Augusti

Meka kuyindula mutindu Gideoni mpi basoda ya Izraele nwanaka ngolo ti bambeni na bo mpi mutindu bo lembaka. Na mpimpa yina, Gideoni ti basoda na yandi kulaka basoda ya Madiani ti bantu yina vukanaka ti bo, tii na bakilometre kiteso ya 32! Basoda ya Izraele landaka kunwanisa bambeni yai sambu bo niokulaka Izraele bamvula mingi. Gideoni ti basoda na yandi landaka bambeni na bo, mpi nsuka-nsuka bo nungaka bo! (Baz. 7:22; 8:4, 10, 28) Beto mpi, beto ke nwana bitumba yina lenda lembisa beto. Bambeni na beto kele Satana, nsi-ntoto na yandi, mpi nitu na beto ya kukonda kukuka. Bankaka na kati na beto ke nwanaka ti bambeni yai banda bamvula mingi. Mbala mingi Yehowa ke sadisaka beto na kununga. Kansi, beto me nunga ntete ve bambeni na beto tii na nsuka. Bantangu ya nkaka beto lenda lemba. To beto lenda lemba kuvingila nsuka ya nsi-ntoto yai ya mbi. Yezu tubaka nde na bilumbu ya nsuka beto ta kutana ti bampasi mingi mpi bambangika ya ngolo. Kansi yandi tubaka mpi nde, kana beto kanga ntima, beto ta nunga.—Luka 21:19. w16.04 2:1, 2

Na balukutakanu, beto ke longukaka Biblia, mpi Yehowa ke longaka beto mambu yina beto fwete sala mpi mutindu beto fwete zinga. (Yez. 30:20, 21) Ntangu bantu yina kele ve Bambangi ya Yehowa ke kwisaka na balukutakanu, bo ke monaka nde Nzambi ke twadisaka beto. (1 Bak. 14:23-25) Yehowa ke twadisaka balukutakanu na beto na nzila ya mpeve santu, mpi yandi muntu ke longaka beto. Ya kieleka, balukutakanu ke sadisaka beto na kuwa malongi ya Yehowa, kubakisa nde yandi ke zolaka beto, mpi kukumisa bangwisana na beto ti yandi ngolo. Yezu, mfumu ya dibundu, tubaka nde: “Kisika bantu zole to tatu me vukana na zina na mono, mono kele pana na kati na bo.” (Mat. 18:20) Biblia ke tuba mpi nde, Yezu ‘ke tambulaka na kati’ ya mabundu. (Kus. 1:20–2:1) Ya kieleka, Yehowa mpi Yezu ke vandaka na kati na beto mpi ke pesaka beto kikesa na balukutakanu. Yehowa ke kudiwaka nki mutindu ntangu yandi ke monaka bikesa ya nge ke sala sambu na kuvanda ti kuwakana ya mbote ti yandi mpi ti Mwana na yandi? w16.04 3:13, 14

Mpangi-nkento mosi pesaka bampangi zole ya babakala mbote na kisika ya bantu mingi. Kansi mosi na kati na bo waka makasi nde mpangi-nkento pesaka bo ve mbote na mutindu ya luzitu. Ntangu mpangi-nkento kwendaka, mpangi-bakala yina yantikaka kubokuta. Kansi mpangi-bakala yina ya nkaka yibusaka yandi nde mpangi-nkento ke sadilaka Yehowa na kwikama yonso bamvula 40, ata yandi ke kutana ti bampasi. Sambu na yandi, mpangi-nkento vandaka ve ti ngindu ya kupesa yandi mpasi. Mpangi-bakala yina waka makasi salaka nki? Yandi tubaka nde, “yo ke mpidina.” Na nima, yandi lolulaka mpangi-nkento. Disolo yai ke longa beto nki? Kana muntu me sala beto mbi, beto kele ti kiyeka ya kupona mambu yina beto ta sala. Muntu ya zola ke lolulaka. (Bing. 10:12; 1 Pie. 4:8) Kana beto ke lolula bantu yina me sala beto mbi, Yehowa ke waka kiese. (Bing. 19:11) Yo yina, kana muntu mosi me tuba to me sala kima mosi yina me pesa nge mpasi, kudiyula nde: ‘Keti mono lenda vila mbi yina yandi me sala? Keti kulanda kuyindula yo kele kibeni mbote?’ w16.05 1:8, 9

Banani ke longaka nsangu ya mbote ya Kimfumu bubu yai? Kaka Bambangi ya Yehowa! Inki ke ndimisa yo? Beto ke longaka nsangu ya Yezu, disongidila, nsangu ya mbote ya Kimfumu. Ntangu beto ke kwendaka kusosa bantu na kisalu ya kusamuna, beto ke sadilaka bametode ya mbote. Beto ke samunaka ti bikuma ya mbote, disongidila, zola sambu na Yehowa mpi bantu. Kulonga bantu ya makanda mpi ya bandinga yonso ke sadisaka beto na kusamuna na bisika mingi kibeni. Beto ta landa kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu tii na nsuka! Kisalu ya nene ya kusamuna nsangu ya mbote, yina bansadi ya Yehowa ke sala na bilumbu yai ya nsuka, ke yitukisa kibeni. Kansi nki ke sadisaka beto na kusala kisalu yai? Ntumwa Polo ke pesa mvutu na mukapu ya bubu. Beto ke lomba Yehowa na kulanda kupesa beto ngolo ya kufwana sambu na kulemba ve kusamuna nsangu ya mbote!—2 Tim. 4:5. w16.05 2:17, 18

Ntangu beto ke bakaka lukanu ya kulemfukila yandi mpi ke salaka bikesa ya kusala luzolo na yandi, beto ke monisaka nde beto ke zolaka yandi mpi ke zolaka kupesa yandi kiese. Satana ke tubaka nde Yehowa kele ve ti nswa ya kuyala. Yo yina, ntangu beto ke lemfukilaka Yehowa, beto ke monisaka nde beto ke zolaka nde yandi yala beto. Beto tula ntima nde Tata na beto ya zola ke bakaka na mbalu bikesa yina beto ke salaka sambu na kulemfukila yandi. (Yobi 2:3-5; Bing. 27:11) Kana beto ke sala bikesa sambu na kuyala bifu na beto, ata yo kele ve pete, beto ke monisaka kwikama na beto na Yehowa mpi ke zolaka nde yandi yala beto. Yehowa ke lombaka beto na kusala ngolo sambu na kulanda mbandu na yandi. (Bakol. 3:12; 2 Pie. 1:5-7) Yandi ke zolaka mpi nde beto yala bangindu mpi mawi na beto. (Bar. 8:5) Beto ke waka kiese mingi kana beto me sala bikesa sambu na kununga mpi kusoba kifu mosi. w16.05 4:12, 13

Yehowa ke zabaka beto mbote-mbote. Yandi me zaba bifu na beto, bandilu na beto, mpi kuyela na beto na kimpeve. Yandi ke wumbaka konso muntu na kutadila mambu yai. (Nk. 103:10-14) Kuzaba mutindu Yezu vandaka kutadila bifu ya bantumwa na yandi ta sadisa beto na kuzaba mutindu Yehowa ke tadilaka bantu. Bantangu ya nkaka, bantumwa vandaka kutula ntembe ya kuzaba muntu ya kuluta nene na kati na bo. Kana nge vandaka pana, nki mutindu nge zolaka kutadila kifu yina ya bantumwa? Ziku nge zolaka kumona nde bo vandaka ve ntoto ya tuma ya mbote. Kansi Yezu bakisaka nde kana bo sadila bandongisila ya mbote yina yandi vandaka kupesa bo ti ntima-nda yonso mpi bo landa mbandu na yandi ya kudikulumusa, bo ta kuma bantu ya mbote. (Mar. 9:33-37; 10:37, 41-45; Luka 22:24-27) Na nima ya lufutumuku ya Yezu, bantumwa bakaka mpeve santu mpi bo vandaka diaka ve kusosa kuzaba nani kele muntu ya kuluta nene na kati na bo. Bo tulaka dikebi kaka na kisalu yina Yezu pesaka bo.—Bis. 5:42. w16.06 1:10

Yehowa yandi mosi kaka kele Nzambi ya kieleka, mpi kele ve ata ti nzambi ya nkaka yina kele bonso yandi. (2 Sam. 7:22) Moize tubaka mpidina sambu na kuyibusa bantu ya Izraele nde bo fwete sambila kaka Yehowa. Bo fwete sambila ve banzambi ya luvunu yina bantu ya makanda vandaka kusambila. Bantu ya makanda vandaka kuyindula nde banzambi na bo vandaka ti kiyeka na zulu ya bima ya nkaka ya lugangu. Mu mbandu, bantu ya Ezipte vandaka kusambila Ra, nzambi ya ntangu, Nut nzambi ya zulu, Geb nzambi ya ntoto, Hapi nzambi ya Nzadi ya Nile; bo vandaka mpi kusambila bambisi mingi. Yehowa monisaka nde yandi me luta banzambi yina yonso ntangu yandi pesaka bantu ya Ezipte Bandola Kumi. Bantu mingi ya Kanana vandaka kusambila Baale, mpi bo vandaka kuyindula nde Baale gangaka bima ya ke zingaka, ti zulu, mvula mpi mupepe. Bantu ya bisika mingi vandaka kusosa lutaninu na Baale. (Kut. 25:3) Yo lombaka nde bantu ya Izraele kuyibuka nde Nzambi na bo kele “Nzambi ya kieleka” mpi ya nkaka kele ve. Yandi kele “Yehowa mosi kaka.”—Kul. 4:35, 39. w16.06 3:4, 5

Mbandu ya Yezu ke longa beto nde beto fwete kangama kaka na Yehowa mpi na bansadi na yandi. Kusala mpidina kele mbote kibeni. Beto ke mona mutindu Yehowa ke twadisa bansadi na yandi na ntangu yai ya nsuka. Yandi ke sadisa bo na kulonga kieleka na ntoto ya mvimba, mpi bo mpamba bantu ke salaka kisalu yai. Malongi ya Yehowa ke sadisaka bo na kuzinga na bumosi mpenza mpi na kiese. Yehowa tubilaka mambu yai na ntwala nde: “Tala! Bansadi na mono ta tula milolo ya kiese sambu ntima na bo ta vanda mbote.” (Yez. 65:14) Beto ke vandaka na kiese mpenza sambu Yehowa ke twadisaka beto mpi ke sadisaka beto na kusala mambu mingi ya mbote. Kansi bantu ya nsi-ntoto yai ya Satana ke vandaka ve na kiese mpi kivuvu ya kieleka. Yo yina beto fwete kangama kaka na Yehowa mpi kundima lutwadisu na yandi. w16.06 4:10-12

Mbandu ya bantu yina vandaka kukengila bambanza na ntangu ya ntama lenda longa beto mambu mingi. Na bambanza mingi ya ntama, mu mbandu na Yeruzalemi, bo vandaka kutunga bibaka ya nda sambu bambeni kukota ve. Bantu yina vandaka kukengila vandaka kutelama na zulu ya bibaka sambu na kutala bisika yonso na nziunga ya mbanza. Bankaka vandaka kutelama na bakielo ya mbanza. Bo vandaka kukengila na mpimpa ti na ntangu. Kana bo mona bambeni ke kwisa, bo vandaka kusonga bantu ya mbanza. (Yez. 62:6) Bo zabaka nde kulanda kukengila mpi kutula mpenza dikebi na mambu ya bo ke mona vandaka mfunu mingi. Kana ve, bantu mingi lendaka kufwa. (Ezek. 33:6) Josèphe, muntu mosi ya mayele yina sonikaka disolo ya Bayuda, tendulaka mutindu bantu ya Roma kotaka na Yeruzalemi na mvu 70 na nima ya Yezu. Bantu ya nkaka yina vandaka kukengila na lweka mosi lalaka. Yo yina, basoda ya Roma kotaka na mbanza, mpi bo tulaka tempelo tiya. Na nima, bo fwaka Yeruzalemi ya mvimba. Yo vandaka mpasi mosi ya kuluta nene sambu na Bayuda. w16.07 2:2, 7, 8

Beto ke bakaka mambote mingi sambu na ntima ya mbote ya nene ya Yehowa. Kansi, beto fwete sadila ve ntima ya mbote na yandi na mutindu ya mbi, disongidila kukumisa yo kikuma ya kusala masumu. Bakristu ya nkaka ya mvu-nkama ya ntete “sobaka ntima ya mbote ya nene ya Nzambi . . . mpi . . . kumisaka yo kikuma ya kusala mambu ya mbi kukonda nsoni.” (Yude 4) Yo ke monana nde Bakristu yai ya kukonda kwikama vandaka kuyindula nde bo lenda landa kusala masumu mpi Yehowa ta landa kulolula bo. Nkutu, bo sosaka kupusa bampangi na bo na kusala mpi masumu. Bubu yai, kana muntu kusala mpi mpidina, yandi “me finga mpeve ya ntima ya mbote ya nene.” (Baeb. 10:29) Bubu yai, Satana ke pusaka Bakristu ya nkaka na kuyindula nde bo lenda sala masumu mpi Yehowa ta lolula bo ata bo me balula ve ntima. Ya kieleka, Yehowa ke zolaka kulolula bantu ya masumu yina me balula ntima. Kansi yandi ke zolaka mpi nde beto yala banzala na beto ya mbi. w16.07 3:16, 17

Kana bantu me fwa makwela sambu na kikuma ya nkaka kansi bizumba ve, bo fwete kwela ve. Kansi muntu lenda lolula nkwelani na yandi yina me sala bizumba mpi me balula ntima, mutindu Ozea lolulaka Gomere, nkento na yandi yina salaka bizumba, mpi mutindu Yehowa lolulaka bantu ya Izraele yina balulaka ntima. (Ozea 3:1-5) Diaka, kana muntu me zaba nde nkwelani na yandi me sala bizumba kansi na nima bo me vukisa nitu, yo ke tendula nde yandi me lolula nkwelani yina. Biblia ke pesa yandi diaka ve nswa ya kufwa makwela. Na nima ya kutuba bangogo ya mukapu ya bubu, Yezu tubilaka “bantu yina kele ti dikabu” ya kuzinga kukonda kukwela. Yandi tubaka nde: “Bika muntu yina lenda ndima diambu yai kundima yo.” (Mat. 19:10-12) Bantu ya nkaka me bakaka lukanu ya kukwela ve sambu na kusadila Yehowa kukonda kutula mabanza na mambu ya nkaka mpi beto fwete sikisa bo sambu na lukanu na bo yina. w16.08 1:15, 16

Batoko lenda sala mingi kisalu ya Yehowa sambu nitu na bo kele ntete ngolo. (Bing. 20:29) Na Betele, batoko ya nkaka ke niemaka mikanda mpi ke tulaka yo na bakarto. Batoko ya nkaka ke tungaka Banzo ya Kimfumu to ke yidikaka yo. Bankaka ke sadisaka kana bisumbula me salama. Bapasudi-nzila mingi ya batoko ke longukaka bandinga ya nkaka to ke kwendaka na babwala mingi sambu na kulonga nsangu ya mbote. Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Beno meka mpi beno mona nde Yehowa kele mbote.” Yandi yikaka nde: “Bantu yina ke sosaka Yehowa ta konda ve kima ya mbote.” (Nk. 34:10) Ee, ntangu beto ke sadilaka Yehowa na ntima ya mvimba, beto ke waka kiese mingi sambu beto me zaba nde beto ke sepedisa yandi mpi yandi ta lungisa lusilu na yandi ya kusadisa beto. w16.08 3:5, 8

Yehowa kele ti luzolo mpi ngolo ya kusadisa beto. Yandi ke sadilaka mpi mpeve santu na yandi sambu na kupesa beto kikesa. (1 Bans. 29:12) Beto fwete lomba Nzambi mpeve santu sambu na kunwanisa Satana mpi nsi-ntoto na yandi ya mbi. (Nk. 18:39; 1 Bak. 10:13) Beto ke tonda mpi Nzambi mutindu yandi ke sadisaka beto na nzila ya Ndinga na yandi. Yindula diaka mambu mingi yina beto ke longukaka na mikanda na beto konso ngonda. Yehowa tubaka mambu yina kele na Zekaria 8:9, 13 ntangu Bayuda vandaka kutunga diaka tempelo ya Yeruzalemi; mambu yango lenda sadisa beto mpi bubu yai. Yehowa ke pesaka beto diaka kikesa na nzila ya malongi yina beto ke bakaka na balukutakanu ya dibundu, balukutakanu ya nene mpi na banzo-nkanda ya kimfumu. Malongi yina lenda sadisa beto na kusadila Nzambi ti bikuma ya mbote, kuditudila balukanu, mpi kulungisa mbote mikumba na beto ya Bukristu. (Nk. 119:32) Keti nge ke zolaka kubaka kikesa na nzila ya malongi yai? w16.09 1:10, 11

Nsiku yina Nzambi pesaka bantu ya Izraele monisaka nde Yehowa ke mengaka bilele yina ke monisaka ve pwelele nde muntu yina me lwata yo kele bakala to nkento. Bubu yai mpi bilele ya mutindu yina kele. (Kul. 22:5) Nsiku ke longa beto nde Yehowa ke zolaka ve bilele yina ke kumisaka bakala bonso nkento mpi nkento bonso bakala, to bilele yina ke monisaka ve pwelele nde muntu yina me lwata yo kele bakala to nkento. Minsiku ya Biblia lenda sadisa beto na kulwata na mutindu ya mbote. Minsiku yai ke tadila bantu ya bisika yonso. Yo ke lomba ve nde bo sadila beto lisiti ya bilele yina beto fwete lwata to ve. Beto fwete landa kaka minsiku ya Biblia; nkutu yo ke kangaka beto ve nzila ya kulwata bilele yina beto ke zolaka. w16.09 3:3, 4

Bantu yina sonikaka Biblia vandaka masonga. Ntangu yonso, bo sonikaka mambu ya kieleka mpi bo waka ve boma ya kutuba kieleka. Mbala mingi, bantu ya ntangu yina vandaka kusonika kaka mambu ya mbote ya makanda na bo mpi ya bamfumu na bo. Kansi, baprofete ya Yehowa sonikaka mambu ya mbote mpi ya mbi yina bantu ya Izraele ti bamfumu na bo salaka. (2 Bans. 16:9, 10; 24:18-22) Nkutu, bo tubilaka bifu na bo mosi mpi ya bansadi ya nkaka ya Nzambi. (2 Sam. 12:1-14) Ntangu bantu ke bikaka nde Biblia kutwadisa luzingu na bo, bo ke monaka mutindu yo ke sadisaka bo. Yo ke ndimisaka bo nde Biblia kele mukanda ya Nzambi. (Nk. 19:7-11) Biblia me sadisaka bantu mingi na kubakisa nde mambu ya nkaka yina bo vandaka kukwikila vandaka ve kieleka. (Nk. 115:3-8) Yo ke sadisaka bantu na kutula ntima na Yehowa, Nzambi nkwa-ngolo yonso, mpi yo ke tubilaka lusilu ya luzingu ya mbote na bilumbu ke kwisa. Bantu ya nkaka ke tubaka nde Nzambi kele ve, na kutuba masonga, bo ke kumisaka lugangu nzambi na bo. Bankaka ke tubaka nde bamfumu lenda sala nde bantu kuzinga mbote kibeni na bilumbu ke kwisa, kansi mambu yina bamfumu me salaka ke monisa nde bo lenda manisa ve ata fioti bampasi ya nsi-ntoto.—Nk. 146:3, 4. w16.09 4:10, 11

Mambu yina salamaka na nima ke monisa nde Boazi vandaka kubakisa Ruti mpi mpasi na yandi sambu yandi vandaka munzenza. Yandi songaka Ruti na kuvanda ti bansadi na yandi ya bankento sambu bansadi na yandi ya babakala kusala yandi mbi ve. Nkutu yandi tubaka nde bo pesa Ruti madia ti masa ya kufwana kaka bonso bansadi na yandi. Boazi zitisaka nkento yai ya munzenza mpi ya nsukami; yandi pesaka yandi kikesa. (Ruti 2:8-10, 13, 14) Boazi monisilaka Ruti ntima ya mbote sambu Ruti monisilaka Naomi zola ya kwikama mpi sambu yandi yantikaka kusadila Yehowa mpi sosaka nde Yehowa kutanina yandi. Boazi landaka mpenza mbandu ya zola ya kwikama ya Yehowa ntangu yandi monisilaka Ruti ntima ya mbote. (Ruti 2:12, 20; Bing. 19:17) Bubu yai mpi, kana beto kele ntima-mbote, beto lenda sadisa “bantu ya mitindu yonso” na kulonguka kieleka mpi kubakisa nde Yehowa ke zolaka bo mingi.—1 Tim. 2:3, 4. w16.10 1:10-12

Bubu yai mpi, ntangu beto ke bakisaka nde Yehowa me wa bisambu na beto mpi me pesa beto na ntangu ya me fwana bima yina beto lombaka, lukwikilu na beto ke kumaka ngolo. (1 Yoa. 5:14, 15) Beto fwete “landa na kulomba” Yehowa mpi mpeve santu sambu beto kuma ti lukwikilu ya ngolo. (Luka 11:9, 13) Ntangu beto ke samba Yehowa, beto fwete suka ve kaka na kulomba yandi bima yina beto kele na yo mfunu. Beto fwete tonda yandi mpi kukumisa yandi konso kilumbu, sambu yandi muntu me pesaka beto bima mingi ya kitoko! (Nk. 40:5) Bansadi ya Yehowa ke sambaka mpi sambu na bampangi na bo ya ntoto ya mvimba. Mu mbandu, beto ‘ke yindulaka bampangi yina kele na boloko.’ Beto ke sambaka mpi sambu na bampangi yina ‘ke twadisaka beto.’ Ntangu beto ke monaka mvutu ya Yehowa na bisambu na beto, lukwikilu na beto ke kumaka ngolo mpi beto ke kumaka banduku na yandi ya ngolo.—Baeb. 13:3, 7. w16.10 3:8, 9

Bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto ke kwikilaka na Kimfumu ya Nzambi mpi ke pesaka yo maboko. Bo ke zolanaka mpi. Bo ke salaka mpidina sambu bo ke bikaka nde mpeve ya Nzambi kutwadisa bo. (Bag. 5:22, 23) Inki mbuma yo me butaka? Bampangi kuluta bamilio 8 na ntoto ya mvimba ke zingaka na ngemba mpi na bumosi na mabundu. Ya kieleka, lukwikilu mpi zola kele bikalulu ya mfunu mingi kuluta. Yehowa mpamba muntu lenda sadisa bantu na kuzinga na bumosi ya mutindu yai. Yo yina beto fwete kumisa yandi. (Yez. 55:13) Yehowa ta landa kusadisa bantu mingi na kukwikila na yandi. Nsuka-nsuka, ntoto ya mvimba ta fuluka ti bantu ya kukuka, ya mbote mpi ya kiese, yina ta kumisaka Yehowa mvula na mvula! w16.10 4:18, 19

Bankuluntu ke longaka beto bantuma ya Biblia sambu bo ke zolaka kutanina mpi kulungisa bampusa na beto. Na mvu-nkama ya ntete, bampangi ya nkaka kumaka ‘kutambula na mutindu ya kisaka-saka.’ Bo vandaka kudikotisa na mambu yina me tala bo ve. Bankuluntu sungikaka bo kansi bo sobaka ve. Polo zabisaka bampangi ya dibundu mutindu bo fwete tadila bampangi ya mutindu yina. Yandi tubaka nde: “Beno tula [bo] kidimbu mpi beno bika kuvukana ti [bo].” Yo lombaka nde bo yambula kuvukana ti bampangi ya mutindu yina, ata mpidina bo fwete baka bo ve bonso bambeni. (2 Bate. 3:11-15) Bubu yai mpi, kana mpangi mosi ke zitisa mpenza ve bansiku ya Nzambi, mu mbandu, kana yandi ke zola kukwela muntu yina kele ve Mbangi ya Yehowa, bankuluntu ke sadisaka yandi. (1 Bak. 7:39) Kana yandi buya kusoba, bankuluntu lenda baka lukanu ya kupesa bandongisila sambu na kumonisa mutindu kifu yina lenda pusa bantu ya nkaka na kutuba mambu ya mbi sambu na dibundu. Kana bankuluntu me pesa bandongisila, inki mutindu nge ta tadila yo? Kana nge me zaba mpangi yina, keti nge ta yambula kuvukana ti yandi? Kana nge sala mpidina, yandi ta bakisa nde mambu yina yandi ke sala kele mbi mpi yo ke sepedisa ve Yehowa. Yo lenda pusa yandi na kusoba. w16.11 2:13

Na Pantekoti ya mvu 33, Nzambi tulaka Bakristu mingi mafuta. Bo kumaka “dikanda yina bo me solaka, banganga-nzambi yina ta vanda bantotila, dikanda ya santu, bantu yina fwete vanda kima ya Nzambi kibeni.” (1 Pie. 2:9, 10) Ntangu bantumwa vandaka na luzingu, bo vandaka kutanina mabundu na malongi ya luvunu. Kansi na nima, mingi-mingi ntangu bantumwa yonso fwaka, bampangi ya nkaka na dibundu yantikaka kulonga malongi ya luvunu mpi kupusa balongoki na kuyambula kieleka. Bampangi yango vandaka kuzola malongi ya Aristote ti Platon, bantu ya filozofi, mpi bo yantikaka kulonga bangindu na bo mosi na kisika ya kulonga kieleka ya Ndinga ya Nzambi. (2 Bate. 2:6-8) Mingi na kati na bo vandaka bantu ya lukumu mpi bankengi na mabundu. Ata Yezu zabisaka balongoki nde ‘beno yonso kele bampangi,’ kimvuka mosi ya Kikristu yantikaka kusalama na kati na bo.—Mat. 23:8. w16.11 4:8

Na ntangu ya ntama, ziku beto salaka mambu mingi ya mbi, kukonda kuzaba mutindu Yehowa vandaka kutadila mambu yango. Beto vandaka bonso “bampika ya mambu ya mvindu mpi ya kufwa bansiku,” disongidila, “bampika ya disumu.” (Bar. 6:19, 20) Kansi, ntangu beto longukaka na Biblia mutindu Nzambi ke zolaka nde beto zinga, beto salaka bansoba na luzingu na beto, beto kudipesaka na yandi mpi bakaka mbotika. Bo ‘me katulaka beto na kimpika ya disumu,’ mpi beto “me kumaka bampika ya lunungu.” (Bar. 6:17, 18) Ata mpidina, beto fwete pona kana beto ta bika nde mabanza ti banzala ya mbi kuyala beto to kana beto ta yala yo. Kudiyula nde: ‘Keti mono ke bikaka nde banzala na mono ya mbi kukuma ngolo mpi yo pusa mono na kusala mambu ya mbi? To keti mono ke losaka yo na mbala mosi?’ Kana beto ke monisa ntonda ya mingi sambu na ntima ya mbote ya nene ya Nzambi, beto ta sala ngolo sambu na kusepedisa yandi. w16.12 1:11, 12

Yehowa lenda sadisa beto na kuzwa ngemba ya kieleka ya mabanza. Beto lenda vanda mpi na ngemba ti bantu ya dibuta na beto mpi bampangi ya dibundu. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka beto lenda vanda na makambu ti bampangi ya dibundu. Ntangu mambu ya mutindu yai ke kuminaka beto, beto ke landaka ndongisila yai ya Yezu: “Tula ngemba ti mpangi na nge.” (Mat. 5:24) Kuvila ve nde mpangi na nge ya bakala to ya nkento ke sadilaka mpi Yehowa, “Nzambi yina ke pesaka ngemba.” (Bar. 15:33; 16:20) Kana beto ke tula “mabanza na mpeve,” beto ta vanda mpi na ngemba ti Nzambi. Profete Yezaya sonikaka nde: “Nge [Yehowa] ta tanina bantu yina ke yekamaka kibeni na nge; nge ta pesa bo ngemba ya ntangu yonso, sambu bo ke tudilaka nge ntima.”—Yez. 26:3; Bar. 5:1. w16.12 2:5, 18, 19

Ata na bilumbu yai ya nsuka ya ngidika ya mbi ya Satana, Yehowa ke sakumuna bansadi na yandi. Yandi ke sala yonso sambu beto vanda ti nzayilu mingi mpi ngemba na mutindu beto kele na dibuta ya ntoto ya mvimba ya bampangi. (Yez. 54:13) Ya kieleka, mutindu Yezu silaka, Yehowa ke sakumuna beto bubu yai na mutindu yandi ke pesa beto dibuta mosi ya bampangi ya babakala ti ya bankento na nsi-ntoto ya mvimba. (Mar. 10:29, 30) Diaka, bantu yina ke sosaka Nzambi na masonga yonso ke bakaka ngemba ya kati mpi kiese. (Bafil. 4:5-7) Nge lenda tula mpenza ntima nde “na nima ya kusala luzolo ya Nzambi,” nge ta “baka kulungana ya lusilu.” (Baeb. 10:35, 36) Yo yina, beto landa kukumisa lukwikilu na beto ngolo mpi kusala yonso yina beto lenda sala sambu na kusadila Yehowa. Beto ke tula mpenza ntima nde Yehowa ta sakumuna beto!—Bakol. 3:23, 24. w16.12 4:17, 20

Keti kimpwanza ya kele ti bandilu, kele kibeni kimpwanza ya kieleka? Ee! Sambu na nki? Sambu bandilu ke taninaka beto. Beto baka mbandu. Yindulula nde nge ke nata kamio mpi ke kwenda na mbanza mosi ya ntama. Kansi na insi yina, leta me tulaka ve bansiku ya nzila, konso shofere ke nata kamio na mutindu yandi me zola mpi na lweka yina yandi me zola. Keti nge ta vanda na kiese ya kunata kamio na nzila yina? Ata fioti ve. Bandilu kele mfunu, yo ke natilaka bantu yonso mambote mpi ke pesaka bantu kimpwanza ya kieleka. Beto tadila mambote ya bandilu yina Yehowa me tudilaka beto. Beto baka mbandu ya Adami. Yandi kolamaka ntangu yandi diaka mbuma. Mpidina, yandi zitisaka ve bandilu yina Yehowa tudilaka yandi. Sambu Adami sadilaka kimpwanza na yandi na mutindu ya mbi, yo yina bantu me kumaka kumona mpasi. (Bar. 5:12) Bika beto tadila bampasi ya nene yina lukanu ya Adami me natilaka bantu. Yo ta sadisa beto na kusadila kimpwanza na beto na mutindu ya mbote mpi kuzitisa bandilu yina Yehowa me tudilaka beto. w17.01 2:6, 8

Kana bo ke zola kupesa beto mukumba ya mpa, kisambu mpi kuyindulula lenda sadisa beto na kutadila mbote-mbote kana beto ta kuka kulungisa yo. Kana beto ke zabaka bandilu na beto, beto fwete ndima ve bisalu yonso yina bo ke pesa beto. Yehowa ke zola nde beto tambula ti yandi na kudikulumusa yonso. (Mika 6:8) Yo yina, kana bo me pesa beto mukumba, beto fwete sosa lutwadisu ya Yehowa mpi kulomba yandi na kusadisa beto mutindu Gideoni salaka. Beto fwete yindula mingi mambu yina Yehowa ke songa beto na nzila ya Biblia mpi ya dibundu na yandi. Beto vila ve nde mambu yonso yina beto ke salaka na kisalu ya Yehowa kele ve sambu beto kele ti makuki mingi, kansi sambu Yehowa ke kudikulumusaka mpi ke zolaka kusadisa beto. (Nk. 18:35) Muntu ya kudikulumusa ke yindulaka “ve nde yandi kele mfunu kuluta mutindu yandi kele.” w17.01 3:17, 18

Yezu zabaka nde bantu ya nkaka ta landa kusala kisalu yina yandi vandaka kusala. Ata balongoki na yandi vandaka bantu ya kukonda kukuka, yandi vandaka ti kivuvu nde bo ta longa nsangu ya mbote tii na bisika ya ntama yina yandi mosi kumaka ve. (Yoa. 14:12) Yandi pesaka bo formasio ya mbote mpi bo vandaka ya kuyilama na kusamuna na konso kisika yina bo vandaka kukwenda. (Bakol. 1:23) Na nima ya lufwa ya Yezu, Yehowa futumunaka yandi mpi pesaka yandi diaka kisalu ya nene mpi kiyeka na ‘zulu ya konso luyalu, kiyeka, ngolo, mpi kimfumu.’ (Baef. 1:19-21) Kana beto me fwa ya kwikama na ntwala nde Armagedoni kuyantika, Yehowa ta futumuna beto mpi ta pesa beto kisalu ya mbote na nsi-ntoto ya mpa. Bubu yai, beto yonso kele ti mukumba ya mfunu ya kulonga nsangu ya mbote mpi kukumisa bantu balongoki. Yo yina yo vanda baleke to bambuta, konso muntu fwete “vanda ntangu yonso ti mambu mingi ya kusala na kisalu ya Mfumu.” w17.01 5:17, 18

Yezu futaka nkudulu kimakulu. (Baeb. 9:24-26) Adami natilaka beto lufwa, kansi kimenga ya Yezu ta pesa beto luzingu ya mvula na mvula. Nkudulu me katulaka beto na kimpika ya nsi-ntoto ya Satana mpi na boma ya lufwa. (Baeb. 2:14, 15) Mambu yonso yina Nzambi ke tubaka ke lunganaka. Mutindu bansiku ya Yehowa ya lugangu ke sobaka ve, Yehowa yandi mosi mpi ta sobaka ve. Yandi lenda kusa ve ata fioti. Yehowa me pesaka beto luzingu mpi mambu mingi ya nkaka. Yandi ke zolaka beto. ‘Beto me zaba mpi ke ndimaka zola yina Nzambi kele na yo sambu na beto. Nzambi kele zola.’ (1 Yoa. 4:16) Mambu yonso yina yandi ke tubaka ke lunganaka. Kubika fioti ntoto ta kuma paladisu ya kitoko. Konso muntu ta landa mbandu ya Yehowa mpi ta zolaka bantu ya nkaka. Bigangwa yonso na zulu mpi na ntoto ta tuba nde: “Lukumu, nkembo, mayele, matondo, luzitu, ngolo, mpi kikesa kuvanda na Nzambi na beto mvula na mvula. Amen.”—Kus. 7:12. w17.02 2:16, 17

Nzozulu ya Nkengi ya Yuni 1, 1973, yulaka nde “keti bantu yina me yambulaka ve kunwa makaya lenda baka mbotika”? Yo pesaka mvutu mosi yina katukaka na Biblia, yo tubaka nde bo lenda baka ve mbotika. Nzozulu ya Nkengi tubilaka mpi baverse ya ke monisa nde bo fwete basisa bampangi yina ke nwaka makaya na dibundu. (1 Bak. 5:7) Yo tubaka nde minsiku yai me katuka ve na bantu kansi na “Nzambi yina tubaka yandi mosi na nzila ya Ndinga na yandi yina kele ya kusonika.” Mukanda mosi yina bantu me basisa, ya ke tubila mabundu ya États-Unis ke tuba nde: “Bamfumu ya mabundu ke soba malongi na bo mbala na mbala sambu bo kuma kulonga mambu yina ta sepedisa bantu ya dibundu mpi bantu ya nkaka.” Kele ve ti dibundu ya nkaka ya ke kangamaka na mambu yina Ndinga ya Nzambi ke tuba ata na bantangu yina malongi yango lenda natila bantu ya nkaka na dibundu mpasi. w17.02 4:15

Bankuluntu kele bantu ya kudikulumusa. Bo ke zolaka ve nde bampangi kutadila bo bonso bantu ya lukumu. Bo kele kibeni ya kuswaswana ti bamfumu ya mabundu ya bilumbu na beto mpi ya ntangu ya Yezu. Yezu tubilaka bo nde: “Bo ke zolaka kisika ya lukumu mingi na bankinsi, bakiti ya ntete na basinagoga, bambote na bazandu.” (Mat. 23:6, 7) Bankuluntu ke lemfukaka na mambu yai ya Yezu tubaka: “Beno bika ve nde bantu kubinga beno Rabi, sambu beno kele kaka na Longi mosi, mpi beno yonso beno kele bampangi. Diaka, beno binga ve ata muntu mosi nde tata na beno awa na ntoto, sambu beno kele kaka na Tata mosi, Muntu yina kele na zulu. Beno bika mpi ve nde bantu kubinga beno bantwadisi, sambu beno kele kaka na Ntwadisi mosi, Kristu. Kansi muntu ya kuluta nene na kati na beno fwete vanda nsadi na beno.” (Mat. 23:8-11) Kana bankuluntu yonso ke kudikulumusa mpi ke lemfuka na ntuma yai ya Yezu, bampangi ta zola bo mingi, ta zitisa bo mpi ta pesa bo lukumu. w17.03 1:14, 15

Sambu na kubaka balukanu ya mbote, beto fwete sadila Ndinga ya Nzambi. Beto fwete bika ve muntu ya nkaka kubakila beto balukanu. Yo yina, konso muntu fwete zaba mambu yina Nzambi ke zola mpi kubaka lukanu ya kusala yo. Inki mutindu muntu ya nkaka lenda bakila beto lukanu? Kana yandi ke pusa beto na kusala kima ya mbi mpi beto me ndima na kusala yo. (Bing. 1:10, 15) Kusala mpidina kele kigonsa. Beto fwete sadila kansansa na beto yina me longamaka na Biblia. Kana beto ke bika bantu ya nkaka kubakila beto balukanu, pana beto me kuma kulanda bo. Kusala mpidina lenda natila beto bampasi. Ntumwa Polo longisilaka Bakristu ya Galatia na kubika ve nde bantu ya nkaka kubakila bo balukanu. (Bag. 4:17) Bakristu ya nkaka ya Galatia vandaka kubakila bampangi na bo balukanu. Sambu na nki? Bakristu yai vandaka ti bangindu ya mbi, bo vandaka kuzola nde bampangi kukuma kulanda bo na kisika ya kulanda bantumwa. w17.03 2:8-10

Ntotila Yoziasi vandaka kulemfukila bansiku ya Yehowa “na ntima na yandi ya mvimba.” Batoko, beno lenda landa mbandu ya Yoziasi mpi kusosa kuzaba Yehowa mbote-mbote. Ntotila Manase vandaka nkaka ya Yoziasi. Manase balulaka ntima mpi Yehowa lolulaka yandi. Ziku, Yoziasi bakisaka na mbandu ya Manase nde Yehowa ke lolulaka masumu. Batoko lenda longuka mpi mambu mingi na bambuta ya mabuta na bo to ya dibundu. Bambuta lenda zabisa beno mambu mingi ya mbote yina Yehowa me sadilaka bo. Yoziasi vandaka ti mpusa ya ngolo ya kusepedisa Yehowa, yo yina na mbala mosi yandi salaka bansoba. Kana nge ke tanga Masonuku, nge mpi lenda kuma ti lukanu ya kulemfukila Yehowa. Ebuna, nge ta kuma nduku ya ngolo ya Yehowa, mpi nge ta kuma kuwa kiese. Nge ta kuma kusepela mingi kuzabisa bantu mambu ya Yehowa. (2 Bans. 34:18, 19) Kana nge ke tanga Biblia mbala na mbala, nge lenda mona mambu ya nkaka yina nge lenda yidika sambu nge kuma kusadila Nzambi mbote-mbote. Kana kele ti mambu yina ke lomba nde nge soba, soba nswalu mutindu Yoziasi salaka. w17.03 3:18, 19