Februari

Inki mutindu kukanga-ntima lenda manisa “kisalu” na yo na luzingu na beto? (Yak. 1:4) Na bantangu ya mpasi, beto lenda mona nde yo ke lomba kutomisa bikalulu bonso, ntima-nda, ntonda, to zola. Ntangu beto ke kanga ntima na bampasi, beto ta yedisa bikalulu yai mpi beto ta kuma ti bikalulu mingi ya mbote. Sambu kukanga-ntima lenda kumisa beto Bakristu ya mbote kibeni, beto ke sosaka ve kufwa bansiku ya Yehowa kaka sambu na kumanisa bampasi na beto. Mu mbandu, kana mabanza ya kusala pite ke kwisila nge, kubwa ve na mpukumuna yina! Lomba Yehowa na kusadisa nge na kulosa mabanza yina. Keti muntu mosi ya dibuta na beno ke bangika nge? Kulemba ve! Baka lukanu ya kulanda kusadila Yehowa. Ebuna, nge ta kuma diaka kutudila Yehowa ntima mingi. Kuvila ve nde sambu Nzambi kundima nge, nge fwete kanga ntima.—Bar. 5:3-5; Yak. 1:12. w16.04 2:15, 16

Yehowa ke monaka ve nde muntu to kimvuka mosi ya bantu me luta bankaka. Beto yonso kele kiteso mosi na meso na yandi. Yehowa me salaka beto ya kuswaswana, mpi beto ke sepelaka mpidina. Yandi ke lombaka beto ve na kukuma kuzinga bonso bantu ya nkaka. Ata mpidina, yandi ke zolaka ve nde beto kudimona mfunu mingi kuluta bantu ya nkaka. (Bar. 10:12) Beto fwete kudisikisa ve ata fioti mpi kuyindula nde insi na beto me luta bansi ya nkaka. Kuyindula mpidina lenda pusa beto na kukota na mambu ya insi na beto. Mambu yai kuminaka bampangi-babakala ya nkaka ya Baebreo na mvu-nkama ya ntete. Bo sadilaka ve bampangi-bankento ya mifwidi yina vandaka kutuba Kigreki mambu ya mbote. (Bis. 6:1) Inki mutindu beto lenda zaba nde beto me yantika kukuma lulendo sambu na insi na beto? Beto tadila mbandu mosi. Kana mpangi mosi ya me katukaka na kisika ya nkaka me pesa nge dibanza, keti nge ke monaka nde mutindu na beno ya kusala mambu kele mbote, mpi nge ke buyaka yo mbala mosi? Kana mpidina, yibuka ndongisila ya mfunu ya mukapu ya bubu. w16.04 4:12, 13

Yezu longaka “nsangu ya mbote ya Kimfumu.” Yandi zolaka mpi nde balongoki na yandi kusala bonso yandi. Banani ke longaka “bantu ya makanda yonso” nsangu yina ya mbote? (Mat. 28:19) Kaka Bambangi ya Yehowa! Mumpe mosi, , zabisaka Mbangi ya Yehowa mosi nde yandi zingaka na bansi mingi mpi na konso insi yina yandi vandaka kukwenda, yandi vandaka kuyula Bambangi ya Yehowa nki nsangu bo ke longaka . Mumpe yango ke tuba nde, “Bo yonso vandaka bazoba mpi bo vandaka kupesa kaka mvutu mosi nde: ‘Nsangu ya mbote ya Kimfumu.’” Kutuba ya mumpe yai ke monisa kibeni nde beto kele ve bazoba kansi beto kele Bakristu ya kieleka mpi beto kele na bumosi. (1 Bak. 1:10) Zulunalu, Nzozulu ya Nkengi Kesamunaka Kimfumu ya Yehowa, ke tubilaka ntete-ntete Kimfumu ya Nzambi. Beto ke basisaka konso nimero na yo na bakopi kiteso ya 59000000 mpi na bandinga 254. Yo kele mukanda ya ntete yina bo ke kabulaka mingi na ntoto ya mvimba! w16.05 2:6

Ziku nge ke zolaka kukuma mupasudi-nzila. Nge me sala bansoba na luzingu na nge sambu na kukuma ti ntangu mingi ya kusamuna. Kansi nge ke kudiyula kana nge ta zinga kibeni na kiese mutindu nge ta kuma kuzinga ti mbongo fioti mpi bima fioti. Ya kieleka, Biblia ke tuba ve nde sambu na kusadila Yehowa, beto fwete kuma bapasudi-nzila. Beto lenda landa kusadila Yehowa na kwikama yonso ata beto kele kaka bansamuni. Kansi, beto vila ve nde Yezu tubaka nde Yehowa ke sakumunaka bantu yina ke salaka bibansa sambu na Kimfumu. (Luka 18:29, 30) Biblia ke tuba diaka nde Yehowa ke sepelaka ntangu beto ke salaka bikesa sambu na kupesa yandi lukumu, mpi yandi ke zolaka nde beto sadila yandi na kiese. (Nk. 119:108) Kana beto ke samba sambu na mambu yai mpi ke yindula yo, beto lenda baka balukanu yina ta sadisa beto na luzingu mpi Yehowa ta sakumuna beto. w16.05 3:13

Bambuta fwete tuba ve na lulendo yonso nde bo lenda tanga ve mikanda yina ke tubila batoko. Mikanda yango ke tubilaka mambu mingi ya ke tadila Bakristu yonso. Mu mbandu, beto yonso fwete tendudila bantu balukwikilu na beto, kuyala mawi na beto, kulanda ve bangindu ya mbi ya bantu, kubuya banduku ya mbi mpi bansaka ya mbi. Yo yina ata mikanda yina kele ya batoko, malongi na yo ke katukaka na Biblia mpi Bakristu yonso lenda bakila yo mambote. Mikanda ya batoko ke sadisaka bo mpi na kukumisa kinduku na bo ti Yehowa ngolo. Bambuta mpi lenda bakila yo mambote.—Lon. 12:13. w16.05 5:15, 16

“Yehowa Nzambi na beto kele Yehowa mosi kaka.” Bangogo yai ke pesa kikesa mpenza! Yo pesaka bantu ya Izraele kikesa ya kukanga ntima na bampasi ntangu bo nwanaka bitumba sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu. Yo lenda pesa beto mpi ngolo ya kukanga ntima na mpasi ya nene mpi kupesa maboko na Paladisu yina beto ke vingila. Bika beto kangama kaka na Yehowa. Beto fwete zola yandi mpi kusambila yandi na ntima ti mabanza na beto ya mvimba, mpi na ngolo na beto yonso. Beto fwete sala mpi yonso sambu na kutanina ngemba mpi bumosi na beto. Kana beto landa kusala mambu yai, Yezu ta tula beto na ndonga ya mameme mpi ta binga beto nde: “Beno kwisa, beno bantu yina Tata na mono me sakumunaka, beno baka Kimfumu yina bo me yidikilaka beno katuka na luyantiku ya nsi-ntoto.”—Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

Lulendo lenda pusa beto na kumona ve mbi na beto. Kana beto me kuma lulendo, beto ta vanda diaka ve bonso ntoto ya tuma ya mbote. Keti mpangi mosi me salaka nge dezia mbi? Keti bo me katulaka nge dezia mikumba? Inki mutindu nge tadilaka yo? Keti nge monisaka lulendo, to nge bakisaka nde kuzinga na ngemba ti bampangi mpi kukangama kaka na Yehowa kele mfunu mingi kuluta? (Nk. 119:165; Bakol. 3:13) Kana muntu ke landa kusala masumu mpi ke bumba yo, yo ke kumaka mpasi na kundima bandongisila ya Nzambi. Yo lenda pusa yandi na kusala masumu mbala na mbala. (Lon. 8:11) Mpangi mosi vandaka ti kikalulu ya kutala bifwanisu ti bafilme ya mansoni. Na nima yandi tubaka nde, “Mono kumaka ti kikalulu ya kutuba mambu ya mbi sambu na bankuluntu.” Kikalulu yina bebisaka kinduku na yandi ti Yehowa. Ntangu mambu na yandi zabanaka, bankuluntu sadisaka yandi. Ya kieleka, beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka. Kansi, kana beto me kuma kutonga bampangi yina ke longisila beto mpi kupesa-pesa bikuma kana beto me sala mbi na kisika ya kulomba Nzambi na kulolula beto mpi kusadisa beto, beto lenda kuma ntima-ngolo. w16.06 2:5, 6

Yezu zabaka mbote nde balongoki na yandi vandaka kudiyangisa sambu na kudia, kunwa mpi kulwata; yo yina na Disolo na Zulu ya Ngumba, yandi tubilaka bo nde: “Beno bika kudiyangisa sambu na luzingu na beno.” Lukanu ya Yezu vandaka ya kusadisa bo na kubakisa nde kudiyangisa mingi sambu na bima ya kinsuni kele mfunu ve. Yandi zabaka nde kana bo ke kudiyangisa mingi, ata sambu na bima yina bo kele na yo mfunu mpenza, bo lenda vila bima ya kuluta mfunu. Sambu Yezu zolaka balongoki na yandi mingi, yandi kebisaka bo mbala iya sambu na kigonsa ya kudiyangisa mingi. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Yezu zabaka bima yina bantu vandaka na yo mfunu. Yandi zabaka mpi nde “na bilumbu ya nsuka,” balongoki na yandi ta kutana ti bampasi mingi. (2 Tim. 3:1) Ya kieleka, bantu mingi bubu yai kele ti bisalu ve mpi bima ke kuma kaka ntalu. Na bansi mingi, bantu kele bansukami mpenza, mpi bo kele ti madia mingi ve; bankaka nkutu kele ve ti madia. Kansi Yezu tubaka nde luzingu kele mfunu mingi kuluta madia, mpi nitu kele mfunu mingi kuluta bilele. w16.07 1:8, 9

Sambu beto lenda lemfukila ve Yehowa na mutindu ya kukuka, beto me fwana ve na kubaka mambote na yandi. Yo lombaka nde beto baka ndola ya lufwa. Ntotila Salomo tubaka nde: “Kele ve ti muntu ya lunungu na ntoto yina ke salaka kaka mambu ya mbote mpi ke salaka ve masumu ata fioti.” (Lon. 7:20) Ntumwa Polo tubaka mpi nde: “Bantu yonso me salaka disumu mpi bo lenda monisa ve nkembo ya Nzambi” mpi “lufutu yina disumu ke pesaka kele lufwa.” (Bar. 3:23; 6:23a) Sambu Yehowa ke zolaka bantu mingi, yandi tindaka “Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka” na kufwa sambu na beto. Yo kele kima mosi ya kuluta nene ya ke monisa ntima na yandi ya mbote. (Yoa. 3:16) Polo tubaka nde bo me pesaka Yezu ntangu yai “nkembo ti lukumu sambu yandi fwaka, na mpila nde na nzila ya ntima ya mbote ya nene ya Nzambi, yandi meka lufwa sambu na bantu yonso.” (Baeb. 2:9) Ya kieleka, “dikabu yina Nzambi ke pesaka kele luzingu ya mvula na mvula na nzila ya Mfumu na beto Kristu Yezu.”—Bar. 6:23b. w16.07 3:3, 4

Kukwela kele mbi ve. Kansi nki mutindu makwela yantikaka mpi nki kele lukanu na yo? Kuzaba mambu yai ta sadisa beto na kubakisa mbote makwela mpi mambote na yo. Nzambi gangaka Adami, bakala ya ntete, mpi songaka yandi na kupesa bambisi bazina. Adami monaka nde bambisi vandaka zole-zole, bakala ti nkento, “kansi muntu vandaka ve ti nsadisi yina me fwanana ti yandi.” Yo yina, Nzambi ladisaka Adami mpongi ya ngolo, bakaka mukwa mosi ya mpanzi na yandi mpi salaka nkento. Yehowa nataka nkento na Adami mpi yandi kumaka nkento na yandi. (Kuy. 2:20-24) Mambu yai ke monisa nde makwela kele dikabu ya Yehowa. Bamvula mingi na nima, Yezu vutukilaka mambu yina Yehowa tubaka na kilanga ya Edeni nde: “Bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi mpi yandi ta kangama ti nkento na yandi, ebuna bo zole ta vanda nsuni mosi.” (Mat. 19:4, 5) Sambu Nzambi bakaka mukwa ya mpanzi ya Adami sambu na kuganga nkento na yandi, Adami ti nkento na yandi bakisaka nde bo fwete kangama bo zole. Yehowa ke zolaka ve ata fioti nde bakala to nkento kufwa makwela; yandi ke zolaka mpi ve nde bakala kuvanda ti bankento mingi to nkento kuvanda ti babakala mingi. w16.08 1:1, 2

Yezu vandaka ve kaka kulonga bimvuka ya bantu. Mbala mingi yandi vandaka kusolula ti muntu mosi mosi na mawete yonso. Mu mbandu, yandi solulaka mbote ti nkento mosi yina kwendaka kubaka masa na dibulu mosi, pene-pene ya mbanza Sikare. (Yoa. 4:5-30) Yezu solulaka ti Matayo (Levi), kalaki mosi ya mpaku mpi lombaka yandi na kukuma longoki na yandi. Matayo ndimaka mpi na nima yandi bingisaka Yezu ti bantu ya nkaka na kudia na nzo na yandi. Yezu solulaka ti bantu mingi kuna. (Mat. 9:9; Luka 5:27-39) Yezu solulaka mpi ti Natanaele na mawete yonso, ata Natanaele tubaka mambu ya mbi sambu na bantu ya Nazareti. Yo pusaka Natanaele na kusoba mutindu na yandi ya kutadila Yezu, muntu ya Nazareti. Na nima, Natanaele ndimaka nde Yezu kulonga yandi mambu mingi. (Yoa. 1:46-51) Mbandu ya Yezu ke longa beto nde kana beto ke solula ti bantu na mawete, bo ta ndima mambu ya beto ke tuba. Kana beto ke longa bantu ya mpa na kusolula ti bantu na mawete yonso, bo ta kuma kuzola mingi kisalu ya kusamuna. w16.08 4:7-9

Kukonda kuyidika makambu yina ke basikaka ke pusaka bankwelani ya nkaka na kukabwana to kufwa makwela. Bankwelani ya nkaka lenda yindula nde bampasi na bo me lutana mingi mpi bo fwete kabwana kaka. Kansi, Yezu monisaka nde kukabwana kele mbi kibeni ntangu yandi vutukilaka mambu yina Nzambi tubaka na luyantiku sambu na makwela. Na nima yandi yikaka nde: “Muntu kukabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” (Mat. 19:3-6; Kuy. 2:24) Ya kieleka, Yehowa ke zolaka ve nde bankwelani kukabwana. (1 Bak. 7:39) Beto fwete vila ve nde Yehowa ta sambisa beto yonso sambu na mambu ya beto ke salaka. Kuzaba mambu yai ta sadisa beto na kuyidika mambu nswalu na ntwala nde yo beba. w16.08 2:10, 11

Beto fwete vanda ya kuyilama konso ntangu. Sambu na nki? Bambeni na beto lenda nwanisa beto na kintulumukina to ntangu beto me lemba. Kana beto ke landa kunwana sambu na kubuya mambu ya mbi, beto lenda nunga! Kansi, kana beto lemba mpi beto yambula kunwana, Satana, nsi-ntoto na yandi mpi bifu na beto lenda nunga beto. Yo yina, landa kunwana. Kulemba ve mpi kubwisa ve maboko! (1 Pie. 5:9) Sambu na kununga, beto fwete yibuka kikuma ya beto ke nwana. Beto ke nwanaka sambu beto ke zolaka nde Nzambi kundima beto mpi kusakumuna beto. Baebreo 11:6 ke tuba nde: “Muntu yina ke pusana pene-pene na yandi fwete kwikila nde yandi kele mpi nde yandi ke kumaka muntu yina ke pesaka matabisi na bantu yina ke sosaka yandi na masonga yonso.” Kusosa Yehowa na masonga yonso ke tendula kusala ngolo kibeni sambu yandi ndima beto.—Bis. 15:17. w16.09 2:4, 5

Biblia lenda sadisa beto na kusala mambu ya mbote yina ta pesa Nzambi lukumu. Bilele na beto ke monisaka mambu yina beto ke zolaka. Mutindu na beto ya kulwata mpi bilele na beto lenda swaswana ti ya bantu ya nkaka. Ata mpidina, yo fwete vanda bunkete, kukonda mindondo, mpi yo fwete wakana ti mambu yina beto ke sala mpi insi yina beto kele. Kuzwa bilele ya mbote mpi ya kukonda mindondo ke vandaka ve ntangu yonso pete. Bamagazini mingi ke tekaka kaka bilele ya mpa yina bantu mingi ke sepela ti yo. Yo yina yo ke lombaka ntangu mpi bikesa mingi sambu na kuzwa bashemize, bajupe, barobe, babluze, baveste mpi bapantalo ya mbote yina ke kanga ve nitu. Bampangi na beto ta sepela ntangu bo ta mona bikesa yina beto ke sala sambu na kulwata bilele ya kitoko mpi ya me fwana. Sambu beto ke zolaka kupesa Tata na beto ya zulu nkembo, beto ke salaka yonso sambu na kulwata bilele yina ta pesa yandi lukumu. w16.09 3:15, 16

Kana nge ke sadila bambandu nge ta sadisa bana na nge na kusadila mayele na bo ya kuyindula. Yo ta sadisa bana na kuyindula dilongi ya nge ke longa bo, kubakisa yo mbote, mpi kuyibuka yo. Bo ta vandaka na kiese ya kulonguka. Sadila bambandu sambu na kulonga bana na nge nde mambu yonso ya Biblia ke tubaka kele ya kieleka. Mu mbandu, kana nge ke tadila ti bo mukapu ya bubu kusuka kaka ve na kuzabisa bo nde, Yehowa mpamba muntu fwete tuba mambu ya kele na verse yai. Kansi sadisa bo na kuyindula. Nge lenda tuba nde na ntangu ya Yobi, ziku bantu vandaka kundima ve nde ntoto kele na zulu ya kima ve. Bo zabaka nde bima yonso, mu mbandu balon to ditadi, ke vandaka na zulu ya kima ya nkaka. Na ntangu yina, ata muntu mosi ve zabaka nde ntoto ke vandaka na zulu ya kima ve, sambu bo vandaka ve ti ba-apareyi ya kutala bima yina kele ntama (télescope) to ya kukwenda na zulu sambu na kumona ntoto (vaisseaux spatiaux). Yo ke longa beto nde, ata bo me sonikaka Biblia banda ntama, mambu na yo yonso ke vandaka ya kieleka sambu yo me katukaka na Yehowa.—Neh. 9:6. w16.09 5:9, 12

Kana beto ke kwikilaka na Yehowa mpi na Yezu, beto ta suka kaka ve na kuzaba mambu yina bo me salaka mpi yina bo ta sala sambu na beto. Kansi beto ta vanda mpi ti nzala ya ngolo ya kuzinga mutindu bo ke zolaka mpi ya kusadisa bantu na kuzaba bo. Sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula na nsi-ntoto ya mpa, beto fwete vanda ti lukwikilu mpi kulanda kukumisa yo ngolo. Lukwikilu kele bonso nti. Yo ke lombaka kulanda kulosila yo masa sambu yo vanda mbote mpi yo yela. Kansi kana beto ke losila yo ve masa mingi, yo ta yuma mpi ta bwa. Mutindu mosi, beto fwete sala bikesa sambu na kuvanda ti lukwikilu ya “ngolo” mpi ya “ke yela mingi.”—Tito 2:2; 2 Bate. 1:3; Luka 22:32; Baeb. 3:12. w16.10 4:4, 5

Ntangu Daniele ti banduku na yandi vandaka na kimpika na Babilone, bantu ya Babilone sosaka kupusa bo na kuzinga bonso bo mpi kusambila banzambi na bo. Bantu ya Babilone salaka nki? Bo longaka bo “ndinga ya bantu ya Kaldea” mpi pesaka bo bazina ya bantu ya Babilone. (Dan. 1:3-7) Zina ya bo pesaka Daniele vandaka ti zina ya Bel na kati, nzambi ya nene ya Babilone. Ziku ntotila Nebukadenezare zolaka kupusa Daniele na kukwikila nde nzambi ya Babilone kele ngolo mingi kuluta Yehowa, Nzambi ya Daniele. (Dan. 4:8) Na Babilone, bo vandaka kupesa Daniele madia ya kitoko ya ntotila. Kansi, yandi “bakaka lukanu na ntima na yandi” ya kufwa ve nsiku ya Nzambi. (Dan. 1:8) Daniele landaka kulonguka “mikanda ya santu,” yina bo sonikaka na Kiebreo, mpi yo sadisaka yandi na kuvanda kaka nduku ya ngolo ya Yehowa ata na insi ya nzenza. (Dan. 9:2, noti na nsi ya lutiti) Ata na nima ya kulutisa bamvula kiteso ya 70 na Babilone, bantu vandaka kaka kubinga yandi Daniele, zina na yandi ya Kiebreo.—Dan. 5:13. w16.10 2:7, 8

Banda 1919, Yezu ke sadilaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kusadisa bansadi ya Nzambi na kubakisa mambu yina Biblia ke longaka mpi kusadila yo. (Mat. 24:45-47) Ntangu beto ke lemfukaka na malongi ya Biblia, beto ke sadisaka dibundu na kuvanda bunkete, na ngemba mpi na bumosi. Kudiyula nde: ‘Keti mono ke vandaka ya kwikama na Yezu mpi ke lemfukaka na lutwadisu ya mpika ya kwikama?’ Biblia ke zabisa beto nde bansadi ya Yehowa ya kele na zulu kele mpi ya kuyidika mbote. Mu mbandu, Ezekiele monaka na mbona-meso Yehowa ke pusa pusu-pusu mosi yina ke kwenda nswalu na konso ndambu yina yandi me zola. (Ezek. 1:4-28) Kubika fioti, Kristu mpi bawanzio ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi. Ata muntu mosi ve ta vweza diaka Yehowa mpi zina na yandi to ta tuba nde yandi ke yalaka mbote ve! w16.11 3:9, 10

Na balukutakanu, beto ke longukaka mambu ya Yehowa mpi ke pesanaka kikesa. (1 Bak. 14:31) Ata bampangi yina me sadilaka Yehowa bamvula mingi ke vandaka mpi na mfunu ya kikesa. Beto baka mbandu ya Yozue. Ntangu bantu ya Izraele kumaka pene-pene ya kukota na Ntoto ya Lusilu, Yehowa ponaka Yozue na kutwadisa bo. Kansi, yandi zabisaka Moize na kupesa Yozue kikesa ata Yozue sadilaka Yehowa bamvula mingi. Yehowa tubaka nde: “Pesa Yozue kisalu, pesa yandi kikesa mpi pesa yandi ngolo, sambu yandi muntu ta sabuka na ntwala ya bantu yai mpi yandi muntu ta twadisa bo na kubaka insi yina nge ta mona.” (Kul. 3:27, 28) Yozue vandaka na mfunu ya kikesa, sambu na nima dikanda ya Izraele fwete nwana bamvita mingi nkutu bo ta bela na mvita mosi. (Yoz. 7:1-9) Bubu yai, beto lenda pesa mpi bankuluntu ti bankengi ya nziunga kikesa sambu bo ke salaka ngolo na kulungisa bampusa ya bansadi ya Nzambi.—1 Bate. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

Balongoki ya Biblia bakisaka nde bo fwete suka kaka ve na kuzabisa bantu ya mabuta na bo, banduku mpi bantu ya mabundu na bo ya ntama nde bo ta vukana diaka ve ti mabundu ya luvunu. Bo zolaka mpi nde nsi-ntoto ya mvimba kuzaba nde Babilone ya Nene kele nkento ya ndumba! Yo yina banda na Desembri 1917 tii na luyantiku ya mvu 1918, Balongoki ya Biblia kabulaka na kikesa yonso batrakiti 100 000 00 ata bo vandaka kaka bantu fioti. Trakiti yango vandaka mpi ti disolo “Babilone Me Bwa.” Trakiti yai monisaka pwelele nde mabundu ya Kikristu kele ya luvunu. Ya kieleka, bamfumu ya mabundu waka makasi kibeni! Kansi, Balongoki ya Biblia yambulaka ve. Bo vandaka ti lukanu ya kulanda kusamuna mpi kulemfukila “Nzambi bonso mfumu na kisika ya kulemfukila bantu.” (Bis. 5:29) Mambu yai ke monisa nki? Yo ke monisa nde na ntangu ya Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba, babakala mpi bankento yai ya kwikama vandaka diaka ve na kimpika ya mabundu ya luvunu; nkutu bo vandaka kusadisa bantu ya nkaka na kukatuka mpi na kimpika. w16.11 5:2, 4

Bantu ya nkaka ke yindulaka nde Polo tubilaka bantu yina vandaka ve Bakristu mpi bayina vandaka Bakristu. Kansi na mukanda yai, Polo sonikilaka Bakristu, disongidila bantu yina bo me “bingaka sambu na kuvanda basantu.” (Bar. 1:7) Yo yina, yo vanda bantu yina vandaka kuzinga “na kuwakana ti banzala ya nitu” to bantu yina vandaka kuzinga “na kuwakana ti mpeve” bo yonso vandaka Bakristu. Na Baroma 7:5, Polo wakanisaka “kuzinga na kuwakana ti banzala ya nitu” ti “banzala ya masumu” yina “vandaka kusala na nitu na [bo].” Yo yina, ntangu Polo tubilaka bantu yina “ke tulaka mabanza na bo na mambu ya kinsuni,” yandi vandaka kutubila bantu yina ke tulaka dikebi kaka na banzala na bo ya mbi mpi ke landaka yo; bo ke salaka mambu yonso yina bo me zola. w16.12 2:5, 7

Bantangu ya nkaka bantu ke kudiyangisaka sambu na mambu ya mbi yina bo salaka na ntangu ya ntama. Na ntangu mosi buna, ntotila Davidi kudiyangisaka mingi sambu na mambu ya mbi yina yandi salaka. Yandi tubaka nde: “Ntima na mono yina kele na mpasi ke sala nde mono dila ngolo.” (Nk. 38:3, 4, 8, 18) Na dibaku yina, Davidi salaka kima mosi ya mayele kibeni. Yandi tulaka ntima nde Yehowa ta wila yandi mawa mpi ta lolula yandi. (Nk. 32:2, 3, 5) Bantangu ya nkaka, nge lenda kudiyangisa sambu na mambu yina ke salama konso kilumbu. Mu mbandu, ntangu Davidi sonikaka Nkunga 55, yandi vandaka kuwa boma nde bo ta fwa yandi. (Nk. 55:2-5) Kansi, yandi bikaka ve nde basusi yina kupusa yandi na kutula diaka ve ntima na Yehowa. Davidi bondilaka Yehowa sambu yandi sadisa yandi na bampasi na yandi, kansi yandi zabaka mpi nde yo vandaka mfunu nde yandi sala kima mosi. (2 Sam. 15:30-34) Nge lenda baka dilongi na mbandu ya Davidi. Na kisika ya kubika nde basusi kulutila nge, sala yonso sambu na kumanisa diambu yina mpi tula ntima nde Yehowa ta sadisa nge. w16.12 3:14, 15

Davidi ndimaka nde Natani, profete ya Yehowa, kusungika yandi. Diaka, Davidi sambaka mpi zabisaka Yehowa masumu na yandi. Yandi monisaka kibeni nde yandi ke zola nde Yehowa kundima yandi diaka. (Nk. 51:1-17) Na kisika ya kudiyangisa mingi, Davidi bakaka dilongi na disumu na yandi mpi vutukilaka yo diaka ve. Bamvula mingi na nima, yandi fwaka ya kwikama mpi Yehowa ke tangaka yandi na kati ya bantu ya kwikama. (Baeb. 11:32-34) Mbandu ya Davidi ke longa beto nki? Kana beto me sala disumu ya nene, beto fwete balula ntima na masonga yonso, kuzabisa Yehowa masumu na beto mpi kulomba ndolula. (1 Yoa. 1:9) Beto fwete zabisa mpi bankuluntu sambu bo lenda sadisa beto na kuyidika diaka kinduku na beto ti Yehowa. (Yak. 5:14-16) Ntangu beto ke ndimaka lusadisu ya Yehowa, beto ke monisaka nde beto ke tula ntima na lusilu na yandi ya kulolula beto. Diaka, kana beto me sala disumu, beto fwete baka dilongi na disumu yina mpi kulanda kusadila Yehowa na ntima ya mvimba.—Baeb. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

Kusala mambu na lulendo ke tendula nki? Yo ke tendula kusala kima mosi yina beto kele ve ti nswa, mbala ya nkaka, sambu beto kele lulendo to ntima zulu-zulu. Bantangu ya nkaka beto yonso ke salaka mambu na lulendo sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka. Kansi mbandu ya ntotila Saule ke monisa nde kana beto me kuma lulendo, Yehowa ta sepela ve ti beto ata fioti. Nkunga 119:21 ke tuba nde Yehowa “ke nganinaka bantu ya lulendo.” Sambu na nki yandi ke salaka mutindu yina? Ntete-ntete, kana beto me sala mambu na lulendo, yo ke monisa nde beto ke zitisa ve Yehowa, Nzambi mpi Mfumu na beto. Ya zole, ntangu beto ke sala mambu yina beto kele ve ti nswa, yo lenda basisa kuswana mpi mavwanga ti bantu ya nkaka. (Bing. 13:10) Ya tatu, ntangu bantu ya nkaka ta bakisa nde beto me sala kima mosi na lulendo, bo ta kuma kumona nde beto kele ve mayele. (Luka 14:8, 9) Mambu yai ke monisa pwelele kikuma yina Yehowa ke zolaka nde beto zitisa bandilu na beto. w17.01 3:4, 5

Mambu yai salaka nde Adami kukuka diaka ve kufulula bikalulu ya Yehowa na mutindu ya kukuka. Yandi bebisaka luzingu ya kitoko, ya yandi mosi mpi ya bana na yandi. Yandi me natilaka bana na yandi kukonda kukuka, disumu mpi lufwa. (Bar. 5:12) Adami vidisaka dibaku ya bana na yandi ya kuzinga mvula na mvula. Adami ti Eva lendaka diaka ve kubuta bana ya kukuka, bana na bo lendaka mpi ve kubuta bana ya kukuka. Satana pusaka Adami ti Eva na kupesa Nzambi mukongo, banda na ntangu yina, Diabulu ke pusaka bantu yonso mpi na kuyambula kusadila Nzambi. (Yoa. 8:44) Yehowa ke landaka kaka kuzola bantu. Ata Adami ti Eva buyaka yandi, yandi ke zolaka kaka nde bantu kuvanda ti kuwakana ya mbote ti yandi. Yandi ke zolaka ve ata mosi na kati na bo kufwa. (2 Pie. 3:9) Yo yina, Nzambi bakaka bangidika nswalu sambu bantu kukuma diaka banduku na yandi mpi yandi salaka yo kukonda kufwa bansiku na yandi.—Yoa. 3:16. w17.02 1:12-14

Kutula dikebi na mambu ya mbote ya bampangi ya nkaka, mutindu Yehowa ke salaka, ta sadisa beto na kuzitisa diaka mingi bandilu na beto. Beto fwete sosa ve kubenda dikebi ya bantu na kimuntu na beto to kuzabisa bo mambu ya mbote yina beto ke salaka. Beto fwete lomba bandongisila na bampangi mpi kundima bangindu na bo. Beto fwete wa kiese ntangu bampangi, babakala mpi bankento, ke baka mikumba. Beto ke tonda Yehowa mutindu yandi me pesaka beto yonso dibaku ya kusadila yandi. (1 Pie. 5:9) Diaka, minsiku ya Biblia ke sadisaka beto na kuzaba mabanza ya Yehowa mpi mutindu yandi ke tadilaka mambu. Kana beto ke tadila mambu bonso Yehowa, beto ta kuma kubaka balukanu yina ta sepedisa yandi. Ntangu beto ke longuka mbala na mbala, ke samba mpi ke sadila mambu yina beto ke longuka, beto ke longa kansansa na beto mbote-mbote. (1 Tim. 1:5) Beto ke salaka bikesa ya kutula mambote ya bantu ya nkaka na kisika ya ntete. Kana beto ke sala mambu yai, Yehowa ta “manisa kulonga” beto, disongidila yandi ta sadisa beto na kuzitisa diaka mingi bandilu na beto.—1 Pie. 5:10. w17.01 4:17, 18

Beto fwete pesa bampangi na beto lukumu mpi kuzitisa bo; mingi-mingi, bayina ke twadisa beto, mu mbandu bankuluntu, bankengi ya nziunga, bampangi ya Komite ya Filiale, mpi bampangi ya Nto-Kimvuka. Bampangi yai yonso ke kudibanzaka mingi sambu na bansadi ya Nzambi mpi ke lungisaka bampusa na beto. Biblia ke bingaka bo “makabu” ya bantu. (Baef. 4:8) Yo yina, beto fwete pesa bo lukumu mpi kuzitisa bo kukonda kutala bansi na bo, banzo-nkanda ya bo me salaka, bisalu ya kinsuni yina bo ke salaka, mpi mbongo yina bo kele na yo. Bakristu ya mvu-nkama ya ntete me bikilaka beto mbandu ya mbote. Bo vandaka kuzitisa bampangi yina vandaka kutwadisa bo; bubu yai beto mpi ke salaka mutindu mosi. Ntangu beto ke vandaka ti bampangi yai, beto ke tadilaka bo ve bonso bawanzio to bantu yina me luta bantu ya nkaka. Kansi beto ke zitisaka bo mpi ke pesaka bo lukumu sambu na kisalu na bo ya ngolo mpi kudikulumusa na bo.—2 Bak. 1:24; Kus. 19:10. w17.03 1:13

Erode Agripa I, yina kumaka ntotila ya Yudea swaswanaka kibeni ti Yezu. Na lukutakanu mosi ya nene, Erode lwataka lele ya bantotila, ya kitoko mpi ya ntalu mingi. Ntangu bantu monaka yandi, bo tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Yai ndinga ya nzambi, kansi ya muntu ve!” Erode zolaka lukumu mingi. Kansi, “wanzio ya Yehowa bulaka yandi” sambu yandi “pesaka ve Nzambi nkembo, ebuna misopi diaka yandi mpi yandi fwaka.” (Bis. 12:21-23) Ya kieleka, Yehowa ponaka ve Erode na kuvanda ntwadisi. Kansi mambu yina Yezu salaka monisaka nde Nzambi ponaka yandi mpi ntangu yonso yandi vandaka kupesa lukumu na Yehowa Ntwadisi ya Kuluta Nene. Yehowa ke zolaka nde Yezu kuvanda Ntwadisi bamvula mingi. Na nima ya lufutumuku na yandi , Yezu songaka balongoki na yandi nde: “Nzambi me pesaka mono kiyeka yonso na zulu mpi na ntoto.” Yandi yikaka nde: “Mono kele ti beno bilumbu yonso tii na nsukilu ya ngidika ya bima.”—Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21