Oktobri

Yehowa kele “Nzambi yina ke sadisaka na kukanga-ntima mpi ke lembikaka.” (Bar. 15:5) Yandi mpamba lenda bakisa mbote-mbote mpasi na beto, mawi na beto mpi mambu ya nkaka ya luzingu na beto. Yandi me zaba kibeni mambu yina lenda sadisa beto na kukanga ntima. Inki mutindu Nzambi ke pesaka beto mvutu ntangu beto ke lombaka yandi ngolo ya kukanga ntima? Ntangu beto ke lombaka Yehowa na kusadisa beto na kukanga ntima, yandi ke sila nde yandi “ta yidika mpi nzila.” (1 Bak. 10:13) Inki mutindu yandi ke salaka yo? Bantangu ya nkaka, yandi lenda katula mpasi yango. Kansi mbala mingi, yandi ke yidikaka nzila “sambu [beto] kuka kukangila yo ntima.” Ya kieleka, Yehowa ke pesaka beto ngolo sambu beto “kanga kibeni ntima ti ntima ya nda mpi kiese.” (Bakol. 1:11) Sambu Yehowa ke zabaka mbote nde beto kele bantu ya kukonda kukuka, yandi lenda bika ve ata fioti nde mpasi mosi kukumina beto, yina beto ta kuka ve kukangila ntima. w16.04 2:5, 6

Biblia ke lombaka beto na kulemfukila bamfumu ya luyalu. Kansi yo ke tubaka mpi nde beto fwete lemfukila Nzambi ntangu yonso. (Bis. 5:29; Tito 3:1) Inki mutindu beto lenda sala yo? Yezu tendulaka munsiku mosi yina ke sadisaka beto na kuzaba nani beto fwete lemfukila. Yezu monisaka munsiku yai na bunkufi ntangu yandi tubaka bangogo ya mukapu ya bubu. Beto ke pesaka “bima ya Kaisali na Kaisali” ntangu beto ke zitisaka bamfumu ya luyalu, bansiku na bo, mpi ntangu beto ke futaka mpaku. (Bar. 13:7) Kansi kana bamfumu ya luyalu me lomba beto na kusala kima mosi yina Nzambi ke zolaka ve, beto ta buya, kansi na luzitu yonso. Beto ke kudikotisaka ve na mambu yai ya nsi-ntoto. (Yez. 2:4) Beto ke telaminaka ve bamfumu ya luyalu sambu Yehowa muntu me bikaka nde bo yala. Beto ke kotaka mpi ve na bimvuka yina ke sosaka kupesa lukumu na insi. (Bar. 13:1, 2) Beto ke sosaka ve kusoba baluyalu to kumeka kupesa bantu ya politiki bangindu. Beto ke salaka mpi ve vote ya kupona bamfumu to kukuma beto mosi bantu ya politiki. w16.04 4:1, 2

Bakristu lenda yidika bo mosi makambu mingi yina lenda basika na kati na bo. Kansi makambu ya nkaka bo lenda kuka ve kuyidika yo bo mosi. Makambu ya nkaka ke lombaka lusadisu ya bantu ya nkaka, mutindu Yezu monisaka yo. (Mat. 18:15-17) “Disumu” yina Yezu tubilaka na baverse yai kele ve makambu ya fioti-fioti yina ke basikaka na kati ya bampangi. Inki ke tinda beto na kutuba mutindu yina? Yezu tubaka nde, kana muntu mosi me sala disumu, solula ti yandi nge mosi. Kana yandi me wila nge ve, binga bambangi. Kana yandi me wa kaka ve, zabisa bankuluntu. Kana yandi me buya kubalula ntima, beto fwete tadila yandi bonso “muntu ya makanda mpi bonso kalaki ya mpaku.” Bubu yai, yo ke tendula nde bo fwete basisa yandi na dibundu. “Disumu” yina nge lenda sosa kusolula ti muntu nge mosi lenda vanda kukusa sambu na kubaka mambote mosi buna, to kutonga. Beto fwete sadila bitambi tatu yina Yezu tubilaka na Matayo 18:15-17, kaka kana mambu yai kubasika. w16.05 1:14

Biblia ke pesaka ve bansiku na mambu yonso ya luzingu. Mu mbandu, yo ke tubilaka ve na siki-siki bilele ya beto fwete lwata. Yo ke monisa mpenza mayele ya Yehowa. Ata na ntoto ya mvimba bantu ke lwataka bilele ya mutindu na mutindu mpi bo ke sobaka ntangu yonso mutindu ya kulwata, bandongisila ya Biblia na mambu ya kulwata ke manaka ve ngala. Yo ke pesaka mpi ve bansiku mingi ya me tala kisalu yina beto fwete sala, bansaka ya kulutisila ntangu, to mambu yina beto fwete sala sambu na kuvanda ti mavimpi ya mbote. Na mambu ya mutindu yai, Yehowa ke bikaka nde muntu yandi mosi to bamfumu ya mabuta kubaka lukanu. Inki lenda sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote na mambu yina Biblia ke tuba ve pwelele? Beto sala ve kaka mambu yina beto ke zola, kansi beto fwete tadila mbote luzingu na beto mpi kubaka lukanu yina ta pesa Yehowa kiese. Kana beto ke sala mpidina, Yehowa ta sadisa beto na kubaka mambote mingi.—Nk. 37:5. w16.05 3:2, 6

Ya kieleka, konso muntu na kati na beto ke vandaka ti mukanda mosi ya Biblia yina yandi ke zolaka mingi. Bantu ya nkaka ke zolaka Baevanzile sambu yo ke monisaka mutindu Yezu monisaka bikalulu ya kitoko ya Yehowa. (Yoa. 14:9) Bankaka ke sepelaka ti mikanda ya bambikudulu, mu mbandu Kusonga, yina ke monisaka “mambu yina fwete salama ntama mingi ve.” (Kus. 1:1) Bankaka diaka ke bakaka kikesa ntangu bo ke tangaka mukanda ya Bankunga, mpi bankaka ke sepelaka na bandongisila ya mbote yina kele na Bingana. Yo kele pwelele nde, Biblia kele mukanda ya bantu yonso. Sambu beto ke zolaka Biblia, beto ke zolaka mpi mikanda na beto sambu yo ke tendulaka Ndinga ya Nzambi. Mikanda yonso, disongidila mikanda, tumikanda, bazulunalu mpi mikanda ya nkaka kele makabu yina Yehowa ke pesaka beto. Yo ke sadisaka beto na kutanina kinduku na beto ti yandi mpi kuvanda ti lukwikilu ya ngolo.—Tito 2:2. w16.05 5:1-3

Mpeve santu lenda wumba beto na mambu mingi. Yo lenda sadisa beto na kulanda mbandu ya Yezu, mpi kuvanda ti bikalulu ya mbuma ya mpeve. Zola kele na kati ya bikalulu yina. Beto ke zolaka Nzambi, beto ke ndimaka kulemfukila yandi, mpi beto ke ndimaka nde yandi wumba beto sambu bansiku na yandi ke natilaka beto mambote. Mpeve santu lenda pesa beto mpi ngolo ya me fwana sambu nsi-ntoto yai ya mbi kuwumba beto ve. (Baef. 2:2) Ntangu ntumwa Polo vandaka toko, yandi kumaka lulendo bonso bamfumu ya dibundu ya Bayuda. Kansi mpeve santu sadisaka yandi na kusoba. Na nima yandi sonikaka nde: “Sambu na mambu yonso, mono kele ti ngolo na nzila ya muntu yina ke pesaka mono ngolo.” (Bafil. 4:13) Beto mpi fwete lomba Yehowa mpeve santu, sambu beto me zaba nde yandi ke waka bisambu ya masonga.—Nk. 10:17. w16.06 1:12

Nzambi na beto kele kaka Yehowa. Beto ke kangamaka kaka na yandi mutindu beto ke sambilaka kaka yandi. Beto lenda sambila banzambi ya nkaka ve to kukotisa mambu to bangindu ya mbi na lusambu ya Yehowa. Yehowa kele ve kaka Nzambi ya me luta banzambi yonso ya nkaka, yandi kele mpi Nzambi ya kieleka. Beto fwete sambila kaka yandi. Beto fwete tula Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na beto. Kana beto ke zola kukangama kaka na yandi, beto fwete keba nde ata kima mosi ve kubaka kisika na yandi. Inki kima? Na Bansiku Kumi, Yehowa tubaka nde bansadi na yandi fwete sambila ve banzambi ya nkaka. Bo fwete sambila ve biteki. (Kul. 5:6-10) Bubu yai, muntu lenda sambila biteki na mitindu mingi. Kansi Yehowa me sobaka ve mutindu na yandi ya kutadila mambu. Yandi kele “Yehowa mosi kaka.”—Mar. 12:29. w16.06 3:10, 12

Ntangu Piere yulaka Yezu kana beto fwete lolula “mbala nsambwadi” mpamba, Yezu vutulaka nde: ‘Mono ke tubila nge nde, mbala nsambwadi ve, kansi tii mbala 77.’ Yezu ke longa beto nde, ntangu yonso beto fwete lolulaka bankaka na luzolo yonso. (Mat. 6:15; 18:21, 22) Sambu beto yonso ke salaka bifu, kuvila ve nde nge mpi, nge lenda tuba to kusala bantu kima mosi ya mbi. Yo yina, kana nge me bakisa nde nge salaka muntu mosi mbi, sadila ndongisila ya Biblia. Lomba yandi ndolula, mpi sosa kutula ngemba ti yandi. (Mat. 5:23, 24) Beto ke waka kiese kana bantu me lolula beto. Yo yina beto fwete lolulaka mpi bantu ya nkaka. (1 Bak. 13:5; Bakol. 3:13) Kana beto ke lolula bantu ya nkaka, Yehowa mpi ta lolula beto. Bika beto landa mbandu ya Tata na beto Yehowa, mpi beto lolula bampangi kana bo me sala beto mbi.—Nk. 103:12-14. w16.06 4:15, 17

Na bilumbu yai ya nsuka, bansadi ya Yehowa kele ti mukumba ya kusamuna ‘nsangu ya mbote ya Kimfumu na ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na makanda yonso.’ (Mat. 24:14) Biblia ke bingaka mpi nsangu ya mbote ya Kimfumu nde “nsangu ya mbote ya ntima ya mbote ya nene ya Nzambi.” Sambu na nki? Beto ta baka balusakumunu yonso ya Kimfumu sambu na ntima ya mbote ya nene ya Yehowa na nzila ya Kristu. (Bis. 20:24; Baef. 1:3) Polo samunaka ti kikesa sambu na kumonisa ntonda na ntima ya mbote ya nene ya Yehowa. Keti beto ke landaka mbandu ya Polo? (Bar. 1:14, 15) Ata beto kele bantu ya masumu, Yehowa ke pesaka beto mambote mingi sambu na ntima na yandi ya mbote. Yo yina beto kele ti mukumba ya kulonga bantu mutindu Yehowa ke monisaka zola na yandi mpi mutindu bo lenda bakilaka yo mambote. w16.07 4:4, 5

Diabulu kele “mfumu ya nsi-ntoto” yai. Na ntwala nde Yezu kufwa, yandi yibusaka balongoki na yandi mambu yai mbala tatu. (Yoa. 12:31; 14:30; 16:11) Diabulu ke sadilaka mabundu ya luvunu sambu na kukusa bantu. Yo yina bubu yai, bantu mingi ke zabaka ve nde Biblia ke tuba pwelele nde nsuka ya nsi-ntoto yai me kuma pene kibeni. (Sef. 1:14) Ya kieleka, Satana me kangaka meso ya bantu yina ke kwikilaka ve. (2 Bak. 4:3-6) Yo yina ntangu beto ke longaka nde nsuka ya nsi-ntoto yai me finama mpi nde Kristu ke na kuyala, bantu mingi ke ndimaka ve. Bo ke zolaka mpi ve kuwa yo. Beto ke lembaka ve ata bantu mingi ke buya malongi ya Biblia. Beto me zaba nde kulanda kukengila kele mfunu mingi. w16.07 2:11, 12

Na kilumbu ya makwela, ntangu bakala ke monaka nkento na yandi ya kitoko, bo zole ke vandaka na kiese ya mingi kibeni. Yehowa, Ngangi ya makwela ke zolaka nde bankwelani kuzinga mbote mpi na kiese. Yo yina, yandi me pesaka bo bandongisila ya mayele na Ndinga na yandi Biblia. (Bing. 18:22) Ata mpidina, Biblia ke tuba nde bantu ya ke kwelana ta kutana ti “bampasi na nitu” sambu bo kele bantu ya kukonda kukuka. (1 Bak. 7:28) Inki mutindu bankwelani lenda fiotuna bampasi yai? Bakristu lenda sala nki sambu makwela na bo kuvanda ya mbote? Biblia ke tuba nde zola kele kikalulu ya mfunu mingi. Yo yina, bankwelani fwete monisa zola na mitindu mingi. Mu mbandu, bo fwete zolana ngolo mpi kusala mambu ya zola yina bankwelani ke salaka. Kana bo me buta bana, zola ke kumaka diaka mfunu mingi na dibuta. Kansi zola yina minsiku ya Biblia ke pusaka bantu na kumonisa ke sadisaka bankwelani na kuzinga mbote. w16.08 2:1, 2

Timoteo vandaka dezia nsamuni banda ntama. Ebuna, sambu na nki yo lombaka nde yandi tomisa mutindu na yandi ya kulonga? Luzingu mpi mambu ya bantu ke sobaka. Yo yina, sambu bantu kulanda kuwidikila yandi, yo lombaka nde Timoteo kusoba mutindu na yandi ya kulonga mpi kutomisa yo. Bubu yai mpi, beto fwete sala bonso Timoteo. Na bisika ya nkaka, ntangu beto ke longaka nzo na nzo, beto ke kutaka ve bantu mingi na banzo na bo. Na bisika ya nkaka diaka, bantu lenda vanda na banzo, kansi mpila ya kukutana ti bo ke vandaka ve sambu bo ke kangaka baporte na bo. Kana mpidina, keti nge lenda meka mutindu ya nkaka ya kukutana ti bantu? Bampangi mingi ke zolaka kusamuna na bisika ya bantu mingi. Mu mbandu, bo ke kwendaka kusolula ti bantu na bisika yina tre ke telamaka (gare), bisika bakamio ke telamaka, na bazandu mpi na baparke. w16.08 3:14-16

Yehowa me pesaka beto dibuta ya bampangi ya ntoto ya mvimba sambu na kupesa beto kikesa. (Baeb. 12:12, 13) Bakristu mingi ya mvu-nkama ya ntete sadisaka bampangi na bo. Yo kele mpi mutindu mosi bubu yai. Inki beto lenda sala? Yindula mutindu Aroni ti Hure simbaka maboko ya Moize sambu yo lemba ve ntangu bantu ya Amaleki nwanisaka bantu ya Izraele. (Kub. 17:8-13) Beto mpi lenda sadisa bampangi na beto. Bampangi mingi ke niokwama sambu bo me kuma minunu, ke bela, to ke kutana ti mbangika na mabuta na bo; bankaka ke niokwama sambu bo ke zinga bo mosi to muntu mosi yina bo vandaka kuzola me fwa. Beto fwete pesa mpi baleke kikesa, mingi-mingi bayina bantu ke pusaka na kusala mambu ya mbi to na kusosa lukumu na nsi-ntoto yai. (1 Bate. 3:1-3; 5:11, 14) Beto fwete pesa bampangi kikesa na Nzo ya Kimfumu, na kisalu ya kusamuna, na ntangu ya kudia, to ntangu beto ke solula. w16.09 1:13, 14

Beto ke lwataka mbote sambu na kuzitisa Nzambi na beto ya santu, bampangi na beto mpi bamfinangani na beto. Beto ke salaka yo mpi sambu na kupesa lukumu na Yehowa mpi na nsangu yina beto ke longaka. (Bar. 13:8-10) Kulwata mbote kele mfunu mingi ntangu beto ke kwendaka na balukutakanu mpi na kisalu ya kusamuna. Beto ke lwataka mutindu bansadi ya Nzambi fwete lwata. (1 Tim. 2:10) Mutindu ya kulwata lenda vanda mbote na kisika mosi kansi mbi na kisika ya nkaka. Yo yina Bambangi ya Yehowa ya bisika yonso ke lwataka ve bilele yina ta budisa bantu ya nkaka sakuba. Ntangu beto ke kwenda na balukutakanu ya nene, beto fwete lwata mbote mpi na mutindu ya me fwana. Beto fwete lwata ve bonso bantu ya nsi-ntoto yina ke lutisaka ndilu. Mpidina, beto ta vanda na kiese ya kumonisa nde beto kele Bambangi ya Yehowa mpi beto lenda ta kimbangi konso ntangu. w16.09 3:7, 8

Ya kieleka, nzo ke vandaka ti muntu yina salaka pula na yo mpi tungaka yo. Sambu bigangwa ya ke zingaka me salamaka na mutindu ya kuyituka kuluta nzo, yo fwete vanda ti muntu mosi yina salaka pula na yo mpi gangaka yo. Kana muntu mosi kele ti baketi-keti sambu na Biblia, inki mutindu nge lenda yindula ti yandi?, Yula yandi ntete mambu yina yandi ke kwikilaka. Sosa mpi kuzaba kikuma yina yandi ke kwikilaka yo. (Bing. 18:13) Kana yandi ke zolaka mambu ya siansi, pesa yandi bambandu ya Biblia yina ke monisa nde mambu yina yo ke tubaka sambu na siansi ke vandaka ntangu yonso kieleka. Kana yandi ke zolaka istware, nge lenda tubila diambu mosi ya kele na mukanda mosi ya istware mpi monisa yandi mutindu Biblia tubilaka yo bamvula mingi na ntwala nde yo salama. Bantu lenda widikila nge kana nge songa bo diambu mosi na Biblia ya lenda kumisa luzingu na bo mbote, mu mbandu ndongisila mosi ya kele na Disolo na Zulu ya Ngumba. Kuvila ve nde, lukanu na beto kele ve ya kutulana ntembe ti bantu. Beto ke zolaka nde bo vanda na kiese ya kusolula ti beto mpi bo longuka mambu ya Biblia. Yo yina, yula bangiufula na luzitu yonso mpi widikila ti dikebi. Ntangu nge ke zabisa muntu mambu yina nge ke kwikilaka, vanda luzitu, mingi-mingi kana yandi kele mbuta na nge. Kana nge ke zitisa bankaka, bo mpi ta zitisa nge. w16.09 4:14-16

Sambu na kusadisa banzenza na kudiwa mbote na dibundu, kudiyula na masonga yonso nde, ‘Kana mono me kwenda na insi ya nkaka, inki mono ta zola nde bo sadila mono?’ (Mat. 7:12) Vanda ntima-nda ti banzenza yina ke sala bikesa sambu na kuyikana ti insi na beno. Na luyantiku, ziku beto ta bakisa ve kibeni bangindu na bo mpi mambu ya bo ke sala. Na kisika ya kupusa bo na kuyindula mpi kusala mambu bonso beto, yo ta vanda mbote na kundima bo mutindu bo kele. Kana beto sala bansosa sambu na kuzaba insi na bo mpi mutindu bo ke zingaka, yo lenda sadisa beto na kuzaba bo mbote. Na lusambu ya dibuta, beto lenda sosa kuzaba mambu ya insi ya banzenza yina kele na dibundu to na teritware na beto. Kubingisa banzenza na kudia na nzo na beto ta sadisa beto mpi na kusala kinduku ti bo. Yehowa ‘me kangudilaka makanda nzila sambu bo kwikila;’ yo yina, beto fwete landa mbandu na yandi mpi kukangudila banzenza yina “kele bampangi na beto na lukwikilu” nzo na beto.—Bis. 14:27; Bag. 6:10; Yobi 31:32. w16.10 1:15, 16

Yezu Kristu kangaka ntima na bampasi mingi kuluta bantu yonso; ata mpidina yandi kangamaka kaka na Yehowa. Inki sadisaka yandi? Polo ke tuba nde: “Sambu na kiese yina Nzambi tulaka na ntwala na yandi, yandi kangaka ntima na zulu ya nti ya mpasi, yandi ndimaka nde bo pesa yandi nsoni, mpi yandi me vandaka na diboko ya kitata ya kiti ya kimfumu ya Nzambi.” (Baeb. 12:2) Na nima, Polo songaka Bakristu na ‘kutadila na dikebi yonso’ mbandu ya Yezu. Bonso Yezu, bo fwaka mpi Bakristu mingi ya mvu-nkama ya ntete, mu mbandu Antipasi, sambu na kwikama na bo na Yehowa. (Kus. 2:13) Bakristu yai me bakaka dezia lufutu na bo; bo me swaswana ti bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama, yina ta baka luzingu ya mvula na mvula awa na ntoto. (Baeb. 11:35) Yezu kumaka Ntotila na 1914; ntangu fioti na nima, yandi futumunaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta, bayina fwaka, sambu bo baka luzingu ya kukonda kufwa na zulu. Bo ta yala ntoto ti yandi.—Kus. 20:4. w16.10 3:12

Bibuti ya nkaka ke pesaka ve bana na bo kikesa sambu bibuti na bo mpi vandaka ve kupesa bo kikesa. Bambuta mpi ke vandaka na mfunu nde bantu kupesa bo kikesa, kansi mbala mingi bantu ke salaka yo ve. Mu mbandu, bantu mingi ke bokutaka nde bantu ke sikisaka bo ve sambu na mambu ya mbote yina bo ke salaka. Beto ke pesaka bankaka kikesa ntangu beto ke sikisaka bo sambu na mambu ya mbote yina bo ke salaka to ntangu beto ke zabisaka bo nde bo kele ti bikalulu ya mbote. Kulembika mpi bantu yina kele na mawa to ya me lemba ke pesaka bo kikesa. (1 Bate. 5:14) Kulutisa ntangu mingi ti bampangi na beto ya babakala mpi ya bankento ke pesaka beto mabaku mingi ya kutuba mambu yina lenda pesa bo kikesa. (Lon. 4:9, 10) Yo yina, kudiyula nde: ‘Keti mono ke zabisaka bankaka kikuma yina mono ke zolaka bo? Keti mono ke salaka yo konso ntangu yina dibaku me monana?’ Biblia ke tuba nde: “Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote—yo ke vandaka mbote kibeni!”—Bing. 15:23. w16.11 1:3-5

Nzambi tubaka sambu na bansadi na yandi nde: “Mono ta tula bo kisika mosi, bonso mameme na kati ya lupangu.” (Mika 2:12) Yehowa tubaka mpi nde bansadi na yandi ta bakisa kieleka ya Biblia mpi bo ta sadila yandi na bumosi. Yandi tubaka nde: “Mono ta soba ndinga ya bantu sambu yo kuma ndinga ya bunkete, sambu bo yonso kubinga zina ya Yehowa, sambu bo sadila yandi dipeka na dipeka.” (Sef. 3:9) Beto kele na kiese mingi sambu beto ke sambilaka Yehowa na bumosi! Yo kele pwelele nde ntangu Bakristu ya mvu-nkama ya ntete lemfukaka na bantuma ya Biblia, mukanda ya Nzambi, mabundu vandaka bunkete, na ngemba mpi na bumosi. (1 Bak. 1:10; Baef. 4:11-13; 1 Pie. 3:8) Bubu yai mpi, bansadi ya Yehowa kele na bumosi mpi bo kele ya kuyidika mbote. Yo yina, bo ke samunaka nsangu ya mbote na ntoto ya mvimba. w16.11 2:16, 18

Na bamvu-nkama ya ntete ya ntangu na beto, bantu mingi lendaka kutanga Biblia na Kigreki to na Latini. Bo vandaka kufwanisa malongi ya Ndinga ya Nzambi ti ya dibundu ya Kikristu. Ntangu bantu ya nkaka monaka nde malongi ya dibundu ya Kikristu vandaka ya luvunu, bo yambulaka dibundu ya Kikristu. Kansi yo vandaka kigonsa nde muntu kuzabisa bankaka mambu yango, sambu bamfumu ya mabundu lendaka kufwa yandi. Na nima ya bamvula, bantu fioti mpamba vandaka kutuba Kigreki to Latini. Kansi, bamfumu ya mabundu buyaka nde bo balula Ndinga ya Nzambi na bandinga yina bantu mingi vandaka kutuba. Kana muntu kundima ve mambu ya dibundu, bo vandaka kupesa yandi ndola ya ngolo. Bakristu ya kwikama yina bo me tulaka mafuta vandaka kukutana na bimvuka ya fioti na bisika ya kubumbana, kansi yo vandaka mpasi sambu na bankaka. Yo vandaka mpasi sambu Bakristu yina bo me tulaka mafuta, disongidila “banganga-nzambi yina ta vanda bantotila,” na kusambila Nzambi na mutindu ya mbote. Babilone ya Nene vandaka kuyala bantu mpenza! w16.11 4:8, 10, 11

Beto fwete buya kusala masumu ya nene yina bantu ya nkaka na Korinto vandaka kusala. Beto lenda landa ve kusala mambu ya mbi ya mutindu yai mpi kuvingila nde Nzambi kumonisila beto ntima ya mbote na yandi ya nene mpi kulolula beto. Kansi, inki beto lenda tuba sambu na masumu yina bantu ya nkaka lenda mona nde yo kele ya fioti? Keti beto kele ti lukanu ya kusala yonso sambu na kulemfukila Yehowa na mambu yonso? (Bar. 6:14, 17) Yibuka ntumwa Polo. Yandi sonikaka nde: “Mono kele muntu ya kinsuni, muntu yina bo me tekaka na kuvanda mpika ya disumu. Sambu mono ke bakisa ve mambu ya mono ke sala. Sambu mono ke salaka ve mambu yina mono ke zolaka kusala, kansi mono ke salaka mambu yina mono ke mengaka.” (Bar. 7:14, 15) Ata yandi vandaka ve kusala mambu yina kele na 1 Bakorinto 6:9-11, Polo ndimaka nde yandi vandaka kaka kusala masumu. Yandi vandaka na mpusa ya kusepedisa Yehowa, yo yina yandi vandaka kunwana sambu na kusala ve mambu ya mbi. (Bar. 7:21-23) Beto landa mbandu na yandi mpi beto sala yonso yina beto lenda sala sambu na kulemfukila Yehowa. w16.12 1:15, 16

Kana nge ke kudiyangisa, Tata na nge ya zola yina kele na zulu ke zola nde nge songa yandi mawi na nge ya nsi ya ntima. Kana nge me sala yonso yina nge lenda sala sambu na kumanisa diambu yina ke yangisa nge, kusamba Yehowa na ntima ya mvimba ta sadisa mingi. (Nk. 94:18, 19) Mutindu Bafilipi 4:6, 7 ke monisa, nki mutindu Yehowa ke pesaka mvutu na bisambu na beto ya masonga mpi ya beto ke salaka konso ntangu? Yandi lenda sadisa beto sambu beto kudiwa na ngemba mpi beto bika ve nde bangindu ti mawi ya mbi kununga beto. Na kisika nde beto kudiyangisa mpi beto wa boma, Nzambi ta sadisa beto na kuzwa kibeni ngemba ya kati. Bampangi na beto mingi me waka ngemba ya mutindu yai. Nge lenda wa mpi ngemba ya mutindu yai. “Ngemba ya Nzambi” lenda sadisa nge na kununga mambu yonso ya ke yangisa nge. Nge lenda tula ntima ya mvimba na lusilu yai ya Yehowa: “Kudiyangisa ve, sambu mono kele Nzambi na nge. Mono ta pesa nge kikesa, ee, mono ta sadisa nge.”—Yez. 41:10. w16.12 3:3, 4

Moize buyaka bimvwama ya Ezipte mpi ndimaka nde bo “monisa yandi mpasi ti bantu ya Nzambi na kisika ya kumona kiese ya ntangu fioti ya disumu.” (Baeb. 11:25, 26) Bika beto landa mbandu ya lukwikilu ya babakala ti bankento ya kwikama, mu mbandu Moize, beto sepela na kimpwanza yina Nzambi me pesaka beto mpi beto sadila yo sambu na kusala luzolo ya Nzambi. Kulomba muntu ya nkaka na kubakila nge lukanu kele pete, kansi nge ta vidisa dibaku mosi ya kuluta nene. Inki dibaku? Kulonga 30:19, 20 ke tubila dibaku yango. Verse 19, ke tuba nde Nzambi pesaka bantu ya Izraele dibaku ya kupona. Verse 20, ke tendula nde Yehowa pesaka bo dibaku ya kumonisila yandi zola. Beto mpi lenda pona na kusambila Yehowa. Beto kele ti dibaku ya kuluta nene ya kusadila kimpwanza na beto sambu na kupesa Yehowa lukumu mpi kumonisa nde beto ke zolaka yandi mingi! w17.01 2:10, 11

Yehowa ke zolaka nde beto sadila makuki na beto na mutindu ya mbote. Sambu na nki? Sambu yandi ke zolaka beto mpi ke zabaka nde kana beto ke sadila mbote makabu yina yandi me pesaka beto, beto ta vanda na kiese. Yehowa ke zolaka nde beto sadila makuki na beto, ata mpidina yandi me zaba mpi nde beto kele ti bandilu. Mu mbandu, beto ta kuka ve kukatula disumu, lufwa mpi kukonda kukuka. (1 Bant. 8:46) Beto lenda twadisa ve luzingu ya bantu ya nkaka, sambu konso muntu kele ti nswa ya kusala mambu yina yandi me zola. Diaka, ata beto kele mayele to me zabaka mambu mingi, beto ta zaba ve mambu bonso Yehowa. (Yez. 55:9) Beto fwete bika Yehowa kutwadisa beto ntangu yonso, beto tula ntima nde yandi ta sadisa beto mpi ta sadila beto mambu yina beto mosi lenda sala ve. Kansi, Yehowa ke zolaka mpi nde beto yindula mambu yina beto lenda sala sambu na kuyidika makambu mpi kusadisa bantu ya nkaka. Beto fwete ‘tudila Yehowa ntima mpi kusala mambu ya mbote.’ Beto fwete “sala mambu ti kwikama.” w17.01 1:2-4

Barzilai songaka Davidi nde yo kele mbote nde Kimami, ziku mwana na yandi, kukwenda kuzinga na nzo ya ntotila. (2 Sam. 19:31-37) Sambu na nki Barzilai buyaka kukwenda kuzinga na nzo ya ntotila? Keti yandi vandaka kubuya mikumba to zolaka ve nde luzingu na yandi kusoba? Ve, yandi vandaka muntu ya bukati-kati. Yandi zabaka nde yandi me kuma mbuta mpi mambu ya luzingu na yandi me soba. Yandi zabaka bandilu na yandi. (Bag. 6:4, 5) Bonso Barzilai, beto mpi fwete vanda bantu ya bukati-kati. Beto fwete sosa ve kaka kusala mambu yina beto me zola to kudifwanisa ti bantu ya nkaka. Beto fwete sadila Yehowa na kiteso ya ngolo na beto. Kusala mpidina kele mfunu kuluta kuvanda ti mikumba mingi to kuzabana mingi. (Bag. 5:26) Kana beto ke zitisa bandilu na beto, beto ta sala kumosi ti bampangi sambu na kukumisa Yehowa mpi kusadisa bankaka.—1 Bak. 10:31. w17.01 4:5, 6

Yehowa kele Ngangi ya kuluta nene. Yandi gangaka konso kima na mutindu ya mbote mpi ya kuyituka. (Yer. 10:12) Yehowa me tudilaka bigangwa na yandi yonso bandilu na mayele yonso. Yandi me tulaka bansiku na lugangu mpi me tudilaka bantu bansiku yina ta sadisaka bo na kuzinga mbote. Yandi tulaka bansiku sambu bima yonso na lugangu kuvanda na ndonga mpi kusala na bumosi. (Nk. 19: 7-9) Konso kima yina Nzambi me gangaka kele mfunu mpi kele ti kisalu na yo. Mu mbandu, ngolo yina ntoto ke vandaka ti yo ya kubenda bima na zulu na yo ke salaka nde ntoto kubenda mupepe na nziunga na yo mpi mupepe kuvanda ntangu yonso na nziunga ya ntoto; yo ke taninaka mpi banzadi mpi bitembo yina ke nikisaka masa ya banzadi. Kana ntoto vandaka ve ti ngolo yai, bantu mpi bima lendaka ve kuzinga na ntoto. Bansiku yina Yehowa me tulaka na lugangu me sadisaka sambu ndonga kuvanda. Yo ke monisaka nde yandi kele ti lukanu sambu na ntoto mpi sambu na bantu. Ntangu beto ke samuna, beto fwete sadisa bantu na kuzaba Nzambi yina gangaka bima yai ya kitoko.—Kus. 4:11. w17.02 1:4, 5

Banani diaka bawanzio sadisaka? Wanzio mosi, yina Biblia ke binga “mfumu ya basoda ya Yehowa” sadisaka Yozue na kunwana ti bantu ya Kanana. (Yoz. 5:13-15; 6:2, 21) Na nima, na luyalu ya ntotila Ezekiasi, basoda mingi ya Asiria kwisaka sambu na kufwa Yeruzalemi. Kansi na mpimpa mosi mpamba, “wanzio ya Yehowa basikaka mpi fwaka bantu 185 000.” (2 Bant. 19:35) Bawanzio kele bigangwa ya kukuka. Kansi bantu yina bo sadisaka vandaka ve bantu ya kukuka. Mu mbandu, na dibaku mosi Moize pesaka ve Yehowa lukumu. (Kut. 20:12) Yozue sosaka ve kuzaba dibanza ya Yehowa ntangu bantu ya Gibeoni kwisaka kusala kuwakana ti bo. (Yoz. 9:14, 15) Na nsungi mosi, ntotila Ezekiasi kumaka lulendo. (2 Bans. 32:25, 26) Ata bantu yai vandaka ya kukonda kukuka, yo lombaka nde bantu ya Izraele kulemfukila bo. Bantu ya Izraele vandaka kumona nde Yehowa vandaka kusadisa bantu yina na nzila ya bawanzio. Ya kieleka, Yehowa vandaka kutwadisa bantu na yandi. w17.02 3:7-9

Beto ke pesaka bantu lukumu ntangu beto ke tudilaka bo dikebi ya mingi mpi ke zitisaka bo. Mbala mingi, beto ke pesaka lukumu na bantu yina me salaka mambu ya mbote to bayina kele ti kiyeka. Beto fwete kudiyula nde, banani me fwana na kubaka lukumu mpi sambu na nki. Kusonga 5:13 ke tuba nde “Muntu yina me vanda na kiti ya kimfumu” mpi “Mwana-Dimeme” me fwana na kubaka lukumu. “Muntu yina me vanda na kiti ya kimfumu” kele Yehowa. Bigangwa ya zulu ke monisa kikuma yina beto fwete pesa Yehowa lukumu, bo ke tuba nde, “Muntu yina ke zingaka mvula na mvula” me fwana na kubaka lukumu. Bo ke tuba mpi nde: “Yehowa Nzambi na beto, nge me fwana na kubaka nkembo, lukumu, mpi ngolo, sambu nge muntu gangaka bima yonso, mpi yo kwisaka na luzingu mpi yo gangamaka sambu na luzolo na nge.”—Kus. 4:9-11. w17.03 1:1, 2

Bantu mingi ke bakaka balukanu na kutadila bampusa na bo. Kansi kusala mutindu yina kele kigonsa. Biblia ke lomba beto na kubaka ve balukanu na kutadila mambu yina ntima to mawi na beto ke pusa beto na kusala. Beto lenda landa ve kaka mambu yina ntima na beto ke zola sambu “ntima kele luvunu kuluta konso kima ya nkaka mpi yo kele mbi kibeni.” (Yer. 17:9) Biblia kele ti bambandu mingi yina ke monisa nde kusala kaka mambu yina ntima ke zola ke nataka bampasi. (1 Bant. 11:9; Yer. 3:17; 13:10) Inki lenda kumina beto kana beto ke baka balukanu ya kusala kaka mambu yina ntima na beto ke zola mpi kubika nde bampusa na beto ya ntima kutwadisa luzingu na beto? Mu mbandu, yo ke vandaka mpasi nde muntu yina kele na makasi kubaka lukanu ya mbote. (Bing. 14:17; 29:22) Yo ke vandaka mpi mpasi nde muntu yina me lemba nitu kubaka lukanu ya mbote. (Kut. 32:6-12; Bing. 24:10) Ntangu beto ke baka balukanu ya nene, beto fwete bika ve nde bampusa mpi mawi na beto kuyala beto. w17.03 2:12, 13

Beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka mpi ke salaka bifu. Beto ke tonda Yehowa sambu yandi me futaka nkudulu sambu na beto mpi ke lolulaka masumu na beto. Kana beto ke kudikulumusa mpi ke balula ntima, Yehowa lenda lolula masumu na beto. Kana beto ke sala mpidina, Yehowa ta “sadila beto ve mambu na kutadila masumu na beto.” (Nk. 103:10) Yo yina, beto fwete “sadila yandi na ntima ya mvimba.” (1 Bans. 28:9) Kusadilaka Yehowa “na ntima ya mvimba” ke tendula kuzola Yehowa mingi mpi kusadila yandi luzingu na beto ya mvimba. Na Biblia, mbala mingi ngogo “ntima” ke tendulaka kimuntu ya kati, disongidila bangindu na beto, mambu yina beto ke zolaka, balukanu na beto mpi bikuma yina ke pusaka beto na kusala mambu. Ata beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto lenda sadila Yehowa na ntima ya mvimba. Beto ke sadilaka yandi sambu beto ke zolaka kusambila yandi, kansi ve sambu muntu mosi ke pusaka beto na kusala yo to sambu yo me kumaka kikalulu na beto.—2 Bans. 19:9. w17.03 3:1, 3

Inki beto fwete sala ntangu beto ke kutana ti mambu ya mbote na luzingu to ntangu bantu ke sikisa beto? Mambu yina beto ta sala to ta tuba lenda monisa mambu yina kele na ntima na beto. Mu mbandu, mpangi mosi lenda yidika diskure mpi kusala yo mbote. Bampangi lenda sikisa yandi mutindu yandi me sala yo mbote. Inki yandi ta sala ntangu bo ke sikisa yandi? Beto fwete vila ve mambu yai ya Yezu tubaka: “Kana beno me sala mambu yonso ya bo lombaka beno na kusala, beno tuba nde: ‘Beto kele bampika ya mpamba. Mambu ya beto me sala kele mambu yina yo lombaka nde beto sala.’” (Luka 17:10) Ntangu Ezekiasi kumaka lulendo, yandi monisaka diaka ve ntonda na mambote yina Yehowa sadilaka yandi. (2 Bans. 32:24-27, 31) Kana beto ke yindula nde Yehowa muntu me sadisa beto na kusala disolo ya mbote, beto ta tuba ve mpi ta sala ve kima mosi ya mbi ntangu bantu ke sikisa beto. Na bantangu ya mutindu yina, beto lenda tubila mambu ya mbote sambu na Yehowa, yina ke sadisaka beto. w17.03 4:12-14