Augusti

Muntu ya ke zola kukuma longi ya mbote fwete vanda ntete longoki ya mbote. (1 Tim. 4:15, 16) Mutindu mosi, kana Yehowa ke sadilaka nge sambu na kusungika bampangi ya nkaka, nge fwete vanda muntu ya kudikulumusa mpi kubika nde Yehowa kutwadisa nge. Ntangu bampangi ta mona kudikulumusa na nge, bo ta zitisa nge mpi ta ndima na luzolo yonso bandongisila yina nge ta pesa bo. Beto lenda baka malongi na mbandu ya Yezu. Yezu vandaka kulemfukila Tata na yandi ntangu yonso, ata ntangu yo vandaka mpasi na kulemfuka. Yandi songaka bantu yina yandi vandaka kulonga nde malongi mpi mayele na yandi me katukaka na Tata na yandi. (Yoa. 5:19, 30) Yezu vandaka muntu ya kudikulumusa mpi ya bulemfu, yo sadisaka yandi na kuditula na kisika ya bantu. Bantu ya ntima-masonga vandaka kusepela kuvanda na lweka na yandi. (Mat. 11:29) Bangogo ya mawete ya Yezu vandaka kupesa bantu ya me lemba kikesa. (Mat. 12:20) Yandi vandaka kusungika bantumwa na mawete mpi na zola ata ntangu yo lombaka nde yandi wa makasi, mu mbandu ntangu bantumwa vandaka kusosa kuzaba nani kele muntu ya kuluta nene na kati na bo.—Mar. 9:33-37; Luka 22:24-27. w18.03 26 § 15-16

Ntumwa Piere fwanisaka mbotika ti maswa yina Noa tungaka. Maswa yina Noa tungaka ndimisaka kibeni bantu nde Noa vandaka kusala luzolo ya Nzambi na ntima ya mvimba. Noa salaka kisalu yina Yehowa pesaka yandi na kwikama yonso. Sambu Noa monisaka lukwikilu, Yehowa gulusaka yandi ti dibuta na yandi na Mvula ya Ngolo. Ntangu bantu monaka maswa, bo bakisaka nde Noa vandaka kukwikila na Nzambi. Kiteso mosi mpi, ntangu bantu ke mona longoki mosi ya Biblia me baka mbotika, bo ke bakisaka nde yandi ke kwikila na Kristu mpi me kudipesaka na Nzambi. Bonso Noa, bantu ya me bakaka mbotika ke lemfukilaka Nzambi mpi ke salaka kisalu na yandi. Yo yina, Yehowa ta gulusa bo ntangu yandi ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi mutindu yandi gulusaka Noa na Mvula ya Ngolo. (Mar. 13:10; Kus. 7:9, 10) Ya kieleka, kudipesa na Yehowa mpi kubaka mbotika kele mfunu kibeni. Yo yina kana muntu ke sukinina na kubaka mbotika, yandi lenda vidisa dibaku ya kuzinga mvula na mvula. w18.03 4 § 3-4

Bibuti ya nkaka ke yindulaka nde, kana mwana na bo me baka ntete ve mbotika, bo ta basisa yandi ve na dibundu. Inki ke monisa nde kuyindula mutindu yai kele kigonsa? (Yak. 1:22) Ya kieleka, bibuti ke zolaka ve nde mwana na bo kubaka mbotika kana yandi me fwana ve na kudipesa na Yehowa. Ata mpidina, beto fwete yindula ve nde Nzambi ke sambisaka kaka bantu yina me bakaka mbotika. Nzambi ke sambisaka mpi bana yina me zaba mambu ya mbote ti ya mbi yina Biblia ke tubilaka. (Yak. 4:17) Bibuti ya mbote ke buyisaka ve bana na kubaka mbotika. Ata mwana kele leke, bo ke longaka yandi na kuzola mambu yina Yehowa ke zolaka mpi kumenga mambu yina yandi ke mengaka, mutindu bo mosi ke salaka. (Luka 6:40) Kana mwana ke zola Yehowa, yo ta tanina yandi na kusala ve disumu ya nene sambu yandi ta sepela kusala mambu yina Yehowa ke zolaka.—Yez. 35:8. w18.03 11 § 12-13

Na nima ya Mvula ya Ngolo, yandi sadilaka diaka Yehowa bamvula 350. (Kuy. 9:28) Ya kieleka, Noa kele mbandu ya lukwikilu mpi ya bulemfu. Beto lenda landa mbandu ya lukwikilu mpi bulemfu ya Noa kana beto ke kangama na mambu yina Yehowa ke ndimaka, ke kota ve na mambu ya nsi-ntoto ya Satana mpi ke tula Yehowa na kisika ya ntete. (Mat. 6:33; Yoa. 15:19) Ya kieleka, kusala mutindu yai ke salaka nde bantu kuzola beto ve. Mu mbandu, bantu lenda tubila beto mambu ya mbi na radio to na televizio kaka sambu beto ke zitisaka bansiku ya Nzambi na yina me tala kuvukisa nitu mpi makwela. (Mal. 3:17, 18) Bonso Noa, beto ke waka ve bantu boma. Beto ke waka Yehowa boma, disongidila, beto ke zitisaka yandi mpi ke zolaka kaka kusepedisa yandi. Beto me zaba nde Yehowa mpamba Muntu ta pesa beto luzingu ya mvula na mvula. (Luka 12:4, 5) Kudiyula nde: ‘Keti mono ta landa kusala mambu yina ke sepedisaka Nzambi, ata bantu ke seka mono to ke bangika mono? Keti mono ke ndimaka nde Yehowa ta lungisa bampusa ya dibuta na mono, ata na bantangu ya mpasi?’ Kana nge ke tudila Yehowa ntima mpi ke lemfukila yandi bonso Noa, yandi ta sadisa nge.—Bafil. 4:6, 7. w18.02 4 § 4; 5 § 9-10

Muntu ya kinsuni ke landaka mabanza ya nsi-ntoto ya kuvanda ti banzala ya mbi. Polo bingaka mabanza yango, “mpeve yina ke sala ntangu yai na bana ya kukonda bulemfu.” (Baef. 2:2) Mpeve ya mutindu yai ke pusaka bantu mingi na kulanda bikalulu ya bantu yina ke zingaka pene-pene ti bo. Bo ke salaka kaka mambu yina ke sepedisaka bo, kukonda kutula dikebi na bansiku ya Nzambi. Muntu ya kinsuni ke yindulaka mingi bima ya kinsuni mpi ke monaka nde kiyeka, mbongo mpi banswa na yandi kele mfunu kuluta bima yonso. Muntu ya kinsuni ke salaka mambu yina Biblia ke bingaka “bisalu ya nitu.” (Bag. 5:19-21) Bantu ya kinsuni ke sosaka ve kuwakana ti bantu, bo ke kabulaka bantu, ke siamisaka bantu na kutula mavwanga, bo ke fundanaka na batribinale, ke zitisaka ve bantu ya kele ti kiyeka,kudia ti kunwa ke bakaka kisika ya ntete na luzingu na bo. Muntu ya kinsuni ke kukaka ve kuyala nzala na yandi ya kusala mambi.—Bing. 7:21, 22. w18.02 19 § 3-5

Kusepela ti luzingu na bukati-kati kele mbi ve. Bantu ya nkaka ke yindulaka nde bo fwete zola ve biese ata fioti, kansi yo kele ve dibanza ya Yehowa, sambu Biblia ke tuba nde: “Kwenda, dia madia na nge na kiese, mpi nwa vinu na nge na ntima ya kiese.” (Lon. 9:7) Na 2 Timoteo 3:4, Biblia ke tubila bantu yina ke zolaka biese kansi bo ke zolaka ve Nzambi. Simba nde verse ke tuba ve nde bantu ta zola biese kuluta Nzambi. Kana yo tubaka mpidina, yo zolaka kutendula nde bo kele mpi ti ndambu ya zola sambu na Nzambi. Kansi verse ke tuba nde bantu ta zola biese “na kisika ya” kuzola Nzambi. Muntu mosi ya mayele sonikaka nde [verse] yai “ke tendula ve nde bo ke zolaka mpi Nzambi. Yo ke tendula nde bo ke zolaka ve Nzambi ata fioti.” Yai kele lukebisu ya ngolo sambu na bantu yina ke zolaka biese. Biblia ke tuba nde bantu yai me yambulaka kusadila Nzambi sambu na biese ya luzingu.—Luka 8:14. w18.01 25 § 14-15

Yehowa ke kabaka. Yandi muntu ke pesaka beto bima yonso. Bima yonso ya mbote na ntoto me katukaka na yandi mpi yandi ke sadilaka yo sambu na kutanina luzingu na beto. (Nk. 104:13-15; Agai 2:8) Mu mbandu, Yehowa pesaka bantu ya Izraele mana mpi masa na bamvula 40 yina bo lutisaka na ntoto ya zelo na zelo. (Kub. 16:35; Neh. 9:20, 21) Na nima, Yehowa pesaka profete Elisha ngolo ya kukumisa mingi ndambu ya mafuta ya mufwidi mosi ya kwikama. Dikabu yai ya Nzambi sadisaka mufwidi yina na kufuta bamfuka mpi kubikala ti mwa mbongo sambu yandi ti bana na yandi ya babakala kulanda kuzinga. (2 Bant. 4:1-7) Yehowa pesaka Yezu ngolo ya kudisa mpi kupesa bantu mbongo ntangu yo vandaka mfunu. (Mat. 15:35-38; 17:27) Yehowa lenda sadila konso kima yina yandi me zola sambu na kulungisa bampusa ya bigangwa na yandi. Ata mpidina, yandi ke lombaka bansadi na yandi na kupesa bima na bo sambu na kupesa maboko na dibundu na yandi.—Kub. 36:3-7. w18.01 17 § 1-3

Biblia ke monisa nde bansadi ya nkaka ya ntama ya Nzambi yindulaka nde bampasi na bo me luta. (Yobi 7:7) Inki sadisaka bo na kukanga ntima? Bo tulaka ntima nde Yehowa ta sadisa bo. Biblia ke tuba nde Nzambi “ke pesaka ngolo na muntu yina me lemba.” (Yez. 40:29) Diambu ya mawa kele nde bansadi ya nkaka ya Nzambi ke yindulaka nde mutindu ya mbote ya kukangila bampasi na bo ntima kele kubika ntete kusadila Yehowa. Bo ke yindulaka nde kusadila Yehowa kele kizitu mpi ke natilaka ve bantu mambote. Yo yina bo ke yambulaka kutanga Biblia, kukwenda na balukutakanu mpi kusamuna. Satana ke zolaka kibeni nde bansadi ya Nzambi kusala mutindu yina. Diabulu ke zolaka ve nde beto vanda ngolo. Yandi me zaba nde kana beto ke kudipesa mingi na mambu ya Yehowa, beto ke kumaka ngolo. Yo yina ata nge me lemba na nitu mpi na mabanza, kuyambula ve Yehowa. Pusana pene-pene na yandi. Biblia ke tuba nde: “Yandi ta kumisa [nge] kikesa, yandi ta kumisa [nge] ngolo.”—1 Pie. 5:10; Yak. 4:8. w18.01 7 § 2; 8 § 3

Lufutumuku ya zole yina Biblia ke tubila salamaka na nzila ya profete Elisha. Nkento mosi na mbanza Shunemi vandaka kubuta ve. Sambu yandi yambaka Elisha na nzo na yandi, Yehowa sadisaka yandi na kubuta mwana-bakala, ata bakala na yandi vandaka dezia mununu. Bamvula fioti na nima, mwana yango fwaka. Yindula mpasi yina mama yina waka. Yandi waka mpasi mingi, yo yina yandi kwendaka kusosa Elisha na Ngumba ya Karmele, na bakilometre 30. Elisha tindaka nsadi na yandi Gehazi na ntwala na Shunemi sambu na kutelemisa mwana yina. Kansi Gehazi kukaka ve. Na nima Elisha kwendaka ti mama yina na nzo na yandi. (2 Bant. 4:8-31) Elisha kotaka na nzo kisika bo tulaka mvumbi mpi yandi sambaka. Yehowa pesaka mvutu na kisambu na yandi mpi vutulaka mwana yina na luzingu. Ntangu mama monaka mwana na yandi ya moyo, yandi waka kiese mingi! (2 Bant. 4:32-37) Nzambi monisaka nde yandi kele ti ngolo ya kufutumuna bafwa na mutindu yandi futumunaka mwana yina. w17.12 4 § 7-8

Sambu mayele me swaswana ti buzoba, mayele kele kidimbu ya ke monisa nde muntu me yela. Kuyela na kimpeve ke tendula kuwa Yehowa boma mpi kuzitisa bansiku na yandi, kansi yo ke tendula ve kukuma ti bamvula mingi. (Nk. 111:10) Baleke yina ke yela mbote na kimpeve ke vandaka ve bantu “yina kitembo ke nikisaka mpi yina konso mupepe ya malongi ke nataka ndambu na ndambu.” (Baef. 4:14) Kansi bo “ke sadilaka mayele na bo ya kuswaswanisa mambu . . . sambu na kuswaswanisa mambu ya mbote ti ya mbi.” (Baeb. 5:14) Bo ke bakaka balukanu ya mbote, mayele ya mutindu yai ta sadisa bo na kuguluka. (Bing. 24:14) Yo yina, nge fwete sala bikesa sambu bana kubakisa mambu yina nge ke zolaka. Mambu ya nge ke tuba mpi ke sala fwete monisa bana nde nge ke salaka bikesa sambu na kuzitisa bansiku ya Nzambi.—Bar. 2:21-23. w17.12 20 § 12; 21 § 13

Bantu mingi ke sepelaka ti ngindu ya ke tuba nde bantu lenda manisa bampasi na bo. Sambu na nki? Kana bantu lenda manisa bampasi bo mosi, yo ke tendula nde beto kele ve ti mfunu ya lutwadisu ya Nzambi mpi beto lenda sala mambu yonso yina beto me zola. Ziku nge me waka dezia bantu ke tuba nde bampasi bonso bitumba, mambu ya nku, maladi mpi kinsukami ke na kumana. Rapore mosi tubaka nde: “Bantu ke na kubonga sambu bo ke sala bikesa na kukumisa nsi-ntoto kitoko.” Kana dibanza mosi ya me panzanaka mingi ke zola kulembisa lukwikilu na nge, longuka mambu yina Biblia ke tubaka na diambu yina. Solula diambu yango ti mpangi mosi ya kuyela. Yindula sambu na nki bantu ke zolaka dibanza yango, sambu na nki yo kele mbi mpi mutindu nge lenda buya yo. Beto lenda kuditanina na mabanza ya nsi-ntoto kana beto ke sala mambu yai ya Polo tubaka na mukapu ya bubu. w17.11 24 § 14, 17

Biblia ke tuba nde Bafarize “vandaka kumona bankaka mpamba,” mpi bo vandaka kuyindula nde bo fwete wila ve bantu ya nkaka mawa. (Luka 18:9-14) Landa mbandu ya Yehowa kansi ya Bafarize ve. Wila bantu mawa. (Bakol. 3:13) Monisa bikalulu yina lenda pusa bantu na kulomba nge ndolula kukonda mpasi. (Luka 17:3, 4) Kudiyula nde: ‘Keti mono ke lolulaka bantu kukonda mpasi ata bo me pesa mono makasi mbala mingi? Keti mono ke vandaka ti mpusa ya ngolo ya kutula ngemba ti muntu yina me pesa mono makasi?’ Kudikulumusa ta sadisa beto na kulolula bantu ya nkaka. Bafarize vandaka kuyindula nde bo me luta bantu, yo yina bo vandaka ve kulolula bantu ya nkaka. Kansi, na kudikulumusa yonso, Bakristu ke ‘tadilaka bankaka nde bo me luta bo’ mpi ke lolulaka bo na ntima ya mvimba. (Bafil. 2:3) Beto lenda kudiyula nde, ‘Keti mono ke landaka mbandu ya Yehowa mpi ke vandaka muntu ya kudikulumusa?’ Kana beto ke kudikulumusa, yo ta vanda pete sambu bantu ya nkaka kulomba beto ndolula mpi beto ta lolula bo. Wila bantu mawa nswalu kansi kuwa ve makasi nswalu.—Lon. 7:8, 9. w17.11 14 § 6; 15 § 7-8

Nge lenda wa nsoni ntangu nge ke fwanisa mutindu na nge ya kuyimba ti ya bantu ya nkaka. Kansi beto yonso fwete yimbila Yehowa sambu na kukumisa yandi. Yo yina, simba mukanda na nge ya bankunga, tombula ntu mpi yimba na kiese! (Esd. 3:11) Na Banzo ya Kimfumu mingi, bo ke lutisaka bangogo ya bankunga na écran, yo ke sadisaka bampangi na kuyimba. Diambu ya kiese kele nde na Nzo-Nkanda ya bankuluntu, bo ta kuma mpi kuyimba bankunga ya Kimfumu. Mambu yai ke monisa nde bankuluntu fwete vanda bantu ya ntete na kuyimba na balukutakanu. Bantu mingi ke kukaka ve kuyimba na ndinga ya ngolo, bo ke waka nsoni nde bo ke yimbaka mbote ve. Kansi yindula fioti, “beto yonso ke bulaka sakuba mbala mingi” ntangu beto ke tubaka, kansi beto ke yambulaka ve kutuba. (Yak. 3:2) Sambu na nki beto fwete bika nde ndinga na beto yina kele mbote ve kukanga beto nzila ya kuyimba sambu na kumisa Yehowa? w17.11 5 § 9-10

Ziku Zekaria yindulaka mingi mambu yina yandi monaka na mbona-mesa ya nsambwadi. Yo ke pwelele nde lukanu ya Yehowa ya kupesa bantu ya mbi ndola pesaka Zekaria kikesa. Kansi bantu sobaka kibeni ve. Bantu mingi vandaka kaka kusala mambu ya mbi mpi kisalu ya kutunga tempelo ya Yeruzalemi vandaka me mana ntete ve. Sambu na nki Bayuda yambulaka nswalu kisalu yina Yehowa pesaka bo? Keti bo vutukaka na Yeruzalemi kaka sambu na mambote na bo mosi? Yehowa zabaka nde bansadi na yandi vandaka kibeni ti mfunu ya kikesa. Yandi monisaka Zekaria mbona-meso mosi ya nsuka sambu na kundimisa Bayuda nde yandi ke zolaka bo mpi ke sepelaka sambu bo ke sadilaka yandi ti kikesa. Yo yina Yehowa silaka nde yandi ta tanina bo kana bo vutukila kisalu yina yandi pesaka bo. Mpidina, Yehowa ndimisaka bo mambu ya kele na mukapu ya bubu. w17.10 26 § 1; 27 § 5

Ntangu bampangi-babakala ke salaka bikesa ya kukuma bansadi ya kisalu to bankuluntu, dibundu ke bakaka mambote mingi. (1 Tim. 3:1) Kansi bampangi ya nkaka lenda buya kubaka mikumba. Mu mbandu, mpangi yina salaka disumu ntama lenda mona nde bubu yai yandi me fwana ve na kukuma nsadi ya kisalu to nkuluntu. Bampangi ya nkaka lenda mona nde bo ta kuka ve. Kana nge ke kudiwaka mpidina, Yehowa lenda pesa nge kikesa. (Bafil. 4:13) Yibuka mbandu ya Moize. Yandi mpi vandaka kumona nde yandi ta kuka ve kusala kisalu yina Yehowa pesaka yandi. (Kub. 3:11) Kansi Yehowa pesaka yandi kikesa mpi yandi lungisaka mukumba yango. Inki lenda pesa bampangi-babakala kikesa ya mutindu yai? Bo lenda samba Yehowa mpi kutanga Biblia konso kilumbu. Bo lenda yindula mingi bambandu ya bantu yina Biblia ke tubila, yina monisaka kikesa. Na kudikulumusa yonso, bo lenda lomba bankuluntu na kupesa bo formasio sambu bo sadisa dibundu na konso kisalu yina. w17.09 32 § 19

Mpeve santu ya Nzambi twadisaka bantu na kusonika Biblia. Kansi yo ke tendula ve nde mpeve santu twadisaka mpi bantu yina balulaka la Septante, mbalula ya Wycliffe, Bible du roi Jacques to Babiblia ya nkaka. Ata mpidina, ntangu beto ke tadila mutindu bo balulaka Babiblia yai, yo ke pwelele nde Yehowa me taninaka Ndinga na yandi kaka mutindu yandi silaka. Yo ke kumisa lukwikilu na beto ngolo mpi ke ndimisa beto nde balusilu yonso ya Yehowa ta lungana. (Yoz. 23:14) Kuzaba mutindu Yehowa me taninaka Ndinga na yandi ke pusaka beto na kuzola yandi mingi mpi kukwikila na yandi. Sambu na nki Yehowa pesaka beto Biblia mpi silaka na kutanina yo? Sambu yandi ke zolaka beto mpi ke longaka beto sambu na mambote na beto mosi. (Yez. 48:17, 18) Diaka, yo ke pusaka beto na kuzola mpi kulemfukila yandi.—1 Yoa. 4:19; 5:3. w17.09 21 § 13; 22 § 14

Kana nkwelani na nge kele ve Mbangi ya Yehowa, yo lenda vanda mpasi sambu nge longa bana na kulemfuka na nsiku yai ya Biblia. Pesa bana na nge mbandu ya mbote, zitisa nkwelani na nge. Yindula bikalulu ya mbote ya nkwelani na nge mpi monisa yandi nde nge ke sepelaka na mambu ya mbote yina yandi ke salaka. Kutubila ve bifu na yandi na meso ya bana. Nkutu tendudila bana nde, konso muntu fwete pona na kusadila Yehowa to ve. Kana nge ke longa bana na nge na kuzitisa nkwelani na nge yina kele ve Mbangi ya Yehowa, yo lenda pusa yandi na kusadila Yehowa. Babakala ya nkaka lenda buyisa bankento na bo ya kele Bambangi ya Yehowa na kulonguka Biblia ti bana na bo to na kunata bo na balukutakanu. Ata mpidina, nkento yina kele Mbangi ya Yehowa ta sala bikesa na kulonga bana na yandi Biblia. (Bis. 16:1; 2 Tim. 3:14, 15) Mpangi-nkento lenda zitisa nsiku ya bakala na yandi, kansi yandi lenda sadila mayele ya nkaka, yandi lenda kuma kuzabisa bana malongi ya Biblia na mabaku ya kuswaswana. Kusala mpidina ta sadisa bana na kuzaba mambu yina Yehowa ke zolaka mpi yina yandi ke buyaka. Bis. 4:19, 20. w17.10 14 § 9-10

Yehowa ke wilaka bantu mawa sambu yandi salaka beto na kifwani na yandi. Yo yina bantu yonso, ata bayina me zaba Yehowa ve, ke wilaka bantu mawa. (Kuy. 1:27) Biblia ke tubilaka bantu mingi yina wilaka bankaka mawa. Mu mbandu ntangu Salomo sosaka kuzaba mama ya mwana na kati ya bankento zole, yandi songaka bo nde yandi ke pasula mwana. Munkwa-mwana waka mawa, yo yina yandi bondilaka ntotila na kupesa mwana na nkento yina ya nkaka. (1 Bant. 3:23-27) Mbandu ya nkaka ya mawa kele ya mwana ya Farao ya nkento. Ntangu yandi monaka Moize na masa, yandi bakisaka nde Moize kele Mu-ebreo mpi buyaka kufwa yandi. “Yandi wilaka yandi mawa,” mpi sansaka yandi bonso mwana na yandi.—Kub. 2:5, 6. w17.09 8 § 2; 9 § 3

Yehowa ke lomba beto na kuvanda bantu ya kudikulumusa, yo ke nataka balusakumunu mingi. (Bing. 22:4) Kana beto ke kudikulumusa, dibundu ta vanda na ngemba mingi mpi na bumosi. Diaka, Yehowa ta monisila beto ntima ya mbote ya nene. Ntumwa Piere tubaka nde: “Beno yonso, beno lwata kudikulumusa na bangwisana na beno ti bankaka, sambu Nzambi kele mbeni ya bantu ya lulendo, kansi yandi ke monisaka ntima ya mbote ya nene na bantu ya kudikulumusa.” (1 Pie. 5:5) Bantu mingi ke yindulaka nde kana muntu kele mawete mpi ntima-nda yandi kele ngolo ve. Bo ke kudikusaka. Bikalulu yai ya mbote ke katukaka na Yehowa, Nzambi ya kuluta ngolo na ntoto ya mvimba ti na zulu. Yandi kele mbandu ya kuluta mbote ya mawete mpi ntima-nda. Mu mbandu, yindula ntima-nda yina Yehowa monisilaka Abrahami ti Loti ntangu yandi pesaka bo mvutu na nzila ya bawanzio. (Kuy. 18:22-33; 19:18-21) Yindula ntima-nda yina Yehowa monisilaka dikanda ya Izraele ya kukonda bulemfu na nsungi ya bamvula kuluta 1500.—Ezek. 33:11. w17.08 25 § 13-14

Beno samba ebuna beno ta baka “ngemba ya Nzambi yina me luta mayele yonso ya kubakisa mambu.” Bangogo yai ke tendula nki? Biblia na Kituba ke balula yo nde ngemba ya Nzambi “me luta mambu yonso ya bantu ke yindulaka.” Biblia ya nkaka ke tuba nde yo “me luta mambu yonso ya bantu ke kanaka.” Polo zolaka kutuba nde “ngemba ya Nzambi” me luta kibeni mambu yonso ya beto lenda yindula. Bantangu ya nkaka beto ke zabaka ve nki beto fwete sala ntangu beto ke kutana ti bampasi, ata mpidina Yehowa ke zabaka mpi yandi lenda sala mambu ya kuyituka. (2 Pie. 2:9) Inki lenda sadisa beto na kuvanda ti “ngemba ya Nzambi” ata beto ke kutana ti bampasi? Beto fwete landa kukumisa ngolo kinduku na beto ti Yehowa. Kimenga ya Kristu Yezu mpamba ke sadisaka beto na kusala kinduku yai. Kimenga ya Yezu kele kima mosi ya kuyituka yina Yehowa me salaka. Na nsadisa ya kimenga yai, Yehowa ke lolulaka masumu na beto, kansansa na beto ke kumaka bunkete mpi beto ke kwendaka pene-pene na yandi.—Yoa. 14:6; Yak. 4:8; 1 Pie. 3:21. w17.08 10 § 7; 12 § 15

Bantu ya nkaka yina kele na mpasi ya lufwa ke kukaka ve kutendula kibeni mpasi yina bo ke wa. Ata muntu me tendula kibeni mpasi yina yandi ke wa, bantangu ya nkaka yo ke vandaka mpasi sambu bantu kubakisa mambu yina yandi ke tuba. Yo ke vandaka mpasi na kuzaba mambu yina beto lenda tuba sambu na kupesa muntu yina kele na mpasi ya lufwa kikesa. Ata mpidina, kima ya kuluta mfunu kele ‘kudila ti bantu yina ke dila.’ (Bar. 12:15) Kana nge ta kuka ve kusolula ti muntu sambu na kupesa yandi kikesa, nge lenda sonikila yandi mukanda to message na telefone. Nge lenda tula verse mosi to kutubila kikalulu mosi ya mbote yina muntu ya me fwa vandaka ti yo, to kutubila mambu ya mbote yina muntu yango vandaka kusala. Bisambu na beto lenda sadisa bampangi yina kele na mpasi ya lufwa. w17.07 14 § 13; 15 § 14-16

Bankwelani lenda kutana ti mambu yina bo yindulaka ve, mu mbandu bampasi ya ngolo. Kuyindula mambu yina Yehowa sadilaka dikanda ya Izraele lenda sadisa bo mingi. Yehowa tubaka nde yandi kele bakala ya dikanda yina. (Yez. 54:5; 62:4) Mbala mingi, dikanda yina vandaka kusala mambu yina vandaka kupesa Yehowa mpasi. Beto lenda tuba nde makwela ya Yehowa ti dikanda ya Izraele vandaka ya mpasi. Ata mpidina, Yehowa bakaka ve nswalu lukanu ya kuyambula dikanda ya Izraele. Kansi, yandi lolulaka bo mbala mingi mpi landaka kulungisa mambu yina yandi silaka bo. (Nk. 106:43-45) Bankwelani yina ke zolaka Yehowa mingi fwete landa mbandu na yandi. Ata bo ke kutana ti bampasi ya ngolo na makwela, bo ke sosaka ve bikuma ya mpamba-mpamba sambu na kufwa makwela, disongidila bikuma yina Biblia ke tubila ve. Bo ke zabaka nde Yehowa ke bakaka na valere lusilu ya makwela mpi ke zolaka nde bakala “kukangama” ti nkento na yandi. Biblia ke tuba nde nkwelani lenda fwa makwela kaka kana nkwelani ya nkaka me sala bizumba. Kana bo me fwa makwela sambu na kikuma yai, bo kele ti nswa ya kukwela diaka. (Mat. 19:5, 9) Kana bankwelani ke sala bikesa ya kuyidika makwela na bo, pana bo ke pesa maboko na luyalu ya Yehowa. w17.06 31 § 17-18

Satana Diabulu monisaka nde Yehowa kele ve ti nswa ya kuyala. Yandi ke zolaka nde bantu kuyindula nde Yehowa kele Mfumu ya mbi, yina ke zolaka ve nde beto zinga mbote. Satana monisaka nde bantu ta zinga kibeni na kiese kana bo mosi ke twadisa luzingu na bo. (Kuy. 3:1-4) Yandi tubaka diaka nde kana muntu ke kutana ti bampasi, yandi ta buya Nzambi. (Yobi 2:4, 5) Yehowa me bikaka ntangu sambu bantu yonso kubakisa nde kuzinga kukonda lutwadisu ya Nzambi ke nataka bampasi mingi. Ya kieleka, Yehowa ke zaba nde mambu yina Diabulu tubaka kele luvunu. Ebuna sambu na nki Yehowa me bikilaka Satana ntangu ya kundimisa mambu yina yandi tubaka? Mvutu ya ngiufula yai ke tadila bigangwa yonso, yo vanda bantu to bawanzio. (Nk. 83:18) Adami ti Eva buyaka luyalu ya Yehowa, bantu mingi mpi me landaka mbandu na bo. Mambu yai lenda pusa bantu ya nkaka na kuyindula nde Satana tubaka masonga. w17.06 22 § 3; 23 § 4

Kukumisa bantu balongoki ta sadisa beto na kuvanda ti bikalulu ya mbote, na kusolula mbote ti bantu, na kutekita ve na ntwala ya bantu mpi kusolula ti luzitu. (Bing. 21:5; 2 Tim. 2:24) Kima ya mfunu mingi kele nde yo ke sadisaka beto na kundimisa bantu malongi ya Biblia yina beto ke ndimaka. Yo ke kumisaka beto banduku ya kisalu ya Yehowa. (1 Bak. 3:9) Kisalu ya kukumisa bantu balongoki ke pesaka kiese ata bantu ke zola ve kulonguka Biblia. Bampangi yonso na dibundu ke salaka kumosi sambu na kukumisa bantu balongoki. Beto yonso ke vandaka na kiese kana mpangi mosi me kumisa muntu longoki, sambu beto yonso sadisaka longoki yina. Brandon yina kele mupasudi-nzila salaka bamvula uvwa na bwala mosi ya bantu fioti mpamba ndimaka kulonguka Biblia. Yandi ke tuba nde: “Ata longoki na mono mosi ve na teritware yai me bakaka mbotika, kansi balongoki ya bampangi ya nkaka me bakaka mbotika. Mono kele na kiese mutindu mono me kudipesaka ya mvimba na kisalu ya kukumisa bantu balongoki.”—Lon. 11:6. w17.07 23 § 7; 24 § 9-10

Ana vandaka ve kubuta kansi mbanda na yandi Penina butaka bana mingi. (1 Sam. 1:4-7) Kima ya mpasi mingi kele nde Penina vandaka kuseka Ana “konso mvula” sambu yandi vandaka ve kubuta. Inki pesaka Ana kikesa? Yandi sambaka Yehowa. (1 Sam. 1:12) Ana zabaka nde Yehowa ta sadisa yandi disongidila, Yehowa ta pesa yandi mwana to kupesa yandi kikesa na mutindu ya nkaka. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi ke zinga na nsi-ntoto ya Satana, beto ta kutana ti bampasi. (1 Yoa. 5:19) Ata mpidina, beto lenda samba Yehowa “Nzambi yina ke lembikaka bantu yonso.” (2 Bak. 1:3) Ana salaka mutindu yina. Yandi zabisaka Yehowa mambu yonso yina vandaka kupesa yandi mpasi mpi bondilaka Yehowa na kusadisa yandi. Mutindu mosi mpi, ntangu beto ke kutana ti bampasi, beto fwete suka ve kaka na kuzabisa Yehowa mpasi na beto. Beto fwete bondila Yehowa na kusadisa beto mpi beto fwete zabisa yandi bampasi na beto yonso.—Bafil. 4:6, 7. w17.06 6 § 10-11

Yezu yina futumukaka, zabaka nde balongoki na yandi me loba kansi bo me kanga ve ata mbisi mosi. Yandi tubilaka bo nde: “‘Beno losa bukondi na diboko ya kitata ya maswa mpi beno ta kanga ndambu ya bambisi.’ Yo yina bo losaka yo, kansi bo kukaka diaka ve kubenda yo sambu bambisi vandaka mingi.” (Yoa. 21:1-6) Na nima, Yezu pesaka balongoki mampa mpi bambisi sambu bo dia. Ebuna yandi yulaka ngiufula ya kele na mukapu ya bubu. Yezu zabaka mbote nde Piere vandaka kuzola mingi kuloba. Ziku Yezu zolaka kuzaba kana Piere vandaka kuzola mingi kisalu ya kuloba kuluta mambu yina yandi longaka bo. Piere vutulaka nde: “Mfumu, nge me zaba nde mono ke zolaka nge.” (Yoa. 21:15) Banda kilumbu yina, Piere zitisaka mambu yina yandi tubaka. Sambu na kumonisa nde yandi vandaka kuzola Kristu, yandi kudipesaka mingi na kusamuna mpi bakaka mikumba ya nene na dibundu. w17.05 22 § 1-2

Polo kangaka ntima na bampasi sambu yandi vandaka kutudila Yehowa ntima. Ntangu yandi kutanaka ti bampasi, yandi landaka kutudila Yehowa ntima. Yandi vandaka kutula ntima na ‘Nzambi yina ke lembikaka beto na bampasi na beto yonso.’ (2 Bak. 1:3, 4) Ntangu beto ke sambaka, beto ke solulaka ti Yehowa. Yo ke sadisaka beto na kuvanda banduku na yandi. (Nk. 86:3; 1 Bate. 5:17; Bar. 12:12) Ntangu beto ke zabisaka Tata na beto mambu yina kele na ntima na beto, beto ke kwendaka pene-pene na yandi. (Nk. 65:2) Beto ke zolaka diaka Yehowa mingi ntangu yandi ke pesaka mvutu na bisambu na beto. Beto ke ndimaka nde “Yehowa kele pene-pene ya bantu yonso yina ke bingaka yandi.” (Nk. 145:18) Kana beto ke ndima nde Yehowa ke zolaka beto mpi ke sadisaka beto, beto ta kanga ntima na bampasi yina beto ke kutana ti yo bubu yai mpi na bilumbu ke kwisa. w17.05 19 § 9-10

Inki nge ta sala kana bankuluntu me baka lukanu mosi yina nge me bakisa ve to ya me sepedisa nge ve? Mambu ya mutindu yai lenda meka lukwikilu na beto na Yehowa mpi na mutindu yandi ke twadisa dibundu na yandi. Inki mutindu kudikulumusa lenda sadisa nge na mambu ya mutindu yai? Bika beto tadila mitindu zole. Ya ntete, muntu ya kudikulumusa ke ndimaka nde yandi me zaba ve mambu yonso. Ata beto ke yindula nde beto me zaba mambu yonso, beto vila ve nde Yehowa mpamba ke zabaka ntima ya bantu. Kuzaba mambu yai ta sadisa beto na kundima nde beto lenda zaba ve mambu yonso mpi beto fwete soba mutindu na beto ya kutadila mambu. Ya zole, kana beto me mona nde bo me sadila beto to muntu ya nkaka mambu ya mbi, kudikulumusa ta sadisa beto na kulanda kulemfukila Yehowa mpi kuvingila tii ntangu yandi ta yidika mambu. Biblia ke tuba nde: “Mambu ta kwendila ve mbote sambu na muntu ya mbi, yandi ta kumisa mpi ve mingi bilumbu na yandi.” (Lon. 8:12, 13) Kana beto kele ya kudikulumusa, beto mpi bantu ya nkaka ta baka balusakumunu.—1 Pie. 5:5. w17.04 25 § 10; 26 § 11

Yo kele pwelele nde bo sadilaka Yozefi mambu ya mbi kibeni. Yandi tubaka mpi nde bo fundaka yandi na mambu yina yandi salaka ve. Yo yina yandi lombaka nsadi yina ya Farao na kuzabisa Farao mambu na yandi. Sambu na nki? Yozefi ke tuba nde: “Sambu na kubasisa mono na kisika yai.” (Kuy. 40:14) Keti Yozefi ndimaka kaka mambu yina kuminaka yandi kukonda kusala ata kima mosi? Ve. Yozefi zabaka mbote nde bo kusilaka yandi makambu. Yo yina yandi tendudilaka nsadi yina vandaka kupesa ntotila malafu mambu na yandi sambu yandi sadisa yandi. Kansi Biblia ke tuba ve nde Yozefi zabisaka muntu ya nkaka to Farao mambu yina bampangi na yandi sadilaka yandi. Yo yina, ntangu bampangi na yandi kwisaka na Ezipte, mpi tulaka ngemba ti yandi, Farao pesaka bo “kitini ya kuluta mbote ya insi ya mvimba.”—Kuy. 45:16-20. w17.04 20 § 12; 21 § 13

Kikuma mosi ya ke ndimisa nde Yehowa me fwana na kuyala kele nde yandi me zaba mbote-mbote zulu ti ntoto mpi yandi kele ti mayele ya kuyala yo. Mambu yina yandi me salaka ke ndimisa yo, mu mbandu yandi pesaka Mwana na yandi ngolo ya kubelula maladi yina minganga kukaka ve kubelula. (Mat. 4:23, 24; Mar. 5:25-29) Mambu yai yitukisaka bantu, kansi Yehowa yitukaka ve. Yehowa ke zabaka nitu na beto mbote-mbote mpi yandi kele ti ngolo ya kubelula konso maladi yina ke yangisa beto. Diaka, yandi kele ti ngolo ya kuvutula bafwa na luzingu mpi kuyala bangolo yonso ya lugangu. Nsi-ntoto ya Satana lenda natila ve bantu ya insi mosi ngemba to kutula ngemba na kati ya bantu ya bansi mingi. Yehowa mpamba me zaba mutindu ya kutula ngemba na ntoto. (Yez. 2:3, 4; 54:13) Kana beto ke longuka nzayilu mpi mayele ya Yehowa, beto ta kudiwa bonso ntumwa Polo, yina sonikaka bangogo ya kapu ya bubu. w17.06 28 § 6-7

Bubu yai, bantu mingi ke vandaka ti mabanza ya mbi sambu na makwela. Bo ke yindulaka nde kana mavwanga me basika, bo fwete fwa makwela. Kansi Bakristu ke zabaka nde bo salaka lusilu ya makwela na meso ya Nzambi. (1 Bak. 7:27) Kana bo zitisa yo ve, Nzambi ta mona bo bantu ya luvunu. (Levi 19:12; Bing. 6:16-19) Yehowa ke zolaka ve bantu yina ke sadilaka mayele ya mbi sambu na kufwa makwela. (Mal. 2:13-16) Yezu monisaka nde Ndinga ya Nzambi ke pesa bankwelani nswa ya kufwa makwela kaka kana nkwelani mosi me sala bizumba. (Mat. 19:9; Baeb. 13:4) Inki beto lenda tuba na yina me tala kukabwana? Biblia ke monisa yo mpi pwelele. (1 Bak. 7:10, 11) Biblia ke pesa ve nkwelani nswa ya kukabwana ti nkwelani na yandi. Ata mpidina, mambu ya nkaka lenda sala nde mpangi mosi kukabwana ti nkwelani na yandi. Mu mbandu, mpangi ya nkaka lenda mona nde yandi fwete kabwana sambu luzingu na yandi me kuma na kigonsa ya ngolo to kinduku na yandi ti Yehowa ta beba kana yandi landa kuzinga ti nkwelani yina ya nku to ya ke telaminaka mambu ya Yehowa. w17.04 7 § 14-16