Aprili

Nzambi ke tadilaka bantu yina ke ndimaka ve kimenga ya Yezu bonso bambeni na yandi. Yo yina beto fwete sadisa bantu na kukuma banduku ya Nzambi. Ntumwa Yoane sonikaka nde: “Muntu yina ke monisa lukwikilu na Mwana kele na luzingu ya mvula na mvula; muntu yina ke lemfuka ve na Mwana ta mona ve luzingu, kansi makasi ya Nzambi kele na zulu na yandi.” (Yoa. 3:36) Beto kele na kiese ya kuzaba nde beto lenda kuma banduku ya Nzambi na nsadisa ya kimenga ya Kristu. (2 Bak. 5:18-20) Beto ke longaka bantu kieleka mpi ke sadisaka bo na kukuma banduku ya Yehowa. Yo kele mutindu ya mbote ya kusamuna nsangu ya mbote. w16.07 4:8-10

Yezu sambaka ntete-ntete, sambu zina ya Yehowa kuvanda ya santu, to bantu kutadila yo bonso kima ya santu. Sambu Yehowa kele santu, mambu na yandi yonso mpi bansiku na yandi yonso kele santu. Kansi, na Edeni, Satana sosaka kumonisa nde Nzambi kele ve ti nswa ya kutudila bantu bansiku. Yandi tubaka mambu ya luvunu sambu na Yehowa mpi sosaka kuvweza zina ya Nzambi, to lukumu na yandi. (Kuy. 3:1-5) Kansi, Yezu vandaka kuzola mpenza zina ya Yehowa mpi yandi salaka yonso sambu na kukumisa yo santu. (Yoa. 17:25, 26) Na nki mutindu? Na nsadisa ya bikalulu mpi malongi na yandi, Yezu sadisaka bantu na kuzaba nde bansiku ya Yehowa kele mbote mpi konso kima yina yandi ke lombaka beto kele sambu na mambote na beto. (Nk. 40:8-10) Yezu bikalaka ya kwikama na Tata na yandi tii na lufwa. Yandi monisaka nde muntu ya kukuka lenda lemfukila Nzambi ntangu yonso. w17.02 2:2-4

“Mwana-Dimeme” ya Biblia ke tubila na Kusonga 5:13 kele Yezu Kristu. Sambu, ntangu Yezu vandaka na ntoto bantu vandaka kubinga yandi “Mwana-Dimeme ya Nzambi yina ke katula disumu ya nsi-ntoto.” (Yoa. 1:29) Keti kele ti ntotila ya nkaka yina lenda ndima kutambika luzingu na yandi sambu na bantu? Yo yina, yo me fwana na kupesa Yezu lukumu. Yandi me fwana na kubaka lukumu sambu “yandi kele Ntotila ya bantu yina ke yala bonso bantotila mpi Mfumu ya bantu yina ke yala bonso bamfumu, yandi mpamba ke fwaka ve, mpi yandi ke zingaka na nsemo yina bantu lenda pusana ve pene-pene na yo, yina ata muntu mosi ve me monaka to lenda mona.” (1 Tim. 6:14-16) Mbala ya nkaka nge ke kudiwaka bonso bigangwa mingi ya zulu yina ke yimbaka nde: “Mwana-Dimeme yina bo fwaka me fwana na kubaka kiyeka, bimvwama, mayele, ngolo, lukumu, nkembo, mpi lusakumunu.” (Kus. 5:12) Yai kele mpi kikuma ya nene ya kupesa Yezu lukumu. Kana beto ke sala mpidina beto ta pesa mpi Yehowa lukumu. Kana beto ke pesa Yezu mpi Tata na yandi lukumu, beto lenda baka luzingu ya mvula na mvula.—Nk. 2:11, 12; Yoa. 5:23. w17.03 1:3, 4

Mambu yina Yehowa sadilaka bantu na yandi sadisaka Yefte na kuzaba mambu yina Yehowa ke ndimaka to ke mengaka. (Baz. 11:12-27) Kuzaba mambu yai sadisaka yandi ntangu yandi vandaka kubaka balukanu. Yandi zabaka mbote mabanza ya Yehowa na yina me tala kuwa makasi, kuvutula mbi na mbi, mpi kuzolana. Nsiku ya Moize longaka yandi mpi mutindu ya kusadila bampangi mambu, ata bayina vandaka kumenga yandi. (Kub. 23:5; Levi 19:17, 18) Yo fwete vanda nde mbandu ya bantu ya kwikama bonso Yozefi sadisaka mpi Yefte. Mbala ya nkaka yandi zabaka mutindu Yozefi wilaka bampangi na yandi mawa ata “bo yantikaka kumenga yandi.” (Kuy. 37:4; 45:4, 5) Ziku kuyindulula mbandu ya Yozefi sadisaka Yefte na kusala mambu yina sepedisaka Yehowa. Ya kieleka, mambu yina bampangi ya Yefte salaka pesaka yandi mpasi kibeni, kansi yandi yambulaka ve na kusadila Yehowa ti bantu na yandi.—Baz. 11:1-3. w16.04 1:8, 9

Bansadi ya Yehowa ke zolaka kuvukana ti bampangi na bo. Mu mbandu, Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka na kiese ya kuvukana sambu na kusambila Yehowa mpi kulonguka mambu na yandi. Ntembe kele ve nde nge ke vandaka mpi na kiese ya kukwenda na balukutakanu. Kansi bonso bampangi ya nkaka, nge lenda mona mpi nde yo kele mpasi na kukwenda na balukutakanu mbala na mbala. Ziku kisalu na nge ke bakaka nge ntangu mingi, to nge ke vandaka ti mambu mingi ya kusala, to mpi nge ke wa-waka kulemba. Kana beto ke bakisa mfunu ya balukutakanu, yo lenda sadisa beto na kusala bikesa sambu na kukwendaka na balukutakanu. Ya kieleka, bampangi ya nkaka ke kukaka ve kukwenda na balukutakanu mbala na mbala, kansi na luzolo na bo mosi ve. Yo lenda vanda nde bo ke bela ngolo. Ata mpidina, bo fwete vila ve nde Yehowa ke bakisa bo mpi yandi ke sepelaka ti bikesa yina bo ke salaka sambu na kusambila yandi. Bankuluntu lenda sadisa bampangi ya mutindu yai na kulanda balukutakanu na nzila ya telefone, to kukotisa ndinga (enregistrer) ntangu balukutakanu ke salama mpi kunatila bo yo. w16.04 3:3

Bambandu ya bansadi ya kwikama ya Yehowa lenda pesa beto mayele mpi ngolo ya beto kele na yo mfunu sambu na kukanga ntima. Yibuka Shadraki, Meshaki, Abedi-Nego, yina buyaka kusambila kiteki yina vandaka kumonisa luyalu ya Babilone. (Dan. 3:16-18) Disolo yai ya Biblia me pesaka bampangi mingi bubu yai kikesa ya kubuya kusambila drapo ya insi. Yezu kotaka ve na mambu ya politiki to na mambu ya nkaka yina ke kabulaka bantu. Yandi zabaka nde mbandu na yandi ya mbote ta sadisa balongoki na yandi. Yandi songaka bo na ‘kuvanda kikesa.’ Bampangi ya babakala ti ya bankento ya dibundu na beno lenda sadisa nge mpi na kubuya kukota na mambu ya nsi-ntoto. Kana nge ke kutana ti bampasi, nge lenda zabisa bampangi ya dibundu sambu bo lenda pesa nge kikesa. Lomba bo na kusamba sambu na nge. Kansi nge mpi fwete sadisa bampangi ya nkaka mpi kusamba sambu na bo.—Mat. 7:12. w16.04 4:16, 18

Keti Bambangi ya Yehowa ke lombaka mbongo na Banzo ya Kimfumu to na balukutakanu ya nene? Ve! Bo ke salaka kisalu na bo na nsadisa ya makabu yina bantu ke pesaka na luzolo na bo mosi. (2 Bak. 9:7) Na 2015, Bambangi ya Yehowa lutisaka bangunga kiteso ya bamiliare zole na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote, mpi bo longaka Biblia na bantu kuluta bamilio uvwa konso ngonda. Bo ke futaka bo ve, kansi bo ke sadilaka na kiese mbongo na bo mosi sambu na kusala kisalu yai. Muntu mosi ya mayele tubaka mambu yai sambu na kisalu ya Bambangi ya Yehowa: “Lukanu na bo ke vandaka ya kusamuna mpi kulonga.” Yandi tubaka mpi nde, Bambangi ya Yehowa ke vandaka ve ti bamfumu yina bo ke futaka mbongo. Kansi kana beto ke samunaka ve sambu na kuzwa mbongo, nki ke pusaka beto kibeni na kusamuna? Beto ke salaka kisalu yai na luzolo yonso sambu beto ke zolaka Yehowa mpi bantu. Beto ke lungisaka mbikudu ya kele na mukapu ya bubu. w16.05 2:9

Biblia ke longa beto nde beto fwete buya bansaka yina lenda pusa beto na kuyindula to kuzola mambu ya mvindu mpi ya mbi. Kana beto ke bakisa mbote mambu yina Yehowa ke zolaka mpi yina yandi ke mengaka, beto ta pona mbote mikanda, bafilme, mpi bansaka na beto. Beto ta vingilaka ve nde bantu kusonga beto mambu ya beto fwete sala. Mbala mingi kana beto ke zola kubaka lukanu mosi, bangindu ya kusadila sambu na kusepedisa Yehowa ke vandaka mingi. Kansi, kana lukanu yango kele ya mfunu mingi, yo kele mbote na kulomba ndongisila na nkuluntu to na mpangi mosi ya kuyela na kimpeve. (Tito 2:3-5; Yak. 5:13-15) Ata mpidina, beto fwete lomba ve mpangi yina na kubakila beto lukanu. Beto fwete tadila mbote-mbote mambu yina Biblia ke tuba mpi kubaka lukanu beto mosi. (Baeb. 5:14) Ntumwa Polo tubaka nde: “Konso muntu ta nata kilo na yandi mosi.”—Bag. 6:5. w16.05 3:15, 16

Yehowa ke tadilaka ve bantu bonso beto. Yandi ke talaka ntima ya bantu mpi ke zabaka konso muntu mbote-mbote. (1 Sam. 16:7b) Yehowa monisaka yo ntangu yandi salaka dibundu ya Bukristu. Yandi bendaka bantu mingi, yina bankaka lendaka kumona bantu-mpamba, na kukwisa na yandi mpi na Mwana na yandi. (Yoa. 6:44) Mu mbandu, yandi bendaka Saule, yina vandaka Mufarize. Kansi Yehowa talaka ntima ya Saule mpi monaka nde yandi kele ntoto ya tuma ya mbote. (Bing. 17:3) Yehowa monaka nde yandi lenda wumba Saule mpi kukumisa yandi ‘dibungu ya yandi me sola’ sambu na kulonga ‘makanda, bantotila, mpi bana ya Izraele.’ (Bis. 9:15) Yehowa ponaka mpi bantu ya nkaka yina yandi wumbaka sambu na “kisalu ya lukumu.” Bankaka vandaka kulawuka malafu, kusala pite, mpi miyibi. (Bar. 9:21; 1 Bak. 6:9-11) Ntangu bo yantikaka kutanga Biblia, bo kumaka kukwikila ngolo na Yehowa mpi bo bikaka nde yandi wumba bo. w16.06 1:4

Nzambi ke sadilaka Ndinga na yandi, dibundu, mpi kisalu ya kusamuna sambu na kusadisa beto na kuvanda kaka bonso ntoto ya tuma ya mbote. Kana beto ke tanga mpi ke yindulula Biblia konso kilumbu, beto ta kuma bonso ntoto ya tuma ya mbote na maboko ya Yehowa mpi yandi ta wumba beto. Yehowa zabisaka bantotila ya Izraele na kusonika Nsiku ya Nzambi na mukanda mosi sambu na kutanga yo konso kilumbu. (Kul. 17:18, 19) Bantumwa mpi zabaka nde kutanga mpi kuyindulula Masonuku vandaka mfunu mingi na kisalu na bo ya kusamuna. Bo vutukilaka mambu mingi ya Masonuku ya Kiebreo na mikanda yina bo sonikaka, mpi ntangu bo vandaka kulonga, bo siamisaka mpi bantu na kusadila Masonuku. (Bis. 17:11) Beto mpi ke bakisaka nde kutanga mpi kuyindulula Ndinga ya Nzambi konso kilumbu kele mfunu mingi. (1 Tim. 4:15) Yo ke sadisaka beto na kuvanda bantu ya kudikulumusa, mpi Yehowa ta wumba beto kukonda mpasi. w16.06 2:10

Na bamvula ya me luta, bansadi ya Yehowa monisaka nde bo ke zolanaka ata ntangu bansi vandaka kunwana bamvita. Mu mbandu, na Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba, bantu kiteso ya bamilio 55 fwaka. Kansi bansadi ya Yehowa fwaka ve ata muntu mosi na mvita yina. (Mika 4:1, 3) Yo sadisaka bo na kuvanda ve ti mfuka ya menga ata ya muntu mosi. (Bis. 20:26) Bansadi ya Nzambi ke kuma kaka mingi ata bo kele ti mbeni mosi ya ngolo, Satana, “nzambi ya ngidika yai ya bima.” (2 Bak. 4:4) Na nsi-ntoto ya mvimba, Satana ke twadisaka bimvuka ya politiki mpi bimvuka ya ke mwangaka bansangu. Yandi ke sadilaka bo sambu na kukanga beto nzila ya kusamuna nsangu ya mbote. Kansi yandi ta kuka ve ata fioti. Satana me zaba nde yandi me bikala ti ntangu fioti mpamba; yo yina yandi ke sosa kaka kukanga beto nzila ya kusambila Yehowa.—Kus. 12:12. w16.06 4:3, 4

Beto ke waka kiese mingi kana beto me lwata lele ya kitoko, mingi-mingi ntangu beto ke kwendaka kusamuna to na balukutakanu na beto. Keti yo ke tendula nde beto fwete “kudiyangisa sambu na bilele”? Yezu yibusaka diaka balongoki na yandi mutindu Yehowa ke sadisaka bigangwa na yandi. Yezu pesaka bo mbandu ya “bintuntu ya bilanga.” Ziku Yezu vandaka kutubila bintuntu mingi ya mfinda ya kitoko. Ata kintuntu mosi ve ke tungaka lele na yo. Kansi yo ke vandaka kitoko kibeni, mpi Yezu tubaka nde ‘ata Salomo, na nkembo na yandi yonso, lwataka ve bonso bintuntu’! Yindula ngiufula yai ya Yezu yulaka bo na nima: “Kana yai mutindu Nzambi ke lwatisaka matiti ya bilanga . . . , keti yandi ta lwatisa beno ve mingi kuluta, beno bantu ya kele na lukwikilu ya fioti?” (Mat. 6:29, 30) Ee yandi ta lwatisa beto! Kansi yo lombaka nde balongoki ya Yezu kuvanda ti lukwikilu ya ngolo. (Mat. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) Yo lombaka mpi nde bo tudila Yehowa ntima nde yandi ta sadisa bo kibeni. Ebuna beto? Keti beto ke kwikilaka mpi nde Yehowa ta sadisa beto? w16.07 1:15, 16

Ata beto ke kutana ti mpasi ya nki mutindu, Yehowa ta pesa beto ngolo ya kukanga ntima. (1 Pie. 1:6) Konso ntangu yandi ta pesaka beto ngolo ya kufwana sambu na kununga bampasi. Nzambi ta monisila beto ntima mbote mpi ta sadisa beto na kununga konso mpasi. Sambu na ntima na yandi ya mbote, Yehowa ke lolulaka masumu na beto. Kansi yandi ke lolulaka yo kaka kana beto me balula ntima mpi ke landa kuyala banzala na beto ya mbi. (1 Yoa. 1:8, 9) Polo tendudilaka Bakristu yina bo tulaka mafuta na bilumbu na yandi mutindu Yehowa ke lolulaka masumu. Yandi tubaka nde: “[Nzambi] me katulaka beto na kiyeka ya mpimpa mpi yandi me kotisaka beto na kimfumu ya Mwana yina yandi ke zolaka, na nzila na yandi beto me katukaka na kimpika na nsadisa ya nkudulu, disongidila, ndolula ya masumu na beto.” (Bakol. 1:13, 14) Beto ke tondaka Nzambi sambu na mawa yina yandi ke wilaka beto, yo ke pusaka beto na kukumisa yandi. Beto ke bakaka mpi mambote mingi ya nkaka sambu Yehowa ke lolulaka masumu na beto. w16.07 3:7-9

Ata Satana bebisaka mambu na Edeni, Yehowa yidikaka mambu sambu bantu kuzinga diaka mbote na bilumbu ke kwisa. Mbikudulu ya ntete ya Biblia ke monisa yo. Yehowa bakaka lukanu ya kutinda mwana na yandi mosi ya zulu sambu na kufwa Diabulu. Mwana yina ta sadisa bantu ya bulemfu na kubaka mambote yina Adami ti Eva vidisaka. Bo ta zinga mvula na mvula na ntoto, mutindu Yehowa silaka na luyantiku. (Yoa. 3:16) Kukolama ya Adami ti Eva bebisaka makwela na bo mpi ya bantu yonso na nima na bo. Mu mbandu, Eva ti bankento yonso fwete wa mpasi mingi na ntangu ya kubuta. Bankento ta vandaka na nzala ya ngolo nde babakala na bo kuzola bo mpi kutudila bo dikebi; kansi babakala ta yalaka bankento na bo, nkutu bantangu ya nkaka bo ta niokulaka bo, mutindu beto ke mona yo bubu yai. (Kuy. 3:16) Yehowa ke zolaka nde babakala kuvanda bamfumu ya mbote ya mabuta mpi bankento kuzitisa mingi babakala na bo. (Baef. 5:33) Kana bankwelani ke wakana mbote, mambu mingi ya mpasi ta kumina bo ve. w16.08 1:6, 7

Biblia ke monisa nde bankwelani lenda zinga kumosi luzingu na bo ya mvimba ata nkwelani ya nkaka ke sambilaka ve Yehowa. (1 Bak. 7:12-14) Nkwelani yina ke sambilaka ve Yehowa ‘ke bakaka mambote’ mutindu yandi me kwelaka nsadi ya Nzambi. Bana na bo ya fioti kele “santu” na meso ya Nzambi mpi yandi ke taninaka bo. Bampangi mingi me sadisaka bankwelani na bo na kukuma bansadi ya Yehowa. Ntumwa Piere longisilaka bampangi-bankento na kuzitisa mingi babakala na bo, ‘sambu kana bankaka na kati na bo ke lemfuka ve na ndinga ya Nzambi, bo kuma kulemfuka na nzila ya bikalulu ya bankento na bo kukonda nde bankento kutuba ata kima mosi, sambu bo ta mona na meso na bo mosi bikalulu na bo ya bunkete ti luzitu ya mingi.’—1 Pie. 3:1-4. w16.08 2:14, 15

Yehowa ke zolaka nde bansadi na yandi kuzolana mingi mpi kusadisana. (Luka 22:24-27) Biblia ke monisa nde Yezu kudipesaka ya mvimba, nkutu yandi tambikaka luzingu na yandi, sambu na kusadisa bantu ya nkaka. (Mat. 20:28) Dorkasi “vandaka kusala bisalu mingi ya mbote mpi kupesa bantu makabu mingi ya mawa.” (Bis. 9:36, 39) Maria “salaka ngolo” sambu na kusadisa bampangi ya babakala ti ya bankento na Roma. (Bar. 16:6) Inki mutindu beto lenda sadisa bansamuni ya mpa na kubakisa nde kusadisa bampangi kele mfunu mingi? Beto lenda nata bansamuni ya mpa ntangu beto ke kwenda kutala bampangi ya minunu mpi bampangi ya ke bela. Kana bibuti ke kwenda kutala bampangi yai, yo ta vanda mbote na kunata mpi bana na bo. Bankuluntu lenda lomba mpi batoko to bansamuni ya mpa na kufidisa bo ntangu bo ke natila minunu madia to ntangu bo ke yidika nzo ya mpangi mosi ya mununu. Ntangu batoko mpi bansamuni ya mpa ke mona mutindu bampangi ke sadisana, bo mpi ta landa mbandu na bo. Yo ta pusa bo mpi na kusadisa bampangi ya nkaka.—Bar. 12:10. w16.08 4:13, 14

Na France, mpangi-nkento mosi ya toko tubaka nde: “Balongi na mono ke yitukaka mingi ntangu bo ke monaka bana ya nzo-nkanda ke kwikila na Biblia.” Bubu yai, bantu mingi ke kwikilaka ve nde Nzambi gangaka beto. Kana nge kele toko yina ke sadilaka Yehowa to nge ke longuka mambu na yandi, bantangu ya nkaka nge lenda kudiyula nde, ‘Inki mutindu mono lenda ndimisa bantu nde Yehowa kele Ngangi na beto?’ Biblia ke sadisa beto na kutula dikebi na mambu yina beto ke wa to ke tanga mpi kuyindula yo. Ndinga ya Nzambi ke tuba nde: “Mayele ya kuyindula ta landa kukeba nge.” Inki mutindu? Yo ta sadisa nge na kubuya bangindu ya luvunu mpi kukumisa lukwikilu na nge na Yehowa ngolo. (Bing. 2:10-12) Sambu na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa, beto fwete zaba yandi mbote. (1 Tim. 2:4) Yo yina, ntangu nge ke tanga Biblia mpi mikanda na beto, yo kele mfunu kibeni na kupema mpi kuyindulula mambu yina nge me tanga. Sosa kubakisa yo. w16.09 4:1-3

Ata beto me kutanaka ti bampasi na kileke to bampasi ke lutila beto bubu yai, beto fwete landa kunwana mpi kukanga ntima. Kana beto ke sala mpidina, Yehowa ta sakumuna beto. (Kuy. 39:21-23) Bubu yai, beto lenda kutana mpi ti bampasi. Beto lenda niokwama sambu bantu ke sadila beto mambu ya kukonda lunungu, ke bakila beto bangindu ya mbi, ke vweza beto to ke wila beto kimpala. Na kisika ya kulemba nitu, beto fwete yibuka mambu yina sadisaka Yakobi, Rashele mpi Yozefi sambu beto landa kusadila Yehowa ti kiese. Nzambi pesaka bo kikesa mpi sakumunaka bo sambu bo vandaka kubaka na mbalu mingi kinduku na bo ti yandi. Bo landaka kunwana mpi kusala mambu yina bo vandaka kutuba na bisambu na bo. Na bilumbu yai ya nsuka, beto fwete landa kuvanda ti kivuvu ya ngolo sambu na bilumbu ke kwisa! Keti nge ke ndimaka kusala bikesa sambu Yehowa kundima nge? w16.09 2:8, 9

Yo kele mfunu mingi nde bibuti kuvanda ti lukwikilu ya ngolo. Bana ke talaka mbote mambu ya bibuti ke salaka. Yo yina, beno landa kukumisa ngolo lukwikilu na beno. Bana na beno fwete mona nde beno ke kwikilaka mpenza nde Yehowa kele. Beto baka mbandu ya mama mosi ti bakala na yandi, na mbanza Bermudes, na Amerika; kana kima mosi ke yangisa bo, bo ke sambaka kumosi ti bana na bo mpi ke lombaka Yehowa na kusadisa bo. Bo ke songaka bana na bo na kusambaka mpi bo mosi. Bo ke tuba nde: “Beto ke songaka mpi mwana na beto ya mbuta nde, ‘Tudilaka Yehowa ntima ya mvimba, kudipesa mingi na kisalu ya Kimfumu, mpi kudiyangisaka ve mingi.’ Kana kima mosi ya yandi ke sala me buta mbuma ya mbote, yandi ke bakisaka nde Yehowa me sadisa yandi. Yo me kumisaka lukwikilu na yandi ngolo na Nzambi mpi na Biblia.” Bibuti, beno vila ve nde beno lenda pusa ve bana na beno na kingolo-ngolo na kuvanda ti lukwikilu. Beno ke kunaka mpi ke losaka masa, kansi Yehowa muntu ke yedisaka mbuma. (1 Bak. 3:6) Beno sala ngolo sambu na kulonga bana na beno mambu ya Yehowa, mpi beno samba sambu mpeve santu na yandi kusadisa bo na kuvanda ti lukwikilu. Ntembe kele ve nde Yehowa ta sakumuna bikesa yonso ya beno ke sala.—Baef. 6:4. w16.09 5:16-18

Serge ti nkento na yandi Muriel vandaka na dibundu ya ndinga ya nzenza bamvula kuluta tatu. Bo yantikaka kumona nde mwana na bo ya bakala ya bamvula 17 vandaka kuzola diaka ve kisalu ya kusamuna mpi balukutakanu. Serge ke tuba nde: “Ntangu beto bakisaka nde diambu yai vandaka kukanga mwana na beto nzila ya kuyela na kimpeve, beto vutukaka na dibundu na beto ya ntama.” Inki lenda sadisa bibuti na kubaka lukanu ya kukwenda na dibundu ya ndinga ya nkaka? Ntete-ntete, bibuti fwete sosa kuzaba kana bo kele kibeni ti ngolo mpi ntangu ya kulonga bana na kuzola Yehowa mpi kulonga bo ndinga yina ya mpa. Ya zole, bo lenda mona nde bana na bo ke zola ve kusamuna, kukwenda na balukutakanu to kusamuna na teritware ya dibundu yina ya ndinga ya nzenza. Mambu yai lenda pusa bibuti na kubaka lukanu ya kuvutuka na dibundu ya ndinga yina bana ke bakisaka mbote. Na nima, kana bana me kuma banduku ya ngolo ya Yehowa, bibuti lenda kwenda diaka na dibundu ya ndinga ya nzenza.—Kul. 6:5-7. w16.10 2:14, 15

Ziku bantu yulaka Noa sambu na nki yandi vandaka kutunga maswa yina. Kana mpidina, beto ke ndima nde Noa kangaka ve munoko. Biblia ke tuba nde Noa vandaka “nsamuni ya lunungu.” (2 Pie. 2:5) Yandi songaka bantu nde Nzambi ta nokisa mvula ya ngolo sambu na kufwa bantu ya mbi. Mbala ya nkaka yandi tubilaka bo kaka mutindu Yehowa songaka yandi: “Mono me baka lukanu ya kufwa nsuni yonso, sambu ntoto me fuluka ti mubulu sambu na bo,” mpi “mono ke tinda masa ya mvula ya ngolo na ntoto sambu na kufwa na zulu ya ntoto bigangwa yonso ya ke zingaka yina kele ti mpema ya luzingu. Bima yonso ya kele na ntoto ta fwa.” Ziku Noa songaka bo mpi mambu yina bo fwete sala sambu na kuguluka. Yehowa pesaka ntuma yai: “Nge fwete kota na maswa.”—Kuy. 6:13, 17, 18. w16.10 4:7

Na Biblia, Yehowa me pesaka bibuti bantuma na mutindu ya kulonga bana na bo. Bibuti fwete keba na kulanda ve mabanza ya bantu ya insi ntoto yai. (Baef. 2:2) Mu mbandu, na bisika ya nkaka, tata ya dibuta lenda yindula mutindu yai: ‘Awa, bamama bantu ke longaka bana.’ Kansi Biblia ke tuba pwelele nde batata fwete longa bana na bo mambu ya Yehowa. (Baef. 6:4) Batata ti bamama yina ke zolaka Yehowa ke sepelaka nde bana na bo kuvanda banduku ya Yehowa, mutindu Samuele vandaka nduku ya Yehowa banda na kileki. (1 Sam. 3:19) Yo kele mbote na kutadila ntete mambu yina Biblia ke tuba na ntwala ya kubaka balukanu ya nene na yina me tala dibuta mpi kisalu. Beto kele na mfunu ya lusadisu ya Tata na beto ya zulu sambu beto mosi lenda twadisa ve bitambi na beto. w16.11 3:14, 15

Bima yina Yehowa me gangaka ke monisa pwelele nde yandi kele Nzambi ya ndonga. Yandi “salaka ntoto na mayele. Yandi tedimisaka zulu ngolo na luswasukusu.” (Bing. 3:19) Beto me zaba kaka mambu fioti na bima yina Yehowa me gangaka. Ya kieleka, ‘kaka mwa makelele na yandi ya fioti me wakanaka.’ (Yobi 26:14) Kansi mambu fioti ya beto me zaba sambu na bima yina kele na zulu mpi awa na ntoto ke monisa pwelele nde yandi me yidikaka yo mbote kibeni. Mu mbandu, bamilio ya mbwetete ke balukaka na ndonga kibeni. Baplanete ke balukaka na nziunga ya ntangu na ndonga. Baplanete mpi bambwetete ke balukaka na ndonga sambu Yehowa yidikaka mbote-mbote mutindu yo fwete baluka. Kuyindula mutindu Yehowa me ‘salaka zulu ti ntoto na mayele yonso’ ke pusaka beto na kukumisa yandi, na kusambila yandi mpi na kuvanda ya kwikama na yandi.—Nk. 136:1, 5-9. w16.11 2:3

Malaki 3:1-3 ke tendula mambu yina kuminaka Balongoki ya Biblia banda na mvu 1914 tii na luyantiku ya mvu 1919. Yehowa Nzambi, “Mfumu ya kieleka,” mpi Yezu Kristu “kinati-nsangu ya kuwakana” kwisaka kutala “bana ya Levi,” disongidila Bakristu yina bo me tulaka mafuta. Yehowa sungikaka bo mpi kumisaka bo bunkete, mpi na nima bo bakaka mukumba mosi ya mpa. Na 1919, Yezu tulaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kutwadisa mpi kulonga bansadi yonso ya Nzambi. (Mat. 24:45) Bansadi ya Nzambi katukaka kibeni na kimpika na Babilone ya Nene. Yantika ntangu yina, bo longukaka mambu mingi ya me tala luzolo ya Nzambi mpi bo kumaka kuzola yandi mingi. Lusakumunu yai sepedisaka bo mingi! w16.11 5:14

Yehowa Tata na beto ke sila na kusakumuna bansadi na yandi ya kwikama. Yo kele mutindu mosi yina Yehowa ke monisaka nde yandi ke zolaka beto, mpi beto ke zolaka yandi “sambu yandi zolaka beto ntete.” (1 Yoa. 4:19) Kana zola na beto sambu na Yehowa ke kuma mingi, lukwikilu na beto mpi ta kuma ngolo mpi beto ta kuma kundima mpenza nde Yehowa ta sakumuna bantu yina yandi ke zolaka. (Baeb. 11:6) Yehowa kele muntu yina ke pesaka matabisi. Yo kele kikalulu ya kuluta mfunu ya kimuntu na yandi mpi ya mambu yina yandi ke salaka. Yo yina, lukwikilu na beto ta vanda ve ya kukuka kana beto ke ndima ve nde yandi ta pesa matabisi na bantu yina ke sosaka yandi na masonga yonso. Sambu na nki? Sambu “lukwikilu kele kivuvu ya kieleka nde mambu yina nge ke vingila ta lungana.” (Baeb. 11:1) Kuvanda ti lukwikilu ke tendula kutula mpenza ntima nde Yehowa ta sakumuna bansadi na yandi ya kwikama. Mutindu mukapu ya bubu me monisa, Yehowa ke lomba beto na kupesa yandi bima na beto ya kuluta mbote mpi beto tula ntima nde yandi ta sakumuna beto. Beto ta monisa ntonda na beto sambu na dikabu yai kana beto ndima kumeka Yehowa mutindu yandi ke lomba beto na kusala yo. w16.12 4:1-3

Ata muntu me sadilaka Yehowa bamvula mingi, yandi lenda yantika “kutula mabanza na banzala ya nitu.” Keti Polo vandaka kutuba nde beto fwete yindula ve madia, kisalu, bansaka ya kulutisa ntangu to kuzola bakala to nkento? Ve. Yo kele mambu ya luzingu yina kele mbi ve. Yezu mpi vandaka kudia mpi pesaka bantu madia. Yandi vandaka kubakisa mpi nde yandi fwete pema. Polo sonikaka mpi nde kuvukisa nitu kele mfunu na makwela. Ngogo ya Kigreki yina Polo sadilaka ke tendula kutula mabanza na beto yonso kaka na kima mosi mpi kukana kusala yo. Muntu mosi ya mayele tendulaka nde bangogo yai ke tubila bantu yina “ke tulaka dikebi mingi na, ke tubilaka ntangu yonso,” mpi ke yindulaka kaka banzala na bo ya bwimi. Bo ke bikaka nde banzala yina kuvanda ti bupusi na mutindu bo ke zingaka. w16.12 2:5, 9, 10

Beto lenda kuma lulendo kana beto ke yala ve banzala na beto ya mbi. Bantu mingi me kumaka lulendo sambu bo ke zolaka lukumu, ke lulaka bantu ya nkaka to ke yalaka ve makasi na bo. Mambu yai kuminaka bantu ya nkaka yina Biblia ke tubilaka, mu mbandu Absalomi, Uziya mpi Nabukodonozore. Yehowa monisaka bo pwelele nde bo fwete kudikulumusa. (2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Bans. 26:16-21; Dan. 5:18-21) Kansi mambu ya nkaka lenda sala nde muntu kuzitisa ve bandilu na yandi. Tadila mbandu ya Abimeleki mpi Piere. (Kuy. 20:2-7; Mat. 26:31-35) Keti bo vandaka bantu ya lulendo? Keti yo lenda vanda nde bo zabaka ve mambu yonso to bo salaka mambu kukonda kuyindula? Sambu beto lenda zaba ve mambu ya kele na ntima ya muntu, beto fwete yindudila ve bantu ya nkaka mambu ya mbi. w17.01 3:9, 10

Bonso nkento yai ya nsukami, bubu yai, bampangi mingi ke tulaka ntima nde kana bo tula Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete, Yehowa ta lungisa bampusa na bo. (Mat. 6:33) Beto tadila mbandu ya mpangi Malcolm. Yandi ti nkento na yandi sadilaka Yehowa bamvula mingi na bantangu ya mbote mpi ya mpasi. Yandi tubaka nde: “Beto ke zabaka ve mambu yina beto ta kutana ti yo na luzingu, bantangu ya nkaka beto ke kutakana ti bampasi. Kansi, Yehowa ke sakumunaka bantu yina ke tudilaka yandi ntima.” Inki bandongisila mpangi Malcolm pesaka? Yandi tubaka nde: “Samba Yehowa na kusadisa nge na kusamuna ti kikesa mpi kisalu na nge kubuta mbuma. Tula dikebi na mambu yina nge lenda sala, kansi ve na yina nge lenda sala ve.” Mambu ya nsi-ntoto yai ta kuma “diaka mbi kuluta,” yo ke monisa nde beto lenda kutana ti bampasi mingi kibeni. (2 Tim. 3:1, 13) Diambu ya mfunu kele nde beto kudiyangisa ve mingi sambu na bampasi na beto. Kansi, beto fwete tudila Yehowa ntima mpi kutula dikebi na mambu yina beto lenda sala. w17.01 1:17-19

Davidi vandaka na mpusa ya kutungila Yehowa tempelo ya kitoko. Kansi mutindu mukapu ya bubu ke monisa, yo vandaka ve luzolo ya Yehowa. Ata Yehowa silaka Davidi nde yandi ta vanda ti yandi ntangu yonso, Davidi bakisaka nde mwana mosi na kati ya bana na yandi muntu ta tunga tempelo. Inki mutindu Davidi tadilaka mambu yai? (1 Bans. 17:1-4, 8, 11, 12; 29:1) Sambu Davidi vandaka kibeni na mfunu ya kutungila Yehowa tempelo, ziku yo pesaka yandi mpasi mingi. Ata mpidina, yandi sadisaka kibeni mwana na yandi Salomo na kisalu ya tempelo yina yandi ta tunga. Davidi yidikaka dezia bantu yina ta sala kisalu mpi bibende, kwivre, arza, wolo mpi mabaya. Yandi kudiyangisaka ve nde muntu ya nkaka ta baka lukumu yina yandi zolaka kubaka kana yandi tungaka tempelo. Salomo bakaka lukumu yina sambu bo bingaka yo tempelo ya Salomo. Nkutu, yandi siamisaka Salomo na bangogo yai: “Ntangu yai, mwana na mono, bika Yehowa kuvanda ti nge, mpi bika nge nunga mpi nge tunga nzo ya Yehowa.”—1 Bans. 22:11, 14-16. w17.01 5:6, 7

Ata ntangu bantu ke bangikaka beto, beto ke salaka yonso sambu na kuzinga mutindu Yehowa ke longaka beto. Kana beto ke zitisa bansiku ya Yehowa, beto ta pesa zina na yandi lukumu. (Mat. 5:14-16) Kana beto ke sala mpidina, beto ke monisa nde bansiku ya Yehowa kele mbote mpi nde Satana kele muntu ya luvunu. Beto kele bantu ya kukonda kukuka, yo yina bantangu ya nkaka beto ke salaka bifu. Kansi, kana beto me sala kifu, beto ke balulaka ntima mpi ke salaka bikesa na kuyambula mambu yina ke vwezaka zina ya Yehowa. Yo vanda Bakristu yina bo me tulaka mafuta to “mameme ya nkaka,” Yehowa ke lolulaka masumu na beto yonso kana beto me monisa lukwikilu na nkudulu. Yandi ke ndimaka nde bantu yina ke kudipesaka na yandi kukuma bansadi na yandi. Yandi ke tadilaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta bonso bantu ya lunungu mpi me kumisaka bo bana na yandi, yandi ke tadilaka mpi “mameme ya nkaka” bonso bantu ya lunungu mpi me kumisaka bo banduku na yandi. (Yoa. 10:16; Bar. 5:1, 2; Yak. 2:21-25) Banda bubu yai, nkudulu ke sadisaka beto na kuvanda banduku ya Tata na beto mpi kusantisa zina na yandi. w17.02 2:5, 6