teʼruuq chi wank saʼ li chʼinaʼusil naʼajej arin saʼ Ruuchichʼochʼ.

15. a) Joʼ li «jalan chik karneer» chanru nokooʼokenk chirixebʼ li riitzʼin li Kriist? b) Chanru taakʼam aawe rikʼin li hermaan li wank saʼ li jalam u?

¹⁵ Laj elqʼ li kixyotʼ xchʼool inkʼaʼ kiruuk xkʼutbʼesinkil chiru li Jesús naq naroxloqʼi li kixbʼaanu chirix. Abʼanan, laaʼo naru naqakʼutbʼesi naq naqoxloqʼi li kixbʼaanu li Jesús chiqix. Jun eetalil, naqakʼutbʼesi naq naqara li Jesús joʼ chanru naqilebʼ li yulbʼilebʼ ru. Li Jesús kixye naq aʼin tkʼanjelaq re xnawbʼal anihebʼ li junchʼol chik chi karneer (Mat. 25:31-40). Jun li naʼlebʼ li naxkʼutbʼesi naq nokootzʼaqonk chirixebʼ li riitzʼin li Kriist aʼan naq nokoopuktesink ut naqatzolebʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu (Mat. 28:18-20). Joʼkan naq, naqaj roksinkil chixjunil li kʼanjelobʼaal re xtzolbʼal li Santil Hu, joʼ li hu Sahaq laachʼool! Wi toj maajiʼ yookat xtzolbʼal junaq li qas qiitzʼin chirix li Santil Hu, kʼe aachʼool chi xsikʼbʼal junaq.

16. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil anaqwan re naq tooruuq chi wank saʼ li chʼinaʼusil naʼajej?

¹⁶ Moko aajel ta ru roybʼeninkil wank saʼ li chʼinaʼusil naʼajej re naq tqajal li qanaʼlebʼ joʼ naraj li Jehobʼa. Anaqwan tqayal qaqʼe re naq tiikaq qachʼool rikʼin li naqaye ut li naqabʼaanu, ut sahaq qachʼool rikʼin li kʼaru wank qe. Joʼkan ajwiʼ, tiikaq qachʼool chiru li Jehobʼa, chiru li qabʼeelom malaj li qixaqil ut chiruhebʼ li hermaan. Wi anaqwan naq wanko saʼ xruuchichʼochʼ laj Tza naqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa, inkʼaʼ tchʼaʼajkoʼq chiqu naq wanko saʼ li chʼinaʼusil naʼajej. Joʼkan ajwiʼ, tooruuq xbʼaanunkil junaq li kʼanjel ut chaabʼil naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil naq yooko xkawresinkil qibʼ re wank aran, joʼ naxkʼut li tzolom «Ma kawresinbʼilat re wank saʼ li chʼinaʼusil naʼajej?» saʼ li hu aʼin.

17. Kʼaʼut inkʼaʼ tqakanabʼ naq tixrahobʼtesi qachʼool li maak li xqabʼaanu chaq junxil?

¹⁷ Tento ajwiʼ tqayal qaqʼe chi inkʼaʼ xkʼoxlankil rix li maak li ak xqabʼaanu. Joʼkan ajwiʼ, inkʼaʼ tqil li kixbʼaanu li Jesús naq kixqʼaxtesi li xyuʼam saʼ qakʼabʼaʼ re naq toomaakobʼq «chi yal traj qachʼool» (Heb. 10:26-31). Abʼan, wi ak xqayotʼ qachʼool, naqasikʼ xtenqʼ li Jehobʼa ut ebʼ li cheekel winq, ut xqajal qanaʼlebʼ, chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa xkuy li qamaak (Is. 55:7; Hech. 3:19). Qajultikaq naq li Jesús kixye rehebʼ laj pariseey: «Inkʼaʼ xinchalk chi xbʼoqbʼalebʼ li tiikebʼ xchʼool, aʼebʼ bʼan laj maak» (Mat. 9:13). Joʼkan bʼiʼ, chixjunil li qamaak nakuyeʼk saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Jesús.

NARU NAKATWANK CHI JUNELIK SAʼ LI CHʼINAʼUSIL NAʼAJEJ

18. Chirix kʼaru nakaawaj aatinak rikʼin laj elqʼ li kikamk chixkʼatq li Jesús?

¹⁸ Kʼoxla naq saʼ li chʼinaʼusil naʼajej yookat chi seeraqʼik rikʼin laj elqʼ li kiʼaatinak rikʼin li Jesús. Qʼaxal teebʼanyoxi naq li Jesús kixkʼe li xyuʼam saʼ eekʼabʼaʼ re xkuybʼal eemaak. Maare taapatzʼ re kʼaru kixye li Jesús naq kamk re ut chanru kirekʼa ribʼ naq li Jesús kixsume li xpatzʼom. Ut maare ajwiʼ, laj elqʼ traj xnawbʼal kʼaru kikʼulmank saʼebʼ li rosoʼjik li kutan. Kʼajoʼaq xchʼinaʼusal xkʼutbʼal li naxye li Santil Hu chiruhebʼ li kristiʼaan joʼ li winq aʼin! (Efes. 4:22-24).

19. Kʼaʼut naq inkʼaʼ tootitzʼq saʼ li chʼinaʼusil naʼajej? (Chaawil li jalam u chiru li hu).

¹⁹ Saʼ li chʼinaʼusil naʼajej maajunwa tootitzʼq. Junelik tqatawebʼ li kristiʼaan li teʼraj aatinak qikʼin ut tqayal xsahil li qakʼanjel. Ut li qʼaxal wank xwankil aʼan naq wulaj wulaj yooko xnawbʼal ru li qachoxahil Yuwaʼ ut tqayal sahil li maatan li tixkʼe qe. Maajunwa tqakanabʼ tzolok chirix li Jehobʼa ut chirix li xyobʼtesihom. Li qarahom chirix li Qayos rajlal tkʼiiq. Qʼaxal naqabʼanyoxi chiru li Jehobʼa ut li Jesús naq ebʼ aʼan nekeʼxyeechiʼi qe li junelik yuʼam saʼ li chʼinaʼusil naʼajej.