NAʼLEBʼ RE TZOLOK 23
BʼICH 2 Jehobʼa aʼ laakʼabʼaʼ
Kʼaru naraj xyeebʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa choʼq qe
«Laaʼex lintestiiw -chan li Qaawaʼ [Jehobʼa, TNM]-» (IS. 43:10).
RUʼUJIL LI TZOLOM
Saʼ li tzolom aʼin tqil chanru tqakʼutbʼesi naq li Jehobʼa aʼan saant ut naq tikʼtiʼ chixjunil li kixye laj Tza chirix.
1, 2. Chanru naqanaw naq li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa qʼaxal wank xwankil choʼq re li Jesús?
MAAKʼAʼ junaq li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil choʼq re li Jesús joʼ li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Maaʼani chik kixbʼaanu joʼ kixbʼaanu li Jesús re xkolbʼal xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Saʼ li tzolom 22 xqil naq li Jesús kikamk saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa xbʼaan naq li Jehobʼa saant ut chixjunil li naxbʼaanu chaabʼil (Mar. 14:36; Heb. 10:7-9). Naq traqeʼq li Xʼawabʼejilal li Jesús chiru jun mil chihabʼ, tixqʼaxtesi re li Jehobʼa li wankilal re naq tsantobʼresiiq li xkʼabʼaʼ (1 Cor. 15:26-28). Chixjunil li kixbʼaanu ut li tixbʼaanu li Jesús naxkʼutbʼesi li xnimal xrahom chirix li Xyuwaʼ.
2 Li Jesús xchalk saʼ Ruuchichʼochʼ saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Juan 5:43; 12:13). Kixkʼe chi naweʼk li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ rehebʼ li xtzolom (Juan 17:6, 26). Kikʼutuk ut kixbʼaanu wiibʼ oxibʼ li sachbʼachʼoolej saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Juan 10:25). Saʼ jun rehebʼ li xtij li Jesús kitijok chirixebʼ li xtzolom ut kixye: «Xbʼaan laakʼabʼaʼ li xinkʼut chiruhebʼ, ilebʼ» (Juan 17:11). Wi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa qʼaxal wank xwankil chiru li Jesús, ma truuq junaq li kristiʼaan xyeebʼal naq aj paabʼanel wi inkʼaʼ naxnaw chi moko naroksi xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?
3. Kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?
3 Naqayal qaqʼe chi xbʼaanunkil li kʼanjel li kixbʼaanu li Jesús, joʼkan naq qʼaxal wank xwankil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa choʼq qe (1 Ped. 2:21). Saʼ li tzolom aʼin tqil naq li nekeʼxpuktesi «li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos» nekeʼxkʼam li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Mat. 24:14). Tqil ajwiʼ kʼaru naraj xyeebʼal xkʼabʼaʼ li Jehobʼa choʼq qe.
«JUN LI TENAMIT LI TROXLOQʼI LI XKʼABʼAʼ»
4. a) Kʼaru kixye li Jesús rehebʼ li xtzolom naq ak xik re saʼ choxa? b) Kʼaru li patzʼom tqasume?
4 Naq ak xik re saʼ choxa li Jesús, kixye rehebʼ li xtzolom: «Teekʼul eewankil naq li santil musiqʼej tchalq saʼ eebʼeen. Ut laaʼexaq intestiiw aran Jerusalén, Judea ut Samaria, ut saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Hech. 1:8). Joʼkan naq li chaabʼil esil moko kaʼaj tawiʼ tpuktesimanq Israel, saʼ xnumikebʼ li kutan naabʼalebʼ li kristiʼaan re jalan jalanq li tenamit teʼruuq ajwiʼ chi wank choʼq xtzolom li Jesús (Mat. 28:19, 20). Abʼan, naq li Jesús kixye: «Laaʼexaq intestiiw». Ma kiraj xyeebʼal li Jesús naq ebʼ li xtzolom kaʼajwiʼ teʼwanq joʼ xtestiiw malaj tento ajwiʼ teʼxnaw li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa? Li tasal 15 re li hu Hechos nokooxtenqʼa xtawbʼal xsumenkil.
5. Chanru xeʼxkʼutbʼesi ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén naq chixjunilebʼ li qas qiitzʼin tento teʼxnaw xkʼabʼaʼ li Jehobʼa? (Chaawil li jalam u).
5 Saʼ li chihabʼ 49, ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén xeʼxchʼutubʼ ribʼ re aatinak chirix li tento teʼxbʼaanu li maawaʼebʼ aj judiiy re naq teʼoq joʼ aj paabʼanel. Naq ak raqeʼk re li chʼutam, laj Santiago kixye: «Kixseeraqʼi qe laj Symeón [Pedro] naq li Yos kixkʼulubʼa li maawaʼebʼ aj judiiy re risinkil saʼ xyanqebʼ jun li tenamit li troxloqʼi li xkʼabʼaʼ». Ani aj kʼabʼaʼ yook chi aatinak wiʼ laj Santiago? Laj Santiago kixjultika li kixye li propeet Amós: «Re naq ebʼ li qas qiitzʼin li teʼkanaaq, teʼxsikʼ chi anchalebʼ xchʼool li Jehobʼa rochbʼeenebʼ li qas qiitzʼin re chixjunilebʼ li tenamit, ebʼ li qas qiitzʼin aʼin aʼanebʼ li nekeʼxnima linkʼabʼaʼ. Joʼkan naxye li Jehobʼa» (Hech. 15:14-18). Joʼkan naq ebʼ li xtzolom moko kaʼaj tawiʼ teʼxtzol naabʼal li naʼlebʼ chirix li Jehobʼa, teʼxkʼe bʼan chi naweʼk li xkʼabʼaʼ ut teʼnaweʼq ajwiʼ ru rikʼin li xkʼabʼaʼ li Yos.
Ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén xeʼxtaw ru naq ebʼ laj paabʼanel teʼxkʼe chi naweʼk li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut naq tnawmanq ruhebʼ rikʼin li kʼabʼaʼej aʼin. (Chaawil li raqal 5).
6, 7. a) Kʼaru aj e naq xchalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ? b) Bʼar wank li xyaalal li qʼaxal wank xwankil naq li Jesús kichalk saʼ Ruuchichʼochʼ?
6 Qajultikaq naq li xkʼabʼaʼ li Jesús naraj xyeebʼal «li Jehobʼa aj kolonel». Li Jehobʼa kiroksi li Jesús re xkolbʼalebʼ li qas qiitzʼin li nekeʼxpaabʼ li Jehobʼa ut li ralal aʼ li Jesukriist. Naq li Jesús kichalk saʼ Ruuchichʼochʼ kixkʼe li xyuʼam saʼ xkʼabʼaʼ ebʼ li qas qiitzʼin (Mat. 20:28). Naq li Jesús kikamk, kixbʼaanu naq chixjunilebʼ li qas qiitzʼin teʼkuyeʼq xmaak ut teʼxtaw li junelik yuʼam (Juan 3:16).
7 Naʼajmank naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼkoleʼq saʼ xkʼabʼaʼ li kikʼulmank saʼ li naʼajej Edén. Joʼ xqakʼe reetal saʼ li tzolom rubʼelaj, laj Adán ut li xʼEva xeʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa ut xeʼxtzʼeqtaana li wank chi junelik (Gén. 3:6, 24). Abʼan, naq li Jesús kichalk saʼ ruuchichʼochʼ kichalk xbʼaanunkil jun li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil chiru xkolbʼalebʼ li qas qiitzʼin: aʼan xkolbʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, xbʼaan naq laj Tza kixye naabʼal li tikʼtiʼ chirix li Jehobʼa (Gén. 3:4, 5). Joʼkan naq naʼajmank naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼxnaw naq li Jehobʼa aʼan jun li Yuwaʼbʼej li qʼaxal narahok ut naq maakʼaʼ xmaak. Kaʼajwiʼ li Jesús kixkʼutbʼesi chi tzʼaqal re ru li xnaʼlebʼ li Jehobʼa, xbʼaan naq kixbʼaanu chixjunil joʼ xyeeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa.
Ma truuq junaq li kristiʼaan xyeebʼal naq aj paabʼanel wiʼ inkʼaʼ naxnaw ut inkʼaʼ naroksi xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?
8. Kʼaru tento teʼxkʼulubʼa ut teʼxtaw ru chixjunil li teʼoq choʼq xtzolom li Jesús?
8 Chixjunilebʼ li teʼwanq choʼq xtzolom li Jesús, maakʼaʼ naxye wiʼ aj judiiy malaj inkʼaʼ, tento teʼxtaw ru ut teʼxkʼulubʼa naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa truuq chi kolok rehebʼ (Juan 17:3). Joʼkan ajwiʼ, joʼ li Jesús, teʼnaweʼq ru rikʼin xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Tento ajwiʼ teʼxtaw ru naq qʼaxal wank xwankil xsantobʼresinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Naʼajmank naq teʼxbʼaanu aʼin, re naq chi joʼkan teʼkoleʼq ut teʼruuq xtawbʼal li junelik yuʼam (Hech. 2:21, 22). Chixjunil li xtzolom li Jesús li tiikebʼ xchʼool, tento teʼxtzol chirix li Jehobʼa ut chirix li Jesús. Ut chi joʼkaʼin kiraqmank li tij li naqataw saʼ Juan 17, li naxye: «Xinkʼehebʼ chixnaw laakʼabʼaʼ, ut inkʼaʼ tinkanabʼ xkʼebʼal chi naweʼk re naq laarahom rikʼin li xinaara wiʼ twanq rikʼinebʼ ut laaʼin wanqin saʼ junajil rikʼinebʼ» (Juan 17:26).
«LAAʼEX LINTESTIIW»
9. Joʼ tzʼaqal aj paabʼanel chanru tento tqil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?
9 Joʼ xqakʼe reetal xsantobʼresinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa aʼan li qʼaxal wank xwankil choʼq rehebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel (Mat. 6:9, 10). Choʼq qe, maakʼaʼ chik junaq li kʼabʼaʼej saʼ Ruuchichʼochʼ chi moko saʼ choxa li jwal nim xwankil chiru li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Ut tento tqakʼutbʼesi rikʼin li qabʼaanuhom. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq tooʼokenq chi xsantobʼresinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut xkʼutbʼal naq li kixye laj Tza chirix aʼan tikʼtiʼ?
10. Kʼaru yook chi kʼulmank saʼ li raqlebʼaal aatin li naʼaatinak wiʼ li tasal 42 toj 44 re li hu Isaías? (Isaías 43:9; 44:7-9; chaawil li jalam u).
10 Saʼ Isaías 42 toj 44 naqatzol li tooruuq xbʼaanunkil re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Saʼebʼ li raqal aʼin wank reetalil jun li raqlebʼaal aatin bʼarwiʼ yookebʼ chi rilbʼal ani li tzʼaqal Yos. Aran, li Jehobʼa naxye rehebʼ li bʼalaqʼil yos naq teʼxkʼutbʼesi naq relik chi yaal naq wankebʼ joʼ yos. Li Jehobʼa naxpatzʼ ajwiʼ wi wank ebʼ li testiiw li teʼruuq xkʼutbʼesinkil naq yaal li nekeʼxye ebʼ li bʼalaqʼil yos. Abʼan maaʼani kiruuk xkʼutbʼesinkil naq yaal li nekeʼxye (yaabʼasi Isaías 43:9; 44:7-9).
Xoobʼoqeʼk chi xyeebʼal li esil saʼ li raqbʼa aatin li naʼaatinak wiʼ li Santil Hu. (Chaawil li raqal 10 ut 11).
11. Joʼ naxye saʼ Isaías 43:10-12, kʼaru naxye li Jehobʼa rehebʼ li xmoos?
11 (Yaabʼasi Isaías 43:10-12). Li Jehobʼa naxye rehebʼ li xmoos: «Laaʼex lintestiiw» ut laaʼin Leeyos. Naxye rehebʼ naq teʼxsume li patzʼom aʼin: «Ma wank tabʼiʼ junaq chik yos chiwu laaʼin?» (Is. 44:8). Laaʼo nokooruuk xsumenkil li patzʼom aʼin. Rikʼin li qaatin ut li qabʼaanuhom naqakʼutbʼesi naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa aʼan li tzʼaqal Yos ut naq li xkʼabʼaʼ wank xwankil saʼ xbʼeen chixjunil li kʼabʼaʼej. Ut naqakʼutbʼesi rikʼin li qawanjik naq qʼaxal naqara li Jehobʼa ut naq tiik qachʼool chiru, usta laj Tza naxyal xrambʼal chiqu. Chi joʼkan tooruuq chi okenk chi xsantobʼresinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa.
12. Chanru kitzʼaqlok ru li propesiiy re Isaías 40:3, 5?
12 Laj Isaías kixye saʼ li propesiiy naq wank ani ttuqubʼanq ru jun li bʼe choʼq re li Qaawaʼ Jehobʼa (Is. 40:3). Chanru xtzʼaqlok ru li propesiiy aʼin? Laj Juan aj kubʼsihom haʼ kixtuqubʼ ru jun li bʼe choʼq re li Jesús, li kichalk saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut kiʼaatinak saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Mat. 3:3; Mar. 1:2-4; Luc. 3:3-6). Laj Isaías kixye: «Taakʼutunq li xloqʼal li Qaawaʼ [Jehobʼa]» (Is. 40:5). Aʼin kitzʼaqlok ru naq li Jesús xkʼulunk saʼ Ruuchichʼochʼ ut kixkʼutbʼesi chi tzʼaqal re ru li xnaʼlebʼ li Jehobʼa. Chanchan tawiʼ naq li Jehobʼa kichalk saʼ Ruuchichʼochʼ chi xbʼaanunkil li rajom (Juan 12:45).
13. Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús?
13 Naq nokooʼokenk xkolbʼal xkʼabʼaʼ li Jehobʼa yooko xkʼambʼal qe rikʼin li Jesukriist. Joʼ li Jesús wanko joʼ xtestiiw li Jehobʼa. Naqakʼam li xkʼabʼaʼ ut naqachʼolobʼ chiruhebʼ chixjunil li qas qiitzʼin chirix li xninqal xbʼaanuhom li Jehobʼa. Abʼan re naq chaabʼilaqo joʼ aj testiiw re li Jehobʼa, tento tqakʼe chi xnawebʼ li qas qiitzʼin li kixbʼaanu li Jesús re xsantobʼresinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Hech. 1:8). Naqakʼam qe rikʼin li Jesús xbʼaan naq, aʼan li xtestiiw li Jehobʼa li kixbʼaanu chi tzʼaqal re ru li xkʼanjel (Apoc. 1:5). Abʼan, kʼaru naraj xyeebʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa choʼq qe?
KʼARU NARAJ XYEEBʼAL LI XKʼABʼAʼ LI JEHOBʼA CHOʼQ QE?
14. Joʼ naxye Salmo 105:3, kʼaru naqekʼa chirix li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?
14 Qʼaxal sa qachʼool rikʼin li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (yaabʼasi Salmo 105:3). Li Jehobʼa sa saʼ xchʼool naq nokooʼaatinak chirix li xkʼabʼaʼ (Jer. 9:23, 24; 1 Cor. 1:31; 2 Cor. 10:17). Choʼq qe, jwal oxloqʼ roxloqʼinkil li xkʼabʼaʼ ut xkolbʼal rix. Maajunwa t-oq qaxutaan chi xyeebʼal naq laaʼo aj testiiw re li Jehobʼa, maare saʼ li qakʼanjel, saʼ li tzolebʼaal, saʼ li qakʼalebʼaal malaj aʼ yaal bʼar wanqo. Laj Tza naraj naq tqakanabʼ xkʼebʼal chi naweʼk li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Jer. 11:21; Apoc. 12:17). Laj Tza ut ebʼ li xbʼalaq aj propeet nekeʼraj naq tsachq li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa saʼ xchʼoolebʼ li qas qiitzʼin (Jer. 23:26, 27, TNM). Naqaj xloqʼoninkil ru «rajlal kutan» li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa xbʼaan naq qʼaxal naqara (Sal. 5:12; 89:17).
15. Kʼaru naraj xyeebʼal roksinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?
15 Junelik naqoksi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Joel 2:32; Rom. 10:13, 14). Moko kaʼaj tawiʼ naʼajmank naq tqanaw li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, toj naʼajmank bʼan xbʼaanunkil jalan chik li naʼlebʼ. Tento bʼan tqanaw ru chiʼus, tqanaw chanru xnaʼlebʼ, tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin, tqatzʼaama xtenqʼ ut tqakanabʼ naq tooxbʼeresi saʼ li qayuʼam (Sal. 20:8; 99:6; 116:4; 145:18). Joʼkan ajwiʼ, naq nokooʼaatinak chirix li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, naqakʼut li xchaabʼil naʼlebʼ ut naqatenqʼahebʼ li qas qiitzʼin chi xjalbʼal li xnaʼlebʼ re naq teʼruuq xloqʼoninkil ru li Jehobʼa joʼ chanru naraj (Is. 12:4; Hech. 2:21, 38).
16. Chanru tooruuq xkʼutbʼal naq laj Tza aj tikʼtiʼ?
16 Xbʼaan li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa naqakanabʼ naq toorahobʼtesiiq (Sant. 5:10, 11). Usta yooko xkʼulbʼal junaq li rahilal maajunwa naqatzʼeqtaana li Jehobʼa xbʼaan naq chi joʼkan naqakʼutbʼesi naq laj Tza aj tikʼtiʼ. Saʼ xkutankil laj Job, laj Tza kixye li tikʼtiʼ aʼin chirixebʼ li xmoos li Jehobʼa: Li winq tixkʼe chixjunil li wank saʼ ruqʼ re xkolbʼal li xyuʼam (Job 2:4). Laj Tza kiraj xyeebʼal naq ebʼ li qas qiitzʼin, kaʼajwiʼ nekeʼxloqʼoni ru li Jehobʼa naq maakʼaʼebʼ xchʼaʼajkilal. Abʼan laj Job kixkʼutbʼesi naq tikʼtiʼ li kixye laj Tza. Joʼkan ajwiʼ, laaʼo maajunwa tqatzʼeqtaana li Jehobʼa ut tqakʼutbʼesi naq aj tikʼtiʼ laj Tza, maakʼaʼ naxye kʼaru li chʼaʼajkilal tixkʼe chiqu. Chʼolchʼooq chiqu naq. wi junelik naqoksi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, junelik tooril ut tooxtenqʼa (Juan 17:11).
17. Joʼ naxye 1 Pedro 2:12, chan chik ru tooruuq xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa?
17 Naqoxloqʼi xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Prov. 30:9; Jer. 7:8-11). Ebʼ li kristiʼaan nekeʼxnaw naq laaʼo aj testiiw re li Jehobʼa, joʼkan naq li naqabʼaanu naru naq tixkʼe xloqʼal malaj tixtzʼajni li xkʼabʼaʼ (yaabʼasi 1 Pedro 2:12). Joʼkan naq naqayal qaqʼe xbʼaanunkil chixjunil li wank saʼ quqʼ re naq li naqaye ut li naqabʼaanu tixkʼe xloqʼal. Naq naqabʼaanu aʼin, naqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu xkʼabʼaʼ li Jehobʼa usta inkʼaʼ tzʼaqal re ru li qayuʼam.
18. Chanru naqakʼut naq li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa qʼaxal wank xwankil chiqu? (Chaawil li xyaalal).
18 Li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa qʼaxal wank xwankil choʼq qe, maakʼaʼ naxye li nekeʼxkʼoxla ebʼ li qas qiitzʼin chiqix (Sal. 138:2, Wy). Kʼaʼut naqaye aʼin? Xbʼaan naq naqara xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut naqaj xbʼaanunkil chixjunil li nawulak chiru. Abʼan wank sut ebʼ li qas qiitzʼin moko nekeʼwulak ta chiru li naqabʼaanu ut nekeʼxye naabʼal li yibʼ aj aatin chiqix.a Joʼ kixkʼul li Jesús kixkanabʼ naq trahobʼtesiiq joʼ jun aj elqʼ toj reetal naq xkamsiik, kixkʼul aʼin xbʼaan naq qʼaxal wank xwankil xkʼebʼal xloqʼal xkʼabʼaʼ li Jehobʼa choʼq re. Joʼ naxye Hebreos 12:2-4, rikʼin li kixbʼaanu «inkʼaʼ kixutaanak», naraj xyeebʼal naq moko xkʼe ta xchʼool chirix li nekeʼxkʼoxla ebʼ li junchʼol. Li qʼaxal wank chaq xwankil chiru, aʼan xbʼaanunkil li rajom li Jehobʼa (Mat. 26:39).
19. Kʼaru nakaawekʼa chirix xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut kʼaʼut?
19 Aʼan jun nimla maatan choʼq qe naq nokookʼabʼaʼiik joʼ aj testiiw re li Jehobʼa ut qʼaxal sa qachʼool rikʼin xkʼabʼaʼ. Choʼq qe qʼaxal wank xwankil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, joʼkan naq inkʼaʼ naxik qachʼool chirix li nekeʼxye malaj li nekeʼxkʼoxla ebʼ li junchʼol chiqix. Joʼkan naq, maakʼaʼ naxye kʼaru li aaleek tixkʼe laj Tza chiqu, junelik yooqo xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Chi joʼkan, tqakʼutbʼesi naq li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa qʼaxal wank xwankil choʼq qe joʼ kixbʼaanu li Jesús.
BʼICH 10 Qanimaq ru li Qayos Jehobʼa!
a Naq li oxibʼ chi ramiiw laj Job xeʼxye re naq maare xbʼaanu junaq li maak xbʼaan li yook xkʼulbʼal, laj Job qʼaxal xʼok xkʼaʼuxl chirix li teʼxkʼoxla ebʼ li junchʼol chirix. Naq laj Job xsach chixjunil li kʼaru re ut xeʼkamk li ralal, laj Job «inkʼaʼ kimaakobʼk ut maakʼaʼ inkʼaʼ us kixkʼoxla chirix li Yos» (Job 1:22; 2:10). Abʼan, naq xeʼxqʼabʼa laj Job chi xbʼaanunkil jun li maaʼusilal moko kixkʼoxla ta chiʼus li kixye, saʼ junpaat kiʼok xkolbʼal rix. Xkʼe xwankil xkolbʼal ribʼ chiru xsantobʼresinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5).