Yanuari

Mwana-nkento mosi ke kwenda ntinu kuyamba tata na yandi. Yandi kele na kiese mingi ya kumona tata na yandi me vutuka mbote na nima ya kunwana bitumba. Yandi ke yimba mpi ke kina na kiese sambu tata na yandi me nunga bitumba. Kansi na nima yandi ke yituka mutindu tata me pasula bilele mpi me tuba na ndinga ya ngolo nde: “O mwana na mono! Nge me pasula ntima na mono.” Tata me zabisa yandi nde, yandi salaka lusilu mosi na Yehowa yina fwete soba luzingu ya mwana. Yo ke tendula nde, mwana yango ta kwela ve mpi ta buta ve. Kansi na mbala mosi yandi me zabisa tata na yandi na kusala mambu yina yandi silaka Yehowa. Mvutu yina ke monisa nde, yandi vandaka kundima kibeni nde mambu yonso yina Yehowa ta lomba yandi na kusala kele ya mbote. (Baz. 11:34-37) Ntangu tata me mona lukwikilu ya mwana, yandi me sepela sambu yandi ke bakisa nde bulemfu ya mwana ta pesa Yehowa kiese. Yefte ti mwana na yandi ya nkento vandaka kutula ntima ya mvimba na Yehowa mpi na mutindu na yandi ya kusala mambu. Bo vandaka ya kwikama ata na ntangu ya mpasi kibeni. Bo zolaka nde Yehowa kundima bo, mpi bibansa yina bo salaka vandaka mfunu mingi. w16.04 1:1, 2

Bantangu ya nkaka, nduku to muntu mosi ya dibuta lenda tubila nge kima mosi yina lenda lembisa nge. Mbala ya nkaka nge ke bela ngolo, to lufwa ya muntu mosi ya nge ke zolaka ke pesa nge mpasi mingi. Mbandu ya Yobi lenda pesa nge kikesa ata nge ke kutana ti mambu ya nki mutindu. (Yobi 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Yobi zabaka ve sambu na nki bampasi mingi kuminaka yandi na mbala mosi; ata mpidina, yandi bikaka ve kusadila Nzambi. Inki sadisaka yandi na kukanga ntima? Ya ntete, “yandi vandaka kuwa Nzambi boma.” (Yobi 1:1) Yobi vandaka ti lukanu ya kupesa Yehowa kiese, yo vanda na bantangu ya mbote to ya mpasi. Ya zole, Yehowa zabisaka Yobi bima ya nkaka ya kuyituka yina yandi me salaka sambu na kusadisa yandi na kubakisa ngolo na yandi. Yo ndimisaka mpenza Yobi nde Yehowa ta manisa bampasi na yandi na ntangu ya me fwana. (Yobi 42:1, 2) Mambu salamaka mpidina. “Yehowa katulaka mpasi ya Yobi mpi vutulaka kimvwama na yandi. Yehowa pesaka yandi bima yina yandi vandaka na yo ntete mbala zole.” Yobi zingaka “luzingu mosi ya nda mpi ya mbote.”—Yobi 42:10, 17. w16.04 2:11, 13

Beto ke monisaka mayele ntangu beto ke tadilaka na ntwala mambu ya mpasi yina ke kuminaka bantu. Beto ke vandaka “ntima-mpembe” ntangu beto ke buyaka kukota na mambu ya nsi-ntoto na bantangu ya mavwanga. Beto fwete keba kibeni ntangu bantu ke tubila mambu ya politiki. Mu mbandu, ntangu beto ke longa muntu mambu ya Kimfumu ya Nzambi, beto fwete tuba ve nde beto ke zolaka to ke zolaka ve bangindu ya mfumu mosi to ya kimvuka mosi ya politiki. Na kisika ya kutubila mambu yina bantu fwete sala sambu na kumanisa bampasi ya bantu, beto fwete sadila Biblia sambu na kumonisa mutindu Kimfumu ya Nzambi ta manisa bampasi mvula na mvula. Kana bantu ke zola kutubila kima mosi, mu mbandu makwela ya babakala ti babakala to bankento ti bankento, to kubasisa mavumu, zabisa bo minsiku ya Biblia mpi bikesa yina nge ke salaka sambu na kuzitisa yo. Kana muntu mosi kutuba nde bo fwete katula to kusoba nsiku mosi buna, beto fwete kotila yandi ve, mpi beto sosa ve kundimisa yandi na kusoba mabanza. w16.04 4:8, 9

Beto fwete kumisa bantu balongoki, kubotika bo, mpi kulonga bo. Kansi ntete beto fwete kwenda kusosa bo. Muntu mosi ya mayele yina ke longukaka Biblia tubaka nde: “Bakristu yonso fwete ‘kwenda,’ ata yo ta lomba kusabuka babala-bala to banzadi.” (Mat. 10:7; Luka 10:3) Yezu zolaka nde balongoki na yandi kusala nki? Keti yandi zolaka nde konso muntu kusamuna na mutindu na yandi, to bo fwete kudibongisa mbote mpi kusala na kimvuka? Sambu muntu mosi mpamba ta kuka ve kusamuna na “makanda yonso,” yo lombaka nde balongoki kudibongisa mbote mpi kusala na kimvuka. Yo yina Yezu zabisaka bo na kukuma “balobi-bantu.” (Mat. 4:18-22) Yezu vandaka kutubila ve mulobi-mbisi yina kele yandi mosi, me tula pambu na ndobo, mpi ke vingila kukanga mbisi. Kansi Yezu vandaka kutubila kuloba ti bukondi. Yo ke vandaka mpasi, mpi yo ke lombaka nde bantu kuvanda mingi, mpi bo kudibongisa mbote.—Luka 5:1-11. w16.05 2:3, 4

Inki mutindu beto lenda zaba bangindu ya Yehowa? Kutanga mpi kulonguka Biblia konso kilumbu ta sadisa beto mingi. Ntangu beto ke tanga mpi ke longuka yo, beto lenda kudiyula nde: ‘Mambu yai ke longa mono nki sambu na Yehowa? Sambu na nki Yehowa salaka mambu mutindu yai?’ Bonso Davidi, beto fwete lomba Yehowa na kusadisa beto na kuzaba yandi mbote. Davidi lombaka nde: “Songa mono banzila na nge, O Yehowa; longa mono banzila na nge. Tambusa mono na kieleka na nge mpi longa mono, sambu nge kele Nzambi na mono ya luguluku. Mono ke tula kivuvu na nge kilumbu ya mvimba.” (Nk. 25:4, 5) Ntangu beto me longuka kima mosi ya me tala Yehowa, beto lenda yindula mutindu ya kusadila yo. Keti yo ke lomba kusadila yo na dibuta, na kisalu, na nzo-nkanda, to na kisalu ya kusamuna? Kuyindula mpidina ta sadisa beto na kubakisa mutindu Yehowa ke zolaka nde beto sadila mambu yina beto ke longuka. w16.05 3:9, 11

Yehowa me songaka beto bikalulu yina bankuluntu fwete vanda ti yo. (1 Tim. 3:2-7) Yandi ke lombaka bampangi yina ke twadisaka dibundu na kuvanda ti bikalulu ya kuluta mbote. Yo ke monisa nde Yehowa ke bakaka dibundu na mbalu. Biblia ke tuba nde yandi sumbaka dibundu ti “menga ya Mwana na yandi mosi.” (Bis. 20:28) Yo yina Yehowa ke zolaka nde bankuluntu kupesa mbandu ya mbote, mpi yandi ta sambisa bo na mutindu bo ke sadila bampangi mambu. Yandi ke zolaka nde beto kudiwa mbote na nsi ya lutaninu na bo. (Yez. 32:1, 2) Ntangu beto ke tangaka mambu yina Yehowa ke lombaka bankuluntu, beto ke bakisaka nde yandi ke zolaka beto mingi. Kansi Bakristu yonso lenda vanda mpi ti bikalulu yango. Mu mbandu, Yehowa ke zolaka nde beto yonso kuvanda ti bukati-kati mpi mabanza ya mbote. (Bafil. 4:5; 1 Pie. 4:7) Kana bankuluntu kele “bambandu sambu na mameme,” beto lenda “landa mbandu ya lukwikilu na bo.”—1 Pie. 5:3; Baeb. 13:7. w16.05 5:8-10

Sambu na kutanina ntima na beto, beto fwete yambula bikalulu ya mbi, mu mbandu lulendo, masumu, mpi kukonda lukwikilu. Kana beto keba ve, bikalulu yai lenda kumisa beto bantu ya kukonda bulemfu mpi ntu-ngolo. (Dan. 5:1, 20; Baeb. 3:13, 18, 19) Uziya ntotila ya Yuda kumaka ti bikalulu yai ya mbi. (2 Bans. 26:3-5, 16-21) Na luyantiku, yandi vandaka bulemfu mpi vandaka nduku ya mbote ya Nzambi. Yo yina Nzambi kumisaka yandi ngolo. Kansi “ntangu yandi kumaka ngolo, ntima na yandi kumaka lulendo.” Lulendo pusaka yandi na kuyoka ndumbu na tempelo, ata yo vandaka ve mukumba na yandi, kansi ya banganga-nzambi. Ntangu banganga-nzambi zabisaka yandi nde yandi me sala mbi, Uziya waka makasi! Yehowa pesaka ntotila yai ya lulendo ndola ya maladi ya lepre tii na lufwa na yandi. (Bing. 16:18) Kana beto yambula ve lulendo, beto lenda kuma kuyindula nde beto me luta bantu ya nkaka mpi beto lenda yantika kubuya bandongisila ya Biblia.—Bar. 12:3; Bing. 29:1. w16.06 2:3, 4

Nki mutindu nge ke tadilaka bampangi yina me katukaka bisika ya nkaka? Ndinga ti madia na bo, mutindu na bo ya kulwata mpi ya kusala mambu lenda swaswana ti ya beno. Keti nge ke zolaka mpenza ve kukangama ti bo, kansi kaka ti bantu yina ke zingaka bonso nge? Inki mutindu nge ke tadilaka bankuluntu yina nge me luta bo na mvula to bayina kele ti mpusu ya nitu ya nkaka to me katukaka kisika ya nkaka? Kana beto keba ve, mambu yai lenda kabula beto to kubebisa bumosi na beto. Inki beto lenda sala sambu na kutanina bumosi na beto? Polo pesaka Bakristu ya Efezo bandongisila ya mbote, sambu mbanza Efezo vandaka ti bima mingi mpi bantu ya katukaka na bisika mingi. (Baef. 4:1-3) Polo tubilaka bikalulu yai: kudikulumusa, mawete, ntima ya nda, mpi zola. Yo kele bonso makunzi ya ngolo yina ke simbaka nzo. w16.06 3:17, 18

Satana ke zolaka nde beto sadila ngolo na beto sambu na kusosa mbongo mpi bima mingi na kisika ya kusadila yo sambu na Yehowa. (Mat. 6:24) Kana beto ke sosa kaka kuzwa bima mingi, beto ta vanda ve ti luzingu ya mbote. Beto lenda kuma makasi-makasi to kukuma ti bamfuka mingi. Nkutu yo lenda sala nde beto kwikila diaka ve na Yehowa mpi na Kimfumu na yandi. (1 Tim. 6:9, 10; Kus. 3:17) Yezu tubaka nde, banzala ya bima ya kinsuni kele bonso bansende yina lenda kanga nkeni nzila ya kuyela mpi ya kubuta mbuma. (Mar. 4:14, 18, 19) Bubu yai nsi-ntoto ya Satana me kuma na nsuka. Yo yina, beto fwete sosa ve bima mingi ya kinsuni. Beto fwete yindula mpi ve nde na nima ya mpasi ya nene, beto ta vanda kaka ti bima yina beto kele na yo bubu yai, ata beto ke bakaka yo na mbalu.—Bing. 11:4, noti na nsi ya lutiti; Mat. 24:21, 22. w16.07 1:5, 6

Kilumbu mosi na suka-suka, munkwa-kilanga mosi ya vinu kwendaka na zandu sambu na kusosa bantu ya kusadila yandi kisalu. Yandi songaka bo ntalu ya mbongo yina yandi ta futa bo, mpi bo ndimaka. Kansi sambu yandi vandaka ti mfunu ya bansadi mingi, yandi vutukaka mbala mingi na zandu kilumbu yina sambu na kusosa bansadi ya nkaka. Yandi songaka bo yonso ntalu ya mbongo ya kufwana yina yandi ta pesa bo. Na nkokila, yandi bingaka bansadi yonso sambu na kufuta bo. Na ntima na yandi ya mbote, yandi futaka bo yonso mutindu mosi, yo vanda bayina salaka kilumbu ya mvimba to ngunga mosi kaka. Kansi bantu yina salaka kilumbu ya mvimba bokutaka; munkwa-kilanga yulaka bo nde: ‘Keti beno ndimaka ve ntalu ya mbongo yina mono songaka beno? Keti mono kele ve ti nswa ya kufuta bansadi na mono yonso mutindu mono me zola? Keti beno ke wa kimpala sambu mono ke kabaka?’ (Mat. 20:1-15, noti na nsi ya lutiti) Kingana ya Yezu ke pesa beto dilongi ya mfunu sambu na “ntima ya mbote ya nene” ya Yehowa.—2 Bak. 6:1. w16.07 3:1, 2

Bubu yai, beto fwete longa mingi nsangu ya mbote ya Kimfumu sambu nsuka me kuma pene-pene! (Mar. 13:10) Beto fwete vila ve nde beto ke samunaka sambu na kupesa Yehowa lukumu. Inki beto fwete sala? Beto fwete zabisa bantu nde balusakumunu yonso yina beto ta baka na nsi-ntoto ya mpa ta vanda kaka sambu na ntima ya mbote ya nene ya Yehowa. Ntangu beto ke longa bantu, beto fwete tendudila bo nde Kimfumu ya Kristu ta natila bantu mambote yonso ya nkudulu mpi malembe-malembe bo ta kuma bantu ya kukuka. Biblia ke tuba nde: “Lugangu yo mosi mpi ta katuka na kimpika ya disumu mpi ya lufwa mpi ta baka kimpwanza ya nkembo ya bana ya Nzambi.” (Bar. 8:21) Beto ta baka balusakumunu yai yonso kaka sambu na ntima ya mbote ya nene ya Yehowa. w16.07 4:17-19

Biblia ke tubila ve mambu yonso yina bankwelani fwete sala sambu na kumonisana zola. Yo ke tubila ve mpi mambu yonso yina bo fwete sala ve. Kansi Biblia ke tubila zola ya bankwelani. (Salomo 1:2; 2:6) Bankwelani fwete sadilana mambu na zola. Kana beto ke zolaka Nzambi mpi nkwelanina beto mingi, beto ta bika ve nde muntu to kima mosi kubebisa makwela na beto. Zola ya bankwelani ya nkaka me kitaka mpi makwela ya nkaka me bebaka sambu nkwelani mosi kumaka kutala bafilme ya mansoni. Beto fwete tala ve bafilme ya mansoni to mambu ya nkaka ya mbi ya ke pesaka nzala ya kuvukisa nitu. Beto fwete sala mpi ve mambu yina lenda monisa bonso nde beto ke sepela mingi ti muntu ya nkaka yina kele ve nkwelani na beto. Kana beto ke sala mutindu yina, yo ta monisa nde beto ke zolaka ve nkwelani na beto. Beto fwete vila ve nde Nzambi ke zabaka mabanza mpi mambu yonso ya beto ke salaka. Kuzaba mambu yai ta sadisa beto na kusala bikesa ya kusepedisa yandi mpi kukangama kaka ti nkwelani na beto.—Mat. 5:27, 28; Baeb. 4:13. w16.08 2:7-9

Kutanga mpi kulonguka Masonuku zolaka kusadisa bampangi ya Kolose na kuzaba kutambula na “mutindu yina me fwana na Yehowa, sambu na kupesa yandi kiese kibeni.” Yo zolaka kusadisa bo mpi na kusala “konso kisalu ya mbote” yina Yehowa vandaka kulomba bo, mingi-mingi kulonga nsangu ya mbote. (Bakol. 1:10) Yo yina ntangu beto ke longuka ti muntu, beto fwete sadisa yandi na kubakisa nde kutanga mpi kulonguka Biblia mbala na mbala ta sadisa yandi na kukuma nsadi ya Yehowa. Diaka, beto mosi fwete ndima nde kulonguka Biblia kele mfunu mingi. Kansi, kana beto ke tanga Biblia mbala na mbala mpi ke yindulula yo, yo ta sadisa beto na luzingu mpi na kisalu ya kusamuna. Mu mbandu, kana muntu me yula beto ngiufula ya mpasi na kisalu ya kusamuna, beto ta pesa yandi mvutu ya me katuka na Biblia. Kana beto ke songa bantu ya nkaka mambu yina beto me longuka na Biblia mpi mutindu yo me sadisaka beto, yo lenda pusa bo na kulonguka mpi Biblia mingi sambu na kubaka mambote bonso beto. w16.08 4:3, 4

Beto fwete buya kibeni malongi, filozofi mpi mambu ya mbi ya nsi-ntoto yai; mu mbandu kusala pite, kunwa makaya, kulawuka malafu to bima ya nkaka ya ke lawusaka. Beto fwete landa mpi kunwana ti mambu yina ke lembisaka beto mpi bifu na beto mosi. (2 Bak. 10:3-6; Bakol. 3:5-9) Keti beto lenda nunga mpenza bambeni yai ya ngolo? Ee, kansi yo kele pete ve! Polo kudifwanisaka ti boksere (muntu ya ke salaka nsaka ya makofi). Yandi tubaka nde: “Mutindu mono ke baka ntinu kele ve kukonda kikuma; mutindu mono ke bula makofi kele ve sambu yo bula mupepe.” (1 Bak. 9:26) Bonso boksere ke nwanaka ti boksere ya nkaka, beto mpi fwete nwana ti bambeni na beto. Na nzila ya Biblia, Yehowa ke sadisaka mpi ke longaka beto mutindu ya kunwana. Yandi ke sadisaka beto mpi na nzila ya mikanda na beto, ya balukutakanu ya nene mpi ya dibundu. Keti nge ke sadilaka mambu yonso yina nge ke longukaka? w16.09 2:2, 3

Bonso Yezu, beto fwete bakisa nde kusala luzolo ya Nzambi mpi kusadisa bankaka kele mfunu mingi kuluta mambu yina beto mosi ke zolaka. Yo yina kana bilele yina beto ke zolaka ke kanga bantu nzila ya kuwa nsangu, beto fwete lwata yo ve. (Bar. 15:2) Bibuti fwete longa bana na bo na kuzitisa minsiku ya Biblia. Bibuti fwete zikisa nde bilele na bo ti ya bana mpi mutindu na bo ya kuyidika nitu ke pesa Nzambi kiese. (Bing. 22:6; 27:11) Inki mutindu bibuti lenda longa bana na bo na kuzitisa Nzambi na beto ya santu mpi minsiku na yandi? Bibuti fwete pesa bana na bo mbandu ya mbote. Bo fwete longa mpi bana na bo na mawete yonso mutindu ya kuzaba bilele ya mbote mpi bisika yina bo lenda sumba yo. Bana fwete pona ve bilele kaka sambu bo ke zolaka yo. Kansi, bo fwete pona bilele yina ke pesa Yehowa, Nzambi yina bo ke monisaka, lukumu. w16.09 3:13, 14

Bantu vandaka kusepela ti malongi ya Yezu sambu yandi vandaka kuzola Yehowa mpi yandi zabaka Masonuku mbote. Bo bakisaka mpi nde Yezu vandaka kuzola bo. Yo yina bo vandaka kuwidikila yandi na dikebi yonso. (Luka 24:32; Yoa. 7:46) Mutindu mosi, kana bana na nge me bakisa nde nge ke zolaka Yehowa, bo ta zola yandi mpi. (Kul. 6:5-8; Luka 6:45) Landa kulonguka Biblia mbote-mbote mpi tangaka mikanda na beto mbala na mbala. Sosa kuzaba mambu mingi ya me tala bima yina Yehowa me salaka. (Mat. 6:26, 28) Kuzaba Yehowa mbote ta sadisa nge na kulonga bana na nge mambu na yandi. Kana nge me longuka kima mosi ya me tala Yehowa, songa yo mpi bana na nge. Salaka yo ntangu yonso, kansi ve kaka ntangu beno ke yidika balukutakanu to ke sala lusambu ya dibuta. w16.09 5:6, 7

Kana beto ke bakisa ve malongi ya Biblia na ndinga ya nzenza, kinduku na beto ti Yehowa lenda kuma na kigonsa ya nene. Ntangu Nehemia vutukaka na Yeruzalemi, yandi monaka nde bana ya nkaka vandaka kutuba ve Kiebreo. Sambu bana yai vandaka ve kubakisa Ndinga ya Nzambi, kinduku na bo ti Yehowa bebaka. (Neh. 8:2, 8) Bibuti ya nkaka yina kele na mabundu ya ndinga ya nzenza me bakisaka nde kinduku ya bana na bo ti Yehowa ke vandaka diaka ve ngolo. Sambu na nki? Kana beto ke tanga mikanda na ndinga ya nzenza, ziku beto ta kudiwa ve mutindu beto ke kudiwaka kana beto ke tanga na ndinga na beto. Diaka, kana beto ke kuka ve kutuba ndinga yina ya mpa, beto lenda lemba nitu mpi kusambila diaka ve Yehowa mbote. Yo yina, kana beto ke zola kukwenda na dibundu mosi ya ndinga ya nzenza, beto fwete tanina mpi kinduku na beto ti Yehowa.—Mat. 4:4. w16.10 2:4-6

Bantu yonso ve ke vandaka ti lukwikilu. (2 Bate. 3:2) Kansi Yehowa ke pesaka bantu yonso yina ke sambilaka yandi lukwikilu. (Bar. 12:3; Bag. 5:22) Beto ke tonda Yehowa mingi mutindu yandi me pesaka beto lukwikilu! Yehowa tambikaka Mwana na yandi ya zola, Yezu, sambu na kulolula masumu ya konso muntu yina ta kwikila na Yezu. Yo me kangudilaka bantu nzila ya kukuma banduku ya Nzambi mpi ya kuzinga mvula na mvula. (Yoa. 6:44, 65; Bar. 6:23) Ya kieleka, Yehowa ke zolaka beto mpenza! Ata beto kele bantu ya masumu yina fwete baka ndola ya lufwa, Yehowa monaka nde beto lenda sala mambu ya mbote. (Nk. 103:10) Yandi sadisaka beto na kuwa nsangu ya mbote ya me tala Yezu mpi kimenga na yandi. Ntangu beto yantikaka kukwikila na Yezu mpi kulanda yandi, beto kumaka ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula!—1 Yoa. 4:9, 10. w16.10 4:1, 2

Mbala mingi, Polo vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na bampangi. Yandi salaka banzietelo mingi ti bampangi ya nkaka mpi zabaka bo mbote; kansi yandi me sonikaka ve bifu na bo. Yandi kumisaka bo. Mu mbandu, yandi tubaka nde Timoteo kele ‘mwana ya yandi ke zolaka mingi mpi ya kwikama na Mfumu.’ Polo vandaka ti kivuvu nde Timoteo ta lungisa bampusa ya bampangi ya nkaka. (1 Bak. 4:17; Bafil. 2:19, 20) Yandi sikisaka Tito na bampangi ya Korinto nde Tito “ke salaka ti mono mpi yandi kele nduku ya kisalu sambu na mambote na beno.” (2 Bak. 8:23) Ya kieleka, Timoteo ti Tito bakaka kikesa ntangu bo waka mambu yina Polo tubaka sambu na bo. Polo ti nduku na yandi Barnabasi tulaka luzingu na bo na kigonsa sambu na kupesa bampangi kikesa. Mu mbandu, bo zole zabaka nde bantu mingi ya mbanza Listre vandaka kusosa kufwa bo. Kansi bo vutukaka kuna sambu na kupesa balongoki ya mpa kikesa mpi kusadisa bo na kubikala ya kwikama na Yehowa. (Bis. 14:19-22) Na nima na Efezo, yandi vandaka na kigonsa na ntwala ya kibuka mosi ya bantu yina vandaka na makasi kansi yandi bikalaka kuna ntangu mingi sambu na kupesa bampangi kikesa.—Bis. 20:1. w16.11 1:10, 11

Yehowa ke twadisa kitini ya organizasio na yandi yina kele na ntoto mpi ke longa beto. Inki mutindu? Yandi me tulaka Kristu “mfumu ya dibundu.” Kristu me ponaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kulonga mpi kutwadisa bansadi ya Nzambi. (Mat. 24:45-47; Baef. 5:23) Bonso nto-kimvuka na mvu-nkama ya ntete, mpika ya kwikama ke bakaka Biblia na valere sambu yo kele Ndinga ya Nzambi. (1 Bate. 2:13) Biblia ke lomba beto na kukwenda ntangu yonso na balukutakanu. (Baeb. 10:24, 25) Biblia ke lomba beto yonso mpi na kukwikila kaka na malongi na yo. Yo ke zabisa beto diaka na kulanda “kusosa ntete Kimfumu.” (Mat. 6:33) Biblia ke siamisa beto na kusamuna nzo na nzo, na bisika ya bantu mingi, mpi na bisika yonso yina beto lenda mona bantu. (Mat. 28:19, 20; Bis. 5:42; 17:17; 20:20) Yo ke songa bankuluntu na kusadisa dibundu na kuvanda bunkete. (1 Bak. 5:1-5, 13; 1 Tim. 5:19-21) Biblia ke zabisa beto na kuvanda bunkete na nitu mpi kuyambula mabanza ti bikalulu yina Yehowa ke mengaka.—2 Bak. 7:1. w16.11 3:7, 8

Bamvula mingi na ntwala ya Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba (1914-1918), Charles Taze Russell mpi Balongoki ya Biblia bakisaka nde mabundu ya Kikristu vandaka ve kulonga kieleka ya Biblia. Yo yina bo buyaka kuvukana ti bo. Nkutu banda na 1879, Nzozulu ya Nkengi ya Sioni (na Kingelesi) tubaka nde mabundu yonso ya ke pesaka maboko na baluyalu ya nsi-ntoto, ata bayina ke tubaka nde bo kele ya kwikama na Kristu, bo kele na kati ya Babilone ya Nene, yina Biblia ke bingaka nkento ya ndumba. (Kus. 17:1, 2) Babakala mpi bankento ya kwikama bakisaka nde kana bo landa kuvukana ti mabundu ya luvunu, Nzambi ta sakumuna bo ve. Yo yina, bantu mingi sonikilaka mabundu na bo mikanda nde bo kele diaka ve bantu ya mabundu yina. w16.11 5:2, 3

Ziku nge me tangaka Baroma 8:15-17 na nsungi ya Lusungiminu ya lufwa ya Yezu. Baverse yai ke tendulaka mutindu Bakristu yina bo me tulaka mafuta ke zabaka nde bo kele na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na zulu. Bo sonikaka Baroma kapu ya 8 ntete-ntete sambu na Bakristu yina bo me tulaka mafuta. Bo ke bakaka “mpeve” mpi ke kumaka bantu yina ‘ke vingila nde Nzambi kundima bo bonso bana, yandi katula bo na kimpika ya nitu na bo ya kinsuni.’ (Bar. 8:23) Na bilumbu ke kwisa, bo ta kuma bana ya Nzambi na zulu. Yehowa me lolulaka masumu na bo na nzila ya nkudulu. Yandi me ndimaka bo bonso bantu ya lunungu yo yina bo lenda kuma bana na yandi. (Bar. 3:23-26; 4:25; 8:30) Kansi, Baroma kapu ya 8 ke monisa nde Nzambi ke ndimaka mpi nde Bakristu ya kwikama yina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto kele bantu ya lunungu. Bo mpi lenda baka mambote na ndongisila yina bo ke pesaka bantu ya lunungu. w16.12 2:1-3

Yezu zolaka kutuba inki ntangu yandi tubaka nde: “Beno kudiyangisa ve ata fioti?” Yezu zolaka ve kutuba nde muntu yina ke sadilaka Nzambi ta kudiyangisaka ve ata fioti. Kansi, yandi vandaka kusadisa balongoki na yandi na kubakisa nde kutula basusi ya kukonda mfunu to ya kuluta ndilu ke manisaka ve bampasi. Bampasi ta vandaka konso kilumbu, yo yina Bakristu fwete yindula ve mambu ya mpasi yina me lutaka ntama to yina ta salama na bilumbu ke kwisa, sambu bo yika ve basusi na zulu ya bampasi. Bantangu ya nkaka, Mukristu lenda kudiyangisa sambu na mambu ya mpasi yina lenda salama na bilumbu ke kwisa. Kansi nge fwete kudiyangisa ve sambu na mambu yina me salama ntete ve. Sambu na nki? Sambu mbala mingi, mambu ke salamaka ve mutindu beto vandaka kuyindula. Diaka, yibuka nde ata kima mosi ve lenda lutila Nzambi. Nge lenda tula ntima nde Nzambi ta sakumuna bansadi na yandi ya kwikama mpi ta sadisa bo na kutula ve basusi mingi sambu na bilumbu me luta, sambu na bubu mpi sambu na bilumbu ke kwisa. w16.12 3:13, 16

Ntotila Saule vandaka ntete muntu ya kudikulumusa. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Kansi ntangu yandi kumaka ntotila, yandi kumaka lulendo. Kilumbu mosi basoda mingi ya Filistia kwisaka kunwanisa bantu ya Izraele. Profete Samuele zabisaka Saule nde yandi ta kwisa kutambikila Yehowa kimenga. Samuele sukininaka, ebuna bantu ya Izraele waka boma mpi bantu mingi tinaka. Saule kumaka ntima zulu-zulu, yandi vingilaka ve Samuele mpi tambikaka kimenga. Saule vandaka ve ti nswa ya kutambika kimenga mpi yo pesaka ve Yehowa kiese. (1 Sam. 13:5-9) Ntangu Samuele kumaka, yandi nganinaka Saule sambu yandi lemfukilaka ve Yehowa. Kansi Saule ndimaka ve nde yandi me sala mbi. Yandi pesaka bikuma, nkutu yandi pesaka bantu ya nkaka foti. (1 Sam. 13:10-14) Banda ntangu yina, Saule kumaka kusala mambu mingi na lulendo. Yo yina, Yehowa katulaka yandi kiyeka ya ntotila. (1 Sam. 15:22, 23) Na luyantiku, Saule vandaka ntotila ya mbote, kansi na nima yandi kumaka mbi kibeni.—1 Sam. 31:1-6. w17.01 3:1, 2

Ntotila Davidi vandaka muntu ya kwikama. Ata mpidina, Davidi salaka bizumba ti Bat-sheba, disumu mosi ya nene kibeni. (2 Sam. 11:1-21) Davidi lendaka ve kuvwansa mambi yina yandi salaka. Ya kieleka, disumu yina natilaka yandi bampasi ya nkaka luzingu na yandi ya mvimba. (2 Sam. 12:10-12, 14) Yo lombaka nde yandi vanda ti lukwikilu mpi kundima nde kana yandi me balula ntima na masonga yonso, Yehowa ta lolula mpi ta sadisa yandi na kukanga ntima na bampasi yina disumu na yandi natilaka yandi. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto yonso ke salaka masumu. Kansi masumu ya nkaka ke vandaka nene kuluta ya nkaka. Kana beto me salaka disumu beto ta kuka ve kuvwansa yo. Masumu na beto mpi lenda natila beto bampasi ya nkaka. (Bag. 6:7) Kansi beto ke tulaka ntima na lusilu ya Nzambi nde kana beto me balula ntima, yandi ta sadisa beto ata na bantangu ya mpasi, yo vanda bampasi yina kele sambu na bifu na beto mosi to ve.—Yez. 1:18, 19; Bis. 3:19. w17.01 1:10-12

Kudikulumusa ta sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote ata ntangu beto ke zaba ve kibeni mambu yina ta salama na nima. Mu mbandu, beto lenda sepela kusala kisalu ya ntangu yonso. Kansi nki beto ta sala kana beto me bela? Kana bibuti na beto me bela mpi me kuma na mfunu ya lusadisu mingi? Kana beto me kuma minunu? Beto ta kuka ve kupesa bamvutu na bangiufula yai yonso, ata beto me samba to me yindula mingi. Ata mpidina, kana beto ke tudilaka Yehowa ntima, beto ta zaba bandilu na beto mpi ta zitisa yo. Beto ta tadila mambu ya luzingu na beto, ta lomba bandongisila na bampangi mpi, kima ya kuluta mfunu, beto ta samba Yehowa sambu yandi sadisa beto. Na nima, beto fwete landa lutwadisu yina Yehowa ta pesa beto na nzila ya mpeve santu na yandi. (Lon. 11:4-6) Yehowa lenda sakumuna balukanu na beto to kusadisa beto na kusoba bangindu na beto.—Bing. 16:3, 9. w17.01 4:14

Yo lombaka nde Adami ti Eva kupona kulemfukila Nzambi to Satana. Diambu ya mawa, bo kolamaka na Nzambi. (Kuy. 3:6-13) Na nima ya kukolama, Adami ti Eva vandaka diaka ve bantu ya kukuka. Diaka, bo kumaka bambeni ya Nzambi sambu yandi ke mengaka mambi. ‘Meso na yandi kele bunkete mingi yo yina yandi lenda tala ve mambu ya mbi.’ (Hab. 1:13) Kana Yehowa salaka ata kima mosi ve sambu na disumu ya Adami ti Eva, luzingu ya bigangwa na yandi yonso zolaka kubeba. Bawanzio ti bantu zolaka kudiyula kana yo me fwana mpenza nde bo tula diaka ntima na mambu yina Yehowa ke tuba. Kansi Yehowa ke kangamaka na minsiku na yandi, yandi ke fwaka ve ata fioti bansiku na yandi. (Nk. 119:142) Ata Adami ti Eva vandaka ti kimpwanza, bo vandaka ve ti kiyeka ya kuditanina na bampasi yina kukolama natilaka bo. Nsuka-nsuka bo fwaka mpi bo vutukaka na mfututu, yina Nzambi sadilaka sambu na kuganga bo.—Kuy. 3:19. w17.02 1:8, 10, 11

Banda na luyantiku ya kisalu ya Yezu, yandi bikaka nde Ndinga ya Nzambi kutwadisa yandi. Ata ntangu yandi vandaka kufwa, yandi vutukilaka bambikudulu ya nkaka yina tubilaka Mesia. (Mat. 27:46; Luka 23:46) Kansi, bamfumu ya mabundu ya ntangu yina vandaka ya kuswaswana ti Yezu. Bo vandaka kubuya kusadila Ndinga ya Nzambi, mingi-mingi ntangu malongi na yo vandaka ve kuwakana ti malongi na bo. Yezu tubilaka bo mambu yai ya Ndinga ya Nzambi tubaka na ntwala: “Bantu yai ke kumisa mono kaka na bikobo, kansi bantima na bo kele ntama kibeni ti mono. Bo ke landa na kusambila mono sambu na mpamba, sambu malongi na bo kele bansiku ya bantu.” (Mat. 15:7-9) Yezu sadilaka mpi Ndinga ya Nzambi ntangu yandi vandaka kulonga. Ntangu bamfumu ya mabundu yulaka yandi bangiufula, yandi pesaka ve mvutu yina katukaka na mayele na yandi mosi to na mambu yina yandi zabaka. Kansi, yandi vandaka kulonga bantu malongi ya Ndinga ya Nzambi.—Mat. 22:33-40. w17.02 3:18, 19

Bambangi ya Yehowa ke salaka bikesa sambu na kuzitisa bamfumu ya luyalu. Ya kieleke konso insi kele ti mambu na yo, yo yina bansiku ya bamfumu ya luyalu ya insi mosi lenda swaswana ti ya insi ya nkaka. Ata mpidina, beto ke lemfukilaka bamfumu ya luyalu ntangu bo ke sala mambu na kutadila kiyeka yina bo kele na yo. Kansi, kana bo lomba beto na kusala mambu yina ke wakana ve ti minsiku ya Yehowa, beto ta meka ve ata fioti. Kana bo lomba beto kima mosi ya mutindu yai, beto fwete lemfukila Yehowa mpi kupesa yandi lukumu na kisika ya kulemfukila bantu. (1 Pie. 2:13-16) Beto lenda longuka mambu mingi na bansadi ya Yehowa ya ntangu ya ntama yina vandaka kuzitisa bamfumu ya luyalu, mu mbandu Yozefi ti Maria. Bamfumu ya Roma zolaka kuzaba ntalu ya bantu yonso na nsi ya luyalu na bo. Yozefi ti Maria kwendaka na Betelemi sambu na kusonikisa bazina ata Maria vandaka pene-pene ya kubuta. (Luka 2:1-5) Ntumwa Polo vandaka mpi kuzitisa bamfumu ya luyalu. Ntangu bo fundaka yandi nde yandi me sala mbi, yandi sambaka na luzitu yonso na ntwala ya ntotila Erode Agripa mpi ya Festusi, guvernere ya Yudea.—Bis. 25:1-12; 26:1-3. w17.03 1:9, 10

Ntangu bantu ya Izraele yantikaka kusala mambu bonso bantu ya Kanana, Yehowa taninaka bo diaka ve. (Baz. 2:1-3, 11-15; Nk. 106:40-43) Ziku yo vandaka mpasi sambu mabuta yina vandaka kuzola Yehowa kubikala ya kwikama na ntangu yina. Ata mpidina, Biblia ke monisa nde bantu ya nkaka bikalaka ya kwikama, mu mbandu Yefte, Elkana, Ana, mpi Samuele. Lukanu na bo vandaka ya kupesa Yehowa kiese. (1 Sam. 1:20-28; 2:26) Bubu yai, bantu ke yindula mpi ke sala mambu kaka bonso bantu ya Kanana. Bo ke zolaka kaka kuvukisa nitu, kusala mubulu, mpi mbongo. Kansi Yehowa ke kebisaka beto pwelele. Yandi ke sosaka kutanina beto kaka mutindu yandi sosaka kutanina bantu ya Izraele na mambu ya mbi. Bifu na bo ke longa beto nki? (1 Bak. 10:6-10) Beto fwete sala bikesa sambu mabanza na beto kuvanda ve bonso ya bantu ya nsi-ntoto. (Bar. 12:2) Keti beto ta ndima kusala bikesa yina? w16.04 1:4-6

Na ntwala nde beto baka balukanu ya nene, yo kele mbote na kusala bansosa mpi kulomba lutwadisu ya Yehowa na kisambu. Yehowa ke pesaka beto bandongisila ya mbote kibeni na Ndinga na yandi. Yandi lenda sadisa beto na kubaka balukanu yina ke wakana ti luzolo na yandi. Beto fwete kudiyula nde: ‘Keti lukanu yai ta monisa nde mono ke zolaka Yehowa? Keti lukanu yai ta nata kiese mpi ngemba na dibuta na beto? Keti lukanu yai ta monisa nde mono kele ntima-nda mpi ntima-mbote?’ Yehowa ke pusaka beto ve na ngolo na kuzola to kusadila yandi. Nkutu, yandi me pesaka beto nswa ya kubaka balukanu. Yandi ke zitisaka lukanu na beto ya kusadila yandi to ve. (Yoz. 24:15; Lon. 5:4) Ata mpidina, yandi ke zolaka nde beto sala mambu yina ke wakana ti Ndinga na yandi. Kana beto ke ndima lutwadisu ya Yehowa mpi ke sadila minsiku na yandi, beto ta baka balukanu ya mbote. Mpidina beto ta monisa nde beto ke yidika luzingu na beto mpi ke tambula na nzila ya mbote.—Yak. 1:5-8; 4:8. w17.03 2:17, 18