Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
4-10 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | GÉNESIS 36, 37
«Laj José kikaqaliik xbʼaanebʼ li ras»
«Abʼihomaq linmatkʼ»
Naq ebʼ li ras laj José keʼril naq qʼaxal naraheʼk xbʼaan li xyuwaʼ, li Santil Hu naxye naq «xikʼ nekeʼril ut tik inkʼaʼ chik nekeʼraatina» saʼ xyaalalil (Génesis 37:4, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Usta joʼkan keʼrekʼa ribʼ inkʼaʼ raj keʼxkanabʼ naq li kaqalink txeʼinq saʼ xchʼoolebʼ (Proverbios 14:30; 27:4). Ma ak xaakʼul junsutaq aʼin? Ma xaakaqali junaq li qas qiitzʼin li us kiʼileʼk chaawu? Jultikaq aawe li keʼxbʼaanu li ras laj José. Keʼxkanabʼ naq li kaqalink t-ekʼasinq rehebʼ chi xbʼaanunkil li yiibʼru aj naʼlebʼ ut moqon ra keʼrekʼa. Li eetalil aʼin naxkʼut chiqu naq sahaq saʼ qachʼool «rikʼinebʼ li sahebʼ saʼ xchʼool» (Romanos 12:15, SBG).
Laj José kixnaw naq xikʼ naʼileʼk xbʼaanebʼ li ras. Ma kirisi li xjut-aqʼ naq wank saʼ xyanqebʼ li ras? Maare kixkʼoxla raj risinkil. Qajultikaq naq aʼin kikʼeheʼk re xbʼaan laj Jacob rikʼin rahok, joʼkan naq junelik kixkʼe chirix xbʼaan naq inkʼaʼ kiraj xtzʼeqtaanankil li xyuwaʼ. Naabʼal naxkʼut chiqu aʼin. Usta li Yos inkʼaʼ nasikʼok u wank sut qʼaxal narusila ru junjunq rehebʼ li xmoos. Naraj naq li xtenamit inkʼaʼ teʼnaʼlebʼaq joʼ li ruuchichʼochʼ. Li xnaʼlebʼebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel chanchan li xjut-aqʼ laj José xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼxkʼam re rikʼin li ruuchichʼochʼ. Wank sut li nekeʼxbʼaanu naxkʼam chaq li kaqalink ut li tzʼeqtaanank (1 Pedro 4:4). Ma teʼxmuq raj li xnaʼlebʼ re naq inkʼaʼ teʼxkʼe ribʼ saʼ chʼaʼajkilal? Inkʼaʼ, nekeʼxbʼaanu bʼan joʼ laj José naq junelik kiroksi li xjut-aqʼ (Lucas 11:33).
«Abʼihomaq linmatkʼ»
Li wiibʼ li matkʼ aʼin chalenaq rikʼin li Jehobʼa ut naxye li tkʼulmanq. Li Yos kiraj naq laj José tixkʼe chi naweʼk li esil aʼin. Naraj xyeebʼal naq tixbʼaanu joʼ ebʼ li propeet li teʼxkʼe li esil ut li raqbʼa aatin rehebʼ li nekeʼxqʼet ribʼ chiru li Yos.
Laj José kixye rehebʼ li ras: «Abʼihomaq linmatkʼ». Saʼ junpaat keʼxtaw ru ut inkʼaʼ kiwulak chiruhebʼ joʼkan keʼok xwechʼbʼal: «Ma laaʼat tabʼiʼ tat-awabʼejinq qe malaj toohaakʼe rubʼel laawankil?». Ut «qʼaxal chik xikʼ nekeʼril xbʼaan li xmatkʼ ut ebʼ li raatin». Naq kixye rehebʼ li xkabʼ xmatkʼ, inkʼaʼ ajwiʼ kiwulak chiruhebʼ: «Li xyuwaʼ kixchʼiila ut kixye re: “Kʼaʼ chi matkʼil aʼin li xawil? Ma tolqawiqʼibʼ tabʼiʼ qibʼ chiru chʼochʼ chawu, laaʼin, laanaʼ ut ebʼ laawas?”». Abʼan laj Jacob kiʼok xkʼoxlankil rix aʼin. Ma yook tawiʼ chi aatinaak laj José xbʼaan li Jehobʼa? (Génesis 37:6, 8, 10, 11, SBG).
Moko kaʼaj tawiʼ laj José keʼxtzʼeqtaana ut keʼxrahobʼtesi rikʼin xyeebʼal li esil. Li Jesús aʼan xnimal ru aj yehol esil li kiroksi li Jehobʼa ut kixye rehebʼ li xtzolom: «Wi xineʼxrahobʼtesi laaʼin, joʼkan ajwiʼ naq texbʼaanu eere» (Juan 15:20, SBG). Chiqajunilo tooruuq xtzolbʼal chirix li xpaabʼal ut li xkawilal xchʼool laj José.
Qasikʼaq li tertokil pek
it-1 735
Edom
(Kaq), EDOMITAS.
Laj Esaú, li xlut laj Jacob, kikʼabʼaʼiik ajwiʼ choʼq Edom xbʼaan naq kixkʼayi li xbʼeen alalbʼejil rikʼin jun sekʼ chi kaqi tzakahemq (Gé 36:1; 25:30-34). Kaqmuyink naʼilok laj Esaú naq kiyoʼlaak (Gé 25:25) ut saʼ li junjunq li naʼajej bʼarwiʼ kiwank joʼ ajwiʼ ebʼ li ralal xkʼajol keʼnaweʼk ru xbʼaan li xbʼonolebʼ.
it-1 618 raqal 1, 2
Laj kʼaakʼalenel
Naq jun li winq naxkʼe li raatin re rilbʼalebʼ li ketomq naxkʼulubʼa naq tixkʼaakʼalehebʼ. Naxye re laj echal ketomq naq tixchʼolanihebʼ ut wi t-elqʼaaq tixkʼe reqaj. Abʼanan, li chaqʼrabʼ naxsach xwankil aʼin wi maakʼaʼ truuq xbʼaanunkil laj kʼaakʼalenel joʼ naq junaq li josqʼ aj xul tixkamsi li ketomq. Re naq inkʼaʼ t-ok xkʼaʼuxl tento naq tixkʼam li xtibʼel li kamenaq xul chiru laj echal ketomq. Naq ak xril aʼin, naxye naq laj kʼaakʼalenel ketomq maakʼaʼ xmaak.
Li naʼlebʼ aʼin nakʼanjelak ajwiʼ naq jun li poyanam naxaqabʼaak re rilbʼal li kʼaʼaq re ru joʼ ajwiʼ li junkabʼal. Joʼkan naq li xbʼeen alalbʼej xaqabʼanbʼil chaq re rilbʼalebʼ li riitzʼin. Joʼkan peʼ naq kiʼok xkʼaʼuxl laj Rubén naq ebʼ li riitzʼin keʼxkʼoxla xkamsinkil laj José joʼ naxkʼut saʼ Génesis 37:18-30, SBG: «“Miqakamsi!”, [...] “Meerisi xkikʼel. [...] meetaqsi leeruqʼ chi xbʼeen”. Kixye aʼin re xkolbʼal saʼ ruqʼebʼ ut re xqʼajsinkil wiʼ chik re li xyuwaʼ». Naq laj Rubén kiril naq maakʼaʼ chik laj José, qʼaxal kiʼok xkʼaʼuxl, «kixqʼich li raqʼ» ut kixye: «Li al maaʼani chik. Bʼar tinxik anaqwan?». Naxnaw naq tqʼabʼaaq naq kisach laj José. Joʼkan naq ebʼ li riitzʼin keʼxkʼubʼ jun li tikʼtiʼ bʼarwiʼ keʼxye naq jun li josqʼ aj xul kikamsink re. Keʼxtzʼa li raqʼ laj José saʼ xkikʼel li chibʼaat ut koxeʼxkʼut chiru laj Jacob, chi joʼkan kixnaw naq moko yal kiraj ta laj Rubén naq kisach laj José, jun bʼan li josqʼ aj xul kikamsink re (Gé 37:31-33).
11-17 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | GÉNESIS 38, 39
«Li Jehobʼa maajunwa kixkanabʼ laj José»
Inkʼaʼ kiraj xbʼaanunkil li maaʼusilal
Li Santil Hu naxye naq keʼxkʼayi laj José re laj Potifar naq ebʼ laj kʼay keʼwulak Egipto. Li winq aʼin naxjolomi li nekeʼkʼaakʼalenk re laj Faraón, li awabʼej re Egipto (Génesis 39:1). Naq keʼxkʼayi laj José xkabʼ sut, kirekʼa tana naq maakʼaʼ naʼok wiʼ. Chanchan tawiʼ naq maakʼaʼ xloqʼal! Yook chi numeʼk saʼ kʼayil rochbʼen li kiloqʼok re. Kikʼameʼk saʼ li ochoch bʼarwiʼ twanq.
Li ochoch bʼarwiʼ tkanaaq anaqwan jalan chiru bʼarwiʼ kiʼisiik chaq. Laj José chalenaq saʼ jun li junkabʼal li nawank yalaq bʼar rochbʼenebʼ li xketomq. Abʼan li rochoch laj Potifar qʼaxal chaabʼil joʼ li rochochebʼ li bʼihom saʼ Egipto. Ebʼ li keʼxtzʼil rix aʼin nekeʼxye naq ebʼ laj Egipto nekeʼwulak chaq chiru li ninqi cheʼ chire li rochoch joʼ ajwiʼ li xnaʼaj li haʼ bʼarwiʼ wank li papiro ut li chʼinaʼusil uutzʼuʼuj. Saʼ xyanq li uutzʼuʼuj wank ajwiʼ li ochoch najt xteram, saʼ xbʼeen naru rekʼankil li xkehal li iqʼ ut chisaʼ wank naabʼal li waribʼaal, li waʼlebʼaal ut li xnaʼajebʼ li moos.
Inkʼaʼ kiraj xbʼaanunkil li maaʼusilal
Ebʼ laj bʼekonel keʼxtaw junjunq li tzʼalam saʼ Egipto, abʼan moko naabʼal ta nanawmank chirix aʼin. Kaʼajwiʼ nanawmank naq yiibʼanbʼil chiʼus rubʼel chʼochʼ. Laj José kixkʼabʼaʼi li tzʼalam bʼarwiʼ kiwank joʼ jun li «jul», aʼin naxkʼut naq qʼoqyink xsaʼ ut qʼaxal ra wank aran (Génesis 40:15, SBG). Saʼebʼ li Salmo naxye ajwiʼ naq kirahobʼtesiik: «Keʼxnatʼ li roq chi chʼiichʼ ut keʼxbʼakʼ li xkux rikʼin kareen» (Salmo 105:17, 18, SBG). Wankebʼ laj preex nekeʼbʼakʼeʼk li ruqʼ chirix ut nekeʼbʼakʼeʼk chi kareen li rit ruqʼ, wankebʼ chik nekeʼbʼakʼeʼk li xkux rikʼin kareen. Laj José qʼaxal kirahobʼtesiik chi maakʼaʼ xyaalal.
Laj José kiwank saʼ tzʼalam chiru naabʼal chihabʼ. Li Santil Hu naxye naq naabʼal chihabʼ kiwank saʼ li xuwajel naʼajej aʼin. Inkʼaʼ naxnaw ma t-elq aran. Aran wank naq keʼnumeʼk li kutan, li po ut li chihabʼ. Kʼaru kixbʼaanu re naq inkʼaʼ t-oq xkʼoxlankil joqʼe t-elq?
Li Santil Hu naxye naq li Jehobʼa «kixtenqʼa laj José». Joʼkan naq li Yos tiik chaq xchʼool rikʼin ut naxra (Génesis 39:21, SBG). Chi moko li tzʼalam truuq xrambʼal chiru li Yos xkʼutbʼesinkil li xrahom ut li xtiikilal xchʼool chiruhebʼ li xmoos (Romanos 8:38, 39). Ma tooruuq xkʼoxlankil chanru laj José naxye re li Jehobʼa chixjunil li kʼaʼuxl wiʼ xchʼool? Ma naqakʼe reetal chanru li Yos li nakʼojobʼank chʼool naxtuqubʼ ru li xkʼaʼuxl? (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). Moko kaʼaj tawiʼ aʼin kixbʼaanu li Jehobʼa chirix laj José. Li Santil Hu naxye naq kixbʼaanu ajwiʼ naq us t-ileʼq xbʼaan li naʼilok re li tzʼalam.
Inkʼaʼ kiraj xbʼaanunkil li maaʼusilal
Li Santil Hu naxye naq li Jehobʼa «kixtenqʼa laj José». Joʼkan naq li Yos tiik chaq xchʼool rikʼin ut naxra (Génesis 39:21, SBG). Chi moko li tzʼalam truuq xrambʼal chiru li Yos xkʼutbʼesinkil li xrahom ut li xtiikilal xchʼool chiruhebʼ li xmoos (Romanos 8:38, 39). Ma tooruuq xkʼoxlankil chanru laj José naxye re li Jehobʼa chixjunil li kʼaʼuxl wiʼ xchʼool? Ma naqakʼe reetal chanru li Yos li nakʼojobʼank chʼool naxtuqubʼ ru li xkʼaʼuxl? (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). Moko kaʼaj tawiʼ aʼin kixbʼaanu li Jehobʼa chirix laj José. Li Santil Hu naxye naq kixbʼaanu ajwiʼ naq us t-ileʼq xbʼaan li naʼilok re li tzʼalam.
Qasikʼaq li tertokil pek
it-2 550
Laj Onán
(naraj xyeebʼal: «nakʼihank ut wank xmetzʼew»).
Aʼan li xkabʼ ralal laj Judá li kiwank rikʼin li rixqaʼal laj Súa re Canaán (Gé 38:2-4; 1Cr 2:3). Li Jehobʼa kixkamsi laj Er, li ras laj Onán, xbʼaan li xmaaʼusilal. Laj Judá kixkʼe laj Onán choʼq xbʼeelom li xTamar xbʼaan naq laj Er kikamk chi maakʼaʼ ralal. Wi li sumal aʼin twanq xkʼuulaʼal rehaq raj laj Er ut maawaʼ re laj Onán ut aʼan t-echaninq re li kʼaru re laj Er, abʼan wi inkʼaʼ tyoʼlaaq, laj Onán t-echaninq re. Naq laj Onán nawank rikʼin li xTamar «naxhoy saʼ chʼochʼ li riyajil». Li aatin aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq naxtiqwasi li xtzʼejwal xbʼaan naq li Santil Hu naxye naq kiwank rikʼin li rixaqil li ras. Chanchan naq laj Onán yal kiraj naq kixjoy li riyajil saʼ chʼochʼ re naq li xTamar inkʼaʼ tkanaaq saʼ yuʼam. Li Jehobʼa kixkamsi laj Onán moko xbʼaan ta naq naxtiqwasi li xtzʼejwal, kixqʼet bʼan ribʼ chiru li xyuwaʼ ut li chaqʼrabʼ re li sumlajik, chi joʼkan kikamk chi maakʼaʼ ralal (Gé 38:6-10, SBG; 46:12; Nú 26:19).
w04 15/1 30 raqal 4, 5
Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu
Moko us ta kinaʼlebʼak laj Judá naq inkʼaʼ kixkʼe laj Selah li ralal choʼq xbʼeelom li xTamar. Laj Judá kiwank ajwiʼ rikʼin jun li ixq li kixkʼoxla naq aj yumbʼeet, li naxqʼet li Xchaqʼrabʼ li Yos li naxye naq kaʼajwiʼ li sumsukebʼ naru teʼwanq saʼ wiibʼal (Génesis 2:24). Abʼan laj Judá moko kiwank ta rikʼin jun aj yumbʼeet kiwank bʼan rikʼin li xTamar li kikanaak raj choʼq rixaqil laj Selah ut kiwank ralal rikʼin.
Li xTamar moko yibʼ ta ru kinaʼlebʼak. Ebʼ li xlut li xTamar, moko nawbʼilebʼ ta ru joʼ ralal aj yumbʼeet. Naq laj Boaz re Belén kixkʼam choʼq rixaqil li xRut li chalenaq saʼ li tenamit Moab, ebʼ li cheekel winq re Belén us keʼaatinak chirix laj Pérez li xyum li xTamar naq keʼxye re laj Boaz: «Aʼ taxaq li Qaawaʼ chikʼehoq eere naabʼal leekokʼal joʼ kixkʼul li xjunkabʼal laj Perés, li ralal laj Judá rikʼin lix Tamar» (Rut 4:12, SBG). Laj Pérez kiwank ajwiʼ choʼq xxeʼtoonil li Jesukriist (Mateo 1:1-3; Lucas 3:23-33).
18-24 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | GÉNESIS 40, 41
«Li Jehobʼa kixkol laj José»
w15 1/2 14 raqal 4, 5
«Ma inkʼaʼ tabʼiʼ re li Yos li xchʼolobʼankil xyaalal li matkʼ?»
Maare laj kʼehol ukʼaʼ inkʼaʼ chik naxjultika laj José abʼan li Jehobʼa inkʼaʼ nanaʼlebʼak chi joʼkan. Li Jehobʼa kixbʼaanu naq laj Faraón tril wiibʼ li matkʼ li maajunwa tsachq saʼ xchʼool. Saʼ li xbʼeen kiril wuqubʼ li wakax chʼinaʼusebʼ ut ninqebʼ xtibʼel li xeʼelk saʼ li nimaʼ Nilo ut chirix chik aʼan keʼelk chaq wuqubʼ li wakax qʼaxal yiibʼebʼ ru ut bʼaqebʼ xtibʼel. Moqon chik li wakax li bʼaqebʼ xtibʼel keʼxnuqʼ li ninqebʼ xtibʼel. Saʼ li xkabʼ, kiril wuqubʼ chi triiw li qʼaxal chaabʼil ut wuqubʼ chi triiw li chaqi ru li kiʼok xnuqʼbʼal li chaabʼil triiw. Naq kiʼajk laj Faraón kiʼok xkʼaʼuxl chirix li xmatkʼ joʼkan naq kixbʼoqebʼ chixjunil laj qʼe re naq teʼxye kʼaru xyaalal li xmatkʼ abʼan maaʼani kiruuk xchʼolobʼankil (Génesis 41:1-8). Ma mem xeʼkanaak? Ma xeʼxye junaq li naʼlebʼ li maakʼaʼ xyaalalil? Inkʼaʼ naqanaw. Li naqanaw aʼan naq inkʼaʼ chʼolchʼo chiru laj Faraón li keʼxye ut kiraj xtawbʼal li xyaalal li xmatkʼ.
Tojaʼ naq laj kʼehol ukʼaʼ kixjultika laj José. Kiʼok xkʼaʼuxl ut kixye re laj Faraón naq jun li saaj al kiruuk xchʼolobʼankil li xmatkʼ joʼ ajwiʼ li kiril laj yiibʼahom kaxlanwa ut kitzʼaqlok ru. Saʼ junpaat laj Faraón kixtaqla xkʼambʼal chaq laj José (Génesis 41:9-13).
w15 1/2 14 raqal 7
«Ma inkʼaʼ tabʼiʼ re li Yos li xchʼolobʼankil xyaalal li matkʼ?»
Oxloqʼ chiru li Yos li nekeʼxkubʼsi xwankil ut inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana, joʼkan naq kixkanabʼ naq laj José tixchʼolobʼ li matkʼ li nekeʼraj xnawbʼal li wankebʼ xnawom ut ebʼ laj tij. Laj José kixye re laj Faraón naq jun ajwiʼ xyaalalil li xmatkʼ. Xbʼaan naq wiibʼ sut kixye li esil aʼin naraj xyeebʼal naq «ak tenebʼanbʼil» xbʼaan li Jehobʼa naq joʼkan tkʼulmanq. Li wuqubʼ chi chaabʼil wakax ut li triiw reetalil naq naabʼalaq li tzakahemq saʼ Egipto chiru wuqubʼ chihabʼ. Li wuqubʼ chi wakax li qʼaxal yiibʼebʼ ru ut li chaqi triiw aʼan reetalil naq maakʼaʼaq chik li tzakahemq saʼ Egipto chiru wuqubʼ chihabʼ. Xbʼaan li weʼej inkʼaʼ chik teʼxjultika li xkʼihalil li tzakahemq (Génesis 41:25-32, SBG).
w15 1/2 15 raqal 2
«Ma inkʼaʼ tabʼiʼ re li Yos li xchʼolobʼankil xyaalal li matkʼ?»
Kitzʼaqlok ru li raatin laj Faraón. Kixye naq teʼxtiqibʼ laj José rikʼin li jayil tʼikr li terto xtzʼaq ut kixkʼe xmatqʼabʼ chi ruqʼ. Kixkʼe ajwiʼ chi xkux jun li qʼol re oor, jun li xbʼelebʼaal chʼiichʼ ut li xwankil re xbʼeninkil li tenamit re xbʼaanunkil li xkʼanjel (Génesis 41:42-44). Laj José kiwank saʼ tzʼalam joʼ aj preex moqon chik kikʼameʼk saʼ rochoch li awabʼej ut kikʼanjelak joʼ xkabʼil aj jolominel saʼ Egipto. Aʼin naxkʼut naq qʼaxal us naq kixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Yos. Li Yos kiril li chʼaʼajkilal li kixkʼul laj José chiru naabʼal chihabʼ ut kixtuqubʼ ru saʼ xhoonalil joʼ naruhank. Abʼan li Yos moko kaʼaj tawiʼ kixtuqubʼ ru li chʼaʼajkilal aʼin, kiraj ajwiʼ xkolbʼal li tenamit Israel. Saʼ li jun chik tzolom tooʼaatinaq chirix aʼin.
Qasikʼaq li tertokil pek
w15 1/11 9 raqal 1-3
Ma nakaanaw?
Kʼaʼut kixjo ribʼ laj José naq xkoho rilbʼal laj Faraón?
Saʼ Génesis naxye naq laj Faraón kixtaqla xkʼambʼal laj José li wank saʼ tzʼalam re naq tixchʼolobʼ li xmatkʼ li yook chi chʼiʼchʼiʼink re. Ak naabʼal chihabʼ rokik laj José saʼ tzʼalam. Usta laj Faraón kiraj rilbʼal ru laj José saʼ junpaat, aʼan toj kixjo ribʼ (Génesis 39:20-23; 41:1, 14). Li naʼlebʼ aʼin naxkʼut naq li kitzʼiibʼank re aʼin naxnaw chiʼus li xwanjikebʼ laj Egipto.
Ebʼ li kristiʼaan saʼ li najter qʼe kutan kʼaynaqebʼ chaq xkanabʼankil chi kʼiik li xmach joʼ ebʼ laj Hebreo. Abʼan jun li hu naxye naq «kaʼajwiʼ ebʼ laj Egipto nekeʼwulak chaq chiru xjobʼal li xmach» (Comentario exegético y explicativo de la Biblia).
Ma kaʼajwiʼ li xmach nekeʼxjo? Jun li hu naxye naq wi junaq naraj xik chi rilbʼal li awabʼej tento naq tixsaabʼesi ribʼ joʼ naxbʼaanu naq naxik chi loqʼonink (Biblical Archaeology Review). Joʼkan naq laj José kixjo li xjunxaqalil.
w09 15/11 28 raqal 14
Joʼ aj kʼanjel chiru li Yos tento naq chaabʼilaq qanaʼlebʼ
14 Saʼ najter qʼe kutan, ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa keʼxkʼe chaq xchʼool chi xkʼutbʼal chiruhebʼ li xkokʼal li chaabʼil naʼlebʼ. Saʼ Génesis 22:7 naqil chanru laj Abrahán ut laj Isaac keʼroxloqʼi ribʼ. Laj José kixkʼutbʼesi ajwiʼ naq kitzoleʼk chiʼus xbʼaan li xnaʼ xyuwaʼ xbʼaan naq kiroxloqʼi ebʼ li rechpreexil (Gén. 40:8, 14). Naq laj José kiʼaatinak chiru laj Faraón kixkʼutbʼesi naq naroxloqʼi li wankebʼ xwankil (Gén. 41:16, 33, 34).
25-31 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | GÉNESIS 42, 43
«Laj José kiwank xkuyum»
w15 1/5 13 raqal 5
«Ma yosin tabʼiʼ laaʼin?»
Laj José kixnawebʼ ru li ras. Naq keʼxwiqʼibʼ ribʼ chiru kijultikoʼk re li xmatkʼ li kikʼutbʼesiik chiru xbʼaan li Jehobʼa. Li Santil Hu naxye naq «kinaqk saʼ xchʼool naq kimatkʼek chirixebʼ li ras» bʼarwiʼ kiril naq keʼxwiqʼibʼ ribʼ chiru joʼ yook chi kʼulmank (Génesis 37:2, 5-9; 42:7, 9, SBG). Kʼaru raj tixbʼaanu laj José? Ma tixqʼaluhebʼ malaj tixkʼehebʼ chi xtojbʼal xmaak?
w15 1/5 14 raqal 1
«Ma yosin tabʼiʼ laaʼin?»
Maare tqakʼul junaq li chʼaʼajkilal joʼ aʼin. Abʼanan, ak re naq ebʼ li junkabʼal wank xchʼaʼajkilalebʼ. Nekeʼxbʼaanu li nekeʼrekʼa ut li nekeʼxkʼoxla. Wi naqakʼul aʼin, qakʼamaq qe rikʼin laj José ut choonaʼlebʼaq joʼ naraj li Jehobʼa (Proverbios 14:12). Usta naʼajmank naq tqakʼam qibʼ chiʼus rikʼin li qajunkabʼal, li jwal aajel ru aʼan li qawanjik rikʼin li Jehobʼa ut li Jesús (Mateo 10:37).
w15 1/5 14 raqal 2
«Ma yosin tabʼiʼ laaʼin?»
Laj José kixyal rix ebʼ li ras ut kiraj xnawbʼal ma ak keʼxjal xnaʼlebʼ. Rikʼin li xtenqʼ jun laj jalol aatin kiraatinahebʼ chi kaw ut kixye rehebʼ naq aʼanebʼ aj chʼuuk. Keʼxye naq wankebʼ xjunkabʼal ut keʼxkanabʼ chaq jun li riitzʼin, chi joʼkan keʼxyal xkolbʼal ribʼ. Kʼajoʼ tana kisahoʼk saʼ xchʼool laj José naq kirabʼi naq yoʼyo li riitzʼin ut aʼin kitenqʼank re chi xnawbʼal kʼaru tixbʼaanu. Kixye rehebʼ li ras: «Anaqwan taatzʼilmanq aatin cherix: [...] inkʼaʼ texʼelq arin toj reetal taachalq arin leeriitzʼin». Moqon chik kixye rehebʼ naq teʼxik chi xxokbʼal laj Benjamín abʼan tento naq jun rehebʼ tkanaaq (Génesis 42:9-20, SBG).
it-2 125 raqal 1
Laj José
Naq kinimank li chʼaʼajkilal, ebʼ li ras laj José keʼxkʼe reetal naq yookebʼ xtojbʼal rix naq keʼxkʼayi laj José ut keʼok xyeebʼal chiribʼilebʼ ribʼ li keʼxbʼaanu chaq. Rikʼin aʼin laj José kixkʼe reetal naq keʼxjal xnaʼlebʼ ut xkoho chi yaabʼak. Naq kisutqʼiik wiʼ chik, kixye naq teʼxbʼakʼ laj Simeón toj reetal naq teʼxkʼam chaq li riitzʼin (Gé 42:21-24).
Qasikʼaq li tertokil pek
it-2 873 raqal 5
Laj Rubén
Laj Rubén kixkʼutbʼesi wiibʼ oxibʼ rehebʼ li xchaabʼil naʼlebʼ naq kixqʼunbʼesi ebʼ li riitzʼin re naq teʼxkut laj José saʼ jun li jul ut moqon chik trisi raj saʼ muqmu (Gé 37:18-30). Naq ak xnumeʼk 20 chihabʼ, ebʼ li ras laj José keʼxtaw ru naq keʼqʼabʼaak joʼ aj chʼuuk xbʼaan naq inkʼaʼ keʼxtoqʼobʼa ru laj José, ut laj Rubén kixye rehebʼ naq inkʼaʼ kitzʼaqonk saʼ li maaʼusilal aʼan (Gé 42:9-14, 21, 22). Naq laj Jacob inkʼaʼ kixkanabʼ chi xik laj Benjamín, laj Rubén kixye naq wi inkʼaʼ chik tkʼulunq tixkʼe choʼq reqaj li wiibʼ chi ralal: «Chakamsiiqebʼ xkabʼichalebʼ li walal wi inkʼaʼ tinkʼam chaq li wiitzʼin» (Gé 42:37, SBG).
w04 15/1 29 raqal 1
Li xqatzol saʼ li hu Génesis (tasal 2)
43:32. Kʼaʼut ebʼ laj Egipto inkʼaʼ nekeʼwaʼak rikʼinebʼ laj Hebreo? Maare xbʼaan naq ebʼ laj Egipto nekeʼxnimobʼresi ribʼ ut jalanebʼ xpaabʼal. Ut ebʼ laj Egipto qʼaxal xikʼ ajwiʼ nekeʼril ebʼ laj ilol ketomq (Génesis 46:34). Kʼaʼut? Maare xbʼaan naq ebʼ laj Egipto nekeʼxkubʼsi xwankil ebʼ laj ilol ketomq, maare xikʼ nekeʼril xbʼaan naq nekeʼxram naabʼal naʼajej li tkʼanjelaq raj choʼq re li awk.