Yuli

Shebna vandaka “mfumu ya nzo,” ziku ya nzo ya ntotila Ezekiasi, mpi yandi vandaka ti kiyeka ya nene. (Yez. 22:15) Kansi Shebna kumaka lulendo mpi zolaka nde bantu kubakisa nde yandi kele mfunu mingi. (Yez. 22:16-18) Sambu Shebna kumaka kusosa lukumu, Nzambi katulaka kiyeka na yandi mpi pesaka yo Eliakimi. (Yez. 22:19-21) Mambu yai salamaka ntangu ntotila Senakeribi ya Asiria bakaka lukanu ya kunwanisa Yeruzalemi. Na nima, Senakeribi tindaka bilandi na yandi mpi basoda mingi sambu na kupesa Bayuda boma mpi kupusa Ezekiasi na kulemfukila yandi. (2 Bant. 18:17-25) Ezekiasi tindaka Eliakimi mpi babakala zole sambu na kukutana ti bilandi ya Senakeribi. Shebna, yina kumaka sekretere na ntangu yina, vandaka mpi na kati ya babakala yina zole. Mambu yai ke monisa nde ziku Shebna kudikulumusaka mpi waka ve makasi ntangu Yehowa katulaka yandi kiyeka. Yandi ndimaka na ntima ya mvimba kiyeka ya fioti yina bo pesaka yandi. w18.03 25 § 7-8, 10

Kana beto ke mona nde bima ya kinsuni to biese ke baka kisika ya ntete na luzingu na beto, beto lemba ve. Beto landa kulomba Yehowa mpeve santu sambu yo sadisa beto na kutula dikebi na mambu ya kuluta mfunu. (Luka 11:13) Beto vila ve nde ntete ntumwa Piere vandaka ve kuyindula ntangu yonso bonso Kristu. (Mat. 16:22, 23; Luka 22:34, 54-62; Bag. 2:11-14) Kansi yandi lembaka ve, yo yina Yehowa sadisaka yandi. Malembe-malembe, Piere kumaka kuyindula bonso Kristu. Beto mpi lenda kuma kuyindula bonso Kristu. Na nima, Piere tubilaka bikalulu ya mfunu yina ta sadisa beto. (2 Pie. 1:5-8) Beto fwete sala bikesa sambu na kukuma ti bikalulu bonso kudiyala, kukanga-ntima, zola, mpi bikalulu ya nkaka ya mbote. Konso kilumbu, kudiyula nde, ‘Inki kikalulu mono lenda yedisa bubu yai sambu yo kumisa kimpeve na mono ngolo?’ w18.02 25 § 12; 26 § 13

Yobi zabaka bansiku ya Nzambi mbote-mbote. Yandi zabaka Yehowa mbote mpenza, yo pusaka yandi na kusala mambu ya mbote. Mu mbandu, Yobi zabaka nde sambu na kuzola Nzambi, yandi fwete sadila bantu mambu ya mbote. (Yobi 6:14) Yandi vandaka ve kuyindula nde yandi me luta bantu ya nkaka, kansi yandi vandaka kubaka bantu yonso, bamvwama to bansukami, bonso bantu ya dibuta na yandi. Yobi kudiyulaka nde: “Keti Muntu yina salaka mono na kati ya divumu salaka bo mpi ve?” (Yobi 31:13-22) Yobi kumaka ve lulendo ata yandi vandaka mvwama, yandi vandaka kumona mpi ve bantu ya nkaka kukonda mfunu. Bikalulu ya Yobi me swaswana ti ya bamvwama mingi ya bilumbu na beto. Yobi tulaka Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na yandi, yandi zolaka ve nde ata kima mosi, yo vanda bima ya kinsuni, kubaka kisika ya ntete. Yandi zabaka nde kana kima ya nkaka kubaka kisika ya ntete na luzingu na yandi, yandi ta buya “Nzambi ya kieleka.” (Yobi 31:24-28) Yobi bakisaka mpi nde lusilu ya makwela kele santu na meso ya Nzambi. Yandi salaka nkutu lusilu ya kutala ve nkento ya nkaka ti ngindu ya mbi.—Yobi 31:1. w18.02 11 § 16; 12 § 18-19

Noa vandaka kaka ve muntu ya mbote. Yandi zabisaka mpi bantu nsangu ya Yehowa na kikesa yonso. Biblia ke binga yandi “nsamuni ya lunungu.” (2 Pie. 2:5) Ntumwa Polo tubaka nde: “Na nzila ya lukwikilu yina yandi bedisaka nsi-ntoto.” (Baeb. 11:7) Yo ke monana nde bantu vandaka kuseka Noa mpi kulembisa yandi. Mbala ya nkaka bo sosaka mpi kubangika yandi. Kansi Noa vandaka ve kuwa bantu boma. (Bing. 29:25) Yandi vandaka muntu ya lukwikilu, yo yina Yehowa pesaka yandi kikesa mutindu yandi ke pesaka bansadi na yandi bubu yai. Ntangu Yehowa songaka Noa na kutunga maswa sambu na kugulusa bantu ya nkaka ti bambisi na Mvula ya Ngolo, Noa vandaka dezia ya kwikama na Yehowa bamvula kuluta 500. (Kuy. 5:32; 6:14) Yo ke pwelele nde kutunga maswa yina ya nene vandaka mpasi sambu na Noa. Ziku yandi zabaka nde ntangu yandi ta sala kisalu yina, bantu ta seka yandi mpi ta sadila yandi mambu ya nku. Kansi Noa monisaka lukwikilu mpi lemfukilaka Yehowa. “Yandi salaka kaka mutindu” Yehowa songaka yandi.—Kuy. 6:22. w18.02 4 § 4, 6-7

Inki ta sadisa beto kibeni na kukumisa ngolo bumosi na beto? Kana beto ke monisa zola bonso Yehowa. (1 Yoa. 4:8) Beto fwete tuba ve nde, “Mono ta zolaka bampangi kansi mono fwete kangama ve ti bo.” Kana beto ke yindula mutindu yina, beto ke zitisa ve ndongisila yai ya Polo, “konso muntu kukanga ntima na mambu ya muntu ya nkaka na zola.” (Baef. 4:2) Polo tubaka kaka ve nde beto fwete “kanga ntima na mambu ya muntu ya nkaka,” kansi yandi yikaka nde “na zola.” Yehowa me bendaka bantu ya mutindu na mutindu na dibundu na yandi. (Yoa. 6:44) Yo kele pwelele nde yandi kele ti bikuma yina ke pusaka yandi na kuzola bo. Kana Yehowa ke zola bampangi na beto mpi ke baka bo na valere, keti beto fwete zola bo ve? Yehowa ke zolaka nde beto zola bampangi mutindu yandi ke zolaka bo.—1 Yoa. 4:20, 21. w18.01 16 § 14

Bibuti ya nkaka ke yindulaka nde mwana na bo fwete sala banzo-nkanda ya nda mpi kuzwa kisalu ya mbote na ntwala ya kubaka mbotika. Bibuti yai lenda vanda ti mabanza ya mbote kansi bo fwete kudiyula nde: ‘Keti yo ta sadisa mwana na kununga na luzingu? Keti ngindu yina ke wakana ti malongi ya Biblia? Beto fwete vila ve nde nsi-ntoto ti bima na yo ke wakanaka ve ti luzolo ya Yehowa mpi mabanza na yandi. (Yak. 4:7, 8; 1 Yoa. 2:15-17; 5:19) Kana mwana kele nduku ya Yehowa, yo ta sadisa yandi na kuditanina na mitambu ya Satana, ya nsi-ntoto mpi na bangindu ya mbi ya nsi-ntoto. Kana bibuti ke tula nzo-nkanda mpi kisalu na kisika ya ntete, ziku mwana ta yindula nde bima ya nsi-ntoto kele mfunu mingi kuluta kusala kinduku ya ngolo ti Yehowa. Kuyindula mutindu yai kele kigonsa. Bibuti, keti beno ke yindula kibeni nde mabanza ya nsi-ntoto ta sadisa mwana na kuvanda na kiese? Kutula Yehowa na kisika ya ntete na luzingu ta sadisa beto na kununga mpi kuvanda na kiese.—Nk. 1:2, 3. w18.03 10 § 10-11

Bansadi mingi ya Yehowa ke salaka ngolo na kuzinga kukonda mindondo. Bo ke bakisaka nde kusala mutindu yai ke sadisaka bo na kusadila Yehowa mingi mpi kuvanda na kiese. Jack tekaka nzo na yandi ya nene mpi kompani na yandi sambu na kukuma mupasudi-nzila bonso nkento na yandi. Bamvula mingi, yandi vandaka kuvutuka na nzo ti makasi sambu na mambu yina vandaka kusalama na kisalu. Yandi ke tuba nde: “Nkento na mono kele mupasudi-nzila ya ntangu yonso, yandi ke vandaka ntangu yonso na kiese. Nkento na mono vandaka kutuba nde, ‘mono kele ti patron ya kuluta nene!’ Ntangu yai mono mpi kele mupasudi-nzila, beto ke sadila patron mosi, Yehowa.” Sambu na kuzaba kana beto ke tadilaka mbongo ti bukati-kati, beto fwete kudiyula na masonga yonso nde: ‘Keti mutindu na mono ya kuzinga ke monisaka nde mono ke ndimaka mambu yina Biblia ke tubaka na yina me tala mbongo? Keti mono ke monaka nde mbongo kele kima ya kuluta mfunu sambu na mono? Keti mono ke kudibanzaka mingi sambu na bima ya kinsuni na kisika ya kudibanza sambu na kinduku na mono ti Yehowa mpi bantu ya nkaka? Keti mono ke ndimaka kibeni nde Yehowa ta lungisa bampusa na mono?’ Beto fwete ndima nde Yehowa ta vila ve bantu yina ke tudilaka yandi ntima. w18.01 25 § 12-13

Sambu na kuguluka, konso muntu fwete landa kusala bikesa. Yo yina, beto fwete tangaka Biblia mpi kuyindula mingi mambu yina beto ke tanga, kusamba Yehowa, mpi kuyindula mutindu yandi me sadisaka beto. Kana nge ke sala mpidina, kinduku na nge ti Yehowa ta kuma ngolo. Yo ta pusa nge mpi na kulonga bantu ya nkaka malongi ya Biblia. (Nk. 73:28) Yezu tubaka nde: “Kana muntu ke zola kulanda mono, bika yandi kudibuya, yandi baka nti na yandi ya mpasi, mpi yandi fula kulanda mono.” (Mat. 16:24) Ya kieleka, sambu na kulanda Yezu, konso muntu fwete kudipesa na Yehowa mpi kubaka mbotika. Mbotika kele kaka luyantiku ya luzingu mosi ya kitoko yina ta pesa nge dibaku ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu. Yo yina landa kusala bikesa sambu nge guluka! w17.12 27 § 18-19

Kana bibuti ke monisa ntima-nda ntangu bo ke longa bana na bo, bana ta bakisa “bunene, bunda, ntela, mpi mudindu” ya lukwikilu. (Baef. 3:18) Bibuti fwete longa bana malongi yina ke wakana ti bamvula mpi mayele na bo. Ntangu lukwikilu ya bana ke yela, bo ta kuma kuzabisa bantu ya nkaka mpi banduku na bo mambu yina bo me longuka. (1 Pie. 3:15) Mu mbandu, keti bana na nge ke kukaka kusonga bantu na nsadisa ya Biblia mambu yina ke kuminaka bafwa? Keti bo ke bakisaka malongi yango? Kuvila ve nde yo kele mfunu nde nge monisa ntima-nda sambu na kusadisa mwana na nge na kukwikila na malongi ya Biblia. (Kul. 6:6, 7) Ya kieleka mbandu na nge ya mbote ta sadisa bana na nge na kukumisa lukwikilu na bo ngolo. Mpangi-nkento Stephanie, yina kele ti bana-bankento tatu ke tuba nde: “Mono vandaka kudiyula nde ‘Keti mono ke zabisaka bo bikuma yina ke pusaka mono na kukwikila na Yehowa, na kuzola Yehowa mpi banzila na yandi ya lunungu?’ Bana na mono ta kuma kukwikila na Yehowa kana mono mosi ke kwikila na Yehowa.” w17.12 20 § 8-10

Inki ndimisaka Marta nde mpangi na yandi ta futumuka kibeni? Yandi zabaka nde bantu ya nkaka futumukaka. Yo kele pwelele nde yandi waka mambu yango na nzo mpi na sinagoga ntangu yandi vandaka leke. Beto tadila masolo ya bantu tatu ya futumukaka yina Biblia ke tubila. Beto tadila lufutumuku ya ntete. Eliya kele profete ya ntete yina Nzambi pesaka ngolo ya kufutumuna muntu. Mufwidi mosi na nordi ya Izraele, na mbanza Sarefati na insi Fenisia, yambaka Eliya na nzo na yandi. Yo yina, Yehowa salaka kima mosi ya kuyituka, fufu mpi mafuta ya nkento yina vandaka kumana ve sambu yandi ti mwana na yandi kufwa ve. (1 Bant. 17:8-16) Na nima, mwana na yandi ya bakala belaka mpi fwaka. Kansi Eliya sadisaka yandi. Eliya simbaka mvumbi mpi sambaka nde: “Nzambi na mono, pardo, bika nde luzingu ya mwana yai kuvutukila yandi.” Nzambi waka kisambu ya Eliya mpi mwana yango futumukaka. Yai kele lufutumuku ya ntete yina kele na Biblia. (1 Bant. 17:17-24) Ziku, Marta zabaka kimangu yai ya nene. w17.12 3 § 1; 4 § 3, 5-6

Bantu lenda songa nge na kusala bikesa sambu na kuzwa kisalu ya kuluta mbote na nsi-ntoto, mingi-mingi bisalu yina lenda sala nde nge zabana mingi, nge kuma ti kiyeka to mbongo mingi. Bantu mingi ke yindulaka nde mambu yai ke natilaka bantu kiese. Kana beto keba ve, beto mpi lenda kuma kuyindula bonso bo. Keti ya masonga kisalu yina ta sala nde nge zabana, nge kuma ti kiyeka to mbongo ta natila nge mpi kiese? Ata fioti ve. Yindula diambu yai. Satana vandaka ti nzala ya kuzabana mpi ya kuvanda ti kiyeka. Yandi me zwaka yina yandi vandaka kusosa. Kansi yandi ke vandaka kaka makasi mpi ke vandaka ve na kiese. (Mat. 4:8, 9; Kus. 12:12) Kansi yindula fioti kiese yina beto ke waka ntangu beto ke sadisaka bantu na kuzaba Nzambi mpi balusilu na yandi ya kitoko. Ata kisalu mosi ve na nsi-ntoto lenda natila nge kiese ya mutindu yai. Diaka, bantu mingi yina ke sosaka bisalu ya kuluta mbote, ke kumaka ti mpeve ya kutesana, bo ke kumaka makasi-makasi mpi ke wilaka bantu ya nkaka kimpala. Nsuka-nsuka, bo ke vandaka ve na kiese. Biblia ke tuba nde bo ke ‘landaka mupepe.’—Lon. 4:4. w17.11 23 § 11-13

Na bilumbu ya Yezu, kuyimba vandaka mpi mfunu na lusambu ya kieleka. Yindula mambu yina salamaka na mpimpa ya nsuka ya Yezu na ntoto. Na nima ya kudia Madia ya Nkokila ya Mfumu ti balongoki na yandi, bo yonso yimbaka bankunga sambu na kukumisa Yehowa. Bakristu ya ntete pesaka mbandu ya mbote ya kukumisa Nzambi na bankunga. Bo vandaka ve kusambila Yehowa na tempelo bonso bantu ya Izraele kansi bo vandaka kuvukana na banzo ya bampangi. Ata banzo yango vandaka ve kitoko bonso tempelo, bampangi vandaka kuyimba na kiese. Yo yina, ntumwa Polo songaka bampangi nde: ‘Beno landa kulonga bampangi mpi kupesana kikesa ti bankunga, bankunga ya kupesa Nzambi lukumu, bankunga ya kimpeve yina beno ke yimba na ntonda, mpi beno yimbila Yehowa na bantima na beno.’ (Bakol. 3:16) Beto fwete yimba bankunga yina kele na mukanda na beto ya bankunga “na ntonda.” Yo kele na kati ya madia yina “mpika ya kwikama mpi ya mayele” ke yidikilaka beto “na ntangu ya me fwana.”—Mat. 24:45. w17.11 4 § 7-8

Yehowa bakaka bangidika sambu bantu kutina kukonda mpasi na bambanza sambanu ya lutaninu. Yandi songaka bantu ya Izraele na kupona bambanza tatu na konso simu ya Yordani. Sambu na nki? Sambu muntu yina me tina kukota nswalu na mbanza mosi mpi kukonda mpasi. (Kut. 35:12-14) Banzila ya kukwenda na bambanza yina vandaka mbote. (Kul. 19:3) Bayuda vandaka kutula bidimbu na lweka ya nzila sambu na kusadisa bantu ya me tina na kuzaba bambanza yina. Bambanza ya lutaninu vandaka kusadisa muntu ya Izraele yina me fwa ve muntu na luzolo na kukwenda ve kusosa lutaninu na mbanza ya nzenza sambu yo pusa yandi ve na kusambila banzambi ya luvunu. Yindula diambu yai: Yehowa pesaka nsiku nde bo fwa muntu yina ke fwa muntu. Yandi pesaka mpi nsiku nde bo fwete wila muntu yina me fwa muntu na luzolo ve mawa mpi kutanina yandi. Muntu mosi ya ke longukaka Biblia tubaka nde: “Mambu vandaka pwelele, pete mpi mpasi ve na kusadila.” Yehowa kele ve Nzambi ya nku yina ke sosaka kaka kupesa bansadi na yandi ndola. Kansi yandi kele ya “kufuluka na mawa.”—Baef. 2:4. w17.11 14 § 4-5

Rulo mosi ke pumbuka, nkento mosi me vanda na kati ya kitunga mpi bankento zole ti mapapu bonso ya ndeke ke pumbuka na mupepe. Yai kele mambu ya kuyituka yina Zekaria monaka na bambona-meso. (Zek. 5:1, 7-9) Sambu na nki Yehowa monisaka profete na yandi bambona-meso yai ya kuyituka? Mbona-meso ya sambanu mpi ya nsambwadi ya Zekaria ke kebisa ngolo bantu yina ke salaka mambu ya mbi. Yehowa ta pesa ve nzila ata fioti nde bantu kulanda kusala mambi. Bansadi ya Nzambi fwete menga mambu ya mbi. Bambona-meso yai ke ndimisa beto mpi nde kana beto ke sala bikesa sambu na kusepedisa Tata na beto ya zola, yandi ta singa beto ve kansi yandi ta tanina mpi ta sakumuna beto. Ata yo kele pete ve na kuvanda bunkete na nsi-ntoto yai ya mbi, Yehowa ta sadisa beto na kuvanda bunkete! w17.10 21 § 1; 25 § 19

Bampangi-bankento yina me kwelaka ntete ve fwete monisa kikesa na kisalu ya Yehowa. Bo lenda kuma bapasudi-nzila, kukwenda na kisika yina mpusa kele mingi, kupesa maboko na kisalu ya kutunga mpi kukota Nzo-Nkanda ya Bansamuni ya Kimfumu. Nkutu, bampangi-bankento ya nkaka ke kotaka Nzo-Nkanda ya Gileade. Beto ke zolaka bampangi-bankento ya minunu mpi beto ke sepelaka kuvanda ti bo na dibundu, ata bo lenda sala ve mambu mingi yina bampangi-bankento ya batoko ke salaka! Ata bankaka ke kukaka diaka ve kusadila Nzambi mutindu bo vandaka kusala ntete, bo lenda landa kumonisa kikesa mpi kusala kisalu. Mu mbandu, mpangi-nkento ya mununu fwete monisa kikesa na kupesa leke mosi ya nkento ndongisila na mutindu na yandi ya kulwata. Yandi ta nganina ve leke yina, kansi yandi ta sadisa leke yango na kubakisa nde mutindu na yandi ya kulwata lenda yangisa kansansa ya bantu ya nkaka. (1 Tim. 2:9, 10) Kana bampangi-bankento ya minunu ke monisa zola ya mutindu yai, dibundu ta vanda ti kimpeve ya mbote. w17.09 31 § 17; 32 § 18

Na nsungi ya bamvula, bamfumu mingi buyisaka bantu na kutanga Biblia. Ata mpidina bantu yina ke waka Nzambi boma landaka kubalula Biblia. Mu mbandu, John Wycliffe, yina zingaka na Angleterre na mvu-nkama ya 14. Lukanu na yandi vandaka nde bantu yonso kutanga Biblia. Na bilumbu na yandi, bantu mingi na Angleterre vandaka me wa ntete ve nsangu ya Biblia na ndinga na bo. Na 1382, John Wycliffe mpi bantu ya nkaka balulaka Biblia na Kingelesi. Bantu ya kimvuka ya Wycliffe vandaka kuzola Biblia mingi mpi bo tambulaka na babwala yonso ya Angleterre. Bo vandaka kutangila bantu Biblia mpi kupesa bo balutiti ya baverse ya Biblia yina bo sonikaka na maboko. Na bamvula yina landaka, bantu ya Eropa mpi bantu ya nkaka na ntoto ya mvimba yantikaka kubalula mpi kuniema Babiblia na bandinga yina bantu mingi lenda bakisa. w17.09 20 § 10; 21 § 12

Kukonda kubuta kele mpasi yina bankwelani ya nkaka ke kutanaka na yo. (Bing. 13:12) Na ntangu ya ntama, yo vandaka mfunu nde bankento kukwela mpi kubuta. Rashele, nkento ya Yakobi vandaka kudiyangisa mingi sambu yandi vandaka ve kubuta ata mpangi na yandi vandaka kubuta. (Kuy. 30:1, 2) Mpasi ya nkaka na makwela kele lufwa ya nkwelani. Bankwelani lenda yindula nde mambu ya mutindu yai lenda kumina bo ve, ata mpidina bankwelani mingi me bikalaka mifwidi. Bambangi ya Yehowa ke kwikilaka ngolo na lufutumuku mpi yo ke pesaka bo kikesa mingi. (Yoa. 5:28, 29) Na Ndinga na yandi, Yehowa, Tata na beto me silaka mambu mingi yina ke pesaka beto kikesa ya kukanga ntima. w17.06 4 § 1; 5 § 6, 9

Kilumbu mosi, Nzambi songaka Moize zina mpi bikalulu na yandi. Yehowa bendaka ve dikebi ya Moize na ngolo mpi na mayele na yandi, kansi yandi tubilaka ntete kikalulu na yandi ya mawa. (Kub. 34:5-7) Moize zolaka kuzaba kana Yehowa ta sadisa yandi. Yo yina Yehowa tubilaka bikalulu yai sambu na kumonisa nde yandi ke zolaka kibeni kusadisa bansadi na yandi. (Kub. 33:13) Ata Nzambi gangaka beto ti kikalulu ya mawa, kukonda kukuka ke salaka nde bantangu ya nkaka beto wila ve bantu mawa. Yo ke vandaka mpasi bantangu ya nkaka na kuzaba kana beto fwete sadisa bantu to kusosa ntete mambote na beto. Inki lenda sadisa beto na kutudila bankaka dikebi mingi? Beto tadila ntete mutindu Yehowa mpi bantu me wilaka bankaka mawa. Na nima, beto ta tubila mutindu beto lenda landa mbandu ya mawa ya Nzambi mpi mfunu ya kusala yo. w17.09 8 § 1; 9 § 3

Beto ke lwataka kimuntu ya mpa sambu na kupesa Yehowa lukumu kansi ve sambu bantu kukumisa beto. Beto vila ve nde wanzio mosi kumaka lulendo mpi sumukaka. (Fwanisa ti Ezekiele 28:17.) Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka beto lenda sala mambu na lulendo. Ata mpidina, beto lenda kuma bantu ya kudikulumusa. Inki ta sadisa beto? Kutanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu mpi kuyindula mambu ya beto ke tanga ta sadisa beto na kuvanda bantu ya kudikulumusa. (Kul. 17:18-20) Beto fwete yindula mingi malongi ya Yezu mpi mbandu na yandi ya kudikulumusa. (Mat. 20:28) Yezu vandaka kibeni muntu ya kudikulumusa, yo yina yandi yobisaka makulu ya bantumwa na yandi. (Yoa. 13:12-17) Mpeve santu mpi lenda sadisa beto, yo yina beto fwete lomba Yehowa mpeve santu. Yo lenda sadisa beto na kununga mpeve ya kudimona nde beto me luta bantu ya nkaka.—Bag. 6:3, 4. w17.08 25 § 11-12

Ziku bantangu ya nkaka beto lombaka lusadisu na Nzambi sambu beto baka lukanu ya mbote mpi beto monaka mutindu mpeve santu twadisaka beto. Mbala ya nkaka na nima, beto kutanaka ti bampasi mingi to yo lombaka nde beto soba kibeni luzingu na beto. (Lon. 9:11) Inki lenda sadisa beto na “kudiyangisa ve sambu na konso kima yina” kansi na kuvanda ti “ngemba ya Nzambi”? Mambu yina Polo sonikilaka bampangi ya Filipi ke monisa nde kisambu lenda sadisa beto na bantangu ya mpasi. Na bantangu ya mutindu yai, beto fwete samba sambu na mambu yina ke yangisa beto. (1 Pie. 5:6, 7) Ntangu nge ke samba Yehowa, tula ntima nde yandi ke kudibanzaka sambu na nge mpi landa kutonda yandi sambu na mambote yina yandi ke sadilaka nge. Kuvila ve nde Yehowa lenda “sala mingi kibeni kuluta mambu yonso yina beto ke lombaka to ke yindulaka.”—Baef. 3:20. w17.08 9 § 4, 6; 10 § 10

Bampangi mingi yantikaka kisalu ya kimupasudi-nzila na kileke mpi yo me pesaka bo kiese. Kana nge kele leke, keti nge lenda songa bambuta yina balukanu na nge? Ya kieleka, bampangi ta songa nge nde kisalu ya kimupasudi-nzila ta sadisa nge luzingu ya mvimba. Na zulu, Yezu longukaka mambu mingi na Tata na yandi. Ata mpidina, yandi landaka kulonguka ntangu yandi vandaka na ntoto. Kulonga bantu nsangu ya mbote mpi kukangama na Nzambi ata na bantangu ya mpasi, pesaka Yezu kiese mingi. (Yez. 50:4; Baeb. 5:8; 12:2) Yezu ke lomba beto na kulonga bantu mpi ‘kukumisa bo balongoki.’ (Mat. 28:19, 20) Kana nge sala kisalu yai bamvula mingi, nge ta zinga na kiese mpi nge ta pesa Nzambi kiese. Bonso bisalu yonso, yo ke lombaka ntangu sambu na kuzaba kulonga mbote. w17.07 23 § 6-7

Yehowa, Tata ya mawa kele muntu ya ntete yina ke pesaka beto kikesa. (2 Bak. 1:3, 4) Dibundu ke pesaka mpi bantu yina kele na mpasi ya lufwa kikesa. (1 Bate. 5:11) Inki mutindu nge lenda lembika ‘muntu ya ke niokwama na mabanza’ mpi kupesa yandi kikesa? (Bing. 17:22) Kuvila ve nde kele ti “ntangu ya kuvanda pima mpi ntangu ya kutuba.” (Lon. 3:7) Dalene, yina kele mufwidi ke tuba nde bantu yina ke niokwama ke zolaka kutubila mpasi na bo. Yo yina, kima ya kuluta mfunu kele kuzenga bo ve ndinga kansi kuwidikila bo tii na nsuka. Junia, yina mpangi na yandi ya bakala kudifwaka ke tuba nde: “Ata nge lenda bakisa ve mpasi yina bo ke wa, kima ya mfunu kele kuditula na kisika na bo.” Beto fwete vila ve nde bantu yonso ve ke monisaka mpasi mutindu mosi. w17.07 13 § 3; 14 § 11-13

Bantu mingi bubu yai ke monaka nde mbongo kele kima ya kuluta mfunu. Bo ke yindulaka mingi mambu ya mbongo mpi ke kudiyangisaka sambu na yo. Bo ke bakaka ntangu mingi na kusosa mbongo, kukuma ti yo mingi to kutanina yo. Bantu ya nkaka ke monaka nde balukanu na bo, mabuta mpi sante na bo kele bima ya kuluta mfunu. Kansi, mambu yina Yehowa ke sala sambu bantu yonso kundima nde yandi kele Mfumu me luta bima yonso na mfunu. Yo kele mfunu mingi nde beto landa kutula dikebi na mambu yai ya kuluta mfunu. Kana beto keba ve, bisalu na beto mpi basusi ya luzingu lenda katula beto dikebi na mambu yai ya kuluta mfunu. Kana beto ke pesa maboko na luyalu ya Yehowa, beto ta kudiyangisa diaka ve mingi sambu na luzingu mpi beto ta kuma banduku ya Yehowa. w17.06 22 § 1-2

Yehowa ke sadilaka ntangu yonso ngolo na yandi na mutindu ya mbote. Bamfumu ya mabuta mpi bankuluntu yina ke zolaka luyalu ya Yehowa fwete landa mbandu na yandi mpi kusadila ve kiyeka na bo na mutindu ya nku. Ntumwa Polo salaka bikesa ya kulanda mbandu ya Nzambi mpi ya Mwana na yandi. Yandi vandaka ve kuniokula bampangi to kupusa bo na ngolo na kusala mambu ya mbote. Yandi vandaka kuzabisa bo na mawete yonso mambu yina lenda sadisa bo na kusala mambu ya mbote. (Bar. 12:1; Baef. 4:1; Film. 8-10) Kikalulu yai ya Polo monisaka nde yandi landaka mbandu ya Yehowa. Kusadila bampangi mambu ti zola kele mutindu mosi ya kupesa maboko na luyalu ya Yehowa. Kuzitisa bampangi yina Yehowa me pesaka mikumba kele mutindu mosi ya kupesa maboko na luyalu ya Yehowa. Ata beto me bakisa ve mbote lukanu yina bo me baka to ke sepela ve na yo, beto ke landaka kaka kupesa maboko na balukanu yina bo me baka. Bantu ya nsi-ntoto ke tadilaka ve mambu mutindu yai, kansi beto ke salaka mutindu yina sambu beto ke ndimaka nde Yehowa kele Mfumu na beto.—Baef. 5:22, 23; 6:1-3; Baeb. 13:17. w17.06 30 § 14-15

Beto fwete pesa kikesa na bampangi yina me lemba, ya ke niokwama na mabanza mpi ya ke kutana ti bampasi, mpi kutudila bo dikebi ya mingi. (Bing. 12:25; Bakol. 4:11) Ya kieleka, mambu ya beto ke tubaka mpi ke salaka ke monisaka nde beto ke zolaka “bampangi na beto na lukwikilu.” (Bag. 6:10) Biblia ke tuba nde na “bilumbu ya nsuka,” bantu mingi ta sosa kaka mambote na bo mosi mpi ta zola bima mingi. (2 Tim. 3:1, 2) Bakristu fwete sala bikesa na kuzola mingi Yehowa, Ndinga na yandi mpi bampangi. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka mwa mavwanga lenda basika na kati na beto. Kansi sambu beto ke zolanaka, beto ta manisa yo nswalu mpi na mawete yonso. (Baef. 4:32; Bakol. 3:14) Yo yina, beto fwete landa kuzola mingi Yehowa, Ndinga na yandi mpi bampangi na beto. w17.05 21 § 17-18

Bambangi ya Yehowa ke yitukaka ve kana bantu ya nsi-ntoto me sadila bo mambu ya mbi. Kansi, yo ke vandaka mpasi mingi kuluta kana mpangi mosi na dibundu me sadila beto mbi to beto me mona nde mambu yina yandi me sala kele mbote ve. Mambu ya mutindu yai ke mekaka ngolo lukwikilu na beto. Kansi nki nge ta sala? Keti nge ta bika nde yo lembisa lukwikilu na nge? Beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka, yo yina beto ke yitukaka ve kana muntu mosi, ata nkutu mpangi mosi na dibundu me sala beto mbi. Mambu ya mutindu yai ke salamaka mingi ve, kansi kana yo salama, muntu ya kimpeve ke yitukaka ve mpi ke lembaka ve. Yehowa me pesaka beto bandongisila ya mbote na Biblia, yo ke sadisaka beto na kuvanda ngolo ata ntangu mpangi mosi me sadila beto mambu ya mbi.—Nk. 55:12-14. w17.04 19 § 4-5

Kana nkwelani na nge kele ve Mbangi ya Yehowa, yo lenda yika diaka bampasi mpi basusi na makwela. Kansi bankwelani fwete kabwana ve to kufwa makwela kaka sambu nkwelani ya nkaka kele ve Mbangi ya Yehowa. (1 Bak. 7:12-16) Kana bakala na nge ke sadilaka ve Yehowa to ke disaka ve dibuta na kimpeve, nge fwete zitisa yandi sambu yandi kele mfumu ya dibuta. Kana nkento na nge ke sadilaka ve Yehowa, nge fwete landa kuzola yandi mpi kulungisa bampusa na yandi. (Baef. 5:22, 23, 28, 29) Inki nge ta sala kana nkwelani na nge ke bikila nge ntangu fioti sambu na mambu ya kimpeve? Bakala ya mpangi-nkento mosi pesaka yandi kaka bilumbu fioti sambu na kusamuna. Kana nge ke kutana ti diambu ya mutindu yai, kudiyula nde: ‘Keti nkwelani na mono ke buyisaka mono na kusambila Yehowa? Kana ve, keti mono lenda sala mambu yina yandi ke lomba mono?’ Kana nge kele ti mabanza ya mbote, nge lenda fiotuna bampasi mingi na makwela.—Bafil. 4:5. w17.10 13 § 7-8

Biblia tubaka na ntwala nde bantu ya “bandinga yonso” ta kota na dibundu ya Yehowa. (Zek. 8:23) Kana bana ke bakisa ve mbote ndinga yina nge ke tubaka, yo ta vanda mpasi sambu nge longa bo kieleka. Bana na nge kele balongoki na nge ya Biblia ya kuluta mfunu, mpi kana bo “zaba” Yehowa, bo ta baka luzingu ya mvula na mvula. (Yoa. 17:3) Sambu bana kuzaba mbote mambu ya Yehowa, nge fwete longa bo mbala na mbala. (Kul. 6:6, 7) Ntembe kele ve nde bana ta longuka ndinga ya insi yina ya nzenza na bantu ya nkaka to na nzo-nkanda. Kansi kana nge ke solula ti bo mbala na mbala na ndinga ya insi na beno, bo ta zaba yo. Kana bana ke tuba ndinga ya insi na beno, bo ta solula ti beno kukonda mpasi mpi ta zabisa beno mambu ya kele na ntima na bo. Mambote ya nkaka kele nde ntangu bana ke tuba bandinga mingi, yo ta yedisa mutindu na bo ya kuyindula mpi ta sadisa bo na kubakisa mambu yina bantu ya nkaka ke tuba. w17.05 9 § 5-6

Yabini vandaka ti bapusu-pusu ya bitumba 900, yina vandaka ti bambele ya nda ya bitumba, kansi bantu ya Izraele vandaka ve ti binwaninu ya me fwana sambu na kunwana to kuditanina. (Baz. 4:1-3, 13; 5:6-8) Kansi Yehowa songaka Baraki mambu ya kele na mukapu ya bubu. Baraki ti bantu na yandi kwendaka kunwanisa bambeni na bo na Taanashi. (Baz. 4:14-16) Keti Yehowa sadisaka bantu ya Izraele? Ee. Mvula ya ngolo nokaka na mbala mosi mpi kisika yina bo vandaka kunwana kumaka poto-poto. Bapusu-pusu ya basoda ya Yabini vandaka diaka kutambula mbote ve, yo sadisaka bantu ya Izraele na kununga, yo yina bo landaka basoda ya Sisera na bakilometre 24 tii na Arosheti. Pusu-pusu ya Sisera kangamaka na poto-poto, yo yina yandi yambulaka yo mpi tinaka na Zananimi, ziku pene-pene ya Kedeshi. Sisera lembaka mingi mpi kwendaka kubumbana na tenta ya Yaele. Ntangu yandi lalaka mpongi ya ngolo, Yaele fwaka yandi na kikesa yonso. (Baz. 4:17-21) Ya kieleka, Yehowa sadisaka bantu ya Izraele na kununga bambeni na bo! w17.04 29 § 6-7; 30 § 8

Keti kele ti kimvuka yina ta bikala awa na ntoto na nima ya Armagedoni? Biblia ke tuba nde: “Na kutadila lusilu na yandi, beto ke vingila zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa, mpi na kati na yo lunungu ta vanda.” (2 Pie. 3:13) Zulu ya ntama kele baluyalu ya mbi, ntoto ya ntama kele bantu yina bo ke yala. Inki Nzambi ta tula na kisika na yo ntangu yo ta vanda diaka ve? Yandi ta tula “zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa.” Zulu ya mpa kele luyalu ya mpa, yina Yezu ta yala ti bantu 144 000. Ntoto ya mpa kele bantu yina Kimfumu ya Nzambi ta yala. Yezu mpi bantu yina ta yala ti yandi ta landa mbote-mbote mbandu ya Yehowa, Nzambi ya ndonga. (1 Bak. 14:33) Yo yina, ndonga ya mbote ta vanda na “ntoto ya mpa.” Bantu ya mbote ta kumisa ntoto kitoko. (Nk. 45:16) Bo ta vanda na nsi ya lutwadisu ya Kristu mpi bantu 144000. Yindula mutindu luzingu ta vanda ntangu bimvuka yonso ya bantu ya mbi ta vanda diaka ve mpi ntoto ya mvimba ta vanda kaka ti kimvuka mosi ya bantu ya mbote yina ta bebaka ve ata fioti! w17.04 11 § 8-9

Makwela kele ngidika ya santu. Yehowa ke bakaka lusilu ya makwela na mbalu mingi. Bakala ti nkento ke salaka lusilu na ntwala ya Yehowa mpi ya bantu. Ntangu Bambangi ya Yehowa ke kwelanaka, bo ke silaka nde bo ta zolana, ta tulana dikebi mpi ta pesana luzitu “na ntangu yonso yina bo ta zinga awa na ntoto na kuwakana ti ngidika ya makwela ya Nzambi me tulaka.” Bampangi ya nkaka ke vutukilaka ve kaka bangogo yai, ata mpidina bo ke silaka mpi na meso ya Nzambi. Na nima ya kusala lusilu yai, bo ke kumaka bankwelani. Makwela ke tendula kuzinga bo zole tii na lufwa. (1 Bak. 7:39) Yezu tubaka nde: “Muntu kukabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” Bankwelani lenda yindula ve nde kana mavwanga me basika, bo fwete fwa makwela. (Mar. 10:9) Ya kieleka, sambu bankwelani kele bantu ya kukonda kukuka, makwela na bo mpi ta vanda ve ya kukuka. Yo yina Biblia ke tuba nde konso muntu yina ke kwela “ta kutana ti bampasi.”—1 Bak. 7:28. w17.04 7 § 14-15